Научная статья на тему 'ПЕДАГОГ КАДРЛАР МАЛАКАСИНИ ОШИРИШГА ДЕМОКРАТИК ВА ЛИБЕРАЛЛАШГАН ЁНДОШУВ'

ПЕДАГОГ КАДРЛАР МАЛАКАСИНИ ОШИРИШГА ДЕМОКРАТИК ВА ЛИБЕРАЛЛАШГАН ЁНДОШУВ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

CC BY
97
24
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
педагог / давлат таълим талаблари / малака / кўникма / мутахассислик / реквалификация / тамойил. / teacher / state educational requirements / qualification / specialty / skills / requalification / principle.

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Акмалов, Акрам

Ушбу мақолада узлуксиз касбий ривожлантириш бўйича педагог кадрлар малакасини оширишга“Таълим тўғрисида”ги Қонун талабларида демократик, либерллашган ёндошув асосида ташкил этиш, таълим жараёни самарадорлигини ошириш омиллари тўғрисидаги фикрлар баён этилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

DEMOCRATIC AND LIBERALIZED APPROACH TO PEDAGOGICAL PERSONNEL TRAINING

The article describes the effectiveness of democratic and liberal approaches to the continuous development of professionalism in the advanced training of teaching staff as required by the law "On Education"

Текст научной работы на тему «ПЕДАГОГ КАДРЛАР МАЛАКАСИНИ ОШИРИШГА ДЕМОКРАТИК ВА ЛИБЕРАЛЛАШГАН ЁНДОШУВ»

Oriental Renaissance: Innovative, p VOLUME 2 | ISSUE 5

educational, natural and social sciences A ISSN 2181-1784

Scientific Journal Impact Factor Q SJIF 2022: 5.947

Advanced Sciences Index Factor ASI Factor = 1.7

ПЕДАГОГ КАДРЛАР МАЛАКАСИНИ ОШИРИШГА ДЕМОКРАТИК ВА

ЛИБЕРАЛЛАШГАН ЁНДОШУВ

Акрам Акмалов

Педагогика фанлари номзоди, доцент, Жисмоний тарбия ва спорт буйича мутахассисларни кайта тайёрлаш ва малакасини ошириш институти

АННОТАЦИЯ

Ушбу мацолада узлуксиз касбий ривожлантириш буйича педагог кадрлар малакасини оширишга"Таълим ту8рисида"ги Цонун талабларида демократик, либерллашган ёндошув асосида ташкил этиш, таълим жараёни самарадорлигини ошириш омиллари тузрисидаги фикрлар баён этилган.

Калит сузлар: педагог, давлат таълим талаблари, малака, куникма, мутахассислик, реквалификация, тамойил.

АННОТАЦИЯ

В статье изложена эффективности демократический и либеральный подходы неперерывного развития профессионлизма в повышения квалификации педагогических кадров по требованием закона

«Об образования».

Ключевые слова: педагог, государственные образовательные требования, квалификация, специальность, навыки,реквалификация, принцип.

ABSTRACT

The article describes the effectiveness of democratic and liberal approaches to the continuous development of professionalism in the advanced training of teaching staff as required by the law "On Education"

Keywords: teacher, state educational requirements, qualification, specialty, skills, requalification, principle.

КИРИШ

Узбекистонда халк таълими тизимида узлуксиз касбий ривожлантириш ва кадрлар малакасини ошириш буйича амалга оширилаётган ислохртларда тингловчиларнинг анъанавий малака оширишлари билан бир каторда касбий таълимга интеграллашган ёндошув асосида , ишлаб чикаришдан ажралмаган, ажралган х,олда таълим олиш, дуал, масофавий ва бошка турларини жорий этилмокда [2].

Малака ошириш - бу узгариши ва сифат жихдтидан бахрланиши мумкин булган жараён сифатида, педагогнинг аник максадга йуналтирилган даврий,

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

О

R

VOLUME 2 | ISSUE 5 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

педагогик, психологик, методик, технологик махоратини такомиллаштириш вазифалари жамиятнинг объектив эхтиёжлари билан белгиланади ва у таълим ташкилотларининг фаолияти, максадларидан келиб чикади.

Давлат таълим талаблари - таълимнинг тузилмасига, мазмунига ва уни амалга ошириш шарт-шароитларига, шунингдек таълим олувчиларнинг жисмоний, шахсий, интеллектуал, илмий хамда касбий сифатларига куйиладиган мажбурий талаблар;

Малака - шахснинг касбий фаолиятнинг муайян турини бажаришга тайёргарлигини ифодалайдиган, маълумот тугрисидаги тегишли хужжат билан тасдикланадиган билим, кобилият, майорат ва куникмалар даражаси;

Мутахассислик - малака бериш билан якунланадиган муайян касбий тайёргарлик турининг номи [1].

Узбекистон Республикасининг "Таълим тугрисида"ги Конуни (2020)да: "Кадрлар малакасини ошириш касбий билим, малака ва куникмаларнинг чукурлаштирилиши хамда янгилаб борилишини таъминлайди, кадрларнинг тоифаси, даражаси, разряди ва лавозими ошишига хизмат килади.

Кадрларни кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш шакллари ва муддатлари тегишли давлат таълим талаблари билан белгиланади."- деб таъкидланган. [1]

Мазкур Конун талаблари асосида: кадрлар малакасини ошириш ва кайта тайёрлаш ижтимоий ва илмий - техник тараккиёт талаблари, ишлаб чикариш, мехнат бозоридаги узгаришларга биноан, шунингдек педагогнинг шахсий эхтиёжларини хисобга олган холда касбий билим ва куникмаларни чукурлаштириш, янгилашга устивор йуналиш сифатида эътибор каратилган.

МУ^ОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Малака ошириш тизими: педагогнинг интеллектуал, илмий - методик фаолиятини замон талабларига мослаштирувчи, тулдирувчи, кенгайтирувчи, ихтисослаштирувчи функцияларидан иборат :

Мослаштириш функциялари - узгариб турувчи оламга педагог фаолиятини мунтазам равишда такомиллаштириш, малака ошириш таълими жараёнида вужудга келадиган муаммо ва аник вазиятларни ечимига креатив ёндошиш;

Малака оширишнинг инновацион ва ривожлантириш функциялари: педагогнинг ижодий, илмий - методик, интелектуал салохиятини такомиллаштиришнинг баркарорлигини таъминлаш;

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

o

R

VOLUME 2 | ISSUE 5 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

Рeквaпн$нкaцнa - gacTnaÖKH ManaKanap ÖHnaH Ba aHrH TanaÖnap opacHgarH öyrnnHKHH ÖapTapa^ этнm;

KeHrafiTHpyBHH - HXTHcocnamTHpyBHH: öom^a yKyB $aHH ÖyfiHHa KafiTa TaöepjiOBgaH yrain, KyniHMna ÖHjiHM,KyHHKMa Ba Manaica ojihih [3,4];

Y3ÖeKHCTOH PecnyÖnHKacH Ba3Hpnap MaxKaMacHHHHr 2022 finn 17 aHBapgarH 25 - COH KapopH ÖHnaH TacgHKnaHraH "XanK TatnHMH xogHMnapHHH y3nyKCH3 KacÖHfi pHBo^nanrapHrn TH3HMHHH TamKHn этнm TapTHÖH TyrpHcHgarH Hn30M"ga:

y3nyKCH3 KacÖHfi pHBO^naHTupumHUHr MaKcagu — xogHMnapHHHr эгanna6 TypraH naB03HMnapu, MyTaxaccucnuru eKH gapc ÖepagHraH ^aHnapu ÖyfiHHa KacÖHfi Ba negarorHK Maxopara goHMHfi paBHmga ycuö öopumHHH, ynapHHHr unrop negarorHK Ba axÖopoT TexHonoraanapH, myHHHrgeK, yKHramHHHr HHTepaKTHB ycynnapH ÖyfiHHa KacÖHfi ÖHnHMnapH, ManaKa Ba KyHHKManapH MyHTa3aM paBHmga aHrHnaö öopHnHmHHH TatMHHnam xaMga ynapHH gaBnar TatnHM CTaHgapTnapH, gaBnaT TatnHM TanaönapH Ba coxara oHg KoHyHHHHHK ÖHnaH MyHTa3aM TaHHmTHpHÖ ÖopHmgaH HÖopaT.

Y3nyKCH3 KacÖHfi pHBo^narnHpHmHHHr acocHfi Ba3H$anapH -xogHMnapHHHr goHMHfi KacÖHfi pHBo^naHHmH yHyH KeHr TaKgHM этaцнгaн TatnHM MyxHTHHH aparam; MycTaKHn ^HKpnam KyHHKManapHHH cHHrgHpHm Ba xogHMnapHHHr KoÖHnHaTHHH pHBo^naHTHpHm xaMga aHrH ÖHnHMnap ÖepHm opKanH y3 ycTHga MycTaKHn Hrnnarn Ba KpeaTHB ^HKpnam KyHHKManapHHH pHBo^nanrapHrn; xogHMnapHHHr HHgHBHgyan KacÖHfi pHBo^naHHm TpaeKTopHacH acocHga KoMneTeHTnHK gapa^acHHH omHpHm Ba KacÖHfi MaxopaTHHH TaKoMHnnamTHpHm; Hnrop negarorHK Ba axÖopoT TexHonoraanapH ÖHnaH Hmnarn ÖyfiHHa aManHfi KyHHKManapHH maKnnaHTHpHm; yMyMHfi ypTa TatnHM cH^arnHH omHpHmHHHr acocHfi MaHÖaH cH^araga xogHMnapHHHr KacÖHfi pHBo^naHHmHHH, TamaÖÖycKopnHrHHH, HnMHfi TagKHKoTnapra HHTHnHmHHH Ba H^ogHfi MaxopaTHHH paFÖaraaHTHpHin - geö atrapocj) aranraH. [2]

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

VOLUME 2 | ISSUE 5 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

Узлуксиз касбий ривожлантириш шакллари

ишлаб чикарищцан ажралмаган *;огда таълим олиш;

ишлаб чикарищцан ажралган *огда таълим олиш;

Малака ошириш таълим жараёнининг асосий максади педагогга таълим - тарбия, укув ахборотларини тушунтириш эмас, балки касбий билим, куникма ва малакаларини такомиллаштириш, хамкасблари ва хорижий илгор тажрибаларни урганиш, таълим жараёнида максадли, ижодий узлаштириб, амалиётга татбик этишдир.

Малака ошириш курси давомида педагогларнинг ижтимоий ахамият касб этувчи фаолиятлари, жисмоний тарбия ва спорт дарсларида соглом баркамол шахсини шакллантиришдаги таълим - тарбия турлари, шакллари, усуллари ва воситалари буйича касбий, педагогик, психологик махоратларини модернизация килинган давлат талаблари асосида такомиллаштирадилар.

Дуал таълим укув курсининг назарий кисмини тингловчи томонидан ихтисослаштирилган таълим ташкилотида, амалий кисмини эса иш жойида амалга оширишни назарда тутади. Дуал таълим шаклида амалга ошириладиган укув курси дастурини тулик узлаштирган тингловчиларга белгиланган хажмдаги кредит баллари берилади (кредит — тингловчининг алоуида укув модули буйича уциши ва узлаштириши учун сарфланадиган ва балларда ифодаланадиган, муайян укув модули буйича белгиланган топширицларни бажариб, тегишли назорат шаклидан муваффакиятли утгандан сунг бериладиган укув юкламаси;) Масофавий таълим укув режалари ва дастурларига мувофик таълим олувчилар томонидан зарур билим, малака ва

980

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

о

R

VOLUME 2 | ISSUE 5 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

куникмаларни ахборот-коммуникация технологиялари хамда интернет жахон ахборот тармогидан фойдаланган холда масофадан туриб олишни назарда тутади.

Масофадан укитиш шакли буйича малака оширишда дарс машгулотлари профессор-укитувчининг тингловчилар билан интернет жахрн ахборот тармоги оркали интерактив дастурий тизимлардан фойдаланган холда (реал вакт режимида) жонли мулокот тарзида амалга оширилади. Машгулотларнинг бир кисми тингловчилар билан контакт-сессиялар (аудиториядаги юзма-юз мулокот) тарзида амалга оширилиши мумкин. Ходимлар малакасини оширишнинг мукобил (таълим дастурларисиз малака орттириш) шакллари куйидагилардан иборат: дарсликка муаллифлик килиш; докторлик илмий даражасини олиш учун диссертацияни химоя килиш; халкаро ва республика микёсидаги илмий анжуман (семинар, конференция, симпозиум ва бошка)ларда маъруза билан иштирок этиш; илмий-тадкикот натижалари асосида халкаро индексацияланган базаларда (Scopus, Web of Science) эътироф этилган журналларда макола нашр этиш [2].

Педагог кадрлар малакасини ошириш ва кайта тайёрлаш замон талабларига мослашувчан, таълимнинг юкори сифатли ва баркарор ривожланишида, ижтимоий, илмий ва техник тараккиёт талаблари асосида, мутахассис кадрларнинг касбий ва шахсий эхтиёжларини хисобга олган холда билим, куникма ва малакаларини такомиллаштириш, янгилаш устивор вазифа сифатида белгиланган.

Узлуксиз касбий ривожлантириш малака ошириш таълими жараёнида тингловчилар тоифаларига эътибор берилиб, курсларни демократлашган ва либераллашган ёндошувда ташкил этишда куйидагилар таклиф килинади:тингловчиларнинг мутахассилиги буйича, тажрибаси, назарий ва методик тайёргарликларига эътибор каратиш; тингловчиларнинг ёшлари ва педагогик стажлари орасидаги фарклари буйича табакалашган ёндошув буйича гурухларга ажратиш; ишчи укув дастурларига тингловчиларнинг таклиф, эхтиёжларидан келиб чиккан холда тегишли коррекциялар киритиш; тингловчиларни фаоллигини оширишда таълим методлари хамда шаклларини танлашга либераллашган ёндошувда, тингловчига кириш тести натижалари курсатгичидан келиб чикиб, табакалашган холда малакасини ошириш шаклларини таклиф килиш; тингловчи субъект сифатида креатив мукобил (альтернатив) фикрлар билдиришида илмий - методик таклифларини хукукий - меъёрий хужжатларга илмий асосланган холда иш куриши талаб этилади.

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

о

R

VOLUME 2 | ISSUE 5 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

Педагогик, психологик тренингларда АКТ ва илгор инновацион педагогик технологиялар ва интерфаол усуллар, мультимедия, медиатаълим имитаторларидан фойдаланиши назарда тутилади. (Либераллаштириш -лотиича " Libealis " -узбек тшида эркинлаштириш маъносини англатади.) [4].

Педагог - таълим - тарбия жараёнида махсус маълумот буйича тайёргарликка эга катта бир авлод уз сохаси буйича узлаштирган билим, куникма ва малакаларини куйи авлодга ургатувчи мутахассис - ижодкор шахсдир.

Педагоглик касби - ёшларни интеллектуал, маънавий, мафкуравий, жисмоний камолотида табиат, жамият тараккиёти, конуниятларини ургатиш билан бир каторда уларни келажакдаги мехнат фаолиятига тайёрлаши, замонавий касб - хунар эгаллашларига кумаклашиши ва жамият учун мухим булган ижтимоий - иктисодий, сиёсий вазифалар буйича таълим - тарбияси олий максадидир. [5]

Педагогнинг креатив фаолияти - таълим - тарбия жараёнига анъанавий ёндошувидан фаркли равишда, аник максадга эришиш учун кафолатланадиган инновацион гояларни яратиш, муаммоларни илмий, вариативлик асосида хал килиш кобилиятидир.

Педагог олимларнинг фикрига кура, креативлик педагогнинг муаммо ёки илмий фаразларни илгари суриш, фаразни урганиш ва тахлил килиш, узгартириш, карор натижаларини шакллантириш асосида муаммони аниклаш, уларнинг ечимларини топиш буйича муайян билим, куникмаларнинг мажмуаси хисобланади.

Малака ошириш таълимида педагогнинг инновацион гояларни ишлаб чикишга тайёрликни тавсифловчи, хамда мустакил омил сифатида иктидорлиликнинг таркибига кирувчи ижодий ёндошуви - креативликдир.

ХУЛОСА

Малака ошириш инстутутлари ва марказларида машгулотлар анъанавий маъруза ва амалий шаклларида олиб борилса, тингловчилар машгулотларда пассив истеъмолчи булиб коладилар. Малака ошириш таълимида педагог кадрларнинг касбий, илмий - методик эхтиёжига асосланган демократлашган ва либерлаштирилган малака оширишда тингловчилар укув - мавзуларини инновацион, креатив ёндошув асосида узлаштиришларида фаол иштирокчи булиб, таълим сифати ва самарадорлигига ижобий таъсири билан бир каторда касбий билимлари ва куникмаларини янгилаш ва такомиллаштиришлари кафолатланади.

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

о

R

VOLUME 2 | ISSUE 5 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

REFERENCES

1. Узбекистон Республикасининг "Таълим тугрисида"ги ^онуни, 2020 йил 23 - сентябрь, УР^ - 637

2. Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг "Халк таълими ходимларини узлуксиз касбий ривожлантириш тизимини ташкил этиш тартиби тугрисидаги Низомни тасдиклаш хакида 2022 йил 17 январь, 25 - сон карори.

3. Йулдошев Ж.Г. Таълим янгиланиш йулида., Т.: "Укитувчи" 2000 й.207б.

4. Йулдошев Ж.Г., Малака оширишнинг методологик асослари, Т.: "Укитувчи" 1999 й.186 б.

5. Мунавваров АД., Педагогика, Т.: "Укитувчи" 1996 й. -200 б.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.