CC BY
6FTAXP 31.01.45
Т1РШ1Л1К ЭРЕКЕТ1НЩ ЦАУ1ПС1ЗД1П МЭДЕНИЕТ1Н ЦАЛЫПТАСТЫРУДЫ ЦАМТАМАСЫЗ ЕТЕТ1Н МОДУЛЬД1К ОЦЫТУ ТЕХНОЛОГИЯСЫ
Д.Ц. К,анжгг1това, Р.Г. Рыскалиева эл-Фараби атындагы Казак улттык университетi, Алматы, Казахстан [email protected], [email protected]
Макалада жогары оку орындарында бшм беруде устаздардын алатын орны мен нэтижеге багдарланган бiлiм беру жYЙесiнiн взектi мэселелерi караст^1р^1лган. Сонымен катар, бiлiм мазмунын каз1рп заман талабына сай жацарту жэне окыту технологияларын дурыс пайдаданудыц артыкшылыктары кврсетiлген. Окыту технологияларын дурыс пайдалана бiлу нэтижесiнде студенттер вздершщ окыту Yдерiсiндегi баг^гтынын мэнiн, мацыздылыгын тYсiнiп, онын ерекшелiктерi мен зандылыктарын, компоненттерiн менгеруге кажеттi бiлiм непздерш игерсе, онда танымдык кызынушылык пен танымдык ю-эрекеттiн манызы артады. Осыган байланысты макалада «вм1р пршшпнщ кауiпсiздiгi жэне коршаган ортаны коргау» мамандыгына арналган «Бейорганикалык химия» пэнш окытуда модульдiк технологияны пайдалану ерекшелiктерi мен онын артыкшылыктары сипатталган.
Туйт свздер: eMip тiршiлiгiнiц hpyíncí3dm, модульдж оцыту технологиясы, цвршаган ортаны цоргау, бейорганикалыц химия, h^sipemmrnK.
«Ел1м1зд1н ертещ жас урпактын колында, ал жас урпактын тагдыры устаздын колында» - деп Елбасымыз Н.Э.Назарбаев атап кврсеткендей, бшм беруде устаздын алдында турган мвдеттердщ зор екенш айкындайды. Кез келген устаз взшщ шынайы бшмш кврсету1 аркасында, бшм алушынын жYрегiн жаулап алуы тшс. Жалпы мамандык тандауда вз1м1зге мектеп табалдырыгында сабак берген устаздарымызга карап бой тYзегенiмiз рас. Сондыктан да устаздар кауымы казiргi кезде озык технологияларды колдана отырып сабак жYргiзсе, жастардын болашагы жаркын болары айкын. Педагогтын эртYрлi саладагы икемдiлiктерi мен кабiлеггерiн дамыту онын дербес
ерекшелiктерiне, взiндiк талдау, взiндiк бага беру кабiлеггерiне байланысты, оларга взiн кврсетуге, дамытуга мYмкiндiк жасау кажеггiгiн дэлелдейдi. Кэсiби тулганы дайындау Yшiн нагыз педагогикалык, бшмдьпедагогикалык бiр бYтiн болу керек жэне педагогикалык квадраттын барлык мазмунына ие болу кажет. Ягни, бiлiм беру, окыту, тэрбиелеу, дамыту болып саналады. Бул тек кана бiлiм беру мекемесшщ талабына тиiстi емес, сонымен катар эрбiр оку тобынын, циклынын, факультеттiн, кафедранын, окытушыны, студенггiн, тындаушынын iс-эрекетiне катысты. Жаксы окытылган мемлекетпк кызметшiлер сын-катерлерге барабар жауап бере алады, сол аркылы Yкiметке казiргi элемде кYштi жэне туракты болуга квмектесе алады [1; 2347].
ДэстYрлi бiлiм беру жYЙесiнде бiлiктi мамандар даярлаушы кэсiби бiлiм беретiн оку орындарынын басты максаты - мамандыктарды игерту гана болса, ал казiр элемдiк бiлiм кенестiгiне ене отырып, басекеге кабшетп тулга дайындау Yшiн адамнын кузырлылык кабiлетiне CYЙену аркылы нэтижеге багдарланган бшм беру жYЙесiн усыну - казiргi танда непзп взектi мэселелердiн бiрi. Казiргi замангы енбек нарыгында бэсекелестiк пен экономикалык сураныстын салдарынан жумысшыларга жана талаптар койылып, катан iрiкгеу жYргiзiлуде. Жумыс берушiлер жумысшынын бiлiктiлiк денгейiне назар аударып кана коймай, онын взiн-взi жетiлдiруге багытталган жана кузыреггiлiктердi игеру саласындагы жинактаган тэжiрибесiн утымды пайдалана бшу кабiлетiне де бага беруде. Мундай жагдайда, свзсiз, маман даярлаудагы кузыреггiлiк тэсiлдiн рвлi артары анык [2; 145].
Бiлiм мазмунын жанарту тiкелей шыгармашылык iзденiстегi муFалiмнiн кэшби шеберлiгiне байланысты. К^рп танда пэндi жаксы, терен бiлетiн, кYнделiктi сабактаFы такырыпты толык камтитын, оны бшм алушыFа жеткiзе алатын, эр тYрлi денгейдегi тапсырмаларды бiлу iскерлiгi, окытудын дэстYрлi жэне Fылыми жетiлдiрiлген эдю-амалдарын, куралдарын еркiн менгеретiн,
студенттердщ пэнге дызыгушылыгын арттыра отырып, дарындылыгын дамытудагы iздену-зерттеу багытындагы тапсырмалар жYЙесiн ^сыну 6MÍp талабы.
Отандыд жогары оду орындарыныц элi де надты дажеттшктерден алшадтап отыр б^л тYлектердiц дайындыд децгешнщ жэне жергiлiктi ецбек нарыгындагы с^раныстыц сэйкессiздiгiнен кврiнедi. Б^л мэселелер аймадтардыц дажеттшктерш егжей-тегжейлi талдау, ж^мыс берушiлер аныдтайтын жогары оду орындары тYлектерiнщ негiзгi д^зыреттерше дойылатын талаптар, сондай-ад бакалаврлар мен магистранттар мен тYлектердщ Yмiттерiн, олардыц мансаптыд перспективаларын багалау негiзiнде эртYрлi децгейдеп долданыстагы бiлiм беру багдарламаларын жацгырту дажеттшгше экеледi.
Осыган байланысты елiмiзге кредиттiк одыту енгiзiлуiмен квптеген мэселелер шешiм табуда. Бiлiм берудщ кредитпк жYЙесi бiлiм алушылардыц жеке бшм траекториясыныц бiрiздiлiгiн жоспарлауга мYмкiндiгi бар оду YДерiсiн ^йымдастырудыц тэсiлi.
Бшм беру багдарламасыныц негiзгi мадсаты - бшм мазм^ныныц жацаруымен датар, критериалды багалау жYЙесiн енгiзу жэне одытудыц эдiс-тэсiлцерi мен эр д^ралдарын долданудыц тиiмдiлiгiн арттыруды талап етедi [3; 111].
Жацартылган бiлiм багдарламасы - взгерютщ алгашды дадамы. Республикамызда орта бшм берудщ жаца жYЙесi жасалып, Казадстандыд бiлiм беру жYЙесi элемдш бiлiм беру кещспгше енуге багыт алуда. Жацартылган бiлiм беру курсыныц жалпы мадсаты - одытудыц жаца эдю-тэсшдерш енгiзу ардылы К^азадстанныц ^лттыд бiлiм беру жYЙесiне арналган орта бшм мазм^нын жацарту багдарламасымен жэне критериалдыд багалау жYЙесiмен таныстыру болып табылады. К^рп танда догамныц бшмге деген талабы жогары. Бiлiм саласы сан тараулы адпараттарга толы. Болашад бiлiмдi ^рпадты даярлайтын м¥Fалiмдер дауымы болгандыдтан, олар ешбiр жацалыдтарды далт жiбермеуi тиiс [4; 38].
Модульдш одыту - бiлiм мазм^ны, бiлiмдi игеру дардыны, вз бетiнше ж^мыс iстей алу мYмкiндiгi, одудыц эдю мен тэсiлдерi бойынша одытудыц дербестшн дамтамасыз етедi. Модульдiк технология дамыта одыту идеясына негiзделген оныц мадсаты - одушыныц вз бетiнше ж^мыс iстей алу мYмкiндiгiн дамыту, оду материалын вндеудiн жекелеген тэсiлдерi ардылы ж^мыс iстеуге YЙрету. Б^л технологияныц ерекшелiгi - т^лганыц танымдыд YДерiсiн дамытуга багытталган [5; 73].
Модульдш багдарламаларды енгiзудiн эртYрлi формалары бар:
1) Студенттер алдын-ала с^радтар дайындайтын лекциялар, ал одытушы осы с^радтарга жауап бередi;
2) Студенттер вз бетшше практикалыд жэне теориялыд тапсырмаларды жэне презентацияларды орындайтын пэннiн арнайы тYрi;
3) втiлген тапсырманы игеру мадсатында алдын-ала емтихандар дабылдау;
4) Мэселелш багдарлы одыту бойынша материалдарды игеру. Одудыц осы формасыныц мадсаты студенттерге тапсырманы квптеп беру емес, оларга дажеттi материалды игертiп, белгш бiр жагдайдагы мэселелердi шешiп, гылыми т^ргыдан жYзеге асыруды дагдыландыру.
Екiншi н^сдада модуль оду материалыныц логикалыд аядталган бвлiгiнiн толыд жэне дербес адпараттыд блогы болып табылады. Модуль бшм беру адпараттыд технологияларын жэне оларды менгерудi дамтиды, сонымен датар теориялыд бшм алуды гана емес, надты мамандыдты iске асыру Yшiн дажеттi дагдылар мен бiлiмдi мецгерудi де дамтамасыз етедi.
Нарыдтыц талаптары мен дажеттiлiктерiне сэйкес факультеттiн Fылыми кенесiнде мамандыд бойынша оду багдарламасына взгерiстер енгiзу ^сынылады. Б^л взгерютер мамандыд бойынша шетелдiк тэжiрибенi пайдалануды, мобильдi жэне икемдi оду жоспарларын жасауды, оду жэне взiндiк ж^мыс тYрлерiнiн оцтайлы ара датынасын белгiлеудi бiлдiредi. Оду жоспары осы мамандыдтыц траекториясы бойынша гана взгередi. Б^л студенттерге вздерi тацдаган мамандыд багытын надты аныдтауга мYмкiндiк бередi [6; 648].
Бакалавриат д^рылымында «педагогикалыд бшм» багыты жэне <шршшк дaуiпсiздiгi бойынша вмiр тiршiлiгiнiн дaуiпсiздiгiн одыту эдютемесЬ» пэнi пэндердiн кэсiптiк циклiнiн базалыд бвлiгiнде взiндiк орын алады. Оныц мазм^ны негiзгi жалпы жэне орта бшм берудщ мадсаттары мен мiндеттерiне сэйкес келедi жэне барлыд химия пэндерi Yшiн жалпы педагогикалыд гылымныц негiздерiне багытталады. Б^л пэн взше тацдаган дызмет саласында взiн кврсетуге мYмкiндiк беретiн тиiстi бiлiмi мен дaбiлеттерi бар дузыретп адамныц кэшби далыптасуына ыдпал етедi.
ЖoFapы мeктeптe окыту нeгiзiндe бiдiм aлyшы оку мaтepиaлын бaяндayFa жэнe оны тэжipибeдiк тaпcыpмaлapды шeшy Yшiн Kama шыFapy жэнe кoддaнy дeцгeйiндe мeцгepyдi кaмтaмacыз eтyгe yмтыдFaн окытудыц тYciндipмeлi-иллюcтpaциялык тYpi дэcтYpдi тYpдe KOддaныдды. Окытудыц 6ул тYpi бшмнщ aйтapдыктaй кeдeмiн мeцгepyгe, дoгикaдык oйдayды, жeдeд жадыны дaмытyFa ыкпгл eтeдi, бipaк од cтyдeнттepдiц peпpoдyктивтi кызмeтiнe 6aca нaзap ayдapмaйды жэнe oдapды жacыpaды. ТyдFaныц интeддeктyaддык эдeyeтiн, жaFдaяггы oйдayын дaмытy Yшiн жaFдaйдap жacay, aлынFaн бшм нeгiзiндe aдaмныц пpaктикaлык ic-эpeкeткe дaйындыFын кaмтaмacыз eтeдi. Бeдгiдi 6íp бшм кeлeмi шeцбepiмeн кaтaц шeктeдгeн жoFapы мeктeптe окыту - ecкipгeн тyжыpымдaмa. Бiдiм бepyдi интepнaционaлдaндыpy удттык, caяcи, эдeyмeггiк жэнe экономикглык пpобдeмaдapды шeшyгe бaFыггaдFaн мeмдeкeт тapaпынaн мaкcaггы caяcaткa aйнaдып отыp. Жaцa cтaндapггap нeгiзiндe окытудыц ic-эpeкeггiк cипaты жaтaтын кyзыpeтriлiк тэадщ icKe acыpyFa бaFыггaлFaн ^овдсс aкпapaггы игepyгe Faнa eмec, coнымeн кaтap aдaмныц тYpдi жaFдaйдapдa eз бeтiншe эpeкeт eтy кaбiдeтiнe, бap бiдiмдepдi кoддaнy жэнe жaцaлapын житакгай aлyынa бaFыггaлFaн [7; 172, 8; 242].
Осьтан бaйдaныcты оку пpoцeciндe жoFapы оку opындapы oкытyшыдapыныц aлдындa кeдeci мiндeггep тyp: cтyдeнгтi бaFдapлay (пэннiц aнык, догикглык кypыдымын бepy); оны ынтaдaндыpy (пpoбдeмaныц мэнiн кepceтy, кызыFyшыдык тyFызy жэнe кoддay); мaтepиaлды усыну (бypын мeцгepiдгeн кoнтeкcткe жaцa бiдiм eнгiзy); тYciндipy (мыcaлдap ^.Tripy жэнe кaжeггi тYciнiктeмeдep бepy, дaмытy (cypaктapмeн тoдыFыpaк тaныcy Yшiн кocымшa мaтepиaл бepy); мaтepиaдды бeкiтy (мaтepиaлды тYciнyгe жэнe тYciнyдi тeкcepyгe мYмкiндiк бepy); код жeткiзiдгeн бiдiмнiц бapaбapлыFын жэнe оныц тaлaп eтiдeтiн бшм дeцгeйiнe cэйкecтiгiн pacтay. Жэнe дe бepiдгeн тaкыpып нeмece бдок бойыншa бacтaпкы бiдiм Т. В. Meльниковaныц эдicтeмeciнe нeгiздeдгeн бiдiм, дaFды, capaптaмa жэнe бaFaлayдыц нaкты кpитepийдepi бойыншa бapдык кyзыpeггiдiктi кaмтитын вaдидтiк тecггepдiц кeмeгiмeн бaFaдaнды. Бeдгiдi 6íp бipлiктeгi окыту нэтижeciнiц дeцгeйi конгeнт-тaлдay нэтижeлepiн пaйдaлaнa отыpып eдшeнeдi [9, 329 б].
Нэтижeлepгe жeтy Yшiн бшм бepy Yдepiciн (cтyдeнггepдiц оку ic-ape^riR) жoбaлayдыц жaцa тэciддepi тaлaп eтiлeдi: 9P6ÍP cтyдeнггiц жeкe жэнe кэciби дapaлыFынa бaFдap бepy, capaлaнFaн жэж жeкe-шыFapмaшыдык тэciддi кaмтaмacыз eтy, aшыктык, вapиaтивтiдiк, бaкaлaвpды дaяpдayдыц мaзмyны, ныcaндapы мeн эдicгepiндeгi eзгepicтepдiц cepпiндiдiгi, бeлceндiлiктi, бacтaмaшыддыкты, жayaпкepшiдiктi дaмытy, oкy-тэpбиe Yдepiciн кeц тyжыpымдay, оныц aддынa KOЙылFaн мэceдeдepiнiц тушнш тaбy. Myны eœi пeдaгoгикaлык тэciддepмeн жacay мYмкiн eмec, буд дeгeнiмiз, oкытyшыдapFa кaдыптacкaн пeдaгoгикaлык жYЙeнiц эдeмeнггepiн eзгepтy Faнa eмec, coнымeн кaтap eз кызмeтiнiц бapлык жYЙeciн кaйтa кapay, окытудыц бeлceндi жэнe интepaктивтi эдicтepi мeн тexнoлoгиялapынa apтыкшыдык бepe oтыpып, оку нэтижeлi кызмeтiнiц дoгикacындa оку caбaктapын жoбaлayды YЙpeнy кaжeт [10; 3].
Бapлык жaцaлыктapFa кapaмacтaн, жoFapы мeктeптe окытудыц жпзп ныcaны дэpic бодып кaлa бepeдi. ДэcтYpдi дэpic окытушыныц cтyдeнггepмeн бaйдaныcын бoджaйды, aдaйдa оку мaтepиaлын 6ÍP жaкты бaяндay oдapды дeктopдыц нycкayдapынa бaFынaтын пaccивтi тындayшыдap eтeдi. Кyзыpeггiдiк тэшдщ жYзeгe acыpy жaFдaйындa окытушыныц 6íp жaкты бeдceндiдiгiнeн cтyдeнггepдiц жayaпкepшiдiгiнe жэнe бeдceндiдiгiнe бaca нaзap ayдapaтын дэpicтepдiц тYpдepiн KOддaнy кaжeт. Mыcaлы, Meмip тipшiдiгiнiц кayiпciздiгiн окыту эдicтeмeci" пэнiн окыту тэжipибeciндe кoлдaнылaтын пpoбдeмaлык дэpicтep. Дэpicтiц буд тYpi кeдeci кypыдымFa иe: тipeк бiлiмдi eзeктeндipy, пpoбдeмaлык жaFдaйды кypy, оку пpoблeмacын кaдыптacтыpy, гипoтeзaлapды усыну, жaцa бiдiм any нэтижeciндe пpoбдeмaны шeшy жoддapы, тyжыpымдapды cипaггay. Оку пpoблeмacыныц койыдымы cтyдeнгтepдi бeдceндi oйдay кызмeтiнe итepмeдeйдi, оныц бapыcындa oдap ripi диaлoгкa, eз кeзкapacын aйтып, cypaктap кояды. Оку мaтepиaлын пpoбдeмaлык бaяндay кeзiндe дэpicкep тындayшыдapдыц нaзapын тaкыpыптыц aca мaцызды мaтepиaлынa ayдapy мYмкiндiгiнe иe. Cтyдeнггepдiц yнивepcитeггiк Yдгepiмi, aтaп aйткaндa, одapдыц окуды aяктayFa жyмcaFaн yaкыты когнитивтiк кaбiдeггep тeц бодып к&га бepeдi, cонымeн кaтap aкaдeмиялык инcтитyггapдыц caпacынa, эcipece окытyшыдap мeн кypcтык бaFдapдaмaлapдыц caпacынa, окытуды KOлдay Yшiн тiкeдeй нeмece жaнaмa m^^a^ma^m pecypcтapFa [11; 6; 12; 4].
Элeyмeтriк-пeдaгoгикaлык мэceдe peтiндe eмip ^штН кayiпciздiгi мэдeниeтiн кaдыптacтыpy caлacындaFы кзушиздш yFымыныц aныктaмaлapын тaддaй oтыpып, кeлeci мaцызды, бaзaлык эдeмeнгтepдi кepceтeдi:
- даушиздш кебшесе объектшщ, д^былыстыц, процестщ ез мэш мен Heri3ri сипаттамасын садтау дабшет ретiнде дарастырылады немесе объектще, д^былыста, процесте мадсатты, эсер ету жагдайлары;
- дaуiпсiздiк-жYЙелi санат, б^л-т^радтылыд, e3iH-e3i реттеу, тугастыд дагидаттарында д^рылган жYЙенiц дaсиетi;
- дaуiпсiздiк шешушi шарт ретiнде дарастырылады, б^л олардыц материалдыд жэне рухани д^ндылыдтарын садтауга жэне кебейтуге мYмкiндiк бередi;
- езшщ aбсoлюттiк кeрiнiсiндегi дaуiпсiздiк-мaтериaлдыд жэне рухани саладагы дaуiптердiц болмауы;
- дауштшктщ надты белгiсi ретiнде дауш барлыд ^гымдардыц басты элементi болып табылады.
Осылайша, дaзiргi уадытта табигат пен догамныц езара iс-димылыныц жалпы теориясын жасау ете мацызды болып табылады. М^ндай теория табигат пен догамныц езара ю-димылыныц дамып келе жатдан процесшщ аса ортад жэне терец зацдарын ашуга арналган болашагын болжауга жэне багалауга мYмкiндiк тугызады. Тарихи aспектiде табигат пен догамныц езара ю-димылыныц эволюциясыныц здайы есу YPДiсiн, догамныц табиги ортага эсер ету аудымын жэне терендiгiн керуге мYмкiндiк бередi.
Адамныц доршаган ортага эсер^ оныц доршаган ортамен жэне адамзаттыц технологиялыд eркениетiнiц негiзгi объектюь Б^л YДерiстердiц барлыгы тiршiлiк даушиздш жэне доршаган ортаны доргау саласында мамандарды дайындаудыц eзектiлiгi мен дажеттшгше негiзделедi. Уадыт талабы-б^л адамныц техносферамен жэне доршаган ортамен езара эрекеттесуi кезвде дaуiпсiздiгiн дамтамасыз етуге байланысты кез келген мiндеттердi шешуге дабшетп бiлiктi мамандар. Олардыц мiндетi техносфераныц дaуiпсiз жэне экологиялыд таза ж^мыс iстеуiн, табиги ресурстарды угымды пайдалануды, авариялар мен апаттардыц себептерiн болжау мен жоюды дамтамасыз ету.
Бшм алушылар жаца материал жасау кезiнде немесе кейбiр химиялыд д^былыстарды эксперименталды бадылау кезiнде долданылатын эксперименталды ю-эрекет, доршаган орта жэне оган эсер ететш жYЙелердiц кец аудымы туралы ойлауга Yйренбеген. ЖYЙелi ойлау заттар мен материалдардыц адамдармен езара эрекеттесуш дарастырады [13; 158, 14; 2691].
Адамныц жahaндыд дaуiп-дaтерлердi жэне даушиздш мэселелерiн шешу дaжеттiлiгiн сезiнуi, ноосфера туралы шмге CYЙене отырып, адамдарды тэрбиелеу, педагогикадагы жаца багыт - элем педагогикасын д^рды. Элем педагогикасы адамдардыц дарым-датынасыныц барлыд децгейiнде жогары адамгершшк жеке датынастарын: кYнделiктi eмiрде, т^рмыста, ецбекте жэне догамдыд салада, жергiлiктi жэне мемлекеттiк децгейлерде ^лттыд жэне ^лтаралыд дарым-датынаста далыптастыруга багытталган.
М^ндай eлшемнiц диындыгына жэне оныц багалау кезшдеп шектеулерiне дарамастан жекелеген м¥Fалiмдердiц нэтижелерi, осы зерттеулердщ нэтижелерi бiлiм беру мекемелерiнiц жалпы баFасы жоFары бiлiм децгейiнде, эшресе б^л элеуметтiк угдырлыдда ыдпал етуi тиiс деп санаFанда контекстуалды факторлар мен студенттердщ сапасы ойнайтын релдердщ тиiстi есебi бiлiм беру жYЙесiне кiру. Оду баFдарламаларын д^растыру кезшде педагогикалыд стандарттармен ¥CынылFан дузыреттшк тэсш одытудыц парадигмасын, нэтижелi одытумен ауыстыруFа негiзделген [15; 902].
Адамныц эр тYрлi тiршiлiк ету жaFдaйлaрындaFы дауштерден дoрFaу мэселесi жер бетiнде бiздiц aрFы ата-бабаларымыздыц пайда болуымен бiр мезгiлде туындады. Адамзат алдында aдaмдaрFa дaуiптi тaбиFи д^былыстар дaуiп тецщрдь Уадыт ете келе адамныц eзi жaсaFaн дaуiптерi пайда болды.
Модульдш одыту принциптерi мoдульдiк одытуды бшм беру технологиясы ретiнде долдану процешнде дaуiпсiздiк мэдениетiнiц далыптасу мYмкiндiгi туралы бекггуге мYмкiндiк бередi. Оныц д^рылымы бiлiм беру прoцесiн жYзеге асыруды дамтамасыз ететiн кoмпoненттердiц (д^ндылыд-мадсатты, мотивациялыд-ынталандырушы, мазм^нды, ^йымдастырушылыд, iс-эрекет жэне нэтижел^ интеграциясымен аныдталады [16; 3].
Эмiр тiршiлiгiнiц дaуiпсiздiк мэдениетiн далыптастыру бойынша оду (пэндiк, пэнаралыд жэне пэнаралыд) мoдульдерi дайындалды, басда пэндер (химия, биология, экология, дoFaмтaну, физика, д^дыд, дене шыныдтыру жэне т. б.) бшм беру бaFдaрлaмaлaрындa пайдаланылуы мYмкiн.
Тэжiрибелiк зерттеуге 32 студент (2 топ студенттер^ катысты: онын 16 студентше бакылау тобы, екiншi топ (16 студент) тэжiрибелiк топ ретiнде алынды. Пэцщ игерту барысында модульдiк окыту технологиясы колданылды. Кредиттiк жYЙе бойынша бул пэнге 3 кредит бвлiнген, Бул пэн Ka3ipri кезде базалы пэндердщ тацдаулы компонентiне жатады. Осыган байланысты бул пэнге мамандык ерекшелiгiне байланысты оку багдарламасы, бiлiм алушыларга арналган жумыс оку багдарламасы (Sуllabus) жэне пэннщ жумыс багдарламасы жасалынды. Жумыс оку багдарламасында берiлген такырыптар модульдерге бвлшдь Пэннщ негiзгi мазмунын беретш тарауларды бiрiктiре отырып пэн мазмуны 7 модульге бвлiндi. Аптасына 1 сагат дэрiс жэне 4 сагат зертханалык жумыс жургiзiлдi. Бiздер зерттеуд негiзiнен 1 семестр бойы журпздш, бiр топта дэстYрлi эдiспен, екiншi топка модульдiк технология колдану аркылы сабак жYргiзiлдi. Бул макалада барлык сабакты келтiру мYмкiн болмагандыктан, бiр такырып бойынша зерттеу нэтижелерiн кврсетш отырмыз. Мысалы, табигатта кец таралган жэне адам тiршiлiгiнде зор мацызы бар процестердщ бiрi болып табылатын «Туздар гидролизЬ> такырыбын тYсiндiру жоспарын келтiрiп отырмыз.
1- курс студенттерше арналган такырып бойынша курастырылган 5 сагаттык модуль жоспары 1-кестеде кврсетшген.
1 кесте-Модуль жоспары
Бвлiм Модуль мазмуны Уакыт, мин
Юрюпе-дэрю Туздар гидролизi 50
Пiкiр алмасу Зертханалык жумыс 1.Гидролиз типiне байланысты туздарды жiктеу 25
2.Туз тYзетiн кышкыл кYшiнiц гидролиз дэрежесше эсерi 25
3.Ерiтiндiнi суйылтудыц гидролиз дэрежесше эсерi 25
4.Ерiтiндiнi кыздырудыц гидролиз дэрежесше эсерi 25
Корытынды 1.Жумыстарды корытындылау, реакция тецдеулерш жазу. 2.Такырыпка байланысты жаттыгулар орындау жэне есептер шыгару 50
Тест тапсырмалары орындау 50
Ал, дэстYрлi сабак жYргiзiлген топка дэрiс сабагында «Туздар гидролизЬ> такырыбы тYсiндiрiлiп, 4 сагат зертханалык жумыс жасап, тапсырып Yлгердi, олардыц жаттыгуларды орындауга, есептер шыгаруга жэне тест тапсырмаларын орындауга уакыттары жетпедi. Бейорганикалык химия пэш бойынша барлык такырыптар осылайша ею топпен жYргiзiлдi. Ец соцгы корытынды сабакта барлык такырыптар бойынша ею топтан да тест алынды.
Тэжiрибемiздi корытындылай келе, дэстYрлi сабак втюзшген топка караганда тэжiрибелiк топтыц сабак Yлгiрiмi 30% артты. Студенттер эмоционалдык тургыда вздершщ жеткен жетiстiктерiне, алган бшмдершщ дэйектiлiгiне риза болып, олардыц тарапынан танымдык ю-эрекеттерi аркылы алга умтылыстары, бiлiмiн калыптастыратын, шыгармашылык кызметке деген жалпы химия пэнше деген шыгармашылык кабiлеттерiнiц артткандыгы, жацалык ашуга деген талпыныстары пайда болды. Сабактан кейiн олардан «Мен окытушыны калай багалаймын» сауалнамасы алынды. Осы сауалнама бойынша зерттеу нэтижелерi 2- кестеде келиршген.
2 кесте - Студенттердщ окытушыны багалауы (1-5 балдык шкала бойынша)
ПЫрлер Модульдш технология бойынша сабак вткен топ ДэстYрлi эдюпен сабак вткен топ
Материалды анык баяндайды жэне кол 4,75 4,75
жетiмдi
КYPделi жерлердi жаксы тYсiндiредi 4,5 4,625
Аудиторияны кызыктыра алады 4,85 4,5
С^рад дойып, пшрталас жYргiзедi 4,625 4,75
Свйлеу мэдениетш, дауыс мэнершщ айдындыгын, мазм^ндаудыц далыпты дардынын кврсетт 4,85 4,75
Студенттерге д^рметпен дарайды 5 4,5
Шыдамды, сабырлы 4,8 4,5
Эз юше деген шыгармашылыд квздарасы айдын 4,8 4,625
Одыту технологияларын ддоыс пайдалана бiлу нэтижесiнде студенттер вздершщ одыту процесiндегi багыт-багдарыныц мэнш, мацыздылыгын ^гынып, оныц ерекшелiктерi мен зацдылыдтарын, компоненттерiн мецгеруге дажетт бшм негiздерiн игерсе, онда танымдыд дызыгушылыд пен танымдыд ю-эрекеттщ мацызы артады. Сонымен датар сабад нэтижесiнде студент вз бетшше ж^мыс жасауга, мадсат доюга, вз ж^мыстарын жоспарлауга, вздерш ^йымдастыра бiлуге, взiн бадылауга Yйренедi; олардыц бiлiм алудагы ю-эрекеттершщ багыттары мен бiлiм децгейлерш далыптастыруда одыту д^рылымыныц бiркелкiлiгi, тутастыгы садталады. бшм алудагы iс-эрекетi дамуыныц жалпы багытыньщ ескере отырып, пэндi одыту жэне iс-эрекет сипаты мен пэн мазм^нын сэйкестендiру дажет болган жагдайда оны тYзетуге мYмкiндiк бередi.
Дайын бшм беруге негiзделген «дэстурлЬ> тэсiл ардылы алынган бiлiм студенттердщ жинадтаган взге бiлiмдерiмен тиiмдi Yйлесiм таба алмайды, сол себептi механикалыд есте садтау, Yстiртiн бiлiм алу жагдайлары орын алады.
Каз1рг1 замангы одыту технологиялары педагогикалыд жэне психологиялыд iлiмдер негiзiнде д^рылган дамытушы, т^лгалыд багдарлы, мадсатты технология болып табылады.
Модульдiк одытудыц негiзi - оду модулi. Оду модут тYрлi адпараттардыц аядталган жиынтыгынан, багдарламаны табысты жYзеге асыру Yшiн берiлген одытушыныц н^сдауларынан жэне одушы ю-эрекетшщ мадсатты багдарламасынан тирады. Модульдш одыту бiлiм мазм^ны, бiлiмдi игеру дардыны, вз бетiнше ж^мыс ютей алу мYмкiндiгi, одудыц эдiстерi мен тэсiлдерi бойынша одытудыц дербестiгiн дамтамасыз етедi. Б^л эдiс одушыны iзденiмпаздыдда, отансYЙгiштiкке, вз бетiмен бiлiмiн жетiлдiруге баулып, шыгармашылыд дабiлетiн дамытады. Б^л технология, бiрiншiден, дамыта одыту идеясын жYзеге асыруга мYмкiндiк бередi, екшшщен студенттердiц елестету мен есте садтау дабшетшщ, ынтасыныц, белсендiлiгiнiц, бiлiм сапасыныц дамуына квмектеседi. Эр студенттiц ец аз дегенде мемлекеттiк стандарттыд децгейде бiлiм алуына кепiлдiк бередi.
na^&ttaHbtttFaH эдебиеттер
1. Gulimzhan Suleimenova. Civil Service Training in Kazakhstan: The Implementation of New Approaches // Universal Journal of Educational Research 4(10): 2359-2366, 2016. DOI: 10.13189/ujer.2016.041014
2. Искакова П.К., Керимбаева Б.Т. Бупнп педагогтыц бшм берудегi инновациялары мен дэстYрлерi. Искакова П.К., Керимбаева Б.Т. БYгiнгi педагогтыц бiлiм берудеп инновациялары мен дэстYрлерi. Абай атындагы Каз¥ПУ-нщ Хабаршысы, «Педагогика гылымдары» сериясы. — 2016. — № 1 (49).
3. L.M. Sugralina, Ye.V. Minayeva, S.G. Karstina, L.K. Salkeeva. Engineering Educators Training in Kazakhstan: Situation and Prospects // Вестник Карагандинского университета: сб.статей. - Караганда, 2019. DOI 10.31489/2019Ch4/110-115
4. Балтабаева Д.А. Пилоттыд мектепте жацартылган бшм беру мазм^нын апробациялауда «Жаратылыстану» пэнiнiц мацыздылыгы. Белгiлi ^стаз, галым, ЖОО-нда бiлiм берудi ^йымдастырудыц шеберi Куандыд Досмаганбет^лы Жоламановтыц 85-жылдыгына арналган «Жогары педагогикалыд бiлiм: дэстур мен жацашылдыд» атты конференция материалдары. Квкшетау, 2016, 4 дараша 38 б.
5. Бврiбекова Ф.Б., Жанатбекова Н.Ж. Ка^рп замангы педагогикалыд технологиялар. Одулыд. — Алматы, 2014 - 73 б.
6. Gulzhaukhar Kokebayeva, Gulnara Mussabalina. Experience of Kazakhstan Universities in Implementation of CreditModular System of Education // Worldwide trends in the development of education and academic research, 15-18 June 2015. https://doi.org/10.1016/i.sbspro.2015.11.657
7. Bekbauova, D., Iddrisu, I., Suleiman, A. S., Suy, R., & Islamjanova, A. (2017). Internationalization of Higher Education in Kazakhstan. Journal of Social Science Studies, 4(2), 165. doi:10.5296/jsss.v4i2.1101
8. Айдарханова З. Аймакаралык гылыми-тэж1рибелш конференция материалдары «VI Ахметов окулары. Заманауи бiлiм беру YДерiсi: тэжiрибелер, мэселелер, перспективалар» Павлодар, 2018, 242б.
9. Pastushkova, Marina A.; Savateeva, Oxana V.; Trotsenko, Alla A.; Savateev, Dmitry A. The Practical Guidelines for Implementing Modular Training in Higher Education // European Journal of Contemporary Education E-ISSN 2305-6746 2019, 8(2): 328-337 DOI: 10.13187/ejced.2019.2.328
10. Самашова Г. Е. Возможности модульного обучения в подготовке рабочих кадров для предприятий Государственной программы индустриально-инновационного развития // Вестник ЗКГУ. — 2017. — № 1 (65).
11. Ferrante, F. (2017). Assessing quality in higher education: Some caveats. Social Indicators Research, 131(2), 727-743. DOI: 10.1007/s11205-016-1267-8
12. Kansaart, P., Suikraduang, A., Panya, P. (2018). Using the learning management evaluation model for advancing to life skills of lower secondary students in the 21 stcentury. Paper presented at the AIP Conference Proceedings, DOI: 192310.1063/1.5019555
13. Абдыкалыкова Р.А., Рахметуллаева Р.К., Токтабаева А.К., Тумабаева А.М. «озхт» мамандыгын окыту бойынша модульдж багдарламалар енпзу. VIII международный беремжановский съезд по химии и химической технологии. Усть-Каменогорск 9-10 октября 2014. Част 2, 158б.
14. David J. C. Constable, Concepción Jiménez-González, and Stephen A. Matlin Navigating Complexity Using Systems Thinking in Chemistry, with Implications for Chemistry Education Journal of Chemical Education 2019 96 (12), 2689-2699 DOI: 10.1021/acs.jchemed.9b00368
15. I.A. Perederina, E.N. Tveryakova, Yu.Yu. Miroshnichenko, L.A. Drygunova. Modular training of general chemistry // The European Proceedings of Social & Behavioural Sciences EpSBS. ISSN: 2357-1330. http://dx.doi.org/10.15405/epsbs.2018.02.106
16. Megan Kuhfeld & James Soland (2019): Using Assessment Metadata to Quantify the Impact of Test Disengagement on Estimates of Educational Effectiveness, Journal of Research on Educational Effectiveness, doi:10.1080/19345747.2019.1636437.
Мoдульнaя технoлoгия oбучения, oбеспечивaющaя формирование культуры безопасности
жизнедеятельности
Д.К. Канжигитова, Р.Г. Рыскалиева Казахский национальный университет имени Аль-Фараби, Алматы, Казахстан [email protected], [email protected]
В статье рассматривается актуальные проблемы, эффективность модульной технологии в процессе обучения неорганической химии в ВУЗе. Аргументировано обоснованы преимущества инновационного подхода в сравнении с традиционными формами обучения студентов. Проблема создания новых дидактических моделей решается путем оптимизации условий обучения и интенсивности обучения. Отечественный и зарубежный педагогический опыт показал, что показателем высокого уровня учебно -познавательной деятельности обучающихся является его самоорганизация. Целью исследования является разработка модульной технологии обучения, обеспечивающей формирование культуры безопасности жизнедеятельности обучающихся. В статье описаны особенности использования модульной технологии и ее преимущества при преподавании дисциплины «Неорганическая химия» по специальности «Безопасность жизнедеятельности и защита окружающей среды».
Ключевые слова: безопасность жизнедеятельности, технология модульного обучения, охрана окружающей среды, неорганическая химия, компетенция.
Modular training technology that ensures the formation of a culture of life safety
D.K. Kanzhigitova, R.G. Ryskaliyeva Al-Farabi Kazakh National University, Almaty, Kazakstan [email protected], [email protected]
The article deals with current problems and the effectiveness of modular technology in the process of teaching inorganic chemistry in higher Education. The advantages of the innovative approach in comparison with traditional forms of students education are substantiated. The problem of creating new didactic models is solved by optimizing the learning environment and the intensity of training. Domestic and foreign pedagogical experience has shown that the indicator of a high level of educational and cognitive activity of students is its self-organization. The aim of the research is to develop a modular training technology that provides the formation of a culture of safety of student's life. The article describes the features of modular technology and its advantages when teaching the discipline "Inorganic chemistry" on specialty "Safety of life and environmental protection".
Keywords: life safety, modular training technology, environmental protection, inorganic chemistry, competence.
Pega^uara 09.04.2020 tyctL
