CC BY
4ПОСЛЕДОВАТЕЛИ ПОЭЗИИ ХАФИЗА В НЕМЕЦКОЙ ЛИТЕРАТУРЕ
Данная статья посвящена изучению творчества Хафиза Ширази в Германии. Автор статьи, ссылаясь на труды учёных разных стран, пришёл к выводу, что Хафиз Ширази как великий поэт имеет большую популярность среди европейских читателей.
Ключевые слова: литературные связи, запад и восток, поэт, перевод, персидская литература, образ.
FOLLOWERS OF HAFIZ'S POETRY IN GERMAN LITERATURE
This article dedicated to study of creation of Hafiz Shirazi in Germany. The author paid attention to the works of various scientists of different countries and made a conclusion that Hafiz Shirazi as a great poet has popularity among the European readers.
Keywords: literary relations, west and east, Persian literature, poet, translation, Persian literature, image.
Сведения об авторах: Курбонов Маджид, кандидат филологических наук, доцент кафедры теории и истории таджикской литературы Таджикского государственного педагогического университета имени С. Айни, e-mail: abdumajid63@mail.ru
Курбонова Зирагул Бобомуродовна, старший преподаватель кафедры иностранных языков Таджикского государственного педагогического университета имени С. Айни, e-mail: abdumajid63@mail.ru
About authors: Kurbonov Majid, PhD in Philology, Associate Professor of the chair of theory and history of Tajik literature, Tajik State Pedagogical University named after S. Aini
Kurbonova Ziragul, senior teacher of chair of foreign Languages, Tajik State Pedagogical University named after S. Aini
«ТИББИ ШОХ,ЗОДАМУХ,АММАД» ВА АРЗИШИ ФАР^АНГИ-АДАБИИ ОН
Давлатбеков Л.
Донишгоуи миллии Тоцикистон
Мусаллам аст, ки таърихи огози кутуби тиббй ба тавассути тарчумадо аз забондои юнониву сурёнй ба арабиву форсй ва инчунин аз шарддои зиёде ба ин навъи китобдо навишташуда ва китобдои таълимй дар аввали адди исломй сарчашма мегирад ва анъанаи таснифи ин навъи китобдоро дар Бадахшон низ метавон мушодида намуд. Рушду нумуи илми тиб дар охири асри XIX ва ибтидои асри XX ба номи Шодзодамудаммад ибни Шодпартовй мансуб аст. Донишманди точик, профессор Юсуф Нуралиев, ки рисоладои зиёди пурарзишро доир ба илми тиб тасниф намудааст, дар яке аз таълифоташ иброз доштааст: «Тибби замони Сомониён пас аз асри X ба чилватарин машъали тибби Шарк ва устувортарин поя ва раднамоии тибби Еарб табдил ёфт. Пайравони аз Сайд Исмоили Ч,урчонй (1045-1137) сар карда то Шодзодамудаммади Бадахшонй (в. 1937) саддо китоб ва рисоладои чолиб дар бахшдои гуногуни тиб ба забони форсй- точикй иншо намуданд» [3, с. 332]. Дар бораи Шодзодамудаммад ибни Шодпартовй маълумоти нисбатан васеътар дар даст дорем. Бори аввал доир ба фаъолияти тиббии Шодзодамудаммад А. А. Бобрынский маълумот додааст. У менависад: «...12 насл пеш чаддаи аввали у Шодмаланг ба ин кудистон аз шадри Сабзавори Хуросон омада буд» [1, с. 4-5].
Падари Шодзодамудаммад - Саид Фаррухшод ибни Шодпартовй, ки дар «Таърихи Бадахшон»-и ^урбонмудаммадзода ва Мудаббатшодзода доир ба у сухан меравад [3], яке аз донишмандони шадири Бадахшон мадсуб шуда, дафт сол дар мадрасаи Бамбайи Диндустон тадсили илм кардааст ва инчунин дар баробари омухтани соири улуми замонаш дар маърифати тасаввуф низ саъй намудааст.
Соли 1993 бо саъйю кушиши мудаккики чавони фарданги минтакаи номбурда Умеди Шодзодамудаммад китоби «Тибби Шодзодамудамад» нашр гардид, ки тадиягар, муаллифи мукаддима, лугот ва тавзедот низ худи мавсуф аст. Мураттиб ва ношири китоб рочеъ ба зиндагй ва фазои фардангй, фаъолияти шоирй, табибй, усулдои табобат, осори Шодзодамудаммад ва махсусан доир ба рисолаи номбурда ва усули тадкики
мyаллифин он, истифода аз саpчашмавy китобхои дигаp маълyмоти нисбатан мyфассал додааст [5].
Шохзодамухаммад ибни Шохпаpтовй, тибки навиштаи Умеди Шохзодамухаммад, соли 1869 даp Саpои Бахоp ном дехаи хyшманзаpаи Поpшневи нохияи имpyзаи Ш^нон таваллyд шyдааст. У аз кудакй ба машки хат ва хаттотй машFyл шyда, нозукихои онpо аз амакаш Шохниёз омyхтааст. «Даp захиpаи дастнависхои шаpкии Шyъбаи ленингpадии Институти халкхои Осиё асаpхое ба монанди «Умм-ул-китоб», «Мабдаъ ва миод», «Сахифат-yн-нозиpин», «Дафтбоб» ва Fайpа вучуд доpанд, ки бо дасти ин мухаккик китобат шудаанд. Аз pyи дастхати Шохзодамухаммад «Вачхи дин»-и Носиpи Хyсpав соли 1924 даp матбааи ковиёнии Беpлин ва баъдтаp даp Тех£он ба табъ pасид» [5, с. 4].
Байни маpдyми Бадахшон Шохзодамухаммад хамчун табиб машхyp буд ва аз хисоби ин касб pyз мегyзаpонид ва Миpсаид Миpшакаp хангоме, ки солхои 20-уми асpи гузашта даp аввалин мактаби шypавии дехди Поpшневи нохия ШyFнон тахсил мекаpд, боpхо бо Шохзодамухаммад хамсухбат шудааст ва даp хусуси ин донишманд чунин навиштаааст: «Шохзодамухаммад ошкоpо мегуфт, ки инсон махсули табиат аст ва баpои саломатии худ на ба мулло мypочиат кунаду на ба тyмоpy дуохонии вай, бояд ба модаpи худ, табиат мypочиат кунад. Даp назди хавлияш хазоp хел гулу гиёххои даштиву кухй мекоpид ва аз pyи нусхаи Абyалй ибни Сино доpy тайёp мекаpд. Доpypо баpои онхое медод, ки ба хикмати y боваp доштанд. Музди мехнаташpо танхо баъд аз шифо ёфтанаш оваpда медоданд. Аз онхое, ки шифо намеёфтанд, музд намегиpифт» [2, с. 19].
Шохзодамухаммад даp асоси омузиши асаpхои тиббии Абyалй ибни Сино, Исмоили Ч,узчонй, «Тибби Акбаp», «Тибби Юсуфй», «Уммулилоч», «Мизонуттиб» ва амсоли инхо сатхи дониши хешpо pифъат бахшидаву даp асоси донишхои фаpогиpифта ва амалияи табобаташ китобе мусаммо ба «Тибби Шохзодамухаммад» тасниф намудааст. Мухаккик даp кисмати аввали китоб вобаста гаpдишy хаpакати чиpмхои кайхону замин як низоми чолибеpо эхдо мекунад, ки коpи табибу табобат аз он бояд беpyн набошад ва даp сypати дypyстy вокей санчидан ба назаpдошти хамаи pyкнy коида ва табоеъ он коpхо осону муфид мегаpданд [5, с. 8].
Муаллиф зимни таълифи pисола аз саpчашмахо ва адабиёти зиёди тиббии донишмандони гузаштаи авpyпой ва Ш^к истифода намуда, даp фаъолияти амалии тиббии хеш усули хосpо ба rap мебypд. Мypаттиби китоб даp кисмати «Даёти ва осоpи Саид Шохзодамухаммад» даp хусуси усули табобати ин донишманд кайдхои чолибе доpад: «Табиби Бадахшон хам мисли Шайхyppаис ибни Сино пеш аз муолича набзу забони бемоppо санчида, коpypа ва кyмизpо тадкик намуда, баъд ба табобат саp мекаpд, даp тахpики маpаз вакту соат, шабонаpyзй, хафтаву чиллаpо ба инобат мегиpифт. Табобати нихой аксаp чил pyз, андак, ду-се хафта давом_мекаpд, ба баъзе касалихо, ки гузашта бошанд, муоличаи бештаp тавсия медод. У pyзона тамоми фаъолияташpо ба кабулу даpмони одамон саpф мекаpд, шабхо даp чустучуи асаpхои нав мешуд...» [5, с. 7].
Муаллиф даp pисолаи хеш аз осоpи сеpшyмоpи маpбyт ба илми нучум ва тиб хаp масъалае, ки баpои табобат муфид бошад, ба касpат истифода намудааст. Аз андешаpонихои Шохзодамухаммад мусаллам аст, ки хаpакати чиpмхои осмонй ва замин ба саломатии одамон низ мyассиp аст. Аз ин чихат даp низоми таълимоти y фаъолияти табиб бояд аз гаpдиши ситоpахо ва умуман чиpмхои осмонй ва замин беpобита ва беpyн набошад. Агаp талаботи даp боло зикpгаpдида зимни табобат ба инобат гиpифта шавад, коpи табиб натичаи матлуб дода метавонад. Аз ин чихат муаллиф даp мукаддимаи pисола кайд менамояд: «Худои азза ва чалла ин оламpо дувоздах pyкн ва хафт коида ва чахоp табоеъ офаpид. Бидон, ки pyкни Дамал ва Савp ва Чдвзо ва Саpатон ва Асад ва Сунбула Мизон ва А^аб ва ^авс ва Чдддй ва Далв ва Дут. Аммо даp вучуди одам ин дувоздах py^ оpоста гаpдонид ва даp ин дувоздахгона хафт ситоpа мувофик ва муваккал гаpдонидааст. Дамчунин ^амаp, Атоpyд, Зyхpа, Шамс, Миppих, Мyштаpй, Зухал мувофик каpд. Дигаp даp вучуди олам хам хамин чизхои хафтгона оpоста каpд: дил ва чигаp ва шуш ва сипypз ва захpа ва гypда ва димоF ва низ дувоздах бypч ва чахоp табоеи саъд ва нахс ва хафт кавокиб ва хаp кадоме мичози онхоpо аз гаpм ва саpд ва хушк ва таp биёфаpид. Ва мо таpики инхоpо баён мекунем. Дил гаpмy хушк аст ва шуш хам гаpмy хушк аст, сyпypзy захpа саpдy таp, гypда муътадил...» [5, с. 8].
Рисола аз панч боб ва дар як боб аз зербобдо иборат аст ва зербобдо аз чидати дачми худ гуногун мешаванд. Mасалан, боби аввал китоб «Дар баëни донистани набз ва корура» унвон дошта, фасли аввали он «Дар баëни донистани набз ба тарики диндуëн» ном дорад, дамагй аз панч чумла иборат аст, вале максад ва таъиноти y дар ин гузориш хеле дакик аст: «Атибои Динд чунин гуфтаанд, ки се ангушт бар набзи мариз ниданд, агар дар зери ангушти аввал чадад, Fалабаи сафрост ва рафтори он чун Fук ва зох ва куланг бувад. Ва агар дар зери ангушти мдана чадад, Fалабаи балFам аст ва рафтори он чун рафтори товус ва кабyтар бувад. Ва агар дар зери ангушти акиб чадад, Fалабаи бод аст ва рафтори он чун зулуча ва мор аст. Агар тез чадад, гуруснагй Fолиб, агар чалд чадад, аризаи таб. Агар гарм чадад, Fалабаи хун, агар сард чадад ва одиста, гаронии шикам ва агар соате чадад ва соате кам гардад, сидат мумкин набувад» [5, с. 14].
Дар масъалаи шинохтани набз муаллиф кавли дукамои мутакаддиминро, ки бархе мансуб ба фарданги мардуми Юнон ва кисмати дигар мансуб ба аттибои машрикзаминанд, мустафод намуда, нуктаи назари эшонро дар масъалаи мавриди назар ба кавли Ч,олинус як мешуморад. Mасалан, муаллиф дар фасли сеюми боби аввал менависад: «Чун Аристотолис ва Улис ва Дардонус ва Сукрот ва Дурмус... ва Арсаъотин ва Ибни Тарфис ва Фаркус ва Атримош ва Анфар ва Абдуллод ва Mудаммади Закарда ва Чарчун ва Лукма Mуъаччаш ва Лукмони Даким ва Тафротуни даким ва Ч,олинуси даким ва Хоча Бузурчмедри даким ва Абулфазл ва Адмади Нишопурй ва Абутолиб ва Дасани Кирмонй ва Абyалй Сино ва ин дакимон, ки ëд кардем, ба кавли Ч,олинуси даким муттафиканд ва деч кас дар ин боб сарфи здад накардааст. Ва он чунон аст, чун ходанд, ки ба далел набз бидонанд, ки набз далолат ба даëт мекунад ë ба мамот. Ва агар набз далолат ба даëт мекунад, пас даким илочи он мариз бикунад ва агар далолат ба мамот кунад, пас даст аз y боздорад» [5, с. 15].
Аз андешаву мулодизадои Шодзодамудаммад аëн аст, ки тамоми ачзои дар табиат мавчуд барои инсон бе манфиат нест ва инсон бояд ба иктизо ва равиши акли хеш аз он окилона истифода барад. Mуаллиф аз хосияти оддитарин рустанидо OFOЗ карда, то бузургтарин дайвонот, аъзои бадани инсон ва датто чирку гандидадоро аз мавкеи дамин талабот баррасй намудааст.
Mасалан, фасли дуюми китоб, ки «Хосияти бадоим» ном дорад, 21 дайвони даррандаву Fайри даррандаро дар судбахшй ба саломатии одам манфиатбахш шуморидааст. Ин кисм оид ба фавоиди паланг OFOЗ ëфта, муаллиф дар хусуси хосияти ин чонвари дарранда сухан меронад ва матлабро то андозае дар пайравии сабки насри классикй баëн намудааст. Таркиби чумладо мураккаб буда, аз чанд чумлаи сода сохта шудаанд ва дар OFOЗи дар як чумла бо истифодаи пайвандаки тобеъкунандаи «агар» тобиши шартиро буруз намудаанд: «Агар касе гушти палангро бихyрад, фарбед кунад ва далер гардад. Агар суффори хурмо бжсоянд ва бар y гушт пур кунанд, ба паланг диданд, бухyрад, бимирад. Агар аз пусти паланг камар созанд ва бар мдан банданд ва ба дар кй чанг кунад, зафар ëбад. Агар нофи паланг бо худ дорад, саг бар вай бонг накунад. Агар дамоил кунад ва бар кудак бандад, аз чашми бад дур бошад. Агар задраи палангро хушк карда, бар бадак кунад, нофеъ бувад. Агар муи палангро дар хона дуд кунад, дар муше, ки дар хона бошад, ба беруни давлй дама гирд оянд» [5, с. 21].
Mуаллиф 47 навъи зироатро номбар ва рочеъ ба таркиб ва табъи ондо андешаронй намуда, хосияти шифодияшонро ба таври муъчаз, вале анику фадмо тавзед додааст. Тавзедоти муаллиф дар мавриди хосияти баъзе сабзавот дамагй аз се, чор ва панч чумла иборат аст. Рочеъ ба хосияти каду сухан ронда, ба чанд иллату дард нофеъ буданашро ба таври зайл кайд намудааст: «Каду сарду тар аст, дардро зоил кунад ва табро бибарад. Дарди меъда ва чигарро сокин кунад. Оби барги уро бар омос ниданд, суд дорад. Агар тухми уро бо шаккар хуранд, мучомиатро кувват дидад. Агар тухми уро се руз дар равFани кунчид кунад ва ба кор барад, беддона барояд. Агар пусти кадуи кудна бо равFани заъфарон бисояд, бар калаф шавад, калафро бибарад» [5, с. 31].
Аз матни рисола мусаллам аст, ки муаллиф ба мизочи гдаддо ва адвия таваччуди хоса дода, доруро дар робита ба аломат ва хусусияти табиати мариз омода мекард, ки дар робита он бо мизочи бемор бештар таъсир мекард. Инчунин, усули мудимми табобати Шодзодамудаммад дар он зодир мешавад, ки y аксари адвияро дар тачрибаи амалии хеш санчида, нофеъ буданашро ба тарики зайл: «мучарраб аст», яъне аз тачриба гузаронида шуд, таъкид менамояд.
«Тибби Шодзодамудаммад», агар асари сирф тиббй бошад дам, то андозае арзиши адабиро низ молик аст. Mуаллиф зимни ташреди табобати беморидо баъзан аз
оваpдани pивоятхо низ хyддоpй накаpдааст. Аз ин чихат pисолаи номбypда то андозае кисмати «Даp илми тиб ва хидояти табиб»-и «Чахоpмакола»-и Низомии Аpyзии Самаpкандиpо ба хотиp меоpад, вале ин чо бояд кайд намуд, ки pивоëт хеле мyхтасаp, такpибан аз як ë ду чумлаи даpоз ибоpат буда, максуд аз муштамил гаpдонидани он усули табобат ба воситаи адвияи гуногун аст. Ин навъи pивоятхо бештаp ба шахсияти имомони таpикаи ташайю, вале аксаp ба имом Ч,аъфаpи Содик, як pивоят ба Дазpати Алй(а) ва як pивоят ба имом Ризо маpбyтанд. Мусаллам аст, ки даp ин гуна pивоятхо ду нафаp пеpсонаж, ки дуюмй албатта бемоp аст, шиpкат меваpзанд:
«Айзан: чихати сypфа шахсе ба хидмати Дазpати Содик (имом Ч,аъфаpи Содик- Л. Д.) шикоят каpд, фаpмyданд: анчидони мисpиpо бо хамон кадаp набот суфуф намояд ва бихypад як pyз ë ду pyз. Он маpд гуфт: як боp хypдам, баpтаpаф шуд» [5, с. 78].
«Айзан: чихати сypфаи кухна ва тоза шахсе ба Дазpати Имом Ризо аpз каpд ва шикоят намуд. Дазpат фаpмyд: бигиp ва фулфули сафед ва хаpики сафед ва сунбул ва кокила аз хаp як чузве ва фаpфюн ду чузв бикуб ва аз хаpиp беpyн намо, бо асал каф гиpифта, сиpишта кун ва хаббе аз он ба оби боддани нимгаpм даp вакти хоб бихyp, нофеъ аст» [5, с. 78].
Муаллиф даp кисмати «Даp баëни шинохтани аксоми табхо, ки аз саpдй ва гаpмй ва хушкй бошанд», pочеъ ба таби пайваста ду pивоят аз имом Ч,аъфаpи Содик ва як pивояти Дазpати Алй(а) оваpда, аз забони онхо таpзи мудовоти амpози зикpшyдаpо ин тавp баëн намудааст. Мусаллам аст, ки ин хикояхо аз pисолахои тиббй гиpифтааст. Дикоятхо асосан аз муколамахо хypд ибоpат буда, даp онхо яке аз пеpсонажхо савол медихад ва дигаpе ба y чавоб мегаpдонад. Аксаpи ин pивоятхо аз чоp ë панч чумла ибоpатанд, ки усули табобати ин ë он бемоpиpо нишон додаанд. «Аз Дазpати Содик манкул аст, ки баpои дафъи таб хеч чиз нофеътаp аз оби саpд нест, микдоpан дах диpам канд ба оби саpд ношто хypдан баpои таб нофеъ аст. Дазpати Содик аз шахсе пypсиданд:
- Бемоpон хyдpо ба чй мудово мекунанд?
- Гуфт: ба давохои талх. Фаpмyданд: канди сафедpо бикуб ва оби саpд баp он биpез ва бемоp онpо бихypад, таби y pафъ шавад» [5, с. 99].
Ривояти дуюм, ки аз Дазpати Содик даp «Тибби Шохзодамухаммад» омадааст, низ ба илочи таб мансуб буда, кахpамони pивоят таpзи мудовои онpо ба таpзи зайл нишон додааст:
«Айзан: аз Дазpати Содик манкул аст, ки илочи таб ба се чиз аст: ба кай ва аpак ва мусхил. Ва аз таби pабъ шахсе шикоят каpд ба Дазpати Содик. Фаpмyд: наботpо бо канд бисой, даp мдани об биpез, хаp вакт ташна шавй, бихyp. Он маpд чунон каpд, шифо ëфт. Ва Дазpат фаpмyд даp муоличаи таб: Fаби асали кухна бо сиëхдона мамзуч каpда бихypад, шифо ëбад... [5, с. 99].
Даp баpобаpи истифодаи pивоëт, ки он чун аpзиши адабии «Тибби Шохзодамухаммад» мyаppифй гаpдид, pисола аз ахамияти фаpхангй-забоншиносй низ оpй нест. Муаллифи pисола номи баpхе адвияpо агаp ба забонхои фоpсй, хиндй, аpабй, pyсй оваpда бошад, кисмеpо ба забонхои маpдyми Бадахшон истифода каpдааст. Зохиpан, ин чо матлаби муаллиф возех аст, ки китоб ба хонандагони сеpшyмоp фахмо ва дастpас бошад. Хусусияти дигаpи мухимми pисола мабно баp мустафоди истилохоти дyшвоpфахм аст. Муаллиф мусталехоти мypаккаб ва аз фахм дyppо даp хошияи китоб шаpх додааст. Баъди хатми китоб номгуи лyFати мусталехот ва калимахои тиббиpо оваpда тавчех додааст, ки бешубх аз забонхои гуногун ва саpчашмахои кадимаи тиббй гиpифта шудаанд.
Дамин таpик, даp нимаи дуюми асpи XIX ва нимаи аввали асpи XX хаëти фаpхангй-адабии Бадахшон суннати деpинаи насpнависии адабиëти фоpсии точикй даp pобита бо шаpоитхои нави сдасиву ичтимой ва фаpхангй идома ëфта, агаpчи даp шеваи мухталиф ва ë хилофи коидаи гузаштагон эчод шуда бошанд хам, pавиш умумии он катъ нагаpдид.
Адабиёт:
1. Исмоилдан I Таpчyма ва мypаттибони чоп Н. Ч,онбобоев ва Ш. Мyх,аммадшеpзодшоев. -
ХоpyF, 1992. - 40 с.
2. Миpсаид Миpшакаp. Айëми чавонй / М. Миpшакаp. - Душанбе: Иpфон, 1972. - 110 с.
3. Hypалиев Ю. Тиб ва табобат даp замони Сомониëн / Ю. Hypалиев // Сомониëн ва эх^и
тамаддуни фоpсй-точикй. - Душанбе, 1377 х. / 1999.
4. бурбон Мухаммад-зода (Охун Сулаймон), Мухаббат Шо-зода (Саид Футуршо). История
Бадахшана (Факсимильний текст на языке фарси). - М., 1973. - 248 с.
5. Тибби Шодзодамудаммад / Мураттиб, тадиягар, муаллифи мукаддима, лугот ва тавзедот
Умеди Шодзодамудаммад. - Хоруг, 1993.
«МЕДИЦИНА ШОЗОДАМУХАММАДА» И ЕЁ КУЛЬТУРНО-ЛИТЕРАТУРНЫЕ
ЦЕННОСТИ
В статье рассматриваются некоторые литературные элементы в одной из медицинских книг. Автор в статье вкратце говорить об особенности легенды, и подчеркивает, что данная книга имеет культурно-литературное значение.
Ключевые слова: медицина, автор, словарь, легенда, персонаж, диалог, терминология, Медицина Шозодамухаммада.
"MEDICINE SHAKHZODA MUHAMMAD" AND ITS CULTURAL AND LITERARY VALUE
The article deals with some fictional elements in a medical book. The author of the article briefly talk about the features of the legend, and emphasizes that this book has a cultural and literary value.
Keywords: medicine, author of the dictionary, the legend, character, dialogue, terminology, Medicine Shakhzoda Muhammad.
Сведения об авторе: Давлатбеков Лоло, кандидат филологических наук, доцент, докторант Таджикского национального университета, e-mail: rusik-2871@mail.ru
About author: Davlatbekov Lolo, PhD in Philology, Associate Professor, doctoral candidate of Tajik State University
МОДИЯТИ ТАЪЛИМИ "БАДОРИСТОН" -И АБДУРРАДМОНИ ^ОМИ
ДАР МАКТАБ
Муборакиён С.
Донишгоуи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С. Айни
"Бадористон"-и Мавлоно Абдуррадмони Ч,омй яке аз барчастатарин асардои пандуахлокии адабиёти классикии форсу точик ба шумор меравад ва дар миёни осори ин мутафаккири бузург аз мавкеи хосса бархурдор аст. Дар киёс бо осори мансури он замон забони ин асар нисбатан содаву равон буда, бо усули насри мусаччаъ иншо гардидааст. "Бадористон", ба эътирофи худи Ч,омй, дар пайравй ба "Гулистон"-и Саъдии Шерозй таълиф карда шуда, мисли он дорои мукаддима, дашт боб ё равза ва хотима мебошад, ки мавзуъдои гуногунро дар бар мегиранд. Боби аввали асар саргузашти орифон, боби дувум дикмати бузургон, боби севум саргузашти подшодон, боби чадорум таргиби саховатмандй, боби панчум ишку мудаббат, боби шашум мутоибадои шуху сафобахш, боби дафтум суханварй ва зикри шоирон ва боби даштум дикоядои тамсилиро фаро гирифтааст.
"Бадористон" пеш аз дама асари тарбиявй мебошад, ки парвариши ахлоки некро барои насли наврас таргиб мекунад. Аз ин чост, ки асари мазкурро адиб дар соли 1487-и мелодй чун китоби дарсй барои писари 10-солаи худ - Зиёуддин Юсуф таълиф менамояд. Аммо дар мачмуъ асар бо чанбаи тарбиявии худ, ки ахлоки олии чамъияти замонашро таргиб менамояд ва фаровон будани маводди таълимй барои доираи васеи хонандагон иншо шудааст. Чуноне ки дар интидои мукаддимаи асар Ч,омй ба хонандагон мурочиат намуда, зикри хайрашро умедворй дорад: «Дар кас зи некбахтон з-ин тозарас дарахтон Дар сояе бишинад ё мевае бичинад. Он бед, ки пеш гирад оини дакгузорй, Роди карам сипорад, расми дуо гузинад» [1, c. 15].
Порадои панду ахлокии ин асар ба китобдои дарсии муассисадои тадсилоти умумй дохил гардида, имконият медиданд, ки хонандагон аз синни хурди мактабй ба гоядои олии инсондустонаи ин абармарди адабиётамон шинос шаванд. Зарурати ба доираи васеи хонандагони точик дастрас намудани ин асарро дануз соли 1946 Абдусалом Дедотй таъкид карда буд: «Ба насри бадеии классикдои худ нидоят ташна будани
