Научная статья на тему 'МАВҚЕИ ҶОНИШИНҲОИ СОҲИБӢ ДАР ИФОДАИ КАТЕГОРИЯИ СОҲИБИЯТ ДАР ЗАБОНҲОИ АНГЛИСӢ ВА ТОҶИКӢ'

МАВҚЕИ ҶОНИШИНҲОИ СОҲИБӢ ДАР ИФОДАИ КАТЕГОРИЯИ СОҲИБИЯТ ДАР ЗАБОНҲОИ АНГЛИСӢ ВА ТОҶИКӢ Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
870
30
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ПРИТЯЖАТЕЛЬНЫЕ МЕСТОИМЕНИЯ / POSSESSIVE PRONOUNS / СВЯЗАННАЯ ФОРМА / CONJOINED FORM / АБСОЛЮТНАЯ ФОРМА / ABSOLUTE FORM / ФОРМАНТЫ ПРИТЯЖАТЕЛЬНОСТИ / MORPHEME OF POSSESSIVENESS / ЛИЧНОЕ МЕСТОИМЕНИЕ / PERSONAL PRONOUN / ВОЗВРАТНОЕ МЕСТОИМЕНИЕ / REFLEXIVE PRONOUN

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Сангинова Ш. А.

В выражении категории принадлежности в таджикском и английском языках участвуют единицы различных уровней этих языков, начиная с морфем и заканчивая словосочетаниями и предложениями. Среди этих средств важное место занимают местоимения английского языка, а в таджикском особые морфемы и возвратное местоимение. В английском языке функционирует особый разряд местоимений под названием «притяжательные местоимения», у которых имеются связанная и абсолютная формы. Связанная форма сочетается с субстантивным словом для выражения значения посессивности, а абсолютная форма для этой цели употребляется самостоятельно. В таджикском языке таких местоимений нет. Эквивалентами притяжательных местоимений английского языка выступают морфемы притяжательности или личные и возвратные местоимения, которые сочетаясь с субстантивным словом, при помощи изафета -и или без него выражают значения посессивности.In expressing the category of possessiveness the Tajik and English languages make use of units of different language levels, beginning from morphemes to word groups and sentences. Amongst these means an important place is occupied by a special kind of English pronouns, and morphemes, personal and reflexive pronouns of modern Tajik. In modern English there functions a special kinds of pronouns called «possessive pronouns», which have got two forms: conjoined and absolute/ To express the meaning of possession the conjoined form of such a pronoun is combined with a substantival word, but the absolute form is used independently. Such a semantic type of pronouns doesn’t function in modern Tajik, that’s why as equivalents of the English possessive pronouns there are used morphemes of possessiveness, personal and a reflexive pronouns. The last two are connected with a noun by means of «isafet - и». As for the morphemes of possession, they are added to the end of a noun.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE ROLE OF POSSESSIVE PRONOUNS ON EXPRESSING POSSESSIVE MEANING IN TAJIK AND ENGLISH

In expressing the category of possessiveness the Tajik and English languages make use of units of different language levels, beginning from morphemes to word groups and sentences. Amongst these means an important place is occupied by a special kind of English pronouns, and morphemes, personal and reflexive pronouns of modern Tajik. In modern English there functions a special kinds of pronouns called «possessive pronouns», which have got two forms: conjoined and absolute/ To express the meaning of possession the conjoined form of such a pronoun is combined with a substantival word, but the absolute form is used independently. Such a semantic type of pronouns doesn’t function in modern Tajik, that’s why as equivalents of the English possessive pronouns there are used morphemes of possessiveness, personal and a reflexive pronouns. The last two are connected with a noun by means of «isafet - и». As for the morphemes of possession, they are added to the end of a noun.

Текст научной работы на тему «МАВҚЕИ ҶОНИШИНҲОИ СОҲИБӢ ДАР ИФОДАИ КАТЕГОРИЯИ СОҲИБИЯТ ДАР ЗАБОНҲОИ АНГЛИСӢ ВА ТОҶИКӢ»

Key words: time, time relationship, temporal forms and types, perfect aspect, imperfect aspect, simultaneity, sequence, partial simultaneity, sequence of events, short participles, passive participles, duration, length.

Сведение об авторе:

Каримов Нусратулло Асадуллоевич - кандидат филологических наук, старший преподаватель общий университетской кафедры Таджикского государственного педагогического университета имени Садриддина Айни, г. Душанбе, Таджикистан. E - mailNusratullo.karimov@outlook.kom Тел: (+992) 933446262

About the autor:

Karimov Nusratullo Asadulloyevich - candidate of philological sciences, senior lecturer at the general university department of the Tajik State Pedagogical University named after Sadriddin Aini, Dushanbe, Tajikistan. E - mail nusratullo.karimov@outlook.kom Тел: (+992) 933446262

МАВКЕИ ЧОНИШИЩОИ СОХИБЙ ДАР ИФОДАИ КАТЕГОРИЯИ СОХДБИЯТ ДАР ЗАБОЩОИ АНГЛИСЙ ВА ТОЧДКЙ

Сангинова Ш.А.

Донишгощ давлатии Хуцанд ба номи академик Б.Fафуров

Дар забони англисй гурухи махсуси чонишинхо вучуд доранд, ки барои ифодаи сохибият хизмат менамоянд, ки онхоро чонишинхои сохибй меноманд. Онхо 2 шакл доранд: шакли баста(связанная) ва мутлак. Ин чонишинхо дорои се шахс ва ду шумора мебошанд. Дар шахси сеюми шумораи танхо тафовути бандакхо мушохида карда мешавад. Ин чонишинхо дар таблитсаи зер оварда мешавад:__

Шумораи тащо Шумораи чамъ

Шакли баста Шакли мутлак Шакли баста Шакли мутлак

шахси 1My Mine Our Ours

шахси 2Your Yours Your Yours

шахси 3 №з(ч.мардона), о лицах His Their Theirs

Нег(ч.занона), о лицах Hers

Its (бечон) Its

Масалан:

Шумораи танхо: I. He always forgets my birthday (10, 819).

I think that book is mine (10, 787).

II. Do you like your new job? (10, 787)

Is that book yours? (10, 1488)

III. He claims it was his idea (10, 590).

Learning to ski has always been an ambition of his (10,590).

Fiona has broken her leg (10, 583).

My mother has a lot ofhats so I borrowed one of hers (10, 583).

We wanted to buy the table, but its surface was damaged (10, 667).

Шакли мутлаци цонишищои додашуда истифода бурда намешавад.

Шумораи цамъ:

I. Our youngest child is six (10, 975).

II. Their house is similar to ours, but ours has a big garden (10, 875).

Шахси дуюми шумораи цамъ бо шахси дуюми шумораи тануо мувофиц меояд.

III. Their own car is being mended this one is hired (10, 1329).

It's afavorite place of theirs (10, 1329).

Фарки байни шакли баста ва мутлаки чонишинхои сохибй дар он аст, ки шакли баста ба монанди сифат бо калимаи субстантивй хамрох омада, ба калимаи субстантивй дар муносибати атрибутивй карор дорад, ки ба мансубияти ин ё он ашёи гуянда ва шунаванда ишора менамояд, ки дар сухбат иштирок надоранд. Аз ин лихоз, чунин шаклхоро шакли адъективй меноманд. Шакли бастаи чонишинхои сохибй бошад, мустакилона истифода бурда мешавад. Он низ метавонад, вазифаи мубтадоро ичро намояд. Масалан: Your book is old. My is new, пуркунанда, My pencil has broken, I take yours, чузъи хабарй This book is hers. Чй хеле ки маълум гашт, он хамчун исм амал намуда, онро шакли субстантивии чонишинхои сохибй меноманд. Шакли мутлаки чонишинхои сохибйхамчун воситаи ифодаи сохибият истифода бурда мешавад. Мисолхо:

You can see that my beard is too young to trim a mantle with (11, 31).

.....and he made his horse swim over the river (11,52).

«Sir, shall your son Arthur be king after you?» (11, 18). Then both took their shields and fought together (11, 52).

Дар мисоли якум байни калимахои beard ва my муносибатхои посессивй мавчуданд, ки он ба тааллук доштани риш ба гуяндаро ишора менамояд. Инчунин, дар мисоли дуюм байни калимахои horse ва his муносибати посессивй мавчуд мебошад, яъне сухан дар бораи тааллук доштани асп ба шахсе, ки дар сухбат иштирок надорад, меравад. Дар чумлаи сеюм, байни калимахои son ва your муносибатхои посессивй мавчуд аст. Чонишини your ба мутааллик будани писари гуянда ишора менамояд.Дар мисоли чорум, калимахои their ва shields ибора муносибати посессивиро ташкил менамояд. Дар ин чо тааллук доштани сипар ба ду шахс дар назар дошта шудааст, ки дар сухбат иштирок надоранд.

^айд кардан чоиз аст, ки дар забони точикй гурухи махсуси калимахо бо унвони «чонишинхои сохибй» мавчуд нестанд. Муносибати сохибият дар забони точикй бо чор рох сурат меёбад:

1. Бо ёрии чонишинхои шахсй (ман- I, ту-You, у - He, she, вай - he, she, it, мо - we, шумо -you, онхо - they), ки пас аз исм чойгир шуда бо ёрии бандаки -и алокаманд шуда, дар натича ибораи муносибати субстантивй ва атрибутивй ба миён меояд. Мундаричаи муносибат, ин ишора ба мутааллик будани ин ё он ашё ё предметхои гуянда, шунаванда ва шахс (шахсоне), ки дар сухбат иштирок надоранд, мебошанд. Масалан:

Ана, Асои ман хам гохо ду шабу ду руз, се шабу се руз гоиб шуда меравад.(6, 19) -Чаро духтари ту мешудааст?! (6, 37)

Фурсате аз миён рафт ва нохост чашми у ба касе афтод.....(8,201)

Ангишткан кох- кох хандид, чавони беларус аз чашмони вай тарсида руяшро ба тарафи дигар гардонд ( 8,348).

Дар кишлоки мо одами хатнок нест (5,76).

-Баъзе вакт кори хайр хам кардан даркор, - гуфт у,- ахлию улфатии шумо (ду акою укои мехрубон. - Ш.С) маро хайрон кард (8,92).

Ба колхози онхо як нафар марди Бухорой, Маъруф Махдизода раис таъйин гашт (7,32). Дар усули баланди суханварй бошад, ба чои онуо чонишини шахси сеюми шумораи чами онон истифода бурда шавад: Гуё калонон ба чахон нишон додан мехостанд, ки мамлакати онон аз чанг харобу бехол нагаштааст, балки ба сохтмони чунин иншооти азим кодир аст (7,86).

Дар ин мисолхо исмхои «Асо, духтар, чашм, чашмон, кишлок, ахлию улфатй, колхоз ва мамлакат» кисми якуми таркиби сохибй буда, номи сохиб буданро ифода менамояд. Аммо чонишинхои шахсй (ман, ту, вай, у, мо шумо, онхо,онон) тавассути бандаки изофии - и посессорхоро (сохибонро) ифода менамояд, ки онхоро бо исмхои мувофик алокаманд менамоянд. Бандаки изофии -и ба гайр аз вазифаи алокамандкунй, дигар вазифахоро низ ичро мекунад, ки ин хам бошад вазифаи ифодаи муносибати сохибият аст. Зеро, чонишинхое, ки ба таркиби ин колабхои сохибй дохил мешаванд, бе бандаки изофй мафхуми посессорро (сохиб будан) ифода карда наметаваонад. Ба сифати таркиби ин колабхо, инчунин якчоякунии шакли мутлаки чонишинхои сохибии забони англисй бо дигар исм ба рох монда мешавад. Барои тасдик кардани ин гуфтахо иборахои додашударо ба забони англисй тарчума менамоем: Асои ман - my Aso Духтари ту - your daughter Чашми у - his (her) eye Чашмони вай - his (her) eyes Кцшлоци мо - our village

Аулию улфатии шумо - Your harmony and friendliness Колхози онуо - their collective farm Мамлакати онон - their country

Чоизи кайд аст, ки дар забони точикй нисбат ба забони англисй ба чои чонишини шахси сеюми намудхои чинс, мавчуд нест, вале маънои шахс ё бечон фарк карда мешавад, у ё вай шахсро иваз мекунадаммо он хам ба ашёи чондор ва хам бечон ишора мекунад. Ба гайр аз ин, дар забони англисй чонишини шумо хам дар шумораи танхо ва чамъ истифода бурда мешавад.

2. Бо ёрии бандакхои махсус, ки онхоро дар баъзе сарчашмахои забони точикй чонишинхои энклтикй ва бандакчонишинхои шахсй-сохибй меноманд. Онхо хам ба сохибият, шахс ва шумора ишора менамоянд. Онхо посессорро (сохиб будан) ба кадом шахс ва шумора мансуб будани ашёро муайян менамояд. Мисол:

Ох, пулакам!...- гуён бо хамон вазъияте, ки ба гуянда гуш медод, якпахлу ба замин галтид (5,176).

Табъат хира барин......- нафаси чавон шрифта, изтироби дилашро маълум мекард (7, 63).

....Хату саводаш хаст, акнун хонданхо осон_шудагй, ана - мана нагуфта як муаллими доно

мешавад (7, 304).

- Биё, корамонро иваз кунем? (7,142)

- Шумоён дер омадетон, бинобар он хуччатхоятонро ба архив супоридем (8, 176).

Гумонашон Сталин мурад, авзои замон тагйир меёбад (7,142).

^айд кардан чоиз аст, ки морфемаи -атон на танхо барои ишора кардани мансубияти ашё ба хамсухбат, балки муносибат ба як шахсро ифода менамояд, ки бо фахмиши одобу ахлокй алокаманд аст, яъне барои ифодаи муносибати эхтиромона ба хамсухбат хизмат мекунад. Морфемахои сохибии забони точикй ба забони англисй тарики шакли мутлаки чонишинхои сохибй ифода мегарданд. Барои тасдик намудани ин гуфтахо тарчумаи баъзе калимахо оварда мешавад, ки мафхуми сохибиятро мефахмонад.

Пулакам - my money

Табъат - your mood

Саводаш - his (her) literacy

Корамон - our work

Хуцуатуоятонро -your documents

Гумонашон - their mind

Чй хеле ки аз тарчумаи ин мисолхо бармеояд, морфемаи -ам ба мансубияти ашё ба гуянда, морфемаи -ат мансубияти ашё ба хамсухбаташ, морфемаи -аш мансубияти ашёро ба предмети чондор ва бечон ишора мекунад. Форманти -амон мансубияти гуяндахоро ифода мекунад, форманти -атон ва -ятон бошад, ки ашё ба як шахс мансуб аст ё нисбати хамсухбат гуянда эхтиромро ифода мекунад. Морфемаи -ашон ва -яшон онро ишора менамояд, ки ашё ба шахсоне, ки дар сухбат иштирок надоранд мансуб аст. Саволе ба миён меояд: Фаркият байни ибораи дасти ман ва калимаи дастам дар чй аст? Чй хеле ки К.Усмонов кайд кардааст, дар ибораи дасти ман чонишини ман диккатро чалб менамояд, вале дар калимаи дастам, калимаи даст чудо шуда истодааст. Ин ду мафхум ба забони англисй тарики задаи мантикй мегузарад. Х,ангоми тарчумаи ибораи дасти ман ба забони англисй чонишини my зада мегирад, аммо хангоми тарчумаи калимаи дастам задаи мантикй ба калимаи hand гузошта мешавад.

3. Дар забони точикй чонишини нафсии худ вучуд дорад, ки муодили он дар забони русй свой мебошад. Ин чонишин пас аз исм гузошта шуда, бо ёрии бандаки -и алокаманд мешавад. Ин чонишин дар колабхои ба монанди китоби худ мансубиятро нисбат ба ашёи ин ё он шахс ё ашёи бечон фаркияте надорад, яъне китоби худ метавонад хам my book, your book , her book ва гайра ифода намояд, барои хамин мансубият ба ин ё он шахс тавассути шахс ва ё шумораи феъл-бандак ва ё бо шакли мубтадо муайян карда мешавад. Мисол:

Лекин дар ин мачлис хозир аз хусусхои дигар, аз дарди дили худ гуфтанй хастам (8,346).

Насихататро ба хамдехагони худ бигуй, ки монанди рамаи гусфанд ба кучо хай кунй, рафтан мегиранд (8,59).

Гурзамар барин ин нокасон бачаи парвардаи худашонро мехуранд (7,95).

Чй хеле ки аз мисолхо маълум гашт, дар хамаи чумлахо, посессор бо чонишини нафсии худ ифода ёфтааст, аммо ашё ба шахсхои гуногун тааллук дорад. Инчунин, дар мисоли якум посессори чумла ба шахси якум ишора менамояд, ки бандакчонишини -ам далел медихад. Дар мисоли дуям калимаи щмдезргон ба шахси дуюм тааллук дорад, ки бо бандаки хабарии «бигуй» муайян шудааст, ки шахси дуюми шумораи танхои сигаи амрро ифода мекунад. Дар мисоли охирин, посессор дар асоси намудхои мубтадо нокасон ва бандаки хабарии -анд муайян мешавад. Аз ин лихоз, дар мисоли якум дили худ ба забони англисй my heart, дар дуюм мисол хамдехагони худ - your countrymen ва дар мисоли сеюм бачагони худ their children тарчума шавад.

4. Дар забони точикй барои ифодаи сохибият ба чонишини нафсии худ бандакхои сохибии забони точикй хамрох мешаванд: китоби худам- my book, китоби худат -your book, китоби худаш -his(her) book, китоби худамон - our book, китоби худатон - your book, китоби худашон - their book ва F. Чй хеле ки маълум гашт, дар ин мисолхо ифодаи дучанди воситаи сохибият ишора шудааст, яъне бо ёрии чонишини нафсии худ ва бандакчонишинхои сохибй.

Такрорёбии ифодаи воситаи сохибият шояд ду максадро ифода намояд, аз як тараф мансубияти ин ё он ашёро ба ин ё он шахс, ва аз тарафи дигар, номуайянии маънои чонишино нафсии худ бартараф карда мешавад. Яъне хангоми хамрох кардани бандакчонишинхои сохибй ба чонишини нафсии худ имконияти муайян кардани субъекти посессор пайдо мешавад. Нигаред: Ман ин нихолхоро бо дастони худ шинондам (8,64).

Ман ин нихолхоро бо дастони худам сабзонидам (8,66).

Ин чумлахо ба забони англисй гуногун тарчума мешавад: Ман ин нихолхоро бо дастони худ шинондам - I planted these seedlings myself. Ман ин нихолхоро бо дастони худам сабзонидам - I cultivated these seedlings with my own hands. Чй хеле ки маълум гашт, хангоми хамрох шудани бандаки сохибй ба чонишини нафсии худ ба забони англисй тавассути калимаи own ишора шудааст.

Инчунин, дар калимаи own мафхуми кувватфизо низ ифода шудааст. Барои хамин, И.М. Сушкова таъкид мекунад, ки калимаи англисии own мафхуми кувватфизор доро мебошад, хангоми ба калимаи каблй чонишини сохибй ифода ёфта, дар ин вазифа ownба забони русй бо ёрии калимаи аз они худ(шахсй) тарчума мешавад.

Акнун, доир ба шакли мутлаки чонишинхои сохибии забони англисй таввакуф карда, муодилхои точикии онхоро ишора мекунем. Шакли мутлаки чонишинхои сохибии mine, yours, his, her, its, ours ва theirs комилан ба шакли баста дар таркиби чумла монандй надорад. Онхо колабхои атрибутивиро ташкил намедиханд ва мустакилона истифода шуда, исмро иваз менамоянд. Махз, аз хамин сабаб хангоми истифода бурдани дар таркиби чумлахо намуди чонишинхоро О.Н. Исаева сохиби мустакил номгузорй кардааст. Мисол: Whose coat is that? It's mine =Он палто аз они кист? Аз они ман аст. Дар забони точикй чунин чонишинхо мавчуд нестанд. Чунин чонишинхои забони англисй ба забони точикй тавассути колабхои аз они ман, аз они ту, аз они вай, аз они мо ва f. ифода мегардад. Мисол: Is that book yours? = Они китоб аз они ту аст? (Он китоб аз они ту-мй?) My address is № 22 Laburnum Close so his must be № 26 (10, 590). = СуроFаи ман кучаи Гулдарахти наздик №22 аст, бинобар он аз они у бояд № 26 бошад. If this isn't Susan's book that one must be hers (10, 583)= Агар ин китоби Сюзан набошад, ана онаш бояд аз они у бошад. Your photos are lovely. - Do you want to see ours?(10,675) = Суратхои шумо зебо аст. - Шумо суратхои аз они моро дидан мехохед?

It's a favorite place of theirs (10, 1329) = Ин чои дилкаш аз они онхост.

Дар хамаи ин мисолхо шахсу шуморахои муносиб, шакли мутлаки чонишини сохибй ба забони точикй тавассути аз они + чонишини шахсй ифода ёфтааст. Ва посессиви (сохиби) мустакилонаи англисй, колаби точикии аз они + чонишини шахсй ба чои дигар ашё истифода бурда мешавад, ки ба чои my book калимаи book- ро партофта, mine истифода бурда мешавад. Аз ин лихоз, ин колабходар забонхои точикй ва англисй барои иваз кардани ин ё он гуруххои номй хизмат мекунад. ^айд кардан чоиз аст, ки дар таркибхои this book is mine - Ин китоб аз они ман аст, калимаи mine ва муодили точикии аз они ман чузъи гуфторхои диккатчалбкунандаро ифода мекунад. Чй хеле ки дар боло кайд шуд, посессиви мустакили забонхои мукоисашаванда ин ё он исмро иваз менамояд. Бинобар хамин, ба сифати исми ивазшаванда гурухи семантикии зерин баромад мекунанд:

1. Исмхое, ки антропонимхор ифода мекунад. Мисол: What kind of girl was this wife of yours? (13,234) = Ин зани шумо чй хел духтар буд? Чй хеле ки аз тарчума маълум гашт, дар чунин колабхо посессиви мустакили забони англисй ва забони точикй на бо хамрох намудани колаби аз они ту ё шумо ифода гашт, балки тавассути бандак ва чонишини шахсй. Мисол: This wife of yours - Ин зани шумо.

Чй хеле ки И.М.Сушкова кайд мекунад, ин холатх,о муносибати хешу таборй, алокаи чамъиятии байни объект ва посессор, инчунин, мафхуми маънавии тобеияти объект ва посессорро ифода мекунад.

2. Исмхое, ки кисми организми инсонро ифода мекунад. Мисол: He was dressed, as I was, in a union suit, and his face and hands, like mine, were stained a butternut brown (13, 181) = У мисли ман либоси туёна дар бар дошт, ва рую дастонаш чун аз они ман доFдор буданд;

3. Исмхое, ки ашёхои конкретиро ифода мекунад. Мисол: My flashlight is failing. You'd better take yours ( 12, 56) - ЧароFаки ман mfb кор накарда истодааст, бехтараш аз они худатро гир;

4. Исмхое, ки ашёхои Fайриконкретиро ифода мекунад. Мисол: The selection would be his, so that the advatages would be his (13, 92) - Интихоб аз они уст, аз ин хотир афзалият хам аз они уст.

Чй хеле ки К.Усмонов дуруст кайд кардааст, артикли муайянии забони англисй барои ифодаи муайянкунандаи сохибй баромад мекунад. Бо вучуди ин, чонишинхои сохибиро иваз менамояд. Дар ин холатхо асосан исмхоеистифода бурда мешаванд, ки аъзохои бадан, инчунин ашёхои либосро ифода мекунад. Мисол: The three of them lifted him by the shoulders (11, 36). He took off the coat.... And hung it on the rack (11, 180).

Дар чунин колабхо артикли муайян одатан, дар забони точикй тавассути воситахои дар боло зикр шуда, ифода меёбанд. Мисол: I looked him straight in the eye and didn't say anything (6,20) = Ман рост ба чашмони вай нигох кардаму хомуш истодам. I was wounded twice .... Once in the arm, the second time in the leg ]6, c.18] Дар ин муддат ду бор мачрух шудам, як бор бадастам тир расид, бори дигар поям мачрух шуд.

Пас, вай ба хулосае меояд, ки фаркият байни пайвастшавии артикли муайян ва чонишини сохибй дар он аст, ки дар мисоли якум, мансубият на ба ашёи конкретй, ки ба шахси конкретй мансуб аст, балки дар умум, ва дар мисоли дуюм бошад - баръакс. ]3, с. 125-126].

АДАБИЁТ

1. Исаева, О.Н. Реализация категории посессивности в русском и английском языках: дис.канд.фил.наук:10.02.20 / Ольга Николаевна Исаева. М., 2007.- 164с.

2. Сушкова, И.М. Принадлежность в семантико-функциональном поле посессивности: дис.... канд. фил. наук.: 10.02.19 /Сушкова Ирина Михайловна Воронеж. - 2007, -185с.

3. Усмонов, К.У. Категория определенности-неопределенности имени существительного в современном таджикском и английском языках: дис.... канд. фил. наук: 10.02.20/10.02.04 /Каримджон Усмонов. - Ленинабад, 1979. -169с.

4. Усмонов, К.У. Морфологияи мукоисавии забонхои англисй ва точикй / Каримджон Усмонов.- Хучанд 2015. -

232c.

5. Айнй, С. Марги Судхур /Садриддин Айнй. Душанбе: Адиб, 2010.- 219с.

6. Икромй, Ч. Тахти Вожгун /Чалол Икромй. Душанбе: Ирфон,1974. -337с.

7. Фируз, Б. Fафлатзадагон /Бахром Фируз.- Душанбе: Адиб, 1999-375с.

8. Чалил, Р. Асархои мунтахаб / Рахим Чалил.- Душанбе: Адиб, 1988-464с.

9. Carter, D. Tomorrow Is with us / D.Carter.- Moscow,1953 - 334p.

10. Hornby, A.S. Oxford advanced learners' dictionary/ A.S.Hornby.- Oxford university Press, 1989.-1578p.

11. Malory, T. Morte D' Arthur / T. Malory. - Ленинград: Просвещение, 1968-232с.

12. Stivenson, P.L. Treasure Ireland /P.L. Stivenson - Moscow, 1963-277p.

13. Thackeray, W. M. The history of Henry Esmond, esq / W. M. Thackeray.- Moscow: Foreign languages publishing house, 1954.-596p

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

РОЛЬ ПРИТЯЖАТЕЛЬНЫХ МЕСТОИМЕНИЙ ДЛЯ ВЫРАЖЕНИЯ КАТЕГОРИИ ПОЕССИВНОСТИ В ТАДЖИКСКОМ И АНГЛИЙСКОМ ЯЗЫКАХ

В выражении категории принадлежности в таджикском и английском языках участвуют единицы различных уровней этих языков, начиная с морфем и заканчивая словосочетаниями и предложениями. Среди этих средств важное место занимают местоимения английского языка, а в таджикском особые морфемы и возвратное местоимение. В английском языке функционирует особый разряд местоимений под названием «притяжательные местоимения», у которых имеются связанная и абсолютная формы.

Связанная форма сочетается с субстантивным словом для выражения значения посессивности, а абсолютная форма для этой цели употребляется самостоятельно.

В таджикском языке таких местоимений нет.

Эквивалентами притяжательных местоимений английского языка выступают морфемы притяжательности или личные и возвратные местоимения, которые сочетаясь с субстантивным словом, при помощи изафета -и или без него выражают значения посессивности.

Ключевые слова: притяжательные местоимения, связанная форма, абсолютная форма, форманты притяжательности, личное местоимение, возвратное местоимение.

THE ROLE OF POSSESSIVE PRONOUNS ON EXPRESSING POSSESSIVE MEANING IN TAJIK AND ENGLISH

In expressing the category of possessiveness the Tajik and English languages make use of units of different language levels, beginningfrom morphemes to word groups and sentences.

Amongst these means an important place is occupied by a special kind of English pronouns, and morphemes, personal and reflexive pronouns of modern Tajik.

In modern English there functions a special kinds of pronouns called «possessive pronouns», which have got two forms: conjoined and absolute/

To express the meaning of possession the conjoined form of such a pronoun is combined with a substantival word, but the absolute form is used independently.

Such a semantic type of pronouns doesn't function in modern Tajik, that's why as equivalents of the English possessive pronouns there are used morphemes of possessiveness, personal and a reflexive pronouns. The last two are connected with a noun by means of «isafet - и». As for the morphemes of possession, they are added to the end of a noun.

Key words: possessive pronouns, conjoined form, absolute form, morpheme of possessiveness, personal pronoun, reflexive pronoun.

Сведение об авторе:

Сангинова Шахноза Абдурашидовна - кандидат филологических наук - старший преподаватель общеуниверситетской кафедры иностранных языков, Худжандского государственного университета имени академика Б.Г. Гафурова (Республики Таджикистан, г. Худжанд, ул. Р. Мавлонбекова, 1), e-mail: shakhnoza. sanginova. 82@mail.ru

About the autor:

Sanginova Shakhnoza Abdurashidovna - Candidate of philological science, a senior lecturer of the all-University Department of Foreign Languages, Khujand State University named after academician B.G. Gafurov (Republic of Tajikistan, Khujand, R. Mavlonbekova street), e-mail: shakhnoza. sanginova. 82 @ mail. ru

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.