CC BY
35
© КОЛЛЕКТИВ АВТОРОВ, 2017 УДК 378
К. А. Темиргалиев, Г. Г. Алиева, А. Т. Бакирова, К- М. Сисенгалиева
ЭЛЕУМЕТТ1К-ГУМАНИТАРЛЫК ПЭНДЕР ЦИКЛ1НДЕГ1 САБАКТАРДА ПЭНАРАЛЫК ОКЫТУДЫЦ БЕЛСЕНД1 ЭД1СТЕР1Н ЕНГ1ЗУ ТЭЖ1РИБЕС1НЕН
КММУ Казахстан тарихы жэне элеуметтiк-саяси пэндер кафедрасы (Караранды, Казахстан)
Каз1рг1 кезде ел1м1зде денсаулык сактау саласын дамыту максатында кептеген тYрлi жумыстар мен эд1стер жYргiзiлуде. Макалада пэнаралык окытудык белсендi эдiстерiн енпзу туралы карастырылран. Казакстан тарихы жэне элеуметлк-саяси пэндер кафедрасынык ара окытушылары «Экономикалык теория непздер^> жэне «Кукык непздер^> пэндер^Н бiрiгуiмен белсендi эдiстердi колдануымен пэнаралык ашык сабак жYргiзiлдi. Пэнаралык байланыстардык бiр пайдалы жары ол бYкiл окыту iсiн, барлык окытушыларра бiрыкFай талаптар коюра жэне эр тYрлi пэндерде ортак мYДденi шешуге жумылдырады. Сабак барысында болашак бiлiмдi де бiлiктi, бэсекеге кабтетп жас мамандарды даярлап шыраруда осындай пэнаралык сабактардык жYргiзiлуi кажеттi жэне тиiмдi эдiс екенi аныкталды.
Клт сездер: Белсендi окыту, пэнаралык сабак, такырыптык жоба, топтык жумыс, бэсекеге кабтетп, тшмдшк
Ka3ipri кезде елiмiзде денсаулык сактау саласын дамыту максатында кептеген тYрлi жумыстар мен эдктер жYргiзiлуде. 6сiресе, осы салада окитын студенттердi бiлiмдi де бiлiктi ез жумысына жауапты, бэсекеге кабiлеттi маман етт дайындау максатында оку барысында тYрлi белсендi эдiстер колданылып келуде. Белсендi окыту эдюте-рЫщ басты принципi - студенттщ «мен ютей алмаймын», «мен бтмеймЫ» деген устанымдарына тоскауыл кою. Еркiн ке^стк принцитн устану усынылады: сабак катысушылары ерюн козFалуына, шекбер бойынша орналасуына, кш топтарда бiрiгiп жумыс iстеуiне болады, мэселенi шешу, тапсырманы орындау Yшiн жекелене алады жэне т.б. жаткь^а болады [2].
Белсендi окыту эдютерне мэселелi дэрiстер , мэселелi семинарлар, такырыптык дискуссиялар декгелек, милык шабуыл, педагогикалык ойын жаттыFулары тэжiрибе жинау жатады [2].
Бiлiм беру жуйесшщ курылымына немесе даFдылануFа байланысты эртYрлi баFытта белсендi эдiстер: имитационды жэне имита-ционды емес болып белшедк
Имитациялык окыту тYрi ойын тYрiнде немесе ойын емес тYPде кездеседк Ойын тYрiндегi эдiстерге релдiк, юкерлк ойындар, мэселелi-iскерлiк (5-6 студенттен туратын топ жаFдайды талдайды жэне езбетЫше шешiм кабылдайды, окытушы тек шешiм кабылдауFа эсер етедi, бiрак ол дайын жауаптарды усынбайды), зерттеу ^ылыми жоба), уйымдастыру-танымдык (эссе курастыру), уйымдастыруЧскерлк ойындар (портфолио), блиц-ойындар (сурак-жауап), ойындык жоба-лау тYрлерi жатады. Ал, ойын емес тYPде
ететiн эдктерге ситуацияны накты анализi, ситуациялык тапсырмаларды шешу, имитация-жаттыFу жэне индивидуалды тренингтi жаткызуFа болады [1].
Имитациялык емес эдютер езiмен бiрге мэселелк дэрiстердi, зерттеу эдiстерiн, оку талдауын, конференцияларды жэне студенттщ езiндiк жумыстарын карастырады.
Iскерлiк окыту - бул принцип, концепция, эдютер мен жолдарды тек тYCiну Fана емес, алFан бiлiмiн есте сактау кабшет жэне тэжiрибеде колдану мYмкiндiгi [2].
Бершген окыту тYрлерi кэсiби эрекет етудi керсетумен сипатталады, сондыктан медициналык ЖОО да оку YPДiсiнде белсендi колданылуы кажет.
Тэжiрибе алмасу максатында Казакстан тарихы жэне ЭСП кафедрасынык мекгерушiсi К.А.ТемiрFалиев жэне кафедранык аFа окытушысы А.Б. Долгополов О.А. Байконыров атындаFы ЖезказFан Университетiне ЖОО-нык ПОК академиялык уткырлык баFдарламасын жузеге асыру шекберЫде сапары болды. Бурынырак бектлген такырыптык жоспармен Гуманитарлык-педагогикалык жэне Тау-технологиялык институттардык 1-шi жэне 2^i курстарынык академиялык топтарында «Казакстаннык казiргi заман тарихы» жэне «Днтану» пэндерi бойынша дэрiстер окылды жэне тэжiрибелiк сабактар жYргiзiлдi. Кафедра мекгерушiсi К.А.ТемiрFалиевпен окытушылар Yшiн «К^рп заманнык сын-тегеурiндерi мэнмэтiнiнде коFамдык Fылымнык эдiстемелiк даFдарысы туралы» такырыбында мастер класс журпзшдк К.А.ТемiрFалиев жэне А.Б.Долго-полов ЖезУ окытушыларын КММУ-де, кафедрада колданылатын элеуметтк-саяси пэндерге студенттердi окытудык белсендi
эдiстерiмен кыскаша таныстырды: ол дэрктер-баяндамалар, Казакстан тарихы бойынша кыскаша бейне дэрктер тYCiрмелерi (сонык iшiнде авторлык кукык туралы куэлiк бар); ол КММУ студенттернщ бiздiк кафедра окытушыларымен бiрге казак халкынык бай мэдени мурасын жэне бiздiк жумыстык баска турлерЫ насихаттау Yшiн сапарлар.
КATемiрFалиевтiк мастер класс шекбернде eткiзiлген дэрiс окытушылар тарапынан кызыFушылык танытты. Онык нэтижес бойынша сауалнама жYргiзiлдi, оны талдауда бiздiк ЖезказFандык эрiптестерiмiз бiздiк кафедранык окытушыларымен сабак eткiзу эдiстерiне (PBL, TBL, RBL) кызы^ушылык таныткандарын керсеттк
БYгiнгi такда жоFары оку орындары болашак мамандарды даярлауда кэсiби даярлыкка кеп гакш бeлiп отыр. Онык бiр бeлiгi ретiнде пэнаралык байланыс аркылы пэндердi мекгертуде ^амнык эр тYрлi салаларында студенттердщ карым-катынастык кузырлы^ын калыптастыру жатады. Сол себептi жоFары оку орындарында тэлiмгер-лерге койылатын жака элеуметтк-эконо-микалык талаптар ек алдымен студенттердщ жаhандану YPДiсi жэне олардык мегакарым-катынастык ортаFа бешмделген карым-катынастык бiлiм-бiлiктерiн калыптастырумен байланысты.
Казiргi такда коFамда макызды мэселелердщ бiрi болып дiни катынастар табылады. Сол себептi «Философия» жэне «Днтану непздерЬ> пэндерi арасында кафедра мекгерушiсi ТемiрFалиев К- А пен кафедранык аFа окытушысы Бакирова А. Т. жетекшшИмен дeкгелек Yстел тYрiнде сабак eткiзiлдi- Ол отырыста студенттер eз ойларын ортаFа салып, жан-жакты деректер кел^рт мэселелердi шешуге тырысты.
Fылыми-баFытталFан окыту студенттерде Fылыми зерттеу даFдыларын калыптастыру жэне дамыту Yшiн макызды болып табылады. Осы даFдыны калыптастыру Yшiн «Философия» пэнi бойынша оку баFдарламасында студенттердiк eзiндiк жумыстарында екi такырып аныкталды, ол студенттермен RBL тYрiнде орындалуы кажет. Ол «Философия тарихындаFы субстанция мэселесi. Сананык пайда болуы мен мэнiне философиялык жэне жаратылыстану-Fылыми ^^растар» жэне «Казiргi элемдегi макызды мэселелер туралы философиялык ой талFамдар».
Студенттер такырыпты эдебиеттердi колдана отырып eз бетiнше зерттеу керек, осы мэселелер бойынша Fылыми макалаларды
талдаулары кажет, макалалар не Киберле-нинка, не баска Fылыми макалалар каталогынан алынып, осынык непзЫде Fылыми эссе жазулары керек.
Осылайша, студенттер Fылыми iзденiс аумаFын аныктаулары, мэлiметтердiк электрон -ды базасы мен ютапхана корлары KeMeriMeH осы мэселе бойынша Fылыми мэлiметтер жинауы керек жэне Fылыми макалаларды талдау непзЫде Fылыми эссе жазулары кажет.
Экономикалык теория негiздерi жэне кукык негiздерi пэндерiн окытуда кeбiнесе мына белсендi эдiстердi колданады:
- iскерлiк ойындары - топ студенттердщ барлыFынык рeлдiк катысуы
- дискуссия (студенттер такырыпты eздерi такдайды);
- студенттермен езара сурак алмасу (жекпе-жек); «жеке eзi» мэселенi шешуi (бетпе-бет),
- студенттi кызыктыратын такырып бойынша эссе жазу;
- такырыптык презентация-жоба курастыру, кейiн оны корFау
- журналдык клуб эдiсi (периодты турде анализ жYргiзе отырып, презентация дайындау),
- такырыптык конференцияларды жYргiзу жэне баскалары
TBL оку эдiсi-топтык жумыс, топта жумыс жасауFа негiзделген оку эдiсi. Бул эдктщ ерекшелiктерi:
- студенттердi белсендi окыту процес
- коммуникaтивтi дaFдылaрдьщ дамуы
- топтык жумыс жасауды дамыту
К^рп такда Fылым мен техниканык
даму декгейi эрбiр студентте сапалы терек бiлiм мен iскерлiктiк болуын, олардык шыFармашылыкпен жумыс iстеуге, ойлауFа кабiлеттi болуын талап етедi. Пэндi окыту Yдерiсiнiк негiзгi максаты - арнайы педагогикалык эдiстердi максатты, жYЙелi турде колдана отырып, студенттердiк интеллекты, шы^армашылык ойлауын, Fылыми кeзкарасы мен белсендтИн ушкырлау, eз бетiмен б^м алу даFдыларын дамыту болып табылады [1].
Окыту процеан тиiмдi уйымдастыру, жеке пэндер арасындаFы ортак уFымдарды закдылыктарды бiр-бiрiмен eзара байланыс-тыру, студенттердiк танымдык, iзденушiлiк кабiлеттерiн, ю-эрекеттерн дамыту, алFан бiлiмдерiн жинактау, тэжiрибеде колдана бiлуге YЙрету жэне таFы баска мэселелер дидактикалык турFыдан шешудi кажет етедi. Пэнаралык байланыстардык бiр пайдалы жаFы
ол букш окыту iciH, барлык окытушыларFа 6ipbiHFaü талаптар коюFа жэне эр тYрлi пэндерде орта; мYДденi шешуге жумыл-дырады. Пэнаралык байланыстарды жYзеге асырудык жолдарына мыналарды жаткызуFа болады: жеке пэндi окытканда баска пэндердi окыту ic^ ез ыкпалын тигiзетiндей болуын кездеу; пэндердi окып Yйренуде еттетш материалдарды уакыт жаFынан Yйлеcтiрiп отыру; студенттердщ Fылыми теориялар мен закдылыктарды игерущ, олардык жинакты-лыFымен эдicтерiмен, даFдыларымен сабак-тастыра калыптастыру; жалпы теориялыьк бiлiм алуды жэне практикалык icкерлiктер мен даFдыларды бiрыкFай эдюпен жYзеге асыру; эр тYрлi пэндердщ зерттеу эдктернщ ортак ерекшелiктерiн керсете бшу; сабактарда окылатын кубылыстардык езара байланысын ашып, дурыс дидактикалык дYниетаным калыптастыру [1].
Акпан айынык 24 жулдызы кYнi Казакстан тарихы жэне элеуметтк-саяси пэндер кафедрасынык «Экономикалык теория непздерЬ> жэне «Кукык непздерЬ> пэндерЫщ бiрiгуiмен жоFарыда айтылып еткен белcендi эдicтердi мен TBL оку эдiciн колдану аясында кафедранык аFа окытушылары Алиева Г. F. жэне СиcенFалиева К. М. бастауымен 1011, 1012, 1015, 1016 топтар арасында пэнаралык ашык сабак жYргiзiлiп етiлдi. Ашык сабак «Нарык. Медициналык кызмет нарыFындаFы бэcекелеcтiк. КР екбек жэне отбасы кукы^ынык непздерЬ> деген такырыпта талкыланды. Ашык сабактык аркау кылFан такырыбы ете аукымды жэне студенттер Yшiн болактарында ез емiрлерiне кажет болатын макызды болды.
Ашык сабакка cтуденттердi баFалау максатында арнайы конактар келген болатын. Конактар катарында ЖезказFан мемлекеттк университетЫщ профессоры - Аланиязов Т. К., Казакстан тарихы жэне элеуметтк пэндер кафедрасынын мекгерушici - ТемiрFалиев К. А., жалпы медицина факультетнщ 1 курс бойынша декан орынбасары - Байменова А. С., аFа окытушылар - Адрахманова К. Ж., Рысбекова Б. Б., Аралбай С. М. катысты.
Казiргi такда элемде кез- келген мемлекеттщ кай салада болмасын каркынды алFа басуында экономиканык дамуы макызды роль аткарады, ал бул саланык ешкандай кедергiciз жYзеге асырып отыру Yшiн зак саласы екенi бэрiмiзге мэлiм. Сол себепт^ бул пэнаралык байланыс аркылы еткен ашык сабактык негiзгi максаты: Казiргi нарыктык экономика жаFдайында бэсекелестктщ
тшмдшП, отбасы мен екбек кукы^ынык сауаттылы^ын арттыру болып табылды. Осы максатка жету барысында студенттер эртYрлi эдютер мен тапсырмаларды орындау аркылы ез б^мдерЫ ортаFа салды.
Студенттерге арналFан алFашкы тапсырма олардык берiлген такырыпка катысты бiлiм декгешн тексеру максатында жYргiзiлген тест сынамалары болды. Олардык алдымен берiлген тапсырмаларды жеке, кешн топпен акылдаса отырып жауап беруi аркылы бiлiм декгейлерi текcерiлiп, жеке жэне топта жумыс ютеу денгейлерi бакыланды.
Студенттерге койылFан келеci талап олардык Yй тапсырмаларын тексеру болды. Бул кезек ете кызыкты етт^ cтуденттердiк бэcекелеcтiкке кабiлетiн сынау максатында оларFа берiлген медицина саласында ездернщ клиникаларын ашу такырыбына берiлген тапсырманы олар жоFары декгейде алып шыкты. 6здерiнiк сураныска ие эрi жоFары сапалы клиникаларын ашып, ек Yздiк клиника екендерiн дэлелдеу максатында тYрлi жарнамалар жYргiзiп, таныстыру жумыстары болды. 6рбiр таныстырылып еткен клиникалардык эртYрлi ерекшелiктерi бар. Мысалы, бiр клиника жоFары сапалы нанотехнология нэтижеciнде пайда болFан KурылFылармен жумыс жасаймыз десе, ендi бiрi шетелдiк мамандармен тэжiрбие алмаса отырып жумыс жасайтындарын жеткiздi жэне де казiргi такда елiмiздегi таFы бiр мэcеленi шешу максатында ауыл- аудандарFа медициналык курылFылармен жабдыкталFан акылды жедел- жэрдем келiктерi болатынын баска да клиникалар айтып еттк Сонымен коса, бул кезекде студенттерге экономика жэне кукык салары бойынша бiрнеше талаптар койылды. Клиниканы ашу барысында экономика турFыcынан каржы мэселеан шешу, маркетинг, кэciби мамандарды жумыска алу, логотип ойлап табу, бэсекелесткке кабiлеттi болу деген cекiлдi талаптар болса, осы жумыстарды зак жYЗiнде реттеп, бiр жYЙеге келтiру Yшiн кукык саласы бойынша ек алдымен, клиниканы ашу Yшiн лицензия алу, жумыска алы^ан мамандардык екбек шартынык болуы, оларFа теленетiн жалакы мелшер^ жумыс уакыты, сактандыру cекiлдi талаптар койылды. Бул кезекде студенттер ездернщ бэсекеге кабiлеттi екендерiн эрi болашакта ез клиникаларын аша алатындыктарын керсетп терешiлерден ездерiнiк тиicтi баFаларын алды.
СокFы кезек cтуденттердiк кукык cалаcындаFы бiлiмдерiн тексеру максатында
1 сурет - Сабактардык пэнаралык байланыс турЫде eTKeHi тиiмдi ме?
жаFдаяттык есептер бершдк Бул жаFдаяттык есептерге жауап беру барысында закда кeрсетiлген баптарды кeрсетулерi керек болды. Студенттер бул тапсырманы да мYдiрмей орындап шыкты.
Корытындылай келе, экономикалык теория негiздерi жэне кукык негiздерi пэндерЫщ косылуы нэтижесiнде болып еткен пэнаралык ашык саба; ез максатына толыктай же™, студенттер жоFары декгейде тапсыр-маларFа жауап берiп, баFалау критерийлерiне сэйкес тшсп баFаларын алды. Сонымен коса, жYргiзiлген ашык сабак келген конактардык да шк^нен шыFып, жоFары декгейде баFалап кеттi. Студенттермен керi байланыс жасау максатында сабак сокында жYргiзiп еткен сауалнама барысында студенттердщ басым кeпшiлiгi сабактык ете кызыкты эрi тартысты eткенiн айтып, кeпшiлiгiне сабактык унаFанын жэне болашакта осындай пэнаралык сабактардык тYрлi белсендi эдiстердi колдана отырып жYргiзiлуi тиiмдi екенi жайлы ойлайтынын тeмендегi диаграммадан карап, бше аламыз.
Тэжiрибие алмасу, уакытты тиiмдi пайдалану, студентпен жумыс жасау, ерюн жэне эдеби сeйлеу, аудиторияны толык акпаратпен камтамасыз ету, тYрлi белсендi
эдiстердi колдана отырып сабакты жYргiзу -муFалiм Yшiн де студент Yшiн де тиiмдi. Сабак барысында болашак бiлiмдi де бiлiктi, бэсекеге кабшетт жас мамандарды даярлап шы^аруда осындай пэнаралык сабактардык жYргiзiлуi кажетт жэне тиiмдi эдiс екенi аныкталды.
ЭДЕБИЕТ
1 Калентьева Н. В. Командно-ориентированное обучение как способ активации познавательной деятельности /Н. В. Калентьева, Р. Б. Бекбосынова http://www.rusnauka. com/19_TSN_2014/Pedagogica/5_173470.doc.htm
2 Сарсенбаева С. С. Медициналык жоFарFы оку орындарындаFы белсендi окыту эдiстерi /С. С. Сарсенбаева, Ш. Х. Рамазанова, Н. Т. Баймаханова. - Алматы, 2011. - 44 б.
REFERENCES
1 Kalent'eva N. V. Komandno-orientirovannoe obuchenie kak sposob aktivacii poznavatel'noj dejatel'nosti /N. V. Kalent'eva, R. B. Bekbosynova http://www.rusnauka.com/19_TSN_ 2014/Pedagogica/5_173470.doc.htm
2 Sarsenbaeva S. S. Medicinalyк zhoFarFy oкu oryndaryndaFy belsendi oкytu эdisteri /S. S. Sarsenbaeva, Sh. H. Ramazanova, N. T. Bajmahanova. - Almaty, 2011. - 44 b.
Поступила 27.04.2017 г.
K A. Temirgaliyev, G. G. Aliyev, A. T Bakirova, K. M. Sisengaliyev
EXPERIENCE OF IMPLEMENTATION OF ACTIVE METHODS OF INTER-DISCIPLINARY TRAINING AT THE EMPLOYMENT ON SOCIAL-HUMANITARIAN DISCIPLINES IN THE MEDICAL UNIVERSITY
Department of Kazakhstan hsstory and socio-political disciplines of Karaganda state medical university (Karaganda, Kazakhstan)
Currently, various training methods are used to train health professionals. The article examines the problems and prospects for introducing active methods of interdisciplinary training. Teachers of the department of Kazakhstan
history and socio-political disciplines of Karaganda state medical university conducted interdisciplinary studies using active methods. The use of interdisciplinary instruction in classes is connected with the search for ways to transform traditional teaching into a more productive one, based on the team's creative activity. The authors concluded that this methodology is effective, necessary for the training of educated, professional and competitive specialists in the modern world.
Key words: active learning, interdisciplinary employment, project, teamwork, competitiveness, efficiency К А. Темиргалиев, Г. Г. Алиева, А. Т Бакирова, К. М. Сисенгалиева
ИЗ ОПЫТА ВНЕДРЕНИЯ АКТИВНЫХ МЕТОДОВ МЕЖДИСЦИПЛИНАРНОГО ОБУЧЕНИЯ НА ЗАНЯТИЯХ ПО СОЦИАЛЬНО-ГУМАНИТАРНЫХ ДИСЦИПЛИНАМ В МЕДИЦИНСКОМ ВУЗЕ
Кафедра истории Казахстана и социально-политических дисциплин Карагандинского государственного медицинского университета (Караганда, Казахстан)
В настоящее время с целью подготовки специалистов здравоохранения используются различные методы обучения. В статье рассматриваются проблемы и перспективы внедрения активных методов междисциплинаро-ного обучения. Преподаватели кафедры истории Казахстана и социально-политических дисциплин Карагандинского государственного медицинского университета провели междисциплинарные занятия с использованием активных методов. Использование междисциплинарного обучения на занятиях связано с поисками путей преобразования традиционного обучения в более продуктивное, основанное на командной творческой деятельности обучающихся. Авторы пришли к выводу о том, что данная методология является эффективной, необходимой для подготовки образованных, профессиональных и конкурентоспособных специалистов в современном мире.
Ключевые слова: активное обучение, междисциплинарное занятие, проект, работа в команде, конкурентоспособность, эффективность
