Научная статья на тему 'МЕҲНАТ ТАРБИЯСИ ОРҚАЛИ ЎҚУВЧИЛАРНИНГ ИЖТИМОИЙ ҲАЁТГА МОСЛАШИШЛАРИНИ ТАЬМИНЛАШ'

МЕҲНАТ ТАРБИЯСИ ОРҚАЛИ ЎҚУВЧИЛАРНИНГ ИЖТИМОИЙ ҲАЁТГА МОСЛАШИШЛАРИНИ ТАЬМИНЛАШ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

1260
150
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Меҳнат / тарбия / мафкура / жамоа / таълим / Labor / education / ideology / community / education

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Дилшод Бахтиёрович Лухманов

Ўқувчиларда мехнат тарбиясини ташкил этишнинг замонавий усули уларда мехнат кўникмасини шакллантириш, мехнат мохиятини англатиш, мехнатга онгли муносабат, муайян ижтимоий-фойдали мехнат ҳаракати ёки касбий кўникма ва малакаларини шакллантиришга йўналтирилган педагогик фаолият жараёни ҳисобланади. Мазкур жараённи олиб борилишида ижтимоий тарбиянинг зарур таркибий қисмлари қўлланилади. Энг асосийси меҳнат тарбияси орқали ижтимоий ривожланишни ташкил этиш жараёнида ва унинг натижасида қаноатланиш вужудга келади..

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ENSURING STUDENTS' ADAPTATION TO SOCIAL LIFE THROUGH LABOR EDUCATION

The modern way of organizing the work of pupils is a process of pedagogical activity aimed at the formation of work skills, expressing the essence of the work, the conscious attitude to work, the formation of certain socially useful labor or professional skills and qualifications. The necessary components of social training are used in this process. The most important thing is that in the process of social development through labor education and in the result of which it becomes satisfied.

Текст научной работы на тему «МЕҲНАТ ТАРБИЯСИ ОРҚАЛИ ЎҚУВЧИЛАРНИНГ ИЖТИМОИЙ ҲАЁТГА МОСЛАШИШЛАРИНИ ТАЬМИНЛАШ»

МЕХНАТ ТАРБИЯСИ ОРЦАЛИ УЦУВЧИЛАРНИНГ ИЖТИМОИЙ ХАЁТГА МОСЛАШИШЛАРИНИ ТАЬМИНЛАШ

Дилшод Бахтиёрович Лухманов

Чирчик давлат педагогика институти укитувчиси

АННОТАЦИЯ

Укувчиларда мехнат тарбиясини ташкил этишнинг замонавий усули уларда мехнат куникмасини шакллантириш, мехнат мохиятини англатиш, мехнатга онгли муносабат, муайян ижтимоий-фойдали мехнат харакати ёки касбий куникма ва малакаларини шакллантиришга йуналтирилган педагогик фаолият жараёни хисобланади. Мазкур жараённи олиб борилишида ижтимоий тарбиянинг зарур таркибий кисмлари кулланилади. Энг асосийси мехнат тарбияси оркали ижтимоий ривожланишни ташкил этиш жараёнида ва унинг натижасида каноатланиш вужудга келади..

Калит сузлар: Мехнат, тарбия, мафкура, жамоа, таълим

ENSURING STUDENTS' ADAPTATION TO SOCIAL LIFE THROUGH

LABOR EDUCATION

Dilshod Bakhtiyorovich Lukhmanov

Teacher of Chirchik State Pedagogical Institute

ABSTRACT

The modern way of organizing the work of pupils is a process of pedagogical activity aimed at the formation of work skills, expressing the essence of the work, the conscious attitude to work, the formation of certain socially useful labor or professional skills and qualifications. The necessary components of social training are used in this process. The most important thing is that in the process of social development through labor education and in the result of which it becomes satisfied.

Keywords: Labor, education, ideology, community,education

КИРИШ

Узбекистон республикаси "Таълим туFрисидаги конуни ва кадрлар тайёрлаш миллий дастури"да белгиланганидек замон талабини амалга ошириш таълим сифатини юксалтириш максади давлатимизнинг асосий вазифалардан

биридир. Шу сингари юртимизда 2017-2021 йилларга белгиланган харакатлар стратегияси давлат дастурида туртинчи бандини бажариш асосий вазифаларимиздан бири хисобланади.

Куйидаги вазифаларни олиб карасак унда укувчиларни хар томонлама юксак кобилиятли килиб тарбиялаш, унда мехнат тарбиясининг урни ва роли алохида ахамиятга эгадир. Мазкур тарбияни олиб бориш оила, махалла ва таълим муассасалари зиммасидаги асосий вазифалардан хисобланади. Мехнат тарбиясини шакллантиришни укувчиларда олиб карайдиган булсак, таълим муассасаларида айнан укитувчи томонидан уларни мехнатсеварликка ургатиш билан амалга ошади.

АДАБИЁТЛАР ТАХЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Укувчилар томонидан бажарилаётган мехнат машFулотини хар томонлама етарли тарзда ташкил этиш укитувчининг методикасига боFликдир. Методика ва педагогик технологияларни мехнат дарсларида куллаш укувчини фанга кизиктиришга олиб келади. Хар бир фаолия сингари мехнат фаолияти хам уз урнида ташкил килинган кизикарли мехнат машFулоти билан амалга ошади. Мехнатни ташкил этиш максади куйидагиларга асосланади;

-Ташкил килинаётган мехнат машFулотини укувчилар ёшига мос тарзда ишлаб чикилиши;

-Мехнат машFулотини олиб борилишида хавфсизлик коидаларига амал килиш;

МашFулот учун етарли асбоб ускуналарни таъминлаш;

-МашFулот давомида метод ва усулларни куллаш тартиби;

-МашFулот учун зарур йурикнома мавжудлиги;

-Якка ва жамоа фаолияти тартиби;

-Мехнат тарбиясида раFбатлантириш ва чора-тадбирни амалга ошириш;

-Мехнат тарбиясида намунали иш;

-Мехнат машFулотларида осондан мураккабига утиш ва шу кабилардир.

Яна шуни алохида таъкидлаб утишнинг урни жоиз, укувчиларга мехнатнинг мохиятини чукур англатиш, уларда мехнатга онгли муносабат, шунингдек, муайян ижтимоий-фойдали харакат ёки касбий куникма ва малакаларини шакллантиришга йуналтирилган педагогик фаолият жараёни хисобланиб, ижтимоий тарбиянинг зарур таркибий кисмларидан бири хисобланади. Энг асосийси мехнат тарбиясини шундай ташкил этиш керакки, инсон мехнат жараёни ва унинг натижасидан каноатланишини таркиб топтиришга кумаклашсин. Мехнат тарбиясининг пировард максади шахс

характерининг асосий хислати сифатида унинг мехнатга булган эхтиёжини шакллантиришдир. Укувчиларнинг ижтимоий ривожланишини таъминлашда мехнат тарбияси мухим шартлардан бири булиб хисобланади. Унинг амалга оширилиши давлат томонидан олиб борилаётган ижтимоий ва иктисодий сиёсат мазмуни билан белгиланади.

НАТИЖАЛАР

Узбекистонда, бозор иктисодиёти муносабатларини шакллантиришнинг асосий тамойиллари жамиятда амалга оширилаётган ижтимоий ислохотларнинг асоси саналади. Х,озирги даврда техника ва технологиялар ривожланишини юксак боскичга кутариш учун ишлаб чикаришни кенг куламда компютерлаштириш, истеъмол махсулотларини жахон стандартлари даражасида ишлаб чикишни йулга куйиш талаб этилмокда.Буларнинг барчаси юксак интеллектуал ва жисмоний камолотга эга булиш, ишлаб чикариш жараёнларининг илмий-техникавий ва иктисодий асосларидан тулаконли хабардор булиш, мехнатга онгли, ижодий муносабатда буладиган ёшларни тарбиялашни такоззо этади. Бу эса, уз навбатида, таълим муассасаларида мехнат таълими ва тарбиясини ташкил этишга нисбатан улкан талабларни куяди.

МУ^ОКАМАЛАР

Мехнат тарбиясининг максади укувчиларда мехнатга онгли муносабатни шакллантиришдир. Мазкур максадга эришиш йулида куйидаги вазифаларни ижобий хал этиш максадга мувофик:

—ёш авлодда мехнат килиш истагини карор топтириш ва уларни замонавий ишлаб чикаришнинг турли сохаларида фаолият юритишга тайёрлаш; —укувчиларда умумжамият манфаати йулида мехнат килиш эхтиёжини хосил килиш;

—Укувчиларни мехнат килиш оркали аклий кобилиятларини ривожлантириш; —укувчиларнинг мавжуд билимларини узлуксиз равишда такомиллаштириб боришлари учун зарур шарт-шароитни яратиш;

— укувчиларда мехнат куникма ва малакаларини таркиб топтириш; —укувчилар фаолиятида юкори маданият, максадга интилиш, ташкилотчилик, мехнат интизоми, тадбиркорлик, тежамкорлик, ишни сифатли бажариш, моддий бойликларга эхтиёткорона муносабатда булиш, хаётий фаолият йуналишини белгилаш малакаларини шакллантириш;

— укувчиларда давлат иктисодий-сиёсати мазмунига таянган холда улар яшаб турган худудлар ишлаб чикариш хусусиятларига мувофик касбларни эгаллашга булган кизикишларини ошириш;

— укувчиларни касбга йуллаш, уларни мехнат фаолиятининг барча турлари, шунингдек, улар яшаётган худудда эхтиёж мавжуд булган мутахассисликлар билан таништириш. Мазкур вазифалар тизимида укувчиларни мехнатга психологик ва амалий жихатдан тайёрлаш уларнинг кизикиш ва кобилиятларини аниклаш оркали амалга оширилади. Мехнат тарбияси укувчиларнинг аклий, маънавий-ахлкий жисмоний ва эстетик тарбияси билан узаро боFлик холда яхлит тизимда амалга оширилади. Мазкур тарбияни олиб боришда куйидагилар назарда тутилади;

1. Укувчилар мехнат тарбиясида аклий тарбия, уларни касбга тайёрлашнинг асоси саналади. Зеро, мехнат — назарий ва амалий билимларни эгаллашга ёрдам беради, билим эса уз навбатида шахсни мехнатга тайёрлашни такомиллаштиради. Мехнат тарбиясининг самарадорлиги укувчиларни мехнат фаолиятига тайёрлаш жараёнида хар томонлама ривожланган шахсни тарбиялаш вазифаси билан белгиланади.

2. Мехнат тарбияси эстетик тарбия билан мустахкам алока олиб боради. Мехнат тарбияси мазмунига эстетик элементларни сингдириш асосида уни амалга ошириш укувчилар мехнат тарбиясида катта ахамият касб этади. Мехнатда гузаллик ва уз мехнатидан завкланиш унинг янада самарали кечишига ёрдам беради.

3. Миллий истиклол мафкурасининг ижтимоий-иктисодий асослари хакида фикр юритилар эканмиз: «Миллий истиклол мафкураси уз мазмунига кура, хар бир фукаронинг муносиб турмуш даражасини таъминлайдиган фаровон хаёт кечиришга чорлайди. Х,ар бир инсонни, у кайси шаклдаги мулкчилик асосида мехнат фаолияти билан шуFулланмасин, шахсий манфаатларини жамият ва давлат манфаати билан узаро уЙFунлаштириб яшашга ундайди.

ХУЛОСА

Юкоридагиларга асосланиб, укувчиларга мехнат тарбиясини ташкил этишда куйидаги мезон сифатида курсатиш мумкин:

—мехнатнинг ижтимоий ахамиятининг укувчилар томонидан тушунилиши; —укувчиларнинг ихтиёрий равишда мехнат килишлари;

— укувчиларда мехнат килмай хаёт кечирувчиларга нисбатан нафрат уЙFOтиш;

—укувчиларда мехнат ва мехнат жамоасига хурмат туЙFуларини баркарорлиги;

— укувчиларни мехнат фаолиятида жавобгарликни хис этиш туЙFусини тарбиялаш;

— укувчиларнинг мехнатга онгли муносабатда булишларига эришиш;

— мехнатда мустакил ижодкорликни куллаб-кувватлаш;

— укувчиларда давлат ва халк мулкини куз корачиFидай асраш туЙFуларини шакллантириш;

— мехнатда дустлик ва хамкорликка эришиш;

—укувчиларнинг мехнатинииг гузаллик манбайи сифатида тушунишларига эришиш ва бошкалар шу жумладандир.

REFERENCES

1. Abduxamidov, S. M., & Shadiyev, A. Y. (2020). Milliy qadriyatlar qadr topgan maskan. Maktab va hayot, 2(1), 25-26.

2. Achilov T., Shadiyev A., & Hayitboyeva S. (2019). Activities in Decision of Healthy Life. International Journal of Progressive Sciences and Technologies, 17(2), 140-143.

3. Eraliyevich, S. X., Orinbayevna, A. S., & Shavkatovich, X. R. (2020). THE IMPORTANCE OF EXHIBITIONS AND COMPETITIONS IN ORGANIZING FINE ART CLUBS IN SCHOOLS. JOURNAL OF CRITICAL REVIEWS, 7(15), 25192523.

4. Ergashev M., Butunov J., & Xumoyun M. (2020). International Journal of Advanced Research in Science, Engineering and Technology. The Experience of Using Polymer Coolant in Electrical Contact Baking, 7(6), 14116-14119.

5. Khamidov, J. A., & Sayidova, M. X. (2020). About Some Forms, Methods Of Labor Education Of Younger School Children. International Journal of Research, 07(04), 375-378.

6. Lukhmanov, D. B., & Khaydarov, M. E. (2019). People's Labor Traditionsin The Process of Labor Preparation for Schoolchildren. International Journal of Psychosocial Rehabilitation, 24(09), 2405-2412.

7. MATYOKUBOV K. (2020). Using-IT-Technologies and Reseources and in the Teaching OF the school Course in General Physics. International Online Conference on Economics and Social Sciences, 9(1), 84-89.

8. Umaraliyeva D., Nurmatov F., & Atabekov F. (2020). THE PROBLEM OF GENDER EQUALITY IN SPORTS: STAGES OF DEVELOPMENT OF WOMEN'S SPORTS IN UZBEKISTAN. KONSENSUS, 3(1), 106-116.

9. Yakubova M. (2020). TA'LIM-TARBIYA JARAYONIDA KREATIV YONDASHUVNING DOLZARBLIGI VA UNING AHAMIYATI. Xalq ta'limi, 3(1), 84-88.

10. Абдувалиевич, А. У., & Рузщулович, Б. Ж. (2020). КОМПЛЕКСНАЯ УБОРКА ХЛОПКА-СЫРЦА МЕХАНИЗИРОВАННЫМ СПОСОБОМ. ПРОЦЕССЫ И МАШИНЫ АГРОИНЖЕНЕРНЫХ СИСТЕМ, 7(70).

11. Халмухамедова, М. А. (2020). Накшбандия тарщати воситасида талабаларнинг касбий компетентлигини такомиллаштириш (технологик таълим мисолида). Музаллим, 7(1).

12. Шадиев А. (2020). СОЦИАЛЬНО -КУЛЬТУРНЫЕ ТЕХНОЛОГИИ, СПОСОБСТВУЮЩИЕ РАЗВИТИЮ УСПЕШНОСТИ СТУДЕНТОВ ВУЗА ФИЗИЧЕСКОЙ КУЛЬТУРЫ. Pedagogik mahorat, 2(6), 29-31.

13. Шермухамедов Р., & Бурханов А. (2020). СУЩНОСТЬ ВОСПИТАНИЯ И ЕГО МЕСТО В ЦЕЛОСТНОЙ СТРУКТУРЕ ОБРАЗОВАТЕЛЬНОГО ПРОЦЕССА. XALQ TA'LIMI, 3(1), 120-123.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.