Научная статья на тему 'ТИПОЛОГИЧЕСКИЙ АНАЛИЗ ПРЯМОГО ДОПОЛНЕНИЯ ТАДЖИКСКОГО ЯЗЫКА В НЕМЕЦКОМ ЯЗЫКЕ'

ТИПОЛОГИЧЕСКИЙ АНАЛИЗ ПРЯМОГО ДОПОЛНЕНИЯ ТАДЖИКСКОГО ЯЗЫКА В НЕМЕЦКОМ ЯЗЫКЕ Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
177
16
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ДОПОЛНЕНИЕ / ПРЯМОЕ ДОПОЛНЕНИЕ / КОСВЕННОЕ ДОПОЛНЕНИЕ / ЧЛЕНИ ПРЕДЛОЖЕНИЯ / СОЮЗЫ / ПРЕДЛОГИ / ПОСЛЕЛОГ / ИНФИНИТИВ / ИНФИНИТИВНЫЙ ОБОРОТ / ПРИЧАСТИЕ / СУБСТАНТИВИРОВАННЫЕ ЧАСТИ РЕЧИ / СУЩЕСТВИТЕЛЬНОЕ / ФРАЗЕОЛОГИЗМЫ / ОПРЕДЕЛЕНИЕ

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Абдулхайрова Сулхинисо Хакимовна

Выбранная в этой статье тема прямого дополнения является одной из важнейших и актуальных тем современной лингвистики и проводилось типологические анализы. Исследование и анализы дополнение имеет длинную историю. Таджикские ученые М.Исматуллоев и Н.Бозидов проводили много исследование по изучение этой актуальной темы в диссертациях и учебниках по грамматике. Мы решили проводит типологический анализ этой важной темы. Каждый исследователь изучаемых языков должен досконально изучат грамматику родного и изучаемого языка. Как в немецком говорят Grammatik ist Bau der Sprache то еcть грамматика - это строй языка. В данной статье просматривается сходство и различие изучаемых языков. Цель и задача в данной статье сравнительно типологические анализ прямого дополнения таджикского языка с суффиксом «ро» в немецком языке, его сходство и неравенство. Если глагол немецкого языка требует предлога то прямое дополнение таджикского языка переводится на немецкий Präp.Obj или Indir.Obj. Исходя из этого пришли к выводу что прямое дополнения таджикского языка при переводе на немецкий язык зависет от валентности немецких глаголов и переходных глаголов таджикского языка. При виде употребление место переходного глагола таджикского языка исползуетса на немецкий язык непереходный глагол и выражает Dativ.Obj. В соответствие закономерности типологических исследование могут происходит конверсии частей речи и поэтому является одним из причин неравенство при переводе с одного языка на другой.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

COMPARATIVE TYPOLOGICAL ANALYSIS OF TAJIK DIRECT OBJECT TO GERMAN LANGUAGE

Chosen topic in this article is one of the important, actual in modern linguistics, and exposed in typological analysis. Research and analysis have a long history. Tajik scientists N.Bozidov and M.Ismatulloev conducted a lot of research on this actual topic in theirs dissertations and grammatical books. We decided to analysis this actual topic. Every researcher must thoroughly study own and foreign language. How says in German language Grammatik ist Bau der Sprache i.e structure of language. Purpose and task in this article research comparative typological analysis of direct object with suffix «ро» in German language its similarity and inequalities in German language. If verb in German language requires verb then direct object in Tajik language translates Präp.Obj or indirect object. Proceeding from this object in Tajik language during translating to German language depends in valence of verb and Tajik transitive verb. According regularity typological research may happen conversions part-of-speech and so it is one of the reason inequality during translating from one language to another.

Текст научной работы на тему «ТИПОЛОГИЧЕСКИЙ АНАЛИЗ ПРЯМОГО ДОПОЛНЕНИЯ ТАДЖИКСКОГО ЯЗЫКА В НЕМЕЦКОМ ЯЗЫКЕ»

Zoitova Mohira - assistant of the Chair Theory and Practice of Linguiscs of Tajik State Pedagogical University named after S. Ayni, Phone: (+992) 919614528

УДК: 811.21/22-55:811.112.2 ТАХЛИЛИ ТИПОЛОГИИ ПУРКУНАНДАИ БЕВОСИТАИ СУРАТЁФТАИ ЗАБОНИ ТОЧДКЙ ДАР ЗАБОНИ ОЛМОНЙ

Абдулхайрова С.Х.

Донишгощ миллии Тоцикистон

Тахкики пуркунанда таърихи тулонй дошта солхои зиёдест,ки дар маркази диккати забоншиносони ватанию хоричй мебошад. Мавзуи пуркунанда дар китобхои дарсй ва рисолахои тадкикотй ба таври бояду шояд тахлили хамачонибаи худро ёфтааст . Аз чумла профессор Исматуллоев М.Ф. дар забони точикй пуркунандаи бевоситаро ба хелхои суратёфта яъне тавассути пасоянди « -ро» ва суратнаёфта бидуни пасоянд чудо намудааст.[Исматуллоев М.Ф 1.с15]

Аз сабаби он, ки пуркунандахо хам точикй ва хам дар забони олмонй мавриди тахкик карор гирифтааст , дар ин макола максад гузошта шудааст, ки танхо пуркунандаи бевоситаи суратёфгаи забони точикй мавриди тахлили типологй арзёбй гардида , роххои гуногуни ифодаи он дар забони олмонй нишон дода шавад.

Азбаски хар як воситаи ифода бо роххои мухталиф аз як забон ба забони дигар баргардонида мешавад,аз ин ру байни воситахои ифодаи хар як забон тафовутхое ба миён меояд. Бинобар ин мо тасмим гирифтем,ки чунин тафовутхоро дар эквивалентами точикию олмонй ошкор созем, ва омилхоеро мукаррар намоем, ки сабаби ба миён омадани фаркиятхо ва шабехият дар забонхои точикй ва олмонй гардидаанд.

Барои назаррас намудани нобаробарихо ва шабехиятхо дар точикй ва олмонй аз чониби мо усулхои зерини тадкикоти типологй мавриди истифода карор гирифтаанд.

Пуркунанда аъзои пайраве мебошад, ки он бо хабари чумла муносибатхои гуногун дорад. Пуркунандахо ду намуд мешаванд: пуркунандаи бевосита ва бовосита. Дар навбати худ пуркунандаи бевосита ба ду гурух чудо мешавад: пуркунандаи бевоситаи суратёфта ва суратнаёфта. Пуркунандаи бевоситаи суратёфта яъне тавассути пасоянди -ро ифода карда мешавад. [12, с.88-89]

М.Ф.Исматуллоев доир ба пуркунандаи бевосита суратёфта, ки худ муаллиф ва мухакики он мебошад гуфтааст, ки пасоянди -ро на танхо воситаи алока, балки аломати махсуси пуркунанда мебошад. [Исматуллоев М.Ф.1, с 85]

Алокаи пуркунандаи бевосита бо хабари чумла бо ду рох ифода карда мешавад: а) бо воситаи калимахои ёридиханда, пасояндхо ва пешояндхо б) бо рохи хабари феълй исмхо.

Аъзои пайраве, ки ба предмет далолат намуда, аммо чумла бевосита ё бавосита ба он равона гардидааст, аз ин чихат пуркунанда ба мубтадо наздикй дорад. 1) пуркунандахои ба шакли мубтадо бо тамоми намудхои исмхо, чонишинхои ашёй, масдар ва хиссахои дигари нуткй хусусиятхои маъногй дошта ифода карда мешавад.

2) онхо ба амалу холати чумла алокаманд мебошанд, зеро амали чумла аломати ашёро вобаста ба шахсу шумора, ки он матлаби пуркунанда мебошад. Х,амин мувофикат ва умумй будани онро ба назар гирифта, ба зери мубтадо бо хати рост ва ба зеро пуркунандахо хати канда-канда ишорат мекунанд. Чй хеле, ки мо медонем пуркунандахо пеш аз хама ба хабари чумла тобеъ мегардад ва ин тобеъшавй бо намуди алока вобастагй ва хамрох ба вучуд меоянд.[12. 90-92c]

Мисол: Ман хатро гирифта хондам.[САйнй 7.c 25]~ Ich habe den Brief ausgenommen und las. [S.Ayni 8.27]

Дар чумлаи забони точикй хатро пуркунандаи бевоситаи суратёфта мебошад ва дар забони олмонй den Brief Akk.Obj тарчума шудааст.

2) Алокаи хамрохй: У аз асбобхри мусицй тануо танбур менавохт, аммо суруд намехонд. [С.Айнй 7. с 29 ] ~ Von musikalischen Instrumenten spielte er nur auf seinem Tanbur und wer wollte sang [S.Ayni 8.s 31]

Вазифаи асосии пуркунанда шарху эзох намудани хабар мебошад бинобар ин вай бо хамин ду намуди алокаи зикр гардида ба он тобеъ мегардад:

Ин пуркунанда монанди масдару сифати феълй, ки хам дорои хусусияти исму сифат ва хам феъл мебошанд, ки онхо хам маънои пуркунанда ва хам муаянкунандаро доро мебошанд.Онхо аз

чихати саволгузорй, ки аз у чудой чй ба пуркунандаи бавосита умумият дошта вале аз руи тобеият,тобеъшавй ба исму масдар. [12, с.86]

Мисол: мулокрт бо набера, салом додан ба волидон ба муайянкунанда мансуб мебошанд. Ein Gaspräch mit dem Enkel; den Eltern begrussen,

Баробари ин пуркунанда ба аъзои дигари чумла низ тобеъ шуда онхоро шарху эзох медихад:

1.Бар эзохи мубтадо: Курнамакй накун. Дируза ошро аз ёдат набарор, гуфт Корй-Ишкамба. [С.Айнй 7.c 35]~ Ohne stehenzubleiben, sagte Kori-Ischambe: Vergiß nicht mein Brot und Salz. Denk an den Pilaw, den du gestern verspeist hast. [S.Ayni 8.s 36]

2. Бар эзохи холи замон: Магар у дируз шуморо зиёфат карда буд, ки «курнамакй накун, дируза ошро аз ёдат набарор» гуён ба шумо миннат кард? [С.Айнй 7. C 35]~ Wie konnten Sie dann Brot und Salz von ihm nehmen, und weshalb berichtigt er Sie der Undankbarkeit? [S.Ayni 8.s 37]

3.Бар эзохи холи максад: Бо %амин мацсад аз растаи кафшфуруши гузашта ба тощ Хоца Мущммади Парон баромад. [С.Айнй 7.c 39]~ Während ich meinen Gedanken nachhing, Schuhständen vorüber und gelangte in die runde kuppelförmige Chodsha-Muchammadi Parron- Passage. [S.Ayni 8.s 4243]

4.Бар эзохи холи сабаб: Сабаби ин %амин аст, ки ин кори ман аз падар, модар ва бародаронам пинхрни аст. [С.Айнй 7. C 50]~ Und trotzdem bitte ich dich darum. Es verhält sich namlich so: Mein Vater, meine Mutter und meine Brüder sollen nicht wissen, daß ich dorthin gehe. [S.Ayni 8. S 58]

5.Бар эзохи муайянкунанда: Модом, ки у ин гуна одами бадгумон будааст, дигар на руи уро мебинам ва на аз вай ууцра мепурсам. [С.Айнй 7.c 41]~ Wenn er es aber fertigbringt, einen ehrlichen Menschen zu verdächtigen, er sei ein Dieb und ein Räuber, will ich ihn weder sehen noch um eine Zelle bitten. [S.Ayni 8.s 45]

Пуркунандаи бевосита аъзои пайраве мебошад, ки ашёро ифода намуда ба он амалу холати феъли гузарандаи бевосита равон карда шудааст.

Мохият ва маънои пуркунандаи бевосита, ки бо феъли гузаранда ифода гардидааст бе мавчудияти пуркунандаи бевосита пурра ва равшан намегардад.Пуркунандаи бевоста хам аз руи ифодаи маъно ва хам ифодаи бо хиссахои нут; ва мавкеи худ дар чумла саволгузорй ба таври алока бо эзохшаванда ду хел мешаванд: пуркунандаи бевосита суратёфта ва пуркундаи бевосита суратнаёфта.

Пуркунандаи бевоситаи суратёфта гуфта он пуркунандахоро меноманд ки пасоянди ''ро'' кабул намуда ба ашёи муайян ва аник далолат мекунад ва ба саволхои кихоро ва чихоро чавоб мешавад.[5. C 94-95]

Маънои ин пуркунандахо аксар вакт ба хонандаву шунаванда маълум мебошад.

Пасоянди «ро» дар як вакт якчанд вазифаро адо менамояд: пуркунандаро ба шархдиханда тобеъ менамояд, ба муайянии ашё далолат мекунад, ба муносибати зичи чумлаи мазкур ва чумлаи дар пеш омада ишора мекунад ва мафхуми мушахасро мефахмонад [12, с.90-91]

Пуркунандаи бевосита ба туфайли пасоянди -ро ба тамоми хелхои исмхо чонишинхои ашёгй масдар ва хиссахои нутки дигари исмгардида ифода карда мешавад ва ба ин хусусияти асосиаш хам бо пуркунандаи суратнаёфта фарк карда мешавад. Дар забони точикй як гурух калимахое хастанд ки хангоми ба вазифаи пуркунандаи бевосита омадан хатман пасоянд кабул мекунанд:

а) имсхои хос ва чинси ифодакардашудаи шахсият.

Мисол: Мардуми Бухоро щмин касби Ра%ими танбуриро ба назар гирифта ва ба номи у калимаи «цанд»- ро илова карда, уро «Рахцми Цанд» мегуфтанд.[С.Айнй 7.с.30].~ Diese Nebenbeschäftigung trug ihm den Spritznamen» Kand„ ein unter dem er in ganz Bunchara bekannt war. [S.A 8. s32]

Дар чумлаи забони точикй исми хоси «Рах,ими танбурй» тавассути пасоянди «ро» ифода гардида дар забони олмонй «trug ihm den Spritznamen» , « Kand„ ибораи лакаби у бо канд тарчума шуда чонишини «ба ^<ihm» Dativ.Obj ифода гардидааст. Ибораи «х,амин касб» бошад дар забони олмонй «diese Nebenbeschäftigung» (шугли иловагй) тарчума карда шудааст. Чумлаи тахлилшуда тарчумаи мантикй буда ба он тобиши маъногй медихад.

Б) Чонишинхои шахсие, ки ба дигар шахсиятхо таалук дорад.

Мисол: Чун у наздиктар расида назараш ба ман афтод, чашмонашро аз ман наканда омадан гирфт. [С.Айнй 7.s34] ~ Er kam aufuns zu und sah mich ebenfalls unverwandt an. [S.Ayni 8.s 36]

Чонишини шахсии у дар забони олмонй «Er» тарчума шуда ибораи «чашмонашро» аз ман наканда пуркунандаи бевоситаи суратёфта ифода гардида ба забони олмонй калимаи

«чашмонашро» партофта шуда «sah mich ebenfalls unverwandt an» дар замони гузаштаи содда тарчума шудааст. Дар ин чумла конверсияи хиссахои нутк ба амал омадааст, яъне ивазшавии хиссахои нутк.

В) Масдар ва хиссахои нутки исмгардида.

Кори-шкамба шуридани тоцияфурушро дида ба узрхоци даромад. [САйнй 7.c 17]~ So gleich fing Kori-ishkambas an zu lächeln und entschuldigt sich. [S.Ayni 8 s. 19]

Масдари «шуридани токияфуруш» дар тарчумаи забони олмонй партофта шуда, «So gleich fing» замони гузаштаи содда «Präteritum an zu lächeln» ва бо Infinitiv mit zu илова гардидааст.

Г) Пуркунандаи бевоситае, ки муайянкунандахо ба исмхои хос, исмхои чинси шахс ва чонишинхо ифода гардидааст.

Мисол: Бародар пули майда набудааст марцамат, карда шумо пули нонцоро дицед гуён худ ба нонхури сар кард. [С.Айнй 7. С 15].~ Ach mein Bester, ich habe kein Kleingeld bei mir tun Sie mir dem Gefallen und bezahlen sie dem Fladen. [S.Ayni 8.s.21]

Дар забони олмонй калимаи бародар аз руи маъно «mein Bester» (бехтарини ман) тарчума шуда, ибораи «kein Kleingeld bei mir» ба вазифаи чонишини инкорй омадааст, тарчумаи мантикиро ифода мекунад.

Д) Дар холати чонишинхои ишоратй муайянкунанда ифода гардида ва инчунин бандакчонишинхои шахсй сохибй пуркунандаи бевосита хамеша пасоянди - «ро» мегирад.

Мисол; Он гуна муллобачаро ман ба замми цуцра додан дуо цам мекунам [САйнй 7.с 45] ~ Für einen Studenten, der ehrlich seine Pflicht erfüllt, werde ich nicht nur eine Zelle haben, sondern ich werde auch für ihn beten. [S.Ayni 8.s 50]

Дар забони точикй ибораи «он гуна муллобачаро» пуркунандаи бевоситаи суратёфта буда, дар забони олмонй «Für einen Studenten» Akk. Obj тарчума шуда чумлаи пайрави муайянкунандаи забони олмонй мебошад, ки ба воситаи пайвандаки тобеъкунандаи «der» ифода гардидааст. Ифодаи пуркунандаи бевосита бо х,иссах,ои нущ

Пуркунандаи бевоситаи суратёфта бо хамаи хиссахои мустакилмаънои нутк ифода шуда метавонад, ки он ба ду гурух таксим мешавад:

Ба гурухи аввал исмхои хос ва исмхои чинс : Гурухи аввал дар чумла бевосита пуркунанда шуда меояд. Бо исмхо: исмхои хос:

Таваллудгоци ин одам дар децаи Фоици тумани Шофиркоми Бухоро буда, дар шацри Бухоро нашъунамо ва касбу камол ёфта, мусициро омухтааст. [С.Айнй 7.с 27] ~ In der SiedlungFoik, Kreis Schofirkom, geboren, ging er in Buchara in die Lehre, nachdem er sich den Musikantenberuf erwählt hatte. [SAyni 8.S 26 ]

Дар забони точики ибораи мусикиро омухтааст пуркунандаи бевоситаи суратёфта буда дар забони олмони «sich den Musikantenberuf erwählt hatte». Х,амчун Akk. Objekt ифода гардидааст.

Б) Исмхои чинс: тамоми исмхои чинс хох исмхои чинси чондор хох бечон хох муайян хох номуайян хох танхо хох чамъ ба вазифаи пуркунандаи бевосита омада метавонанд. [5, c.95]

Мисол: Танбурро соз кардам, устод доираро ба даст гирифта усул нигоц дошта мехонд ва ман менавохтам. [С.Айнй 7. С 32]~ Als ich damit fertig war, nahm mein Lehrer das Tamburin und trommelte darauf den Rhytmus su seinem Gesang. Ich begleitete ihn[S.Ayni 8.S 32]

Дар чумлаи забони точики калимахои «танбурро, доираро» пуркунандаи бевоситаи суратёфта буда дар вазифаи исм омадааст. Дар забони олмони бошад калимаи «танбурро» партофта шуда танхо калимаи «доираро» «das Tamburin» Akk. Objekt тарчума шудааст.

Ба гурухи дуюм сифат, шумора, чонишинхои феълй ва зарф дохил мешаванд ки хиссахои нутк баъди исмхои хос чонишинхои шахсй ашёгй пайдо кардан ба вазифаи пуркунандаи бевосита меоянд. Дар ин холат ин хиссахои нутк шакли худро тагйир намедиханд. Вале пешоянду пасоянд яртикли номуайянии е бандаки изофй кабул мекунанд. А) бо сифат:

Ман одами бечора цастам, цар руз хурду хурокам аз цамин гуна роцца меояд. [САйнй 7.c 45]~ Ich bin ein armer Mann, mir bleibt nichts anderes übrig, als mir auf diese Art den Lebensunterhalt zu er werben. [SAyni 8.s 50]

Ман одами бечора хастам Ich bin ein armer Mann яъне дар чумлаи якум тарчума ба хам мувофик омада танхо артикли номуайянй илова шудааст. Дар чумлаи дуюм бошад калимахои харруз партофта шудааст «mir bleibt nichts anderes»( ба ман дигар илоче нест). Дар иборахои бокимонда аз руи маъно (семантика) тарчума шудааст.

Б) бо шумора:

Ман аз у ба ду пул як дона оби дандон харида, ба дщонам андохта, ба суфачаи дигари сарой нишастам. [С.Айнй 7. C 34].~ Ich kaufte mir ein Bonbon für zwei Pul und setzte mich auf die andere Sufa. [S.Ayni 8. S 34]

Дар чумлаи забони олмонй ибораи ба дахонам андохта партофта шудааст. Аз у «mir» барои худам тарчума шудааст. Дар ин чо тарчумаи баръакс омадааст. «Ich kaufte mir» Dativ.Obj ва «für zwei Pul» Akk.Obj ифода гардидааст.

В) бо сифати феълй:

Ман щнуз обидандони дар да%он гирифтаамро макида тамом накарда будам, ки Корй Ишкамба аз тарафи шарци раста аз тарафи мадрасаи Кукалтош намоён гардид. [С.Айнй 7. C 34]~ Ich hatte mein Bonbon noch nicht aufgelutscht, da nahte Kori-Ischkamba. Er kam von der Kukaltosch-Medresse. [S.Ayni 8. S 36]

Чумлаи мураккаби забони точикй, ки сифати феълии «дар дахон гирифтаамро» дар забони олмонй «hatte aufgelutscht» замони гузаштаи наклии дур Präteritum тарчума шуда, дар сифати феъли II Partizip II ифода гардидааст.

Г) бо зарф:

Чун у наздиктар расида назараш ба ман афтод, чашмонашро аз ман наканда омадан гирифт. [С.Айнй 7. c 34]~ Er kam auf uns zu und sah mich ebenfalls unverwandt an. [SAyni 8. S 36]

Дар чумлаи якум дар забони точикй наздиктар бо зарф ифода гардида дар забони олмонй «auf uns» ба мо тарчума гардидааст «sah mich ebenfalls» «unverwandt an» дар ин чо конверсияи хиссахои нутк ба амал омадааст.

Д) бо муайянкунанда

Забони гургонро гургон медонанд ~Bei Wölfen und Eulen lernt mans Heulen. Ибораи рехтаи «забони гургонро» дар забони точикй пуркунандаи бевоситаи суратёфта буда калимаи «гургон» ду маротиба такрор шудааст ва дар забони олмонй «Bei Wölfen und Eulen» хамчун пуркунандаи бавосита Präpos.Obj тарчума шуда ибораи изофй забони «гургон ва бумх,о» « Eulen und Heulen» (вой-уллос)низ илова гардида маънои фразеологй дорад.Пуркунандахо аксар вакт ба муайянкунандахо якчоя шуда детерминатсияро ташкил медиханд.

Корй-Ишкамба нонфурушро цег зад [С.Айнй 7.18с] ~ Kori-ischambe winkte ihn heran.[S.Ayni 8.15s] Дар ин чумла бошад ибораи «нонфурушро 4eF зад» «winkte inn heran» тарчума шуда ба чои калимаи «нонфуруш» чонишини шахси сеюми танхои мардона «er» дар падежи Akk.Obj ihn омада мантикан тарчума шудааст.

Пуркунандахо дар забони точикй ва олмонй мувофики аломатхои грамматикй маъно семантика ва муносибати ба хабари феълй тобеъ шудани исмхо онхо бевосита мешаванд. Аз ин ру мо тасмим гирифтем, ки пуркунандаи бевоситаи суратёфтаи забони точикиро дар забони олмонй тахлил намуда хусусиятхои мукоисавии типологии онхоро нишон дихем.

Пуркунандаи бевоситаи суратёфта ашёи муайянро нишон дода ба саволи киро? чиро? чавоб мешавад.

Мисол: Чашми танги дунёдорро ё цаноат пур кунад ё хоки гур. [С.Айнй 7.с 37] ~ Die gierige Augen des Reichens köhnen sättigen nur seine Wünsche Erfüllung oder des Grabes Staubs [S.Ayni 8.S 39].

Мисол: Дар ин сурат у сартарошро зиёдтар кор мефармуд. [С.Айнй 7.15c]~ In diesem Fall soll er den Friseur viel beauftragen. [S.Ayni 8.s 17].

Дар чумлаи зикршуда пуркунандаи бевоситаи «чашми танги дунёдорро» пуркунандаи бевосита дар вазифаи муайянкунанда омада ба чумла тобиши маъногй медихад. Дар чумлаи забони олмонй бошад «Die gierige Augen des Reichens» х,ам Akk.Obj ва хам Gen.Obj тарчума шуда ба воситаи феъли модалии «köhnen» ифода гардидааст. Дар забони точикй пайвандаки «ё» ду маротиба такрор шуда дар забони олмонй Kounjunktion «nur» (танхо) мантикан тарчума карда шудааст.

Дар чумлаи забони точикй калимаи сартарошро пуркунандаи бевоситаи суратёфта буда, пасоянди «ро» исмро пурра намуда алокаи онро ба феъл нишон медихад дар забони олмонй бошад калимаи «den Fiseur» хамчун Akk.Obj хамчун пуркунандаи бевосита тарчума шуда бо феъли модалии «sollen» ифода гардидааст.

Пуркунандаи бевоситаи суратёфта метавонад бо иборахои гуногун низ ифода ёбад, яъне бо иборахои изофй ва бе изофа. Дар забони точикй иборахои изофй шакли сермахсули иборахо ба

шумор меравад ки хабархо боз аз муайянкунанда ва муайяншаванда иборат буда ба вазифаи пуркунанда омада бо пасоянди «ро» ифода мегарданд. [5, c.156-158]

Мисол: Кори имрузаро ба фардо магузор.- Morgen, morgen nur nicht heute, sagen alle faule Leute.

Дар зарбулмасали забони точикй «кори имрузаро» хамчун пуркунандаи бевосита суратёфта ифода гардида ва «ба фардо» бошад пуркунандаи бавосита омадааст. Дар забони олмонй бошад «кори имрузаро» -morgen morgen яъне калимаи ''пагох"ду маротиба омада тарчумаи баръакс буда калимаи ''кор'' партофта шудааст. Faule Leute яъне одамони тамбал илова карда шудааст.

Агар дар таркиби пуркунандаи бевосита бандаки сохибият бошад пуркунанда хамеша бо пасоянди «ро» сурат мегирад.

Мисол: Лампаатро барор, ки аз вай лампаро дар гиронам- гуфт Корй ба касе, ки дар сари зина пайдо шуда буд. [С.Айнй 7. с 53].~ Bring die Lampe, ich möchte meine daran anstecken», sagte Kori zu der Gestalt auf der Treppe. [SAyni 8. S 55].

Дар чумлаи забони точикй «лампаатро» исм дар вазифаи чонишини сохибии шахси дуюм ва дар забони олмонй «die Lampe» Akk.Obj тарчума шуда бори дуюм калимаи ''лампаро'' такрор нашуда чонишини сохибии «meine» (аз они худамро) тарчума шудааст ва маънои мантикиро ифода мекунад.

Тоцияцои маро фурухтед гуфта пурсид у. [САйнй 7.c 15].~ Na haben Sie meine Tjyubitekаs verkauftfragte er von Händler [SAyni 8.s. 17].

Дар ин чумла чонишини сохибии токияхои «маро» дар забони олмонй бошад «meine Tjyubitekаs» хамчун чонишини сохибй аз они ман тарчума шуда ба воситаи пешоянди «von» ва исми «Händler» илова гардидааст.

Пуркунандаи бевосита суратёфта на факат танхо ба як калима балки бо гурухи калимахо хамчун ибораи синтаксиси ба вазифаи як аъзои пайрави тафсилии чумла меояд бо пасоянди -ро ифода мегардад.[5. 156c]

Мисол: Имруз мацсади ман адреси хонаи Кори-Ишкамбаро ёфтан буд. [С.Айнй 7.с 24]~ Heute war mein Ziel die Adresse von Kor-ilschkambas zu finden. [SAyni 8. S 26]

Дар забони точикй адреси ^орй-Ишкамбаро хамчун пуркунандаи бевоситаи суратёфта ифода гардида дар забони олмонй «die Adresse von Kori-Ischkambas» хамчун Gen.Obj тарчума шуда пешоянди «von» илова гардида калимаи «хона» «das Наш» партофта шуда масдари «zu finden» (infinitiv mit zu) низ илова гардида ба саволи «Wessen Adresse?» чавоб мешавад.

Пуркунандаи бевоситаи суратёфта дар таркиби худ муайянкунандаи беизофа яъне чонишини ишоратй дошта бошад, дар чумла бо пасоянди -ро сурат меёбад. Мисол: Ман танцо пушти он одамро дида мондам. [САйнй 7.с 13].~ Doch ich konnte den Mann mit dem Spitzenamen Ishkamba nur noch von hinter gesehen. [SAyni 8. S15].

Дар забони точикй пушти он одамро хамчун муайянкунандаи беизофа ифода шуда дар забони олмонй «den Mann mit dem Spitzenamen Ishkamba nur noch von hinter gesehen» (марде бо лакаби Ишкамба von hinter пушти у тарчума гардида дар аввали чумла хиссачаи «doch» ва хиссачаи махдуди „einschrenkende partiklen nur noch» ва пешоянди «von» аз пушт дида мондам „konnte gesehen» сифати феълии II Partizip II ифода гардида олм. Akk.Obj + Präpos.Obj яъне пуркунандаи бавосита тарчума шудааст ки он нобаробарихои мураттаб мебошад.

Дар мисоли дигар бошад: Х^азлро ба як тараф монем циддй мегуям. [САйнй 7.c 22]~ Also gut, Spass beiseite, sagte er schmeichelnd. [S.Ayni 8.s 24].

Дар чумлахои зерин бошад калимаи хазлро ба забони олмонй «Spass» тарчума шуда «also gut» зарф илова шудааст. Чрддй мегуям «sagte er schmeichelnd» (хушомад зада) нобаробарй тарчума шуда ба чумла тобиши маъногй медихад.

Пуркунандаи бевоситаи суратёфта метавонад хамчун пурсишчонишинхо ва чонишинхои нафсй таъкидй ифода карда шавад: а) пурсишчонишинхо. шумо киро ба худ интихоб кардед.-wen haben Sie gewählt.....

Пуркунандаи бевосита суратёфта метавонад ба шуморахо дар чумла мафхуми ашёги пайдо намуда ифода мегардад: а) шумораи ададй. Мисол: У шонздацро пур карда ба цабдац цадам гузошт. - Er ist sechzehn Jahre, bald wird er siebzehn Jahre alt.

Пуркунандаи бевоситаи суратёфта хам Dativ.Obj хам Akk.Obj тарчума шудааст.

Б) Шумораи ададй ва нумералй

Аз байни донишчуён ин нафарро интихоб намудам.- Dazwischen den Studenten haben wir nur dieses gewählt.

Дар забони точикй пуркунандаи бевоситаи суратёфта ин нафарашро ифода гардида дар забони олмонй бошад Akk.Obj бо чонишини ишоратии «nur dieses gewählt» бо Genetiv. Obj ифода гардидааст.

Барои тахлили типологй намудан мо тасмим гирифтем мисолхоро аз асари сардафтари адабиёти советй устод С.Айнй «Марш судхур»ва S Aini Tod des Wucherers истифода намоем.

Мо дар мисолхои боло ба исмхо шахс ва чонишинхои шахсй чонишинхои сохибй ифода ёфтани пуркунандаи бевоситаи суратёфтаро тахлилу тахкик намуда фаркиятхои типологии онро нишон додем.

Пуркунандахо дар забони точикй ва олмонй мувофики аломатхои грамматикй маъно семантика ва муносибати ба хабари феълй тобеъ шудани исмхо онхо бевосита мешаванд. Аз ин ру мо тасмим гирифтем, ки пуркунандаи бевоситаи суратёфтаи забони точикиро дар забони олмонй тахлил намуда хусусиятхои мукоисавии типологии онхоро нишон дихем.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Пуркунандаи бевоситаи суратёфта тавассути пасоянди -ро ашёеро нишон медихад, ки таъсири харакати хабари он бо феъли гузаранда ифода гардида чумла ба он мегузарад.

Х,амин тарик аз мисолхои дар боло тахлил гардида маълум мегардад ки пуркунандаи бевосита суратёфта на хамеша Direkt.Obj балки indir.obj ба воситаи пешоянд Präp.Obj, Dativ.Obj, Genetiv.Obj ва Akk.Obj ифода гардидааст. Нобаробарии истифодаи пуркунандахо дар забони точикй ва олмонй пеш аз хама ба валентнокии феъли забони олмонй вобаста аст. Агар феъли забони олмонй пешоянд талаб кунад он гох пуркунандаи бевоситаи суратёфтаи забони точикй хамчун präpos.Obj тарчума мешавад.

АДАБИЁТ

1. Исматуллоев.М.Ф.Пуркунандаи бевосита дар забони хозираи точик/ М.Ф Исматуллоев-Душанбе: Ирфон, 1963. -

215с.

2. Admoni W. Der Deutch Sprachbau/ Admoni W, Leningrad: 1960, 263c.

3. Архипов. АФ.Самоучитель перевода с немецкого языка на русский/ А.Ф.Архипов, Москва: Высшая школа ,1991. - 254 c

4. Рустамов Ш, Б.Камолиддинов. Грамматикаи забони адабии хозираи точик. Чилди 2. Синтаксис/ Ш.Рустамов, Б.Камолиддинов, Душанбе: Дониш, 1985 - 372c

5. Рустамов Ш, Б.Камолиддинов. Грамматикаи адабии забони хозираи точик. Чилди З.Чумлахи мураккаб / Ш.Рустамов, Б.Камолиддинов, Душанбе: Дониш,1989 - 300 c.

6. Рустамов Шарофиддин. Грамматикаи забони точикй. Мушкилоти синтаксис. / Рустамов Шарофиддин, Душанбе: Маориф, 1988 - 340 с

7. Садриддин Айнй.Марги судхур.Чилди 4/ С. Айнй. Сталинобод, 1961-316 с.

8. S.Ayni.Tod des Wucherers/ S.Ayni, Berlin: 1966 - 263 S.

9. Норматов М, Зикриёев К.Забони адабии муосри точик/ М.Норматов, К. Зикриёев, Душанбе, 2011.-319 с

10. Рустамов Ш.Грамматикаи забони хозираи адабии точик/ Ш.Рустамов, Душанбе, 1985 - 324 c.

11. Рустамов Ш. Камолидинов Б.Грамматикаи забони хозираи адабии точик. Кисми 3 / Ш.Рустамов, Б. Камолидинов, Душанбе: Дониш, 1989, - 289 c.

12. Забони адабии хозираи точик.Синаксис /Душанбе: Ирфон, 1970. - 268 c.

13. Шозедов Н.- Грамматикаи амалии забони олмонй. Душанбе, 2019 - 160 c.

14. Шендельс Е.И..Грамматика нимецкого языка/ Е.И. Шендельс, М.: München: 1954 - 320c.

15. Hilke Dreyer, Richard Schmitt, Lehr-und Übungsbuch der deutschen Grammatik/ Hilke Drsyer, Richard Schmitt, München, 1991. - 300s.

16. Gegenwartssprache, Duden Grammatik der deutschen/ Gegenwartssprache, Leningrad: 1984 - 804s

17. Moskalskaja O.I. Grammatik der deutschen Gegenwartssprache/Moskalskaja O, M.: Академия, 2004. - 352c.

ТИПОЛОГИЧЕСКИЙ АНАЛИЗ ПРЯМОГО ДОПОЛНЕНИЯ ТАДЖИКСКОГО ЯЗЫКА В НЕМЕЦКОМ ЯЗЫКЕ

Выбранная в этой статье тема прямого дополнения является одной из важнейших и актуальных тем современной лингвистики и

проводилось типологические анализы. Исследование и анализы дополнение имеет длинную историю. Таджикские ученые М.Исматуллоев и Н.Бозидов проводили много исследование по изучение этой актуальной темы в диссертациях и учебниках по грамматике. Мы решили проводит типологический анализ этой важной темы. Каждый исследователь изучаемых языков должен досконально изучат грамматику родного и изучаемого языка. Как в немецком говорят Grammatik ist Bau der Sprache то е^ь грамматика — это строй языка. В данной статье просматривается сходство и различие изучаемых языков.

Цель и задача в данной статье сравнительно типологические анализ прямого дополнения

таджикского языка с суффиксом «ро» в немецком языке, его сходство и неравенство. Если глагол немецкого языка требует предлога то прямое дополнение таджикского языка переводится на немецкий Prap. Obj или Indir. Obj.

Исходя из этого пришли к выводу что прямое дополнения таджикского языка при переводе на немецкий язык зависет от валентности немецких глаголов и переходных глаголов таджикского языка.

При виде употребление место переходного глагола таджикского языка исползуетса на немецкий язык непереходный глагол и выражает Dativ. Obj.

В соответствие закономерности типологических исследование могут происходит конверсии частей речи и поэтому является одним из причин неравенство при переводе с одного языка на другой.

Ключевые слова: дополнение, прямое дополнение, косвенное дополнение, члени предложения, союзы, предлоги, послелог, инфинитив, инфинитивный оборот, причастие, субстантивированные части речи, существительное, фразеологизмы, определение. о

COMPARATIVE TYPOLOGICAL ANALYSIS OF TAJIK DIRECT OBJECT TO GERMAN LANGUAGE

Chosen topic in this article is one of the important, actual in modern linguistics, and exposed in typological analysis. Research and analysis have a long history. Tajik scientists N.Bozidov and M.Ismatulloev conducted a lot of research on this actual topic in theirs dissertations and grammatical books. We decided to analysis this actual topic. Every researcher must thoroughly study own and foreign language. How says in German language Grammatik ist Bau der Sprache i.e structure of language.

Purpose and task in this article research comparative typological analysis of direct object with suffix «ро» in German language its similarity and inequalities in German language.

If verb in German language requires verb then direct object in Tajik language translates Prap.Obj or indirect object. Proceeding from this object in Tajik language during translating to German language depends in valence of verb and Tajik transitive verb.

According regularity typological research may happen conversions part-of-speech and so it is one of the reason inequality during translating from one language to another.

Key words: Object, direct object, indirect object, conjunction, prepositions, suffix, infinitive, infinitive group, phraseological unit, parts of speech, substantiatedparts ofspeech, attribute.

Сведения об авторе:

Абдулхайрова Сулхинисо Хакимовна - Таджикский Национальный Университет, старший преподователь общеуниверситетская кафедра немецкого и французского языков. Адрес:734025. Республика Таджикистан, г. Душанбе, Рудаки.17. Электронная почта: abdulkhayrova@internet.ru Тел.: (+992) 935299992

About the author:

Abdulkhayrova Sulhiniso Hakimovna — Tajik National University, of the senior lecturer Department of German and French languages. Address: 734025. Republic of Tajikistan, Dushanbe city, Rudaki 17. E-mail: abdulkhayrova@internet.ru Phone: (+992) 935299992

УДК: 491.550

ОМУЗИШИ НАЗАРИЯВИИ РО^ОИ ТАШАККУЛИ ИСТИЛО^ОТИ ИЛМЙ

Назаров Т.А

Донишгощ миллии Тоцикистон

Тавре ки маълум аст, тахаввулоти босуръати бисёр сохахои илм дар замони муосир, аз он чумла сохаи тиб дар иртибот бо такмили андешахои консептуалй ва такомули системахои истилохот ба амал меоянд, рушд карда истодаанд. Инсоният тули карнхо ба илму техника таваччухи хоссае дошта, дар раванди хаёти хеш хамеша талоши бехбуди рузгорашро мекард. Истилохот аз як забон ба забони дигар дар хамин гуна мавридхо ворид гардида, низоми истилохоти махсусро ба вучуд меовард. Мо ташаккули истилохот ва рушди онхоро дар мачмуъ хамчун як самти тахкик муайян карда, дар ин росто истилохоти дандонпизишкиро хамчун як низоми муайян ва мукаммал мавриди тахкику баррасй карор медихем.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.