Научная статья на тему 'МАСОФАВИЙ ТАЪЛИМНИНГ ТАШКИЛИЙ-ҲУҚУҚИЙ МЕХАНИЗМЛАРИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШНИНГ МУҲИМ ЖИҲАТЛАРИ'

МАСОФАВИЙ ТАЪЛИМНИНГ ТАШКИЛИЙ-ҲУҚУҚИЙ МЕХАНИЗМЛАРИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШНИНГ МУҲИМ ЖИҲАТЛАРИ Текст научной статьи по специальности «История и археология»

CC BY
43
9
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
таълим / масофавий таълим / қонун / ҳуқуқ / ҳуқуқий мақом / қонунчилик / ҳуқуқий механизм. / education / distance education / law / right / legal status / legislation / legal mechanism.

Аннотация научной статьи по истории и археологии, автор научной работы — Максумов, Жаҳонгир

Мазкур мақола мавзуси постпандемия даврининг долзарб муаммоларидан бири – масофавий таълимнинг аҳамияти ва унинг ташкилий-ҳуқуқий механизмларини такомиллаштириш, бу борадаги жаҳон тажрибаси ва Ўзбекистондаги вазият таҳлилига қаратилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

IMPORTANT ASPECTS OF IMPROVING THE ORGANIZATIONAL AND LEGAL MECHANISMS OF DISTANCE EDUCATION

The article analyzes the current state of distance education in Uzbekistan and its significance, as well as the necessary measures to improve organizational and legal mechanisms based on international experience in this area.

Текст научной работы на тему «МАСОФАВИЙ ТАЪЛИМНИНГ ТАШКИЛИЙ-ҲУҚУҚИЙ МЕХАНИЗМЛАРИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШНИНГ МУҲИМ ЖИҲАТЛАРИ»

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

О

R

VOLUME 2 | ISSUE 5/2 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

МАСОФАВИЙ ТАЪЛИМНИНГ ТАШКИЛИЙ-ХУКУКИЙ МЕХАНИЗМЛАРИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШНИНГ МУХИМ

ЖИХАТЛАРИ

Жахонгир Максумов

Тошкент давлат юридик университети магистранти

АННОТАЦИЯ

Мазкур мацола мавзуси постпандемия даврининг долзарб муаммоларидан бири - масофавий таълимнинг ауамияти ва унинг ташкилий-ууцуций механизмларини такомиллаштириш, бу борадаги жауон тажрибаси ва

Калит сузлар: таълим, масофавий таълим, цонун, ууцуц, ууцуций мацом, цонунчилик, ууцуций механизм.

В статье осуществлен анализ текущего состояния дистанционного образования в Узбекистане и его значимость а также необходимых мер по совершествованию организационно-правовых механизмов исходя из международного опыта в данной сфере.

Ключевые слова: образование, дистанционное образование, закон, право, правовой статус, законадательтсво, правовой механизм.

The article analyzes the current state of distance education in Uzbekistan and its significance, as well as the necessary measures to improve organizational and legal mechanisms based on international experience in this area.

Keywords: education, distance education, law, right, legal status, legislation, legal mechanism.

Ахборот-коммуникация технологиялари жамият хаётининг барча сохаларига шиддат билан кириб келаётган бугунги кунимизда таълим тизими, хусусан, масофавий таълимнинг ташкилий-хукукий механизмларини такомиллаштириш долзарб вазифалар сирасига киради. Бу жараён, ахборот технологиялари сохасида таълим стандартларининг ошиши, миллий телекоммуникация тармокларининг модернизациялашуви, хукукий базанинг шаклланиши натижасида вужудга келади. Бошкача айтганда, ракамли инфратузилмани ривожлантириш учун жамиятнинг маълум даражадаги

Узбекистондаги вазият таулилига царатилган.

АННОТАЦИЯ

ABSTRACT

КИРИШ

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

O

R

VOLUME 2 | ISSUE 5/2 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

нн$opмaцнoн Tafiepguru, MycTaxKaM xyKyKufi acocgap MaB^ygguru Taga6 этнgagн.

MYXOKAMA BA HATH^AHAP

CyHrru fiuggapga MaMgaKaraMroga paKaMgu HKTHCogueTHH $aog puBo^gaHTupum, öapna TapMoKgap Ba coxagapga, энг aBBago, gaBgaT 6omKapyBu, TatguM, coraHKHH caKgam Ba khmhok xy^aguruga 3aMoHaBufi ax6opoT-кoммyннкaцнa TexHogoruagapuHu KeHr ^opufi этнm öyfiuna KoMngeKc nopa-Tag6upgap aMagra omupugMoKga. 2017-2021-fiuggapga Y36eKucTOH PecnyönuKacHHH puBo^garnupumHuHr 6emTa ycTyBop fiyHagumu öyfiuna X,apaKaraap cTpaTeruacuHuHr TatguM Ba $aH coxacuHu puBo^gaHTupumHu Ky3ga TyTyBHu 4.4. 6aHguga Y36eKucTOH Pecny6guKacuga ogufi TatguM тнзнмннн Ty6gaH TaKoMuggamTupum ^acTypuHu umga6 nuKum Ba TatguM тнзнмннн Ty6gaH TaKoMuggamTupum Macagagapu 6egruga6 öepuggu1.

X,apaKaraap cTpaTeruacuHu «Oaog Tag6upKopguK, нннoвaцнoн Foagap Ba TexHogoruagapHu Kyggaö-KyBBaraam fiugu»ga aMagra omupumra oug gaBgaT gacTypura MyBo^uK, «TatguM Tyrpucuga^ru Y36eKucTOH

Pecny6guKacu KoHyHuHuHr aHru Taxpupgaru gofiuxacuHu umga6 huku^uö, TatguM ^apaeHuHu зaмoнaвнfigamтнpнmгa oug Kougagap 6egrugaHgu2 . fflyHuHrgeK, Y36eKucTOH Pecny6guKacu Пpeзнgeнтннннг 2020 fiug 05 oKTaöpgaru "PaKaMgu Y36eKucTOH - 2030" cTpaTeruacuHu TacguKgam Ba yHu caMapagu aMagra omupum nopa-Tagöupgapu тyFpнcнga"гн nO-6079-coHgu OapMoHuHuHr Ka6yg KuguHumu, Ma3Kyp OapMoHHuHr 2.5. 6aHguga ax6opoT TexHogoruagapu coxacuga TatguM 6epum Ba MagaKa omupumHuHr ycTyBop fiyHagumgapu, my ^yMgagaH, Maco^aBufi, oHgafiH Ba BupTyag yKuram TexHogoruagapuHu ^opufi этнm Ba puBo^gaHTupum, oHgafiH Kypcgap ynyH ngaT^opMagap umga6 nuKum Ka6u nopa-Tagöupgap y3 u^ogacuHu TonraH3.

2019 fiug oxupuga nafigo 6ygu6, 2020 fiugga 6yTyH gyHe MaMgaKaraapuHu KaMpa6 ograH COVID-19 naHgeMuacu KoHcepBaruB coxa xucoögaHaguraH TatguM

1 Y36eKucTOH Pecny6guKacu npe3ugeHTuHuHr 2017 fiug 7 ^eBpaggaru "Y36eKucTOH Рecпy6gнкacннн aHaga puBo^gaHTupum 6yfiuna xapaKaTgap cTpaTeruacu TyFpucuga"ru n®-4947-coHgu Kapopu. Y36eKucTOH Pecny6guKacu KoHyH xy^^aTgapu TyngaMu, 2017 fi., 6-coh, 70-Mogga, 20-coh, 354-Mogga, 23-coh, 448-Mogga, 37-coh, 982-Mogga; KpHyH xy^^aTgapu MatgyMoTgapu Muggufi 6a3acu, 31.07.2018 fi., 06/18/5483/1594-coh; 11.12.2019 fi., 06/19/5892/4134-coh; 17.03.2021 fi., 06/21/6188/0216-coh.

2 https://www.lex.uz/acts/3107036

3 Y36eKMcToH Pecny6guKacu npe3ugeHTuHuHr 2020 fiug 05 oKTa6pgaru "PaKaMgu Y36eKucTOH — 2030" cTpaTeruacuHu TacguKgam Ba yHu caMapagu aMagra omupum nopa-Tag6upgapu TyFpucuga"ru n®-6079-coHgu ®apMoHu. KpHyH xy^^aTgapu MatgyMoTgapu Muggufi 6a3acu, 06.10.2020 fi., 06/20/6079/1349 -coh; 02.04.2021 fi., 06/21/6198/0269-coh.

Oriental Renaissance: Innovative, p VOLUME 2 | ISSUE 5/2

educational, natural and social sciences ISSN 2181-1784

Scientific Journal Impact Factor Q SJIF 2022: 5.947

Advanced Sciences Index Factor ASI Factor = 1.7

тизимини хам янги шароитларга тезкор мослашишга ва узгача тартиб-коидалар буйича иш олиб боришга мажбур килди. Айтиш мумкинки, глобал пандемия масофавий таълим тизимида туб бурилиш даврини бошлаб берди.

Халкаро ташкилотлар, жумладан, ЮНЕСКО, Иктисодий хамкорлик ва тараккиёт ташкилоти (ИХ,ТТ), хамда Жахон банки ушбу пандемияни урта, махсус ва олий таълимнинг форс-мажор вазиятларга тайёргарлигини текширувдан утказаётган холат деб бахолашмокда4. Бунинг сабаби, жахондаги барча таълим муассасалари янги форматга утиб, оммавий тарзда масофали укитиш тажрибасини куллашга мажбур булишди. Уз урнида, бу бир катор муаммоларни келтириб чикарди. Биринчидан, интернет технологияларидан фойдаланиш учун укитувчи ва талабаларда ракамли саводхонликнинг етарли эмаслиги, иккинчидан, интернет тезлигининг пастлиги, учинчидан эса, баъзи мамлакатларда интернетга уланиш имкониятининг камлиги ёки ахолининг аксарият кисми учун деярли йуклиги ва туртинчидан, аксарият таълим олувчиларда масофавий укиш учун техник воситаларнинг (компьютер, ноутбук, гаджетларнинг) мавжуд эмаслиги. Шубхасиз, бундай холат таълим сифатига салбий таъсир этмасдан колмади, техник носозликлар ва бошка омиллар укув жараёнида узилишларга олиб келди5.

Масофавий таълим тушунчасига турлича таъриф бериш мумкин.

Тадкикотлар тахлили шуни курсатадики, аксарият муаллифлар масофавий таълим ёки масофавий укитиш деганда масофадан туриб бериладиган таълим шаклини тушунадилар, яъни бунда таълим олувчи ва таълим берувчи орасидаги муайян масофага ургу берадилар6.

Жумладан, россиялик олим А. Зубов "масофавий таълим - укув жараёнини ташкил этишнинг шундай шаклики, у узида анъанавий ва таълимнинг янги технологияларини жамлайди, билимларни мустакил узлаштириш тамойилларига асосланади,"7 деб таъриф беради.

Академик С.Гуломов таърифича, "масофавий таълим - масофавий укитиш жараёни амалга ошириладиган тизим булиб, у таълим олувчининг кейинги

4 https://en.unesco.org/news/one-five-learners-kept-out-school-unesco-mobilizes-education-ministers-face-covid-19-crisis

5 Фойдали карантин: COVID-19 пандемияси олий таълим тизимини кандай узгартиради? May 18, 2020. https://uzanalytics.com/jamiyat/7460/

6 Волкова А. Н. Специфика языкового дистанционного обучения // Иностранные языки в высшей школе: проблемы, опыт, перспективы: материалы межвузовского научнометодического семинара. Чита. 13 марта 2001 г. Чита: ЗИП Сиб УПК, 2001. С. 30 - 35.

7 Зубов А.В., Зубова И.И. Информационные технологии в лингвистике. М.: Академия, 2004. — 208 с. https://www.twirpx.com/file/690994/

Oriental Renaissance: Innovative, p VOLUME 2 | ISSUE 5/2

educational, natural and social sciences ISSN 2181-1784

Scientific Journal Impact Factor Q SJIF 2022: 5.947

Advanced Sciences Index Factor ASI Factor = 1.7

ижодий ва мехнат фаолиятининг асоси буладиган муайян таълим даражасига эришиш ва тасдиклаш максадини амалга оширади8.

Умумий тарзда айтганда, масофавий таълим масофавий укитиш жараёни амалга ошириладиган тизим булиб, таълим олувчи томонидан таълим даражасига эришиш ва уни тасдиклаш учун амалга оширилади. Масофавий таълимнинг кенг оммалашиб бораётганинг сабаби шундаки, унда хар ким узига кулай вактда, кулай жойда, кулай мухитда билим олиши мумкин.

Масофий таълимнинг ибтидоий шакллари тарихи жуда узок даврларга бориб такалса-да, унинг классик куриниши ХХ асрнинг 80-90-йилларида А^Шда ривожлана бошлаган. Бунга ахоли муайян катламларининг баъзи сабабларга кура олий таълимни масофадан туриб олишга булган хохиш ва талабларининг ортиши курсатилади. Одатда, мазкур категориядаги шахсларни урта мактабни тугаллагандан сунг ишлаб чикариш корхоналарига бориб ишлашга мажбур булган ишчилар гурухи ташкил этарди. Шунингдек, вактинчалик ишга лаёкатсизлар хамда бевосита ногиронлар хам ушбу гурухни ташкил этган. Дастлаб А^Ш да масофавий таълимнинг камчиликлари яккол кузга ташланган булса-да, ахборот-технологияларининг ривожи бу камчиликларни бартараф этиш имкониятини бера бошлади.

ЮНЕСКО маълумотларига кура бутун дунёда таълим олиш истагида булганлар сони таълим муассасаларидаги уринлар сонига нисбатан куп ва тахминларга кура, 2025 йилга келиб талабалар сони 165 миллиондан яна 98 миллион нафарга ошади"9.

Пандемияга кадар масофавий таълим юртимизда асосан малака ошириш тизимида кисман кулланаётган эди. Умуман олганда, мамлакатимизда аксарият олий укув юртлари дарсларни масофавий шаклда утказишга кисман тайёр эди. Олий таълим муассасалари платформаларида Moodle тизими шакллантирилиб, унга барча укув предметлари буйича электрон ресурслар жойлаштирилган эди. Аммо, бу тизим бугунги кун талабларига тула жавоб бера олмайэди. ^олаверса, пандемия сабаб нафакат олий таълим, урта махсус таълим, халк таълими, мактабгача таълим тизимлари хам масофавий таълим усулига утишига тугри келди. Президентимизнинг аник топшириклари асосида курилган чоралар натижасида огир пандемия шароитига карамасдан таълим тизимига масофавий технологиялар жорий килиниб, 7 миллион укувчи ва 500 минг талабага онлайн

8 Гулямов С.С. и др. Дистанционное экономическое образование. Т.: "Шарк", 2004 г. С. 124.

9 Царапкина Ю.М., Миронов А.Г., Кирейчева А.М. Потенциал использования и перспективы развития дистанционного обучения Современные исследования социальных проблем 2017, Том 8, № 7 • http://ej.soc-journal.ru

Oriental Renaissance: Innovative, p VOLUME 2 | ISSUE 5/2

educational, natural and social sciences ISSN 2181-1784

Scientific Journal Impact Factor Q SJIF 2022: 5.947

Advanced Sciences Index Factor ASI Factor = 1.7

дарс бериш йулга куйилди. Утган киска вакт ичида масофавий таълимнинг ташкилий-хукукий механизмларини такомиллаштириш, конунчилик холатини тахлил этиш зарурати англаб етилди. Шу боис, мазкур сохада амалга оширилаётган ислохотларнинг давлат ва жамият учун мухимлигини инобатга олган холда, масофавий таълимни хукукий тартибга солиш масалаларини тизимли урганиш баробарида, юридик фан ва амалиёт нуктаи назаридан асослантирилган хулоса, таклиф ва тавсияларни ишлаб чикиш долзарб вазифа хисобланади. Сунгги йилларда таълим сохасида олиб борилаётган ислохотлар туфайли 2020 йилнинг 23 сентябр санасида "Таълим тугрисида"ги конуннинг янги тахрири кабул килинди. Унда масофавий таълим шаклида укитиш хам урин олган. Мазкур ^онуннинг 16-моддасида "Масофавий таълим укув режалари ва укув дастурларига мувофик таълим олувчилар томонидан зарур билим, малака ва куникмаларни ахборот-коммуникация технологияларидан хамда Интернет жахон ахборот тармогидан фойдаланган холда масофадан туриб олишга каратилган. Масофавий таълимни ташкил этиш тартиби Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамаси томонидан белгиланади10." дейилган.

Олий ва урта махсус таълим вазирининг 2020 йил 27 мартда кабул килинган "Олий таълим муассасаларида масофавий таълимни жорий этиш тугрисида"ги буйругига кура, республикамиздаги мавжуд ОТМлар масофавий укитиш технологияларини яратиш ва ишга тушириш юзасидан ишларни жадаллаштирган. Пандемия сабабли мамлакатимиздаги барча университетлар масофавий таълимни йулга куйиш буйича муайян даражада тажриба орттирди ва бу борада ишлар давом эттирилмокда. Онлайн дарс жараёнининг иштирокчиларида анъанавий ва масофавий таълим турларини солиштириб куриш имконияти пайдо булди. Пандемия сабаб жорий килинган карантин даврида масофавий таълим буйича олинган тажриба келгусида таълимнинг бу турини такомиллаштириш учун асос булиши керак. Бунинг учун эса мавжуд хукукий-меъёрий хужжатларни такомиллаштириш талаб этилади. Хусусан, айни пайтда узгартиш ва кушимчалар киритилаётган Узбекистон Республикасининг "Таълим тугрисида"ги конунига масофавий таълим шаклларига оид нормалар киритилиши зарур.

Мамлакатимизда масофавий таълимни жорий килиш ва тартибга солиш билан боглик амалдаги яна бошка норматив хужжатлар каторига Вазирлар Махкамасининг 2017 йил 21 ноябрдаги 930-сонли ^арори билан тасдикланган

1 https://lex.uz/docs/5013007

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

о

R

VOLUME 2 | ISSUE 5/2 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

"Олий таълим муассасасида сиртки (махсус сиртки) таълимни ташкил этиш тартиби тугрисида" Низомни ва Олий ва урта махсус таълим вазирининг 2020 йил 27 мартда кабул килинган "Олий таълим муассасаларида масофавий таълимни жорий этиш тугрисида"ги буйругини киритиш мумкин. Олий ва урта махсус таълим вазирининг 2020 йил 27 мартда кабул килинган "Олий таълим муассасаларида масофавий таълимни жорий этиш тугрисида"ги буйругига кура, республикамиздаги мавжуд олий таълим муассасалари масофавий укитиш технологияларини яратиш ва ишга тушириш борасида жадал ишлар олиб борилмокда. Айни пайтда барча ОТМ лари масофадан туриб дарс жараёнини олиб бориш имкониятига эга. Битирув-малакавий ишлар химояси, давлат имтихонлари, назорат ишлари хам масофавий шаклга утказилмокда. Бирок тахлиллар айрим профессор-укитувчиларнинг тажриба ва куникмаси, ахборот-коммуникация технологияларини билиш даражаси талабга тулик жавоб бермаётгани, айрим холатларда талабаларда хам масофавий таълим олиш куникмаси мавжуд эмаслигини курсатмокда.

ХУЛОСА

Сохадаги муаммоларга ечим топиш учун аввало, масофавий таълимга доир хукукий асосларни такомиллаштириш, масофавий таълим буйича ягона концепция ишлаб чикиш лозим. Концепцияда таълимнинг мазкур шаклига доир илмий асослар, инновацион ёндашувлар уз ифодасини топиши, илгор хориж тажрибасидан самарали фойдаланиш талаб этилади.

REFERENCES

1. Волкова А. Н. Специфика языкового дистанционного обучения // Иностранные языки в высшей школе: проблемы, опыт, перспективы: материалы межвузовского научнометодического семинара. Чита. 13 марта 2001 г. Чита: ЗИП Сиб УПК, 2001. С. 30 - 35.

2. Зубов А.В., Зубова И.И. Информационные технологии в лингвистике. М.: Академия, 2004. — 208 с. https://www.twirpx.com/file/690994/

3. Гулямов С.С. и др. Дистанционное экономическое образование. Т.: "Шарк", 2004 г. С. 124.

4. Царапкина Ю.М., Миронов А.Г., Кирейчева А.М. Потенциал использования и перспективы развития дистанционного обучения Современные исследования социальных проблем 2017, Том 8, № 7 • http://ej.soc-journal.ru

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.