CC BY
16
© КОЛЛЕКТИВ АВТОРОВ, 2017 УДК 61 (07)
Ф. А. Миндубаева, Г. А. Лепесбаева, А. М. Жашкеева, А. К. Рамазанов
ФИЗИОЛОГИЯ КАФЕДРАСЫНДА ОКЫТУДЫЦ ЗАМАНАУИ ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫН КОЛДАНУ ТЭЖ1РИБЕС1
КараFанды мемлекеттiк медицина университетi физиология кафедрасы (КараFанды, Казахстан)
Макалада физиология кафедрасында «Физиология-2» пэн1 бойынша («ЖYрек-кантамыр жYЙесi» модул1) «Жалпы медицина» мамандырынын 3-курс студенттерiмен тэжiрибелiк сабакты жYргiзу барысында к¥3iреттiлiк тэсiлдемесiне негiзделген окытудык заманауи инновациялык эдiстерiн колдану тэжiрибесi айтылды. Сабактарда алынран дардыларды ОК.КЕ жYргiзгенде баралау мYмкiндiгiне сипаттама берiлдi.
Клт свздер: окыту YPДiсi, TBL эдiсi, белсендi окыту эдiстерi, топпен жумыс, практикалык дардылар, ОК.КЕ
Казахстан Республикасынык дамуынык жака кезекне эту ушЫ барлык салалардык инновациялык-индустриялык дамуына кэшудi карастыратын мiндеттер алFа койылды. Осындай жака талаптарFа сай бiлiм беру жуйеанде талай эзгерiстер енгiзу кажет. АталFан максаттарды жузеге асыру ушЫ 2011 жылы Мемлекет басшысы б^м берудi дамытудык жака мемлекеттiк баFдарламасын бекiткен болатын. Стратегиялык кужатта елiмiздiк мемлекеттiк саясатынык 2011-2020 жылдарFа арналFан бiлiм беру саласынык уйымдастыру негiзi каланды. Сонымен катар, тиiмдi адами капиталды к¥ру, инновациялык жобаларды юке асыру максатында бiлiктiлiгi жоFары кадрларды тэрбиелеу жэне заманауи технологияларды жасауFа назар аударылып жатыр [4].
Б^м беру мен денсаулык сактау Казакстан Республикасынык 2020 жылFа дейiнгi дамуынык Стратегиялык жоспарынык негiзiн кураушы баFыты болып табылады [3].
Дэрiгер мамандарын даярлауды уйымдастыру заманауи медицинанык жэне жалпы ^амнык талаптарына сай болуы тиiс. Медициналык бiлiм берудiк реформасы тек кана оку жоспары мен оку баFдарламаларынык курылымынык эзгерк-терiмен шектелмеуi кажет.
ЖоFары бiлiктi дэрiгердi жYЙелi турде даярлау барысында медициналык б^м берудi жакFырту мен жет^ру оку Yрдiсiнде заманауи концепцияларды, жака технологияларды, окытудык актива жэне интерактивт эдiстерiн, студенттердiк бiлiмi мен даFдыларын баFалау жYЙесiн колдануды кажет етедi [4]. Осынык барлыFы жан-жакты дамыFан дэрiгер маманын калыптастыруFа баFытталуы тиiс. Ондай дэрiгер саналы турде эзЫ^ дамытуFа, кэсiби эсуге даяр болуы тик, ол сапалы б^мге ие болып, анатилитикалык бiлiм мен Fылыми зерттеулердiк даFдыларын кэрсете алуы керек.
Физиология кафедрасындаFы бiлiм беру технологияларын жетiлдiру YPДiсi калай eтетiндiгiн «Жалпы медицина» маманды^ы бойынша баFдарламанык мысалында кeрсеткендi жен санадык.
«Жалпы медицина» маманды^ы бойынша бiлiм беру баFдарламасы КММУ-де колданылатын к¥3iретriлiк тэсiлдемесiнде непзделген окытуFа баFытталады. «Физиология-2» пэын оку барысында студенттерде «Жалпы б^мдтк», «Биомедициналык Fылымдарды бту», «Коммуникациялык даFдылар», «Yнемi eзiн-eзi жетiлдiру даFдысы», «Рылыми зерттеулер даFдысы», «Топта жумыс жасау даFдысы», «Шеберлiлiк» секiлдi к¥3iреттiлiктер дамиды [9, 10].
Окытудык белсендi эдiстерi дегенiмiз -студенттердщ оку-танымдык эрекетн белсен-дiру эдiстерi. Окытудык дэстYрлi эдiсiнде студенттер бiлiмдi дайын ^йЫде алады, окытушы акпаратты жеткiзушi мен бакылаушы рeлiн аткарады. Ал окытудык белсендi эдiстерiн колданFанда студенттер белсендтк танытады, окытушы болса кекесшi, мотиватор, студенттердщ eзiндiк жумысын уйым-дастырушы жэне т.б. сиякты косымша кызметтердi аткарады [2].
Окытудык белсендi эдiстерi бiр мезетте Yш мiндеттi шешуге мYмкiндiк бередi:
1) окыту YPДiсiн окытушынык eзiне баFындыруы;
2) сабакка дайындыкпен келген жэне дайын емес студенттердщ оку YPДiсiне бiрдей катысуын камтамасыз ету;
3) оку материалын мекгеру YPДiсi бойынша Yздiксiз бакылауды орнату.
Окытудык интерактивтi эдiстерi шнде «Тiрек-кимыл жYЙесi» модулiнде мэселелк-баFытталFан окыту (problem-based learning -PBL) колданылса; «ЖYрек-кантамыр жYЙесi» модулiнде топтык-баFытталFан окыту (team-based learning - TBL) колданылады. Окытудык аталFан эдiстерiн колдану окытылатын
базалык биомедициналык пэндерге деген студенттердщ кызыFушылыFы мен мотива-циясын алынFан бiлiмдi тэжiрибеде колданып, накты клиникалык мэселенi шешу аркылы калыптастыруFа баFытталFан [5].
2016 жылы TBL форматында «Жалпы медицина» маманды^ынын 3 курс студенттерi ушн «ЭКГ-нын физиологиялык негiздерi мен оны талдау» такырыбы бойынша саба; журпзшдк Сабак дэрiсхана бeлмесiнде eттi, онда бiр мезетте 3 топ, яFни 40 шакты студент катысты.
Бiз алдын ала аталFан сабакты эдютемелк усынымдармен, индивидуалды (жеке дайындыкты баFалау тестiсi) жэне топтык (топтык дайындыкты баFалау тестiсi) тестiлеуге арналFан тест™ тапсырмалармен, уш стандартты тiркемеде ^ркелген ЭКГ нускаларымен камтамасыз ету бойынша улкен дайындык жумысын жYргiздiк. Сабакта мультимедиялык курылFы мен топтар Yшiн флипчарттар колданылды.
TBL - бул Yлкен топтан жасалатын, шаFын топта окытылатын эдiс. АлFа койылFан мэселелердi бiрлесiп шешу Yшiн бiлiм алушылар топтасып жумыс аткаруы тиiс [2].
Сабактын басында окытушы студенттердi сабактын максатымен жэне жоспарымен таныстырды. Студенттердщ бастапкы бiлiмiн тексеру максатында тестшеу жYргiзiлдi. Тэжiрибелiк сабакты eткiзу барысында студенттер 9-10 адамнан куралFан топтарFа бeлiндi, оларFа клиникалык жаFдай тапсырмалары таратылды. 6рбiр топта тYрлi топта окитын студенттер болды. Бiздщ ойымызша, бул клиникалык жаFдайды талкылау жэне шешу барысында студенттердщ коммуникациялык даFдыларын дамытуFа жэне жетiлдiруге жэрдемдестi. АлFа койылFан мэселенi шешу Yшiн белг^ бiр уакыт берiлдi. Окытушы топ шлк талкылау барысында студенттердщ каншалыкты катысып отырFанын бакылап, топпен жумыс жасау жэне шеберлк кузiреттiлiгi бойынша баFалайды. Эаресе, шеберлшктщ сейлеу мэдениет^ ауруды диагностикалау кезiндегi манызды жайттарды байкау секiлдi касиеттерiне Yлкен назар бeлiнедi [7].
Сабактын кiрiспе бeлiмiнде студенттердщ катысуымен зерттелетiн такырыптын eзектiлiгi: «ЭКГ-нын физиологиялык негiздерi мен оны талдау» жэне топта жумыс жасау Yшiн енпзшген сурактар тужырымдалды. Бастапкы тестiлеу Yшiн тесттiк тапсырмаларды экранFа шыFарып, оларды студенттер алдымен эркайсысы жеке-жеке шештi, ал кешн сабактын сонында топ мYшелерi бiрiгiп шештi. Сонда аталFан тесттiк тапсырмаларды шешу
барысында он динамика аныкталды, яFни студенттер тесттi жеке eзi жазFанда кате жiберсе, топпен бiрiгiп шешкенде кателер саны курт темендеген байкалды. Тесттеудщ барысында орындалатын тапсырмалардын хронометражы жасалынды.
Топта жумыс жасау ушн студенттерге электрокардиограмманын басып шыFарылFан нускасы бар клиникалык тапсырма усынылды. Ол электрокардиограмманы оку физиологиялык зертханасында студенттер алдын ала ^ркеген.
Айта кететiн бiр жайт - топтарFа берiлген тапсырмалар Yлгерiмi орташа студенттерге арналFан емес, керiсiнше ^рделшИ жоFары денгейдеп тапсырмалар усынылды. Кездейсок тандау кезiнде топта базалык бiлiмi мен сабакка даярлыFы эр тYрлi денгейдеп студенттер болатындыктан, усынылатын тапсырма да интеллектуалды ширыFу жаFдайын тудыруы кажет. Бул кезде жеке студенттщ жумысы емес, топ мYшелерiнщ езара эрекет есепке алынады, сонда Yлгерiмi темен студенттер Yлгерiмi жоFары студенттерге тартылады. Yлгерiмi жоFары, орташа жэне темен студенттер жумыс жасайтын топ оку материалын жаксы менгередi деп есептелiнедi [6].
Сабак барысында студенттер Yшiн негiзгi мiндет - басты мэселенi тауып, онын туындау себебЫ аныктау. Студенттер аткаратын жумыстарын eздерi жоспарлап, топтаFы мiндеттерiн бeлiсу, бiр-бiрiне жэрдемдесу, топтаFы езара эрекет жасау, тюр таластыру, нэтижесiнде бiр-бiрiнщ кезкарасын кабылдау немесе керiсiнше эрбiр кезенде езшщ кезкарасында сонына дейiн туру мYмкiндiгi усынылды. Осынын барлыFы дэр^ердщ кэсiби кызметiнiн ажырамас бeлiгi болып табылатын коммуникациялык даFдыларды жетiлдiруге мYмкiндiк бердi [10].
АлдыFа койылFан мiндеттердi шешу барысында студенттер «ой-талкы» элемент-терн колданды, гипотезалар жасалынды, топ мYшелерi ЭКГ-де аныктаFан жYректегi Yрдiстердi бейнелейтiн eзгерiстердiн механизмiн табуFа тырысты.
Сабактын келесi кезенi - топтардын ортак пiкiрталас кезiнде нэтижелердi талкылау мен презентация жасау. 6рбiр топ флипчарттарды колданды, онда шешiлген жаFдайлык есептердiн нэтижелерi бар электрокардиограмманын талдауы бейнелендi. Эр топтын баяндаушысы аль^ан нэтижелердi кыска да нуска жетюзп оны баска студенттер белсендi турде талкылады. Пiкiрталаска катысу диалог куру мэдениетЫ калыптас-тыруды жалFастыруFа септИн тигiздi.
Yлкен аудиторияда 4 шаFын топты калыптастыру аркылы базалык пэндерде медициналык мэселелердi зерттеудщ осындай тэсiлдемесi бiздiк ойымызша студенттерде сыни ойлауды калыптастыруFа кeмектеседi, 63iH-e3i дамытуFа серпiнiс бередi, ал оку YPдiсiн кызыFырак етедi [1].
Окытушылар ЭКГ бойынша жаFдайды талдау кезЫде студенттердщ белсендiлiгi, жауапкершiлiгi мен коммуникациялык кабiлеттерi аса жоFары болFандыFын атап ету кажет. Бул окытудык барлык кезе^нде TBL технологиясын жYЙелi тYPде колдану студенттердiк т^алык сипаттамасынык жаFымды динамикасына экеледi жэне оларFа езЫщ шамасын кекiнен ашуFа, окуFа деген мотивациясын жоFарылатуFа мYмкiндiк бередi деген корытынды жасауFа болады.
Корытынды баFаны кою кезiнде окытушы жекелеген студентт емес, тутас топтык жумысын баFалайды, атап айтканда берiлген тапсырманы дурыс шешiлгендiгi мен мэселенiк толык шешiм табылFандыFын баFалайды.
Керi байланыс сауалнамасында бiлiм нэтижесi бойынша студенттердiк 97% окытудык аталFан формасына жаFымды баFа бердi, олардык айтуы бойынша Yлкен аудиторияда бiрнеше оку топтарында бiр мезетте TBL сабаFынык eткенi унаFандыFын атап eттi. Студенттердiк 3% сабактык осы эдiстемесiн унатпады, онык тюрЫше топта кеп балалардык болуы сабакты уFынуда киындык туындатады. Сауалнама жасырын (анонимдi) тYPде eткендiктен студенттердiк кайсысы (даярлыFы жоFары декгей немесе б^м декгейi тeмен) сабак жYргiзудiк аталFан формасын унатпаFан студенттердiк 3% курамына кiргенiн аныктау мYмкiн болмады.
Оку мен окытудык формалары мен эдiстерi (эсiресе бiрiктiрiлген окытудык) тYлектерде б^м мен даFдыларды калыптас-тыруда окытудык бiрiздiлiгiн камтамасыз етуге баFытталFан.
Бiрiктiрiлген клиникалык окытуды баFалау Yшiн объективтi-курылымдалFан клиникалык емтихан (ОККЕ) форматы жаксы сай келедi, ол бiрiктiрiлген окытудык аяктаушы кезекiнiк курамдас элементiнiк бiрi ретiнде eткiзiледi. ОККЕ форматы бiрiктiрiлген окытудык тиiмдiлiгiн баFалауFа мYмкiндiк береди биомедициналык жэне клиникалык пэндерде алFан бiлiмнiк бiрiктiрiлу нэтижесi мен аль^ан бiлiм мен даFдынык eмiршекдiгiн жаксы кeрсетедi [8]. БаFалау куралдары студенттердщ кол жетюзген жоFары нэтижелерiмен Yйлесуi кажет, сонымен катар ол студенттердщ мэлiметтердi тYCiну, талкылау жэне талдау, базалык жэне клиникалык
пэндерде алы^ан бiлiмдi бiрiктiру негiзiнде шешiм кабылдау секiлдi касиеттердi баFалауFа кабiлеттi болуы тик.
ОсыFан сэйкес «ЖYрек-кантамыр жуйеа» модулi бойынша 3 курс студенттерi Yшiн ОККЕ-да «Физиология-2» жэне «1шк аурулар пропедевтикасы» пэндерi бойынша «ЭКГ ^ркеу техникасы мен оны талдау» станциясы бекiтiлдi. ОККЕ арналFан станцияларFа емтихандык тапсырмалар физиология жэне шм аурулар пропедевтикасы кафедраларынык окытушылар тобымен бiрлесiп жасалынды.
АталFан емтихандык тапсырмалар ЖОО-да жYргiзiлген жиналыстарында талкыланып, ОККЕ пилоттык нускасында апробациядан e^i. Емтиханнык корытындысын (сонык iшiнде ЭКГ станциясында) жыл сайын талдау жYргiзу барысында емтихандык тапсырмалар Yздiксiз жет^ртт отырады.
Сонымен, Физиология-2 базалык пэн 2009 жылдан бастап бекiтiлген жэне енпзтген кузiреттiлiктердiк дамуы мен жет^ршуше eзiнiк септiгiн тигiзедi. TBL турнде eтетiн ЭКГ бойынша сабактар, ОККЕ-да студенттердщ бiлiмi мен даFдыларын бакылау мен баFалау «Биомедициналык бiлiмдердi бту», «Коммуникациялык даFдылар», «Топта жумыс жасау даFдысы», «Шеберлiлiк», «Клиникалык даFдылар», «Yнемi eзiн-eзi жетiлдiру даFдысы» секiлдi кузiреттiлiктерге екпiн жасауFа мYмкiндiк бередi [10].
Бiздiк ойымызша, пэннiк ерекшелiктерiн есепке ала отырып, педагогиканык кузiреттiлiктерi мен окытудык белсендi эдiстерiн бiрiктiру алды^а койылFан максатты eздiгiмен шешуге кабшетт^ сонымен катар максаттарFа кол жетшу Yшiн эрiптестерiмен тиiмдi eзара эрекет жасауFа кабiлеттi мамандарды даярлауFа септИн тигiзетiнi анык.
ЖоFарFы оку орнына окытудык заманауи белсендi эдiстерiн колдану болашак маманнык кузiреттiлiктерiн, атап айтканда алы^ан бiлiмдi колдану мен о^а жауапкершiлiктi калыптастыру жэне мотивацияны арттыру баFалауFа мYмкiндiк бередi.
ЭДЕБИЕТ
1 Бухарина Т. Внедрение инновационных технологии в педагогический процесс медицинского вуза //Врач. - 2011. - №10. - С. 71-73.
2 ДосмаFамбетова Р. С. Медициналык б^м берудеп педагогикалык процесс: монография /р. С. ДосмаFамбетова, Г. С. Кеме-лова, Ш. С. Калиева. - КММУ, 2012. - 120 б.
3 Казакстан Республикасынык 2020 жылFа дейшп дамуынык стратегиялык жоспары (Кр президентнщ ЖарлыFы 01.02.10, № 922).
4 Казахстан Республикасынын 2011-2020 жылдардаFы бiлiмдi дамытудын Мемлекеттiк БаFдарламасы, http://www.edu.gov.kz
5 Миндубаева Ф. А. Опыт использования современных образовательных технологий в медицинском образовании //Международный журнал экспериментального образования. -2016. - №8. - С. 26-28.
6 Миноранская Н. С. Активные методы обучения как средство формирования высокой компетентности специалиста //Мед. образование и профессиональное развитие. - 2012. -№1. - С. 153-156.
7 Молотов-Лучанский В. Б. Организация методической работы: Метод. указания //В. Б. Молотов-Лучанский, И. М. Риклефс, А. Б. Ташетова. - Караганда, 2014. - 63 с.
8 Телеуов М. К. Инновационные методы в обучении и оценке учебных достижений студентов Карагандинского государственного медицинского университета /М. К. Телеуов, Р. С. Досмагамбетова, В. Б. Молотов-Лучанский. -Караганда, 2010. - 118 с.
9 Телеуов М. К. Сферы компетентности выпускника медицинского вуза. Компетентности: Навык работы в команде. Профессионализм /М. К. Телеуов, Р. С. Досмагамбетова, Л. Г. Тургунова. - Караганда, 2010. - 84 с.
10 Телеуов М. К. Сферы компетентности выпускника Карагандинского государственного медицинского университета. Компетентность: Коммуникативные навыки. - Караганда, 2010. - 46 с.
REFERENCES
1 Buharina T. Vnedrenie innovacionnyh tehnologii v pedagogicheskij process medicin-skogo vuza //Vrach. - 2011. - №10. - P. 71-73.
2 DosmaFambetova R. S. Medicinaly^ bilim
berudegi pedagogikalyK process: monografija /R. S. DosmaFambetova, G. S. Kemelova, Sh. S. Kalieva. - KMMU, 2012. - 120 p.
3 Kaza^stan RespublikasynyH 2020 zhylFa dejingi damuynyH strategijalyK zhospary (KR pre-zidentiniH ZharlyFy 01.02.10, № 922).
4 KazaKstan RespublikasynyH 2011-2020 zhyldardaFy bilimdi damytudyH Memlekettik BaFdarlamasy, http://www.edu.gov.kz
5 Mindubaeva F. A. Opyt ispol'zovanija sov-remennyh obrazovatel'nyh tehnologij v medicinskom obrazovanii //Mezhdunarodnyj zhur-nal jeksperimental'nogo obrazovanija. - 2016. -№8. - P. 26-28.
6 Minoranskaja N. S. Aktivnye metody obuchenija kak sredstvo formirovanija vysokoj kompetentnosti specialista //Med. obrazovanie i professional'noe razvitie. - 2012. - №1. -P. 153-156.
7 Molotov-Luchanskij V. B. Organizacija metodicheskoj raboty: Metod. ukazanija //V. B. Molotov-Luchanskij, I. M. Riklefs, A. B. Tasheto-va. - Karaganda, 2014. - 63 p.
8 Teleuov M. K. Innovacionnye metody v obuchenii i ocenke uchebnyh dostizhenij studen-tov Karagandinskogo gosudarstvennogo medicinskogo universiteta /M. K. Teleuov, R. S. Dosmagambetova, V. B. Molotov-Luchanskij. -Karaganda, 2010. - 118 p.
9 Teleuov M. K. Sfery kompetentnosti vypusknika medicinskogo vuza. Kompetentnosti: Navyk raboty v komande. Professionalizm /M. K. Teleuov, R. S. Dosmagambetova, L. G. Turguno-va. - Karaganda, 2010. - 84 p.
10 Teleuov M. K. Sfery kompetentnosti vypusknika Karagandinskogo gosudarstvennogo medicinskogo universiteta. Kompetentnost': Kom-munikativnye navyki. - Karaganda, 2010. - 46 p.
Поступила 17.02.2017 г.
F A. Mindubayeva, G. A. Lepesbayeva, A. M. Zhashkeeva, A. K. Ramazanov
EXPERIENCE USE OF MODERN EDUCATIONAL TECHNOLOGIES IN THE PHYSIOLOGY DEPARTMENT
¡Department of physiology of Karaganda state medical universtty (Karaganda, Kazakhstan)
The article describes the experience of learning, based on the competence approach, using innovative methods (TBL and work with a large number of students, divided into teams) at the Department of Physiology KSMU during practical lessons on discipline «Physiology-2» (Module «Cardiovascular system») with students of the 3rd courses of specialty «General medicine». In the article has been given characterization of possible evaluation of the skills in the classroom during OSСE.
Key words: learning process, TBL, active learning methods, team work, practical skills, OSСE
Ф. А. Миндубаева, Г. А. Лепесбаева, А. М. Жашкеева, А. К. Рамазанов
ОПЫТ ИСПОЛЬЗОВАНИЯ СОВРЕМЕННЫХ ОБУЧАЮЩИХ ТЕХНОЛОГИЙ НА КАФЕДРЕ ФИЗИОЛОГИИ Кафедра физиологии Карагандинского государственного медицинского университета (Караганда, Казахстан)
В статье описан опыт применения обучения, основанного на компетентностном подходе, использования инновационных методов (TBL и работа с большим количеством студентов, разбитых на команды) на кафедре физиологии Карагандинского государственного медицинского университета при проведении практических занятий по дисциплине «Физиология-2» (модуль «Сердечно-сосудистая система») со студентами 3 курса по специальности «Общая медицина». Дана характеристика возможности оценки полученных на занятиях навыков при проведении ОСКЭ.
Ключевые слова: процесс обучения, метод TBL, активные методы обучения, работа в команде, практические навыки, ОСКЭ
