Научная статья на тему 'МАСОФАВИЙ ЎҚИТИШДА ЗАМОНАВИЙ МОДЕЛЛАРИНИНГ ЎРНИ'

МАСОФАВИЙ ЎҚИТИШДА ЗАМОНАВИЙ МОДЕЛЛАРИНИНГ ЎРНИ Текст научной статьи по специальности «Фундаментальная медицина»

115
41
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Масофавий ўқитиш / кейсли ўқитиш / телевизион ўқитиш / тармоқли ўқитиш / мобил ўқитиш ва синхрон ўқитиш / Distance learning / case learning / television learning / network learning / mobile learning and synchronous learning

Аннотация научной статьи по фундаментальной медицине, автор научной работы — Абдували Лутфуллаев, Илҳом Ғаниев, Нўмон Яхшиев

Масофавий ўқитиш‖ атама деб масофадан туриб ташкил қилинган таълим тушунилган. Унга ―корреспондентлик ўқитиш‖, ―уйда ўқиш‖ ва бошқалар синоним ҳисобланиши. Масофавий таълим технологиялари кундузги, сиртқи, кундузги-сиртқи; экстернат шаклларида; таълимнинг маълум босқичларида; асосий ва қўшимча таълим дастурларини амалга оширишда қўлланилиши. Мақоланинг мақсади таълимда ўқитиш турлари самарали қўллашдан иборат

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE ROLE OF MODERN MODELS IN DISTANCE LEARNING

The term "distance learning" is understood as distance learning. It is synonymous with "correspondence training", "home schooling" and others. Distance learning technologies full-time, part-time, full-time; in external forms; at certain stages of education application in the implementation of basic and additional education programs. The purpose of the article is to effectively use the types of teaching in education

Текст научной работы на тему «МАСОФАВИЙ ЎҚИТИШДА ЗАМОНАВИЙ МОДЕЛЛАРИНИНГ ЎРНИ»

МАСОФАВИЙ У^ИТИШДА ЗАМОНАВИЙ МОДЕЛЛАРИНИНГ УРНИ

Абдували Лутфуллаев

Тошкент ирригация ва цишлоц хужалигини механизациялаш мухдндислари институти

^арши филиали

Илх,ом Ганиев

Тошкент ирригация ва цишлоц хужалигини механизациялаш мухдндислари институти

^арши филиали

Нумон Яхшиев

Тошкент ирригация ва цишлоц хужалигини механизациялаш мухдндислари институти

^арши филиали

АННОТАЦИЯ

"Масофавий уцитиш" атама деб масофадан туриб ташкил цилинган таълим тушунилган. Унга "корреспондентлик уцитиш", "уйда уциш" ва бошцалар синоним хисобланиши. Масофавий таълим технологиялари кундузги, сиртци, кундузги-сиртци; экстернат шаклларида; таълимнинг маълум босцичларида; асосий ва цушимча таълим дастурларини амалга оширишда цулланилиши. Мацоланинг мацсади таълимда уцитиш турлари самарали цуллашдан иборат.

Калит сузлар: Масофавий уцитиш, кейсли уцитиш, телевизион уцитиш, тармоцли уцитиш, мобил уцитиш ва синхрон уцитиш.

THE ROLE OF MODERN MODELS IN DISTANCE LEARNING

Abduvali Lutfullayev

Karshi branch of Tashkent Institute of Irrigation and Agricultural Mechanization Engineers

Ilhom Ganiyev

Karshi branch of Tashkent Institute of Irrigation and Agricultural Mechanization Engineers

Numon Yakhshiyev

Karshi branch of Tashkent Institute of Irrigation and Agricultural Mechanization Engineers

ABSTRACT

The term "distance learning" is understood as distance learning. It is synonymous with "correspondence training", "home schooling" and others. Distance learning technologies full-time, part-time, full-time; in external forms; at certain stages of education;

application in the implementation of basic and additional education programs. The purpose of the article is to effectively use the types of teaching in education.

Keywords: Distance learning, case learning, television learning, network learning, mobile learning and synchronous learning.

КИРИШ

Масофавий таълим. Техлогиялари - бу таълим олувчи ва педагог Масофавий таълим техноходимнинг тулик ёки кисман масофадан узаро фаолиятида асосан ахборот ва телекоммуникация технологияларини куллаб амалга ошириладиган таълим технологиялари тушунилади. Масофавий таълим сохасида нуфузли назарий ишланмалар мавжудлигига карамасдан, таълим жараёнини ташкил килиш шакли сифатида хозирда масофавий таълим технологияларидан фойдаланиш кенгрок хисобланади.

АДАБИЁТЛАР ТА^ЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Бутун дунё давлатлари катори Узбекистон хам коронавирус пандемиясини бошидан кечираётган хозирги мураккаб даврда мамлакатимиз таълим тизими хам жиддий синовга дуч келди. Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Укитувчи ва мураббийлар кунига багишланган тантанали маросимдаги нутки "Бугунги кийин шароитга карамасдан, давлатимиз томонидан уз вактида курилган чора-тадбирлар ва сизларнинг фидокорона мехнатингиз билан бу борадаги ишларимиз изчил давом эттирилмокда. Жумладан, киска муддат ичида юртимизда "онлайн мактаб" лойихаси ва масофавий таълим жорий этилди" дейди. Узбекистон Республикаси Президентининг 2020-йил 6-ноябрдаги "Узбекистоннинг янги тараккиёт даврида таълим-тарбия ва илм-фан сохаларини ривожлантириш чора-тадбирлари тугрисида"ги ПФ-6108-сон Фармони.

Узбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 6 октябрдаги П^4851-сон «Ахборот технологиялари сохасида таълим тизимини янада такомиллаштириш, илмий тадкикотларни ривожлантириш ва уларни ИТиндустрия билан интеграция килиш чора-тадбирлари тугрисида»ги карорида куйидагилар белгилаб куйилган "Ахборот технологиялари сохасидаги кадрларни тайерлаш тизимини такомиллаштириш «Ракамли Узбекистон — 2030» стратегиясини муваффакиятли амалга ошириш, ракамли технологияларни ривожлантириш ва ахолининг кундалик хаетига кенг жорий этишни таъминлашнинг мухим шартларидан бири хисобланади.

Хабарингиз бор, республика олий таълим муассасаларида укув жараёнини узлуксизлигини таъминлаш хамда талабаларнинг билим олиш

фаолиятини масофадан туриб методик куллаб-кувватлаш максадида 2020 йил 1 апрелдан масофавий таълим платформалари ишга туширилган эди. Бундай платформалар аввалом бор, имконияти бор талабаларга мутлако янги форматдаги, яъни виртуал мухитда талабалар ва укитувчи аудиториясини шакллантириш оркали укув жараёнини ташкил этиш имкониятини берди.

НАТИЖАЛАР

Масофавий таълим технологияларини куллашда таълим олувчи машгулотда катнашмайди, лекин топширикларни бажаради ва тьютор билан электрон почта оркали мулокот килади ёки тьютор таълим олувчиларга дарсдан ташкари вактда блог ёки сайт оркали консультация беради.

Масофавий таълим технологиялари кундузги, сиртки, кундузги-сиртки; экстернат шаклларида; таълимнинг маълум боскичларида; асосий ва кушимча таълим дастурларини амалга оширишда кулланилиши мумкин. Масофавий таълим технологияларида кулланиладиган алока усули хар турли булиши мумкин. Улар электрон почта оркали ёзишмалар, шахсий сайтлар/блоглар оркали мулокотлар, материалларни турли электрон ресурслар ёрдамида урганиш ва бошкалардан иборат. Шундай килиб, масофавий таълим технологияларига локал урнатилган дастурлар ва тренажёрлар буйича укитиш хам киради. Баъзан масофавий таълимнинг эскираётган технологияларига ахборот-коммуникация тармокларидан фойдаланмасдан амалга ошириладиган узаро фаолият (телерадиоэшиттириш, телефония, материалларни почта оркали жунатиш) хам киритилади.

"Масофавий укитиш" атама деб масофадан туриб ташкил килинган таълим тушунилган. Унга "корреспондентлик укитиш", "уйда укиш" ва бошкалар синоним хисобланган.

А.А.Андреев турли таърифларни тахлил килиб, "масофавий укитиш таълим берувчилар ва таълим олувчиларнинг узаро ва таълим воситалари билан биргаликдаги фаолияти уларнинг макон ва замонда жойлашишларига инвариант булган узига хос махсус дидактик тизимда амалга ошириладиган интерфаол фаолиятларининг максадга йуналтирилган, ташкил килинган жараёни, деган хулосага келади"

МУХОКАМА

Кейсли укитиш. Бу технологияда укув-методик материаллар махсус туплам "кейс" куринишида таълим олувчига мустакил урганиш учун берилади

ва унга тьютор томонидан вакти-вакти билан маслахатлар бериб, узлаштирилган билим, куникма ва малакалар белгиланган жадвал асосида назорат килиб борилади. Укитувчилар билан юзма-юз учрашув вакти-вакти билан белгиланган кунларда амалга оширилади, бошка вактларда эса керакли маслахатни телефон, факс, электрон почта оркали олиши мумкин. Курс охирида имтихонлар юзма-юз ёки тегишли алока воситалари оркали амалга оширилади.

Телевизион укитиш. Таълим жараёнини ташкил килиш учун радиотрансляция тармоклари ва телевидениенинг кувватлари, имкониятлари ва ресурс потенциалидан фойдаланиш оркали масофадан укитиш назарда тутилади.

Тармокли укитиш. Тармокли технология локал ва глобал тармоклар оркали таълим олувчиларни укув-методик материаллар билан таъминлаш хамда турли хил интерфаол алокалар воситасида тьютор билан таълим олувчининг узаро укув фаолиятини ташкил этиш оркали амалга оширилади. Бу бугунги кунда истикболи порлок ва ривожланиб бораётган масофавий укитиш технологияси хисобланади. Чунки у укувни ташкил килиш учун, хусусан, ахборот-коммуникация технологиялари воситаларидан, Интернет тармогининг кенг имкониятларидан туларок фойдаланиш имконини яратади.

Мобил укитиш. Бунда таълим олувчилар масофавий укитиш жараёнида узларининг шахсий мобил телефонларидан фойдаланган холда укишлари назарда тутилади.

Бу усулдан хам хозирги кунда кичик хажмдаги масофавий курсларни жорий этишда фойдаланиш мумкин. Шуни аниклаштириш керакки, албатта, масофавий курслар тегишли укув режалар асосида ташкил этилади. Мобил укитишда эса таълимга оид маълум бир парчаларни укиш билан тегишли фанлар укув режаси билан барча компонетлар (мазмун, шакл, метод, восита, назорат) асосида ташкил этиладиган курсларни аралаштириб юбормаслик керак. Шунингдек, масофавий укитиш укув жараёнини синхрон ва асинхрон холатида амалга ошириш мумкин.

Синхрон укитиш режими - реал вактда масофавий укитиш. Бундай китишни ташкил этиш воситаларига видеоконференция, чат, вебинарлар асосида реал вактда хабарларни алмашишлар киради. Синхрон укитишда тегишли модуллар буйича масъул Укитувчилар реал вакт ичида видеоконференция, чат, вебинар каби воситалар ёрдамида масофавий

машгулотлар олиб бориш, машгулотлар жараёнида турли хил педагогик технологиялардан фойдаланиш назарда тутилади.

Асинхрон укитиш режими - хар бир таълим олувчининг узи учун кулай булган турли вактларда мустакил укиш шаклида амалга оширилади. Бундай укитишда таълим муассасасидан узокда булган таълим олувчилар мустакил шаклда укувметодик материаллар асосида таълим олишади. Асинхрон укитишда хар бир таълим олувчининг узи учун кулай булган турли вактларда махсус укув порталга жойлаштирилган укув-методик материалларини мустакил узлаштиради ва узлаштирилган билимлари турли хил интерфаол ва амалий топшириклар оркали назорат килинади. Мавжуд тажрибалар шуни курсатадики, юкорида таъкидланган укитиш моделлари, укитиш режимларидан бир нечтасидан баравар укув жараёнида фойдаланиш самарали хисобланади.

Умуман олганда, таълим жараёнини ташкил этишда турли хил моделлар, укитиш технологиялари мавжуд. Шундан хозирги кунда юкоридагиларни бирлаштирган холда амалда куллаш ва модел сифатида энг куп фойдаланиладиган анъанавий, масофавий, аралаш таълим моделларининг урни мухим ахамиятга эга.

Жахон давлатларида масофавий укитишнинг анъанавий укитишга нисбатан ташкилий-педагогик, мазмун, технологик, молиявий хамда таълимни индивидуаллаштириш ва дифференцияллаштириш томонларидан бир катор афзалликлари, устунликлари мавжуд хисобланади.

Юкоридаги таъкидланган барча фикрлардан келиб чикиб, масофавий укитишнинг таълим тизимида устунликлари куйидагилардан иборат: масофавий укитиш очик хисобланади, хамма хохлаганларга таълим олиш имкониятларини беради;

• масофавий укитиш турли хил даражадаги укув дастурларидан фойдаланиш имконини беради;

• масофавий укитиш таълим олувчининг билим олишга булган эхтиёжини кондиришга, уларнинг интеллектуал салохиятини оширишга хизмат килади;

• масофавий укитиш индивидуаллашган ва дифференциациялашган укитишнинг вазифаларини ечишга имконият яратади;

• масофавий укитиш таълим олувчига яшаш жойини узгартирмасдан, ишдан ажралмаган холда укиш имкониятини яратади;

• масофавий укитиш кадрларни тайёрлашдаги устунлиги, тьюторнинг касбий махорати даражасини оширишга имконият яратади, ходимларнинг

етишмаслигини компенсация килиш ва укув курсининг даврли такрорланишини кискартириш имконини беради;

• масофавий укитиш махаллий ва хорижий электрон таълим ресурсларидан кенг фойдаланиш имкониятини яратади;

• узлуксиз таълим тизимининг барча бугинлари ва хаёт муаммоларини хал килишга ёрдам берадиган билимларни узлуксиз эгаллаш имкониятини беради;

• узига кулай булган вактда ва исталган жойда мустакил равишда урганишини ташкил этиш ва узига зарур булган таълим воситаларини эркин танлаш, олиш имкониятини яратади;

• укув жараёнини мустакил равишда узлуксиз ёки вакти-вакти билан таълим олиш эхтиёжини бошкариш имкониятини беради;

• таълим олувчининг кандай ёшда булишига карамасдан, турли хил таълимга оид манбалардан чексиз фойдаланиш имконияти яратилади;

• таълим муассасаларида шакллантирилган ноёб укув дастурларини бирлаштириш имкониятини беради;

• таълим сифати ва жамиятнинг таълим олиш даражасини ошириш имконини яратади;

• малакали ва сифатли мутахассисларни тайёрлашга булган эхтиёжни кондириш имкониятлари кенгаяди;

• ахолининг ижтимоий ва касбий мослашувчанлиги, унинг тадбиркорлик ва ижтимоий фаоллиги буйича онгини ва мустакил фикрлаш кобилиятини оширади.

ХУЛОСА

Умуман олганда, масофавий укитишни узлуксиз таълим тизимида фойдаланиш буйича жахонда етарлича тажриба тупланган ва уларнинг тахлилининг курсатишича масофавий укитиш, анъанавий таълим муассасаларидаги укитишга караганда арзонга тушади.

Масофавий таълим сифатини таъминлаш учун, хам олий таълим муассасалари, хам профессор-укитувчилар, хам талабалар, хам алока каналлари бирдек тайёр булишлари лозим. Лекин, аввалдан таълим сохасига масофавий укитиш элементларини киритиб боришга йуналтирилган максадли фаолият пандемия туфайли ушбу ишларни тезлаштиришни такозо этди. Мухими йуналиш тугри белгилангани, таълим муассасаларида хато килишдан куркмаслик маълум даражада янги форматдаги укув жараёнини бошлашни таъминлади.

REFERENCES

1. Узбекистон Республикаси прездентининг 2019 йил 7 февралдаги ПФ 4947-сонли "Узбекистон Республикасини янада ривожлантириш буйича Хдракатлар стратегияси тугрисида"ги фармони.

2. Узбекистон Республикаси Президентининг 2020-йил 6-ноябрдаги "Узбекистоннинг янги тараккиёт даврида таълим-тарбия ва илм-фан сохаларини ривожлантириш чора-тадбирлари тугрисида"ги ПФ-6108-сон Фармони

3. Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Укитувчи ва мураббийлар кунига багишланган тантанали маросимдаги нутки - Тошкент: 2020

4. А.Е.Ибраймов. Масофавий укитишнинг дидактик тизими. - Тошкент: "Лессон пресс", 2020, 13 бет

5. A.A.Lutfullayev "Axborotning ma'naviy tahdidga aylanishi" Nam.DU ilimiy jurnali-2020.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.