Научная статья на тему 'МЕҲНАТ РЕСУРСЛАРИНИ ИШ ЎРИНЛАРИ БИЛАН ТАЪМИНЛАШ ДАРАЖАСИНИ ОШИРИШ ЙЎЛЛАРИ'

МЕҲНАТ РЕСУРСЛАРИНИ ИШ ЎРИНЛАРИ БИЛАН ТАЪМИНЛАШ ДАРАЖАСИНИ ОШИРИШ ЙЎЛЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
3
1
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
аҳоли / бандлик / меҳнат бозори / иқтисодиёт / диверсификация / иқтисодий фаол аҳоли / иқтисодий нофаол аҳоли / меҳнат ресурслари / кадрлар.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Расулов Ш.Ш.

Мақолада республикамизда сўнги йилларда аҳолининг иш билан бандлиги бўйича ҳозирги кун таҳлили, аҳолини иш билан таъминлашнинг мамлакат иқтисодиётини ривожлантиришдаги ўрни, аҳоли бандлигини таъминлаш бўйича амалга оширилаётган ислоҳотлар ёритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «МЕҲНАТ РЕСУРСЛАРИНИ ИШ ЎРИНЛАРИ БИЛАН ТАЪМИНЛАШ ДАРАЖАСИНИ ОШИРИШ ЙЎЛЛАРИ»

Расулов Ш.Ш.

Ицтисодиёт ва менежмент кафедраси катта уцитувчиси

ЖизПИ

МЕХ,НАТ РЕСУРСЛАРИНИ ИШ УРИНЛАРИ БИЛАН ТАЪМИНЛАШ ДАРАЖАСИНИ ОШИРИШ ЙУЛЛАРИ

Аннотация. Мацолада республикамизда сунги йилларда ауолининг иш билан бандлиги буйича уозирги кун таулили, ауолини иш билан таъминлашнинг мамлакат ицтисодиётини ривожлантиришдаги урни, ауоли бандлигини таъминлаш буйича амалга оширилаётган ислоуотлар ёритилган.

Калит сузлар: ауоли, бандлик, меунат бозори, ицтисодиёт, диверсификация, ицтисодий фаол ауоли, ицтисодий нофаол ауоли, меунат ресурслари, кадрлар.

Rasulov Sh.Sh. senior lecturer

Department of Economics and Management

JizPI

WAYS TO INCREASE THE LEVEL OF PROVISION OF LABOR

RESOURCES WITH JOBS

Annotation: the article covers the current analysis of employment of the population in recent years in our republic, the role of employment of the population in the development of the country's economy, the reforms carried out to ensure employment of the population.

Keywords: population, employment, labor market, economy, diversification, economically active population, economic inactive population, labor resources, personnel.

Мамлакатимиз томонидан мамлакатда сиёсий, иктисодий, маънавий ислохотлар амалга ошириш учун, ахоли бандлигини йулга куйишнинг назарий ва амалий механизмларини ишлаб чикилмокда. Бу борада Узбекистон Республикасида минтакалар буйича мехнат бозорини шакллантиришда самарали сиёсатни амалга ошириш, ахолини усиши омилларини, иктисодиёт тармокларини ривожлантириш ва таркибий кайта ташкил этишнинг истикбол йуналишларини эътиборга олган холда бандликнинг янги шаклларини кенг тадбик этиш оркали ахоли бандлигининг усишини таъминлаш каби вазифаларни бажарилишига алохида эътибор каратилган.

Узбекистан Республикаси Президентининг 2017 йил 24 майдаги "Бандлик сохасида давлат сиёсатини янада такомиллаштириш ва мехнат органлари фаолияти самарадорлигини тубдан ошириш чора-тадбирлари тугрисида" ги фармони, бандлик сохдсида давлат сиёсатини амалга оширишда янгича ёндашувларни жорий этиш, жумладан, давлат ва хусусий бизнес уртасидаги хамкорликка асосланган холда мехнат бозори инфратузилмасини ривожлантириш, ишсиз ахолини, айникса, ёшларни ишга жойлаштиришда самарали чора-тадбирларни амалга оширишга каратилган.

Статистик маълумотларга кура, Узбекистонда мехнат ресурслари сони 2022 йил январ-июн ойларда жами 19,4 млн кишини ташкил этган.

Республика иктисодиётида бозор муносабатларининг шаклланиши ва ривожланиши бевосита мехнат бозорининг самарали фаолиятига, унинг таркибий-микдорий ва сифат курсаткичларига таъсир этмокда. Маълумотларни тахлил килиш натижасида шу маълум буладики, 2022 йилга келиб ахоли мутлак микдорининг усиши 2000 йилга нисбатан 25,1%га купайгани холда, шу давр мобайнида иктисодиёт тармокларида бандлар сони 79,3 %га ортган. Мустакиллик даврида мехнат ресурслари микдорининг усиши (75,9 %) иктисодиётда бандлик даражасининг усишидан юкори булди. Юкоридаги маълумотлар асосида шуни айтиш мумкинки мехнат ресурслари сони 2022 йил 2000 йилга нисбатан 391,4 яни 75,9 %; мехнат ресурслари жами ахоли сонига нисбатан 2022 йил 116,8 яни 16,8 %; иктисодиётда бандлар сони эса 77,3 %; иктисодиётда бандлар сони жами ахоли сонига нисбатан 2022 йилда 14,3 % ошганлигини, факатгина 2022 йил иктисодиётда бандлар жами мехнат ресурслари 2000 йилги сонига нисбатан 0,5 % пасайганини куришимиз мумкин булади.

Кузатув натижасига кура ахоли бандлиги масалалари борасида куйидаги холатлар ва муаммолар аникланди:

-I- муносиб хак туланадиган доимий иш уринларининг етишмаслиги, ёшларни жумладан, олий маълумот ёки иш стажига эга булмаган ёш кадрларни ишга жойлашишларидаги кийинчиликлар;

-I- давлат руйхатидан утмасдан норасмий равишда тадбиркорлик фаолият турлари (озик-овкат махсулотларини тайёрлаш, ширинликлар ва миллий таомлар, мева ва сабзавотларни консервация килиш, уйда нон ёпиш ва ноозик-овкат товарлари билан савдо килиш, мебелларни таъмирлаш, дераза ва эшик ромларини тайёрлаш, курилиш ишлари, хизматлар амалга оширувчилар, жумладан: хонадонларда чакана савдо, автомобиллар, сантехника ва бошка турли маиший хизмат техникаларини таъмирлаш, косибчилик, бичиш-тикиш каби хизматлари ва бошкалар) билан шугулланиши кузатилди;

-I- кишлок жойларда яхши хак туланадиган доимий иш уринларининг мавжуд булмаганлиги сабабли ёшларнинг хорижга мехнат килиш учун чикиб кетишлари.

-I- А^оли бандлигини ва иш уринларини ташкил этиш буйича куйидаги таклиф ва тавсиялар ишлаб чикилди:

-I- Ишлаб чикариш корхоналарида малакали кадрларга эхтиёж юкорилигини инобатга олган холда долзарб касблар (пайвандчи, электромонтёр, турли станокларни ишлатиш буйича мутахассислар, хизмат курсатиш сохасидаги мутахассислар ва хоказо)га тайёрлаш буйича киска муддатли курслар ташкил этиш, шунингдек олий ва урта махсус таълим тизимидаги укув юртларининг мутахассислик тайёрлаш тизимини кайта куриб чикиш, уларни бугунги кунда энг долзарб мутахассис ва кадрлар етказиб беришига йуналтириш. Ракамли ва инновацион иктисодиётга утишда яратилаётган иш уринларининг сифатига (юкори технологик сохаларга) хам эътибор бериш ва ишчи кучини расмий экспортини кенгайтиришнинг максадли йуналтирилган кушимча чора-тадбирларини ишлаб чикиш;

Республикада олиб борилаетган норасмий сектор объектларини легаллаштириш жараёнини давом эттириш баробарида ушбу расмий секторга утказилган хужалик субъектларига расмийлаштиришда дуч келадиган муаммоларни бартараф этиш буйича худудий мехнат органларида малакали мутахассислардан иборат маслахатхоналар тузиш ва бу жараёиларии мониторинг килиш;

-I- Ёшлар тадбиркорлигини ривожлантириш учун кулай бозор шароитларини яратиш шунингдек, купрок ишсизлик даражаси ортик булган худудларда янги иш уринларини ташкил килиш ва ёшларнинг узини-узи иш билан таъминлашининг хар кандай куринишини (албатта конун доирасида) хар томонлама куллаб-кувватлаш. Тадбиркорликни бошлашни режалаштираётган ёшлар учун пухта ишланган бизнес режалар ишлаб чикишда Савдо-саноат палатасининг ахборот-маслахат марказлари ва бошка консалтинг хизматларини фаоллаштириш;

-I- Урганишлар натижасига кура иш билан банд булмаган ахоли орасида касб-хунар коллежларини битирган ёшларнинг уз мутахассислиги буйича ишга жойлашмаслигининг асосий сабаби - ушбу касбларни (ихтисосликларни) битирган ёшларнинг билими мехнат бозори талабларига жавоб бермаслиги яъни билим ва куникманинг етарли эмаслиги билан богликдир. Шулардан келиб чикиб ихтисосликларни узлаштирилиши мураккаблигини эътиборга олган холда дифференциаллашган, турли муддатли (3, 6 ва 12 ойлик) касб-хунарга тайёрлаш укув курсларини ташкил этиш (хусусан ахолининг ижтимоий заиф катламларига мансуб ёшларни касб-хунарга укитишда ижтимоий контракт тизимини татбик этиш);

-I- Кушимча иш уринларини таъминлаш шунингдек ахоли турмуш даражаси ва сифатини ошириш максадида кишлок жойларда курсатиладиган хизматларни ривожлантириш, кишлок хужалиги махсулотларини саклаш, куритиш ва кайта ишлаш корхоналарини ташкил этиш;

-I- Уюшган миграция тизимини яхшилаш борасида: туманлар микёсида мехнат мигрантлари учун укув семинарларини ташкил этиш, уларни миграцияга доир конун хужжатлари билан таништириш; мехнат мигрантларига патент олиш (чет элда ишга жойлашишлари учун рухсат берувчи зарурий хужжатларни расмийлаштиришларида) амалий ёрдам курсатиш (шу жумладан мигрант кетадиган давлат конунчилиги доирасида зарурий хужжатларни масофавий тарзда руйхатдан утказиш, мигрант кетадиган давлатда дархол иш бошлашига, хамда шу давлатининг конунини бузилиши холатларини олдини олишга хизмат киладиган рухсатноманининг дастлабки вариантини олиш);

Иш билан банд ахолининг асосий кисми кишлок, урмон ва баликчилик хужалиги хиссасига тугри келаётганлиги, ахоли орасидабандликнинг таркибий тузилишини такомиллаштиришда катта захиралар мавжудлигини курсатади. Бундан ташкари ахоли орасида бандликни таъминлаш буйича юкори усиш суръатлари хизмат курсатиш сохасида, яъни ташиш ва саклаш, молия ва сугурта фаолияти, курилиш ва савдо сохаларида кузатилаётган булиб, катта маблаг талаб килмайдиган, арзон ишчи уринлари яратишда бекиёс имкониятларга эга ушбу сохаларни ривожлантириш, иктисодий-ижтимоий жихатдан ривожланишда оркада колаётган минтакаларда бандлик даражасини ошириш учун кенг имкониятларни яратади. Бу эса хар бир минтакада, иш уринларини ташкил этиш ва ахоли бандлигини таъминлаш дастурларини ишлаб чикишда юкорида келтирилган жихатларни хисобга олиш зарурлигини курсатмокда.

Фойдаланилган адабиётлар руйхати:

1. Uglu, R. S. S. (2021). Analysis of economic reforms increasing labour resources in the republic of Uzbekistan. ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal, 11(11), 390-396.

2. Расулова, Ш. Г. (2019). Важность организационно-экономических мер по повышению экономической активности населения. Актуальные научные исследования в современном мире, (3-8), 95-100.

3. Расулова, Ш. F. (2019). Экономическая политика государства и повышение ее эффективности, направленные на повышение экономической активности населения в узбекистане. Актуальные научные исследования в современном мире, (3-8), 90-95.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.