CC BY
10
Vestnik KazNMU №3-2020
РАЗДЕЛ 3. ИННОВАЦИОННЫЕ МЕТОДЫ ОБУЧЕНИЯ CHAPTER 3. INNOVATIVE TEACHING METHODS
УДК 61(07)
МедицинадаFы к,ашык,тык,тан ок,ыту: 2020 болмысы
С.А. Мусабекова
Караганды Медицина Университет1 патология кафедрасы
Онлайн окыту - медициналык бiлiм берудегi пайдаланылатын карапайым курал болып табылмайды. Дегенмен, медик-студенттердi Covid-19 iндетi кезiндегi жана жэне кажетт кашыктыктан окыту форматы жана тэсш болып табылады. Бул макалада медициналык, педагог турFысынан онлайн-окытуды эзiрлеу мен енпзудеп негiзгi кедергiлер мен проблемалар туралы деректер турлi такlырыптарFа жинакталып кlорытылFан. Эр тYрлi ак,параттык, технологияларды пайдаланумен жYргiзiлетiн медициналык, ЖОО-даFы заманауи педагогикалык процесщ тYрлi эдiстемелерi мен нысандарына талдаулар жYргiзiлдi. Дэр^ер мамандыFына окытуда кашыктыктан окытуды дэстYрлi форматк,а енгiзу мYмкiндiгi карастырылды.
ТYЙiндi сездер: медицина, электрондык окыту, к,ашык,тык, форматы, ак,параттык, технологиялар, жоFары медициналык, бЫм
К1р!спе
Со^ы жылдары медициналык, ЖОО-дары дэрiстердiн санын езгерту, зертханалардын, жумысы тиiмдi болуы Yшiн технологияларды енпзу, бiлiм командалык, белсендi жэне ез безмен окуды кетермелеу, ок,ытудын жана эдiстерiн (RBL, PBL жэне т.б.) игеру, жеке жэне кэапаралык, бЫмжн дамуына жэрдемдесу жолымен бЫм беру YДерiсiн езгерту жэне жет^ру жолында белсендi жумыс жасауда. Олардын кейбiреулерi, клиникалык медицинаны белсендi бiрiктiрумен жэне кейiнiрек неFурлым максатты тYрде базалык, FылымдарFа кайта оралумен iргелi Fылымдар оку баFдарламасын к,ыск,артты. Кептеген окытушылар «кез келген уакытта жэне кез келген жерде» жеке окытуды асинхронды окытумен камтамасыз ету y^iH дэстYрлi сабак, форматын к,азiрдiн езЫде «тенкерт тастады». Дегенмен, кYндiзгi окыту YPДiсi Yстем к,урды - зертханалык, сессияларда, практикалык симуляциялык кластарда, наукас тесегiнiн касында, операциялык белмелерде, емдк-диагностикалык, манипуляциялар жYргiзу кезiнде, стандартталFан пациенттермен клиникалык, окыту жYргiзу кезiнде жэне наук,астарды дурыс кYту жаFдайында студенттер ш^ын топтармен езара к,арым-к,атынаста болды. Медициналык, ЖОО COVID-19 iндетi кезЫде барлык, оку баFдарламаларын бiлiм берудщ онлайн-форматына тез ауыстырып алды. Мэселен, виртуалды команда жаFдайында шаFын топтардын форматы Zoom, MsTeams, Moodle, Platonus сиякты жэне баска да осындай онлайн-платформаларды пайдалана отырып, онлайн режимЫде еткiзiлiп турды. Практикалык сабактардын орнына, шынайылыкка жакындатылFан жаFдайларда практикалык даFДылары Yйренуге мYмкiндiк беретiн виртуалды тренажерлер жYЙесiн пайдалана бастады. Клиникалык даFДылар бойынша сабактар Интернеттегi компьютерлiк симуляциялык баFдарламаларды пайдалана отырып, белгiлi б i р даFДыларды жетiлдiруге мYмкiндiк беретiн жаттыFулармен ауыстырылды, бул ретте наукастын тесегiнiн касындаFы практика, жаFдайдын турактануына дейiн кейiнге калдырылды. Емтихандар да онлайн-форматка кештi. Сол кезде студенттерге осы жаFдайларда медициналык бшм берудiн негiзгi компонентi ретiнде, пациенттердi диагностикалау мен емдеудiн накты тэжiрибесiн беру мэселеi турды. Онлайн-форматтын артыкшылы^ы - контенттi жанарту болды, ал виртуалды к-эрекеттер функционалды болып керЫд^ алайда, осы езгерiстердiн нэтижелерi кейiннен елеулi баFалауды талап етедк
Медициналык бiлiм беруде кашыктыктан окыту технологиясын пайдалану, кептеген сурактарды туындатады. ДэстYрлi тYрдегi медициналык бiлiм беруде калыптаскан педагогикалык окытудын кептеген, онын iшiнде окытушынын кYндiзгi дэрiстер жYгiзу аркылы моделiне жэне практикаFа баFытталFан тэсiлдерi бар. МедицинадаFы бiлiм беру тэжiрибесiндегi бул ерекше тэсiл, жана жэне пайда болатын тэжiрибелер мен технологияларды енгiзудi каламауFа экеледi. Со^ы бiрнеше ондаFан жылдар iшiнде медициналык бшм беру тэжiрибесiнде дэстYрлi нысандарда окытудан цифрлык технологияларFа ыFысу болды, ол жерде онлайн, кашыктыктан немесе электрондык окыту пайдаланады. Мэселен, «электронды немесе онлайн-окыту, электрондык технологияларды жэне букаралык акпарат куралдарын пайдаланумен окуды да жэне окытуды усыну, колдау жэне жаксарту ретiнде айкындалуы мYмкiн, эрi ол онлайн-контенттi пайдалануымен бшм алушынын жэне окытушынын арасындаFы карым-катынасты камтиды» [1]. Онлайн окыту студенттерге «акпараттын барынша карапайым жэне неFурлым алуан тYрлiлiгiне жэне кепшiлiгiне тиiмдi кол жеткiзу мYмкiндiгiн бередi» [2]. Алайда, дэстYрлi окытудан онлайн-окы^а кешу, эсiресе медицинадаFы кашыктыктан окыту проблемаларсыз етпейдi. Уакыт бойынша шектеулердi арттыру мен дэрiгердiн денгейi мен бшм сапасына койылатын талаптардын Yнемi жоFарылап отыруы, студенттер мен окытушыларFа жYктеледi, ол ЖОО-Fа дербестiк, езЫдк окуды усынудын неFурлым жана тэсшдерЫ табуFа мэжбYрлейдi. БYгiнгi танда болашак дэрiгерден тек дэстYрлi клиникалык бшм Fана талап етiлмейдi, одан сонымен катар жана технологиялармен менгеру даFДысы да, сондай-ак онын кешннен практикалык кызмет барысында икемдiлiгi мен сертндшпн камтамасыз ету Yшiн емiр бойы езiн-езi дамыта жэне жетше бiлуi де талап етiледi. Студенттерде, окытушыларда жэне клиникалык дэрiгерлерде удайы ез даFДыларын жанартып отыру, денсаулык сактаудын ортасындаFы барлык езгерiстер туралы хабардар болу жэне «цифрлык сауаттылы^ы» болу кажеттЫп туындайды. Цифрлык сауаттылык «цифрлык технологияларды, байланыс куралдарын немесе желi Yшiн iздеу, баFалау, акпаратты пайдалану жэне куру кабiлетi» жэне «кен шенбер кездерден, онын шЫде интернет-кездерiнен эр тYрлi форматтардаFы акпаратты тYсiну жэне пайдалану кабiлетi» ретЫде аныкталады [3]. Рылым мен технологиялардын каркынды дамуы, дэрiгердiн, осындай каркынды даму мен ез
Вестник КазНМУ №3-2020
дербестендiрiлген бшм беру траеккториясын жасай отырып, жана жaFдaйлaрFa бешмделу к1абiлетiн талап етедi. Эрине, кlазiргi зaмaнFы технологиялар акпараттык к¥ралдарды жобалауFа жэне жасауFа мYмкiндiк береди олар кез келген медициналык пэндердi зерттеу кезiнде б^л киындыктарды жецшдетуге арналFан. Осы кезенде медициналык ЖОО мен окытушылар, осылай окыту Yшiн технологияларды тиiмдi пайдалануFа басшылык жэне колдау жасауда манызды рел аткарады. БYгiнде, медициналык бiлiм беру мYмкiндiктерi мен процесiне б^рын-соцды болмаFан жана кезкарас, мiндеттер кажет-ак. М^ндай тэсш шапшан езгерiп отыратын казiргi заманFы кэсiби ортада кэсiпкойларFа манызды боп калуFа жэне с^раныска ие болуFа мYмкiндiк бередi. Бiрак б^л, эрине, медициналык бшм алу кезiнде таралFан дэстYрлi тэсiлдердi тYсiнудi жэне онын шенберЫен шыFуды бiлдiредi. МедицинадаFы кашыктан окыту тYрi, акпарат жеткiзудiн колайлы жYЙесiн камтамасыз етудi Fана емес, ол сонымен коса такырыптык диапазонды кенейтуге, окытушы мен бiлiм алушынын арасындаFы шапшан коммуникациясы аркасында, окытудын барлык дерлiк тYрлерiн пайдалану мYмкiндiгiмен, окыту сапасын темендетпей уакытын кыскартуFа мYмкiндiк бередi [4,5]. Алайда, осы уакытка дейiн медициналык педагог т^ысынан кедергiлер мен шешiмдер туралы накты деректердi шолу жеткiлiксiз, б^л ретте студенттерге онлайн окытумен кездесетiн езара к-кимылды жаксарту жэне шешiмдер кабылдау Yшiн кедергiлерге катысты аздаFан деректер бар [6]. Алайда, орынды с^рак пайда болады: бетпе-бет юр^ршген окытусыз кашыктыктан окыту курсында клиникалык даFдылардын дамуын камтамасыз етуге бола ма? Материалдар мен эдiстерi
2019-2020 оку жылы ¥АББ «KaрaFaнды Медициналык университет^^» казак, орыс жэне аFылшын тiлiнде окитын 2 курсынын «Жалпы патология» пэнiн окып жаткан 117 студентке, 3 курсынын «Органдар мен жYЙелердiн патологиясы» пэнiн окып жаткан 127студентЫе жэне 5 курсынын «Сот сараптамасы» пэнiн окып жаткан 64 студентке сауалнама жYргiзiлдi. СауалнамаFа окытудын колжелмдЫп жэне канаFаттандырарлыFы бойынша, онын сапасын, окыту нысаны мен эдiстерiн, бiлiмдi баFалаудын туралыFын, керi байланыстын барлыFын, эртYрлi форматтаFы окытудын кедергшер^ киындыктары мен проблемаларынын сипаттамаларын, окыту процеанщ колaйлылыFын жэне т.б. бaFaлaу с^рактары камтылды.
2-курс студенттерiне «Жалпы патология» пэн бойынша окыту форматына байланысты (1 семестр - кYндiзгi окыту дэстYрлi форматта, 2 семестр - кашыктыктан окыту тYрiнде. Емтихан нысаны 1 жэне 2 семестрде ¥ксас - онлайн жазбаша емтихан (форматы - шешлм жэне клиникалык тапсырмаларды интерпретациялау) бойынша студенттердiн сессия нэтижелерЫе салыстырмалы талдау жYргiзiлдi. ¥АББ «KaрaFaнды Медициналык университетiнiн» 67 окытушысына сауалнама жYргiзiлдi, оFaн кYндiзгi жэне кашыктыктан формапаы окытудын он жэне терк т^стары, студенттердiн бiлiм сапасы, проблемалар, киындыктар жэне т.б. туралы с^рактар енгiзiлдi. Сауалнама нэтижелерi жэне талкылаулар Медициналык бiлiм берудегi онлайн-окытуды эзiрлеуде жэне енгiзуде эсер ететУн негiзгi кедергiлер мына нэтижелердi керсетп, олар уакыттын жетiмсiздiгiн, жоктыFын, техникалык дaFдылaрдын нaшaрлыFын, инфрак¥рылымнын aкылFa конымсыздь^ын, окыту траекториясы мен техникалык колдаудын стратегиялары болмауын жэне, эрине, барлык катысушылардын жaFымсыз карым-катынасын камтыды. Эдебиеттегi деректер бойынша, онлайн режимЫде окыту бaFдaрлaмaсынын табыска жетуiне немесе сэтсiздiкке ¥шырауына студенттермен айкындалатын факторлардан бастап, персоналдармен непзделген фaкторлaрFa дейiнгi кептеген факторлар эсер етуi мYмкiн [2]. Мысалы,
профессорлык-окытушылар к¥рамы aрaсындaFы «мэдени кедерп» б^рын студенттердiн технологиялар негiзiнде окы^а KaтысуFa кедергi ретiнде aйкындaлFaн болатын, сондыктан олардын ендi персонал бастамасына бaFыттaлуы электрондык окыту бaFдaрлaмaлaрынын табысты енгiзлуiне мYмкiндiктiн кiлтi болуы ыктимал [1,4]. Сондай-ак, медициналык бiлiм берудеп езгерiстер мен эзiрлемелер, онсыз да шамадан тыс жYктелген окытушылaрFa косымша салмак салады деп танылды [3]. Осыпан байланысты, жоFaры медициналык бшм берудегi онлайн-форматта окыту мэселесiн кaрaFaн кезде, накты деректерге негiзделген тек сенiмдi зерттеулер, окытушылардын технологиялык желспктерден хабардар болуын оятып, кашыктыктан окытудын енпзу позициясын ныFaйтуFa мYмкiндiк бередк Мiне, сондыктан медициналык бiлiм беруде электрондык окытудын сенiмдi базасын камтамасыз ету Yшiн немесе оFaн карсылыкты дэлелдеу Yшiн, барлык перспективаларды (студент, окытушы, университет) ескеру ете манызды.
Талдау нэтижелерi керсеткендей, атап айтканда, техникалык дaFдылaрынын болмауы, онлайн-окытуды эзiрлеу жэне енгiзу кезЫде окытушылар кездесетiн негiзгi кедергiлер болып табылады. Осылайша, нашар инфрак¥рылыммен уштаскан компьютермен жумыс iстеу дaFдысынын жеткшказдт немесе окытушынын онлайн-окытуды эзiрлеу мен катыша тiлегiн жэне кaбiлетiн тежейдк Медициналык жоFaры оку орындарынын окытушылары окыту, Fылыми зерттеулер жYргiзу, клиникасында жумыс жасау жэне жеке емiрiн тепе-тендiкте ¥стaуFa жеткiлiктi уакыт табу Yшiн Yнемi кысымда болады [2]. Бул орайда, онлайн-окыту к¥ралдарын игеру эзiрлеу жэне енгiзу Yшiн, уакыттын жетiспеушiлiгi елеулi кедергi ретЫде карастырылады. Бул ретте, ол инвестициялaнFaн уакытта, жоFaлFaн уакытпен уштастырыла отырып бiржaкты керiнiстермен, компьютерлiк к¥ралдар «эркашан кYтiлген уакыттан да кебiрек уакыт алатын амал» ретiнде карастырылуы мYмкiн [1]. Ен алдымен уакыттын жеткпеушшп, шамасы, окытуды онлайн тYрдегi немесе электрондык окытумен езара ынталандырудын болмауына байланысты шыFaр [3]. Онлайн-окытудын ана немесе езге де косымшаларын немесе бaFдaрлaмaсын тиiмдi пайдалануды камтамасыз ету Yшiн, окытушылардын осы тYрiне к¥ралмен танысу уакытынын болуы аса манызды екенi аныкталды. Осылайша, цифрлык аспаптар кабылдау, окытушылaрFa практикалык окыту белтне кебiрек уакыт белу Yшiн мYмкiндiк бередi [4]. Кептеген жaFдaйлaрдa инфрак¥рылымнын жэне технологиялардын болмауын, медициналык бЫм берудегi кедергi ретiнде кaрaстыруFa болады [2]. Мэселен, 29% студент Интернетпн нашар косылуы сиякты техникалык проблемаларды аныктады, ол дэрiстердi тiкелей трансляциялау Yшiн кедергiлер сиякты. Пациенттермен клиникалык езара к-кимыл жэне байланыстын болмауына косымша клиникалык дaFдылaрды бaFaлaудын болмауы, 100% студенттер мен окытушылар аландауларынын есуiне экелдi. ЖОО-нын тYрлi к¥рылымдык белiмшелерi aрaсындaFы езара iс-кимылдын жеткпеушшпн жэне киындыктарын 90% окытушылар кедерп релнде карастырды. Б¥л жaFдaйдa асинхронды орта туындаткан орта, пiкiрлермен жэне жалпы бшммен алмасуды белсендi колдaFaн емес деп кaбылдaнFaн. Сондыктан, ЖОО-нын м¥кият ойлaстырылFaн жэне жаксы K¥рымдaлFaн стратегиясы болуы кажет, ол онлайн-окыту кезЫде окытушылардын негiзгi дaFдылaрды енпзуЫ жэне эдiстемелердi кабылдауын женiлдетедi. Сондай-ак, жана технологиялар мен к¥ралдарды колдaнуFa окытушылардын 100% терiс катынасын, онлайн-окытуды дaмытудaFы жэне енгiзудегi кедергi ретЫде кaрaстыруFa болады. Окытушылардын 98%-ы жана к¥рал-саймандармен барлык ж¥мыс iстеу процеанде ездерiн шамадан тыс жYктелгендерiн сезЫетЫдерЫ жэне ¥сак техникалык мэселелер бойынша машыктары жок екенiн атап етп. Алайда, осы жана
кlypaлдapды кaбылдayдын, тyтacтaй aлFaндa, нaкlты OH, тэжipибeci бoлyы тиic жэнe лпт бipжaкты yFымдapды eзгepтe aлaды [1]. Coндыктaн мeдицинaлык бiлiм бepyдeгi oнлaйн-oкытyды эзipлey мeн eнгiзyгe жэpдeмдecy, нopмaлap мeн тэciлдepдi eзгepтyдe мaнызды шeшiм бoлып тaбылaды. Byл OH тэжipибeнiн aныктaлFaнынa кapaмacтaн, oкытyшылapдын тeк 25%-ы Faнa жaнa кypaлдapмeн жумьк icтey фaктici yнaйтынын aйтты, ocындaй эзipлeмeлepдiн apтындa oлapFa ЖОО бacшылыFынын кYштi кoлдayынын тypyы кaжeттiлiгiнe бyлap epeкшe нaзap ayдapды. Klaшыктыктaн oкытyдaFы пeдaгoгикaлык жэнe yйымдacтыpyшылык acпeктiлepiнe Karnc™ oкытyшылapдын 97%-ындa yaкыттын жeтicпeyшiлiгi aлaндayын тyындaтты. Mэceлeн, ocb дaFдылapды ™ic тYpдe дaмытy, тyжыpымдaмaлapды зepдeлey жэнe эзipлey Yшiн ЖОО oкытyшылapFa кopFaлFaн yaкыт ycынyы тиic, coл apKbmbi oкытyшылapFa жaнa тexнoлoгиялapды зepдeлey Y^I^ кaжeттi yaкыт бoлaды. Окытyшылapдын 87%-ы eз пэнiн eнгiзyдi мYмкiндiгiншe жYpгiзyдi жacaп aлды. Beйнeкoнфepeнциялapды жэнe пiкipтaлac фopyмдapын жYpгiзyдi ycынып, coл apKbmbi cтyдeнттepдiн бip-бipiмeн, oкытyшымeн жэнe тэжipибeлiк дэpiгepмeн eзapa ic-кимылдap жYpгiздi. Byn эдeттe, eтe aз oнлaйн-кoмпoнeнттepi бap пaтoлoгиялык aнaтoмия жэнe тот-мeдицинacы пэндepi Yшiн eтe мaнызды мYмкiндiк. Cтyдeнтдiн 12%-ы cыpткы мaтepиaлдapды зepдeлeyгe шoFыpлaнFaны aныктaлды. Олap дepбec oкытyдын oнлaйн-pecypcтap кoллeкцияcын пaйдaлaнды ^дик cтyдeнттepгe apнaлFaн oнлaйн-мeдицинaлык жypнaлдap, oкытyдын бeйнe-жэнe apнaйы эзipлeнгeн вeб-кocымшaлapы). Coнымeн кaтap, 55% cтyдeнт кYндiзгi caбaктapды (opтa дeнгeйлi cтyдeнткe eceптeлгeн) eз бeтiншe oKy бoйыншa aybic™py мYмкiндiгiн oh бaFaлaды. 78% cтyдeнттepдiн пiкipi бoйыншa oнлaйн-oкытyдын ocындaй apтыкшылыктapы, oлapFa кaтaн yaкыт acrecí cияктыны жacaмaй, oлap Yшiн кoлaйлы ыpFaFындa oKyFa мYмкiндiк бepдi. ^нь^н кaтap 98% cтyдeнттepдiн кaшыктaн oKb^y жoл жYpyгe, тypaтын жepгe жэнe т.c.c. Kapжыны Yнeмдeyдiн oh фaктopын дa кepceттi. Cтyдeнттepдiн 95%-ы тaйм-мeнeджмeнт пpoблeмacынa тaп бoлды: oKy Y^1^ жyмыc yaкытын утымды бeлyдi бiлмeдi.
Caлыcтыpмaлы зepттeyлep кepceткeндeй, кaшыктыктaн oKy тYpi бaзaлык пэндi oкитын 2 жэнe 3 (кiшi) кypc cтyдeнттepiнiн, oкытyды жeткiлiктi дeнгeйдe жYpгiзyгe мYмкiндiк кaнa бepгeн eмec, coнымeн ^ap бiлiм aлyшылapдын дaйындык дeнгeйiнe «й жэнe aFымдaFы дaFдылap мeн тeopиялык бiлiмдepiнiн oбъeктивтi бaFacын aлyFa дa мYмкiндiк бepдi. Оcылaйшa, 2-icypc cтyдeнттepiнe «Жaлпы пaтoлoгия» пэнi бoйыншa ceccия нэтижeлepiнe жYpгiзiлгeн тaлдayдa, eлeyлi
aйыpмaшылыктapдын жoк eкeнiн кepceттi. Aлaйдa, aйтa кeтy кepeк, aлынFaн нэтижeлep мeн aлFaн бiлiмдepдiн caпacын бaFaлay бipдeй eмec. 0йткeнi кYндiзгi 1 ceмecтpдe eмтиxaннын жaнa oнлaйн фopмaты eнгiзiлгeн, oFaн кeптeгeн cтyдeнттep Yйpeнбeгeн жэнe пcиxoлoгиялык жaFынaн ayыpлay тиген. ОКЫТУ фopмaтын 2 ceмecтpдe eзгepтy, нэтижeлepдiн тeмeндeмeгeнiн кepceткeнiн aйтып eтy кepeк. Эдeбиeттepдeгi дepeктep бoйыншa, элeктpoндык oкытy жYЙeciн кypaлдapмeн визyaлды пaйдaлaнy, oкy мaтepиaлын тaбыcты кaбылдayFa жэнe ecтe caктayFa ыкпaл eтeдi жэнe тaнымдык Kyбылыcтapдын мэнiнe тepeнipeк YH^yœ мYмкiндiк бepeдi [5]. Byл 6ÍP мeзгiлдe мидын eкi жapтышapлapынын жyмыcтapын жaндaндыpyFa: coл жaFы эдeттeгiдeй жумьк кeзiндe дэcтYpлi oкытy ныcaнындa, aл OH жaFы визyaлды oкытy ra^e бeйнeлi-эмoциoнaлды ycынылaтын aкпapaтты жaндaндыpyFa жayaп бepeдi [3,6].
Эpинe, кaшыктыктaн oкy тYpi cтyдeнттepдiн цифpлык cayaттылыFын apттыpды, aкпapaтты iздey жэнe Kypb^b^ay дaFдылapын жaндaндыpyFa мYмкiндiк бepeтiн кузь^т^т дaмытты, бул peттe микpocкoппeн жумьк icтey, ayтoпcийлiк «микpoпpeпapaттapды Kapay», мaтepиaлмeн жyмыc жacayдын тexникacы, пpaктикaлык дaFдылapы aйтapлыктaй тeмeндeдi.
Зepттey нэтижeлepiнiн тaлдay, тeмeнгi кypc cтyдeнттepiнe кaшыктыктaн oкытyдын фopмaтын пaйдaлaнy eнiмдi eкeндiгi жoFapыдa aтaп eтiлдi, aл жoFapы !ypc cтyдeнттepi Yшiн aтaлFaн элeмeнт пpaктикaлык кoмпoнeнт кeшeнiн дaмытyдын кaжeт eкeнiн кepceттi.
COVID-19 iндeтi, кYмэн жoк, пeдaгoгикaдaFы кeптeгeн тэciлдepдi eзгepттi, тонь^н бipгe Yйpeншiктi тэyeкeлдepдi к^^^йти жэнe жaнa тэciлдep кypып, aлaйдa, жYЙeлiк бacкapy пpoблeмaлapы Yшiн жaнa мYмкiндiктep мeн oлapды жoю тэciлдepiн aoi™. Онлaйн тэciлдepi жэнe apaлac o^^y нycкacын бapлык eлдepдiн бiлiм бepy мeкeмeлepi кaбылдayFa мэжбYp бoлFaнынa кapaмacтaн, цифpлык инфpaкypылым cиякты фaктopлapдын бoлмayы, oнлaйн-oкытy мeн apaлac oкытyды eнгiзyгe aйтapлыктaй кeдepгi кeлтipдi. Bapлык жoFapы oкy opындapын кaшыктыктaн oкытy бaFдapлaмacы бipiктipeдi, oкытyдын нeгiзгi ocынay жaнa иннoвaциялык тэciлi кeмeктece oтыpып, oкытaды. lндeт шын мэнiндe бiзгe бЫмге дeгeн бacкaшa кeзкapacты тyдыpды жэнe ужымдык кYштi пaйдaлaнy Yшiн cтpaтeгиялык бiлiмдi дaмытy Yшiн тэyeлдiлiктiн кaтaлизaтopы бoлды. Coнымeн кaтap, бypын тeк дэcтYpлi дeп Kapacтыpылaтын пэндep, бшм бepyдiн кaзipгi зaмaнFы Kaжeттiлiктepiн кaнaFaттaндыpy Yшiн виpтyaлды oкытyFa aйнaлды. Бyл мeдицинaны дa кaмтиды жэнe, дeгeнмeн тeк oнлaйн-oкытy apкылы дэpiгep бoлyFa (нeмece, кeм дeгeндe, эзipгe) бoлмaйды, виpтyaлды cтyдeнттepдe бacкa кeптeгeн кэ0би мYмкiндiктepi бap. Bэлкiм, бeлгiлi ceбeптepмeн кeйбip cкeптиктepдiн coл кYЙi ^a^rnbi тaнкaлapлык тa eмec. Meдицинa - бул aдaмдapдын eмipiн Ky^apy, coндыктaн oны oкытyдын кeз кeлгeн eлeyлi eзгepicтepiнe мукият Kapay кepeк. ^з кeлгeн мeдицинaлык мaмaндыкты зepдeлey кeзiндe, дэpiгepлiк бiлiмдi aлFaн кeздe, визyaлизaция мaнызды peл aткapaды. Aнaтoмия бoйыншa бiлiм aлyды ceкциялык жyмыccыз нeмece гиcтoлoгияны эйтпece пaтoлoгиялык aнaтoмияны микpocкoппeн зepттey жyмыcынcыз, xиpypгияны - oпepaциялapFa кaтыcycыз жэнe бaкылaycыз жэнe т.б. eлecтeтy мYмкiн eмec. Пнeвмoниянын peнтгeнoлoгиялык кepiнiciнiн cипaттaмacын кiтaптaн кeптeгeн peт oKyFa бoлaды, бipaк ecтe ca^ay мYмкiн eмec. Aлaйдa peнтгeнoгpaммaны 6ÍP -aK peт кepy жeткiлiктi api oны eмip бoйы ecтe ca^ayFa бoлaды. Meдицинaлык бiлiм бepyдeгi иннoвaциялapды eнгiзyдiн жaндaнып кeлe жaткaны, мeдицинaлык oкытyFa oнлaйн-кypcтapдын aшык бyкapaлык мYмкiндiгiн бipiктipyдi тaлкылayFa экeлдi. Эpинe, лeкциялapFa нeгiздeлгeн caбaктapдaн бyкapaлык aoibiK oнлaйн-кypcтapды пaйдaлaнyFa кeшy жэнe eйткeнi киын тaпcыpмaны oкытy Yшiн oнлaйн-oкытy тэciлдepiн пeдaгoгтapдын кaбылдayы, pecypcтapдын кoлжeтiмдiлiгiн aшык жeткiзe кoятын дэcтYpлepдi ca^ay жиi кeдepгi бoлып тaбылaды. ^нь^н кaтap, кeптeгeн киындыктap дa бap, кaшыктыктaн oкытy YДepiciн eнгiзyдe oлap ecкepiлyi тиic. Bipiншiдeн, кaшыктыктaн oKb^y бaFдapлaмaлapын eндipy жэнe eндey y^I^ eлeyлi жoFapы caпaлы кeпiлдiк бepeтiн бiлiктi eнбeк шыFындapын тaлaп eTCe, жэнe, eкiншiдeн, eH бacтыcы, клинигалык тэжipибe кaмтaмacыз eтiлyiн бaкылay !epe!. Klaшыктыктaн oкытy кeзiндe клиникaлык дaFдылapды дaмытyды кaмтaмacыз eтy "бeтпe-бeт", "кoлдaн ^Fa" тэpiздi интeгpaциялaнFaн oкытycыз киын. ^нды^н бiлiм aлyшылapдын yaкытшa мYмкiндiктepiнe caй кaмтaмacыз eтy Yшiн, apaлacтыpa oкытyдын мYмкiндiктepiн eгжeй-тeгжeйлi жocпapлay тaлaп eтiлeдi. Byл iндeттiн эpкeлкi eмec, бipece кeлy, бipece кeтy тол^нь^н yзaк yaкыт бoйы жaлFacyынa нaзap ayдapып, apa-apacындaFы бeтпe-бeт oкытyмeн кeзeктecтipyдi тиiмдi пaйдaлaнy кepeк (яFни, шын мэнiндe, apaлac) жэнe тoлык интepaктивтi oкытyмeн, oкытy пpoцeciнiн caпacын жэнe нэтижeciн apттыpy кepeк. Klopытындылap
1. MeдицинaдaFы oнлaйн oкытy бypын-coнды бoлмaFaн жaFдaйлapдa нeFypлым кeн тapaлyдa, бipaк дэcтYpлi
батдарламар сиякты «сешмге лайыктыта» айналу ушлн, уакыт жэне елеулi трансформация кажет.
2. Кашыктыктан окыту, акпаратты нетурлым ыцтайлы жуйеде жеткiзумен ерекшеленедi жэне окыту Yдерiciнде жана технологияларды пайдалануды кецейтуге MYмкiндiк бередi, ол пациентпен накты сценарийлер жэне виртуалды езара хабарласу аркылы дэcтYрлi окытуды егжей-тегжейлi визуализациялау еcебiнен курамалау MYмкiндiктерiн ашады.
3. Аралас окытуды пайдалану (кашыктыктан окыту жэне кYндiзгi окыту) окыту сапасын жоталту катерiн азайту Yшiн ец жаксы шешiм болып табылады.
Тужырым
Медициналык бiлiм беру саласындаты онлайн окыту, тез еркендеп келе жаткан салыстырмалы тYрде жаца тужырымдама болып табылады. Сондыктан медициналык жотары оку орындары мен олардыц окытушылары осындай типтегi окуды эзiрлеу жэне кке асырудаты кедергiлер мен онын, салдары туралы жэне персонал арасында онлайн окытуды пайдалануды колдау эрi кетермелеу туралы мэдениет калыптастыру кажетплт туралы бiлгендерi мацызды. Бул ретте медициналык окытушылар мен студенттер осы цифрлык тасырда кездеcетiн проблемаларта жаксы
дайындыкта болады. Дэрiгердi практикалык датдыларта Yйрету, пациентпен кезбе-кез дэcтYрлi байланыста болуын талап ететiнi, кашыктык форматында шешiмдердi кабылдауда теориялык даярлык пен жаттытуды артта калдыратыны cезciз. Окыту тYрлерiнiц арасындаты балансты iздеу ете мацызды болып табылады, ейткенi медицинада теориялык бшмшц шын мэнiнде пайдасы аз. Медицина пациенттермен байланысты болтандыктан, сабактар мен кiтаптар шенберiнен шытып кетедi. Студент жаксы дэрiгер болып шытуы Yшiн пациенттерiн керуi кажет. Эрине, окыту онлайн режимiнде жYру фактici, ец алдымен, медик студенттердщ жэне окытушылардын кенiлiн калдырады. Киын тэжiрибеден етумен окыту кезiнде, тылым мен наукастардыц кYтiмiне езгерicтер енпзген кептеген мысалдар бар. Алайда, тYзетулер енгiзумен онлайн-оку мен практиканы Yйлеcтiру кезiнде, студенттер болашакта ец жаксы ыктимал тэжiрибе куру Yшiн, тылымдаты прогреске iлеcуге MYмкiндiк бередi. Казiргi жатдай - бул белcендi инновациялар мен оку батдарламалары тYрлендiру жатдайында тек медициналык бiлiм берудi алта жылжытута ыкпал ететiн тана емес, ол кептеген медициналык пэндер y^i^ мацызды сэт те болуы MYмкiн.
eflEEI/IETTEP TI3IMI
1 Mousavi, Saeide. (2020). Re: Education post COVID-19: Challenges and opportunities; face-to-face, online and blended learning pedagogy. URL: https://www.researchgate.net/post/Education_post_COVID 19_Challenges_and_opportunities_face-to face_online_and_blendedjearning_pedagogy/5eeb6f08fl521 368416beaea/citation/download.
2 O'Doherty, D., Dromey, M., Lougheed, J. et al. Barriers and solutions to online learning in medical education - an integrative review // BMC Med Educ. - 2018. - №18. - P. 130138.
3 Pettersson F, Olofsson A. Implementing distance teaching at a large scale in medical education: a struggle between dominant and non-dominant teaching activities // Educ Doc Inf s. - 2015. - №20. - P. 359-380.
4 Rose S. Medical Student Education in the Time of COVID-19 // JAMA.- 2020. - №323(21). - Р. 2131-2132.
5 Мусабекова С.А., Костылева О.А., Журавлев С.Н., Ныгызбаева Р.Ж., Иманбаева Г.Н. Новые технологии -современному образованию: геймификация при обучении медицине // Вестник КазНМУ. - 2018. - №2. URL: https://cyberleninka.nj/artide/n/novye-tehnologii-sovremennomu-obrazovaniyu-geymifikatsiya-pri-obuchenii-meditsine (дата обращения: 27.07.2020).
6 Кизатова С. Т., Тукбекова Б. Т., Дюсенова С. Б., Исаева А. А., Тлегенова К. С., Кирьянова Т. А., Сарманкулова Г. А., Рахметова Г. Ш. Интеграция онлайн и традиционного метода обучения профессиональным компетенциям в медицинском вузе // Медицина и экологияю. - 2020. - №1. - С. 118-124.
С.А. Мусабекова НАО «Медицинский Университет Караганды», кафедра патологии
ДИСТАНЦИОННОЕ ОБУЧЕНИЕ МЕДИЦИНЕ: РЕАЛИИ 2020
Резюме: Онлайн обучение не является обычным инструментом, используемым в медицинском образовании. Тем не менее, новый и необходимый дистанционный формат обучения студентов-медиков во время пандемии Covid-19 является новым подходом. В этой статье тематически обобщены данные о ключевых барьерах и проблемах для разработки и внедрения онлайн-обучения с точки зрения медицинского педагога. Проведен анализ различных методик
и форм современного педагогического процесса в медицинском вузе с использованием различных информационных технологий. Рассмотрена возможность включения дистанционного обучения в традиционный формат при обучении профессии врача. Ключевые слова: медицина, электронное обучение, дистанционный формат, информационные технологии, высшее медицинское образование
Vestnik KazNMU №3-2020
S.A. Mussabekova NOJSC «Medical University of Karaganda», Department of Pathology
DISTANCE EDUCATION IN MEDICINE: REALITIES 2020
Resume: Online learning is not a common tool used in medical education. However, a new and necessary distance learning format for medical students during the Covid-19 pandemic is a new approach. This article thematically summarizes the key barriers and challenges to the design and implementation of online learning from the perspective of a medical educator. The analysis of various methods and forms of the modern pedagogical
process in a medical university using various information technologies is carried out. The possibility of including distance learning in the traditional format in teaching the profession of a doctor is considered.
Keywords: medicine, e-learning, distance format, information technology, higher medical education
