МАСЪАЛАИ ФАЪОЛ НАМУДАНИ ШАВҚИ МАЪРИФАТИИ ХОНАНДАГОН ДАР ТАЪЛИМИ СИНФҲОИ ИБТИДОӢ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

ПЕДАГОГИЧЕСКИЕ НАУКИ

МАСЪАЛАИ ФАЪОЛ НАМУДАНИ ШАВКИ МАЪРИФАТИИ ХОНАНДАГОН ДАР

ТАЪЛИМИ СИНФХ.ОИ ИБТИДОЙ

ЦАЮМОВА О.Э.

сармуаллимаи кафедраи Н ва МТЗМ-ии факултети тах,силоти ибтидой ва педагогикаи махсуси МДТ "ДДХ ба номи академик Б.Еафуров"

ЮСУПОВА У.А.

магистранти соли 2-юми факултети тах,силоти ибтидой ва педагогикаи махсуси МДТ

"ДДХ ба номи академик Б.Еафуров"

ПРОБЛЕМА АКТИВИЗАЦИИ ПОЗНАВАТЕЛЬНОГО ИНТЕРЕСА УЧАЩИХСЯ В НАЧАЛЬНОМ ШКОЛЬНОМ ОБРАЗОВАНИИ

КАЮМОВА ОМИНАЖОН ЭРГАШЕВНА

старший преподаватель кафедры теории и методики преподавания родного языка в

начальных классах, факультета начального образования и специальной педагогики Худжандского государственного университета имени академика Бободжан Гафурова

(Республика Таджикистан, г. Худжанд)

ЮСУПОВА УМЕДА АБДУЛАТИПОВНА

магистрантка 2-го курса факультета начального образования и специальной педагогики Худжандского государственного университета имени академика Бободжан Гафурова.

(Республика Таджикистан, г. Худжанд)

В статье авторы рассказывают о способах формирования речи и мышления и познания учащихся. Также в статье отмечается, что в педагогико-психологических исследованиях отмечается, что первостепенной задачей, стоящей перед учителями начальных классов, является развитие мыслительных способностей, интеллектуальных способностей и умения ясно и точно выражать мысли посредством использования интерактивных методов и дидактические игры реализуются на практике. Вовлечение студентов в дидактическую игру, овладение профессиональной деятельностью в игровой форме способствует плавному и полному овладению профессией. Для такого всестороннего развития личности младших школьников необходимо создать для него благоприятные условия.

Здесь способы изучения частей речи, морфологических и семантических особенностей слов, словообразования и связи их с работой словосочетаний и предложений является основным фактором развития мышления на уроках родного языка. Анализ особенностей значения слов, образных языковых средств, фразеологизмов и устойчивых выражений родного языка открывает перед детьми красочный и удивительный мир родного языка, пробуждает интерес детей и ведет к развитию речи. и думать о молодых студентах.

Ключевые слова: познавательный интерес, развитие самоэффективности, информационно-проектные технологии, мультимедиа. мышление, мыслительная деятельность, игра, развивающая игра, дидактическая игра

Масъалаи фаъол намудани шавки маърифатии хонандагон дар тамоми марх,илах,ои инкишофи таълим яке аз масъалах,ои мубрамтарин буд ва хдст, зеро шавки маърифатй хдмеша шарти ташаккули сифатх,ои равонии шахс ба шумор меравад. Илми педагогика зарурияти аз чихдти назариявй кор карда баромадани ин проблема ва дар амал татби;

ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"

намудани онро исбот кардааст. Зарурати рушди худфаъолият ва кобилияти конеъ гардонидани он тавассути таълим ба хонанда, ки субъекти омузиш мебошад, хос аст. Масъалаи ташаккули шавку зав; ва фаъолияти маърифатй дар асархои гуногуни олимону равоншиносон баррасй шудааст. Я.А. Коменский, К.Д. Ушинский, Д.Локк фаъолияти маърифатиро хамчун майли табиии хонандагон ба дониш муайян кардаанд.

[5].

Мухаккикони муосири бурунмарзию ватанй хусусиятхои фаъолияти маърифатй ва роххои фаъолсозии онро дар мактаббачагон омухтаанд, ба монанди Маркова А.К., Лозовая В.И., Телнова Ж.Н., Шукина Г.И. , Шарифзода Ф., М.Лутфуллозода, Шаропов Ш., Шарифов Э. ва дигаронанд. Дар айни замон омузгорон — тадкикотчиён кам ё тамоман набудани шавку хаваси маърифатии талабагонро ба таълим кайд мекунанд.

Имруз проблемаи шавку завк, дар доираи фаъолиятх,ои гуногуни талабагон бештар тах,к,ик, карда мешавад, ки ин ба омузгорон ва мураббиёни эчодкор имкон медих,ад, ки шавку завки хонандагонро бомуваффакдят ташаккул ва инкишоф дих,анд, шахсиятро fанй гардонанд, муносибати фаъолона ба х,аётро парваранд. Проблемаи шавку х,аваси маърифатиро имруз бисёр чомеаи муассисах,ои таълим й ва илмй х,ал мекунанд. [12].

Мактаб хдмчун кисми таркибии чомеа хамеша бо давлат ва волидон дар хамкорихои зич ва судманд карор дорад. Дар асноди меъёрию хукукии соха, ки ба тачдиди тахсилот марбутанд, фардисозии таълим тамоюлоти рушди дониши босифат дониста мешавад. Мусаллам аст, ки давлат, пеш аз хама риояи Стандартх,ои давлатии таълимиро талаб менамояд ва шартх,ои риояи онх,оро метавонад пурсамар ба низом дарорад. Танзими мазмуни донишх,о, мувофицати онх,о ба ниёзх,о ва имконоти табиии шахсияти толибилмонро омузгорон ва волидон пурсамар анчом хоханд дод. Аз хисоби бучети давлат маблаггузорй нашудани кисмати стандартии фаъолияти мактаб чустучуи шаклу тарххои чалби маблагхои гайрибучавиро таквият медихад. Ба ин маънй мулохизаи Президенти Чумхурии Точикистон Эмомалй Рах,мон, ки таваччух ва муносибати хукуматро ба сохаи маориф ифода месозад, чолиби диккат мебошад: «Давлат ва чомеа ба тахсилот харчи зиёдтар маблаг мегузорад. Тащо дар сурате ки мактабтагйир ва тачдид ёбад».

Тахсилот ё маориф мухимтарин воситаи рушди чомеаи инсонй буда, чихати баланд бардоштани дарачаи ахлокии чомеа хиссаи беназир мегузорад. Дар кулли карну замонхо ин аз мухимтарин вазифахои маориф ба шумор мерафтанд. Ба вижа дар шароити кунунй, ки Точикистон дар арсаи чахонй ба сифати давлати мустакил, демократй, хукукбунёд ва дунявй эътироф шудааст, ахамияти хоса дорад. Бинобар ин, давлат ва Хукумати Чумхурии Точикистон ба ин масъала таваччухи чиддй зохир менамояд. Аз чумла, Президенти кишвар дар мулокот бо ахли зиё чунин ишора намудаанд: «<Низоми маориф яке аз мухимтарин низомхои замони мост. То даме ки дар сохтори тахсилот таейироти куллй ба амал наояд, мо дар рушди фарханг ва маориф ба дарачаи дилхохрасида наметавонем>>18.].

Х,амчунин кайд намуд, ки «<цавхари асосии фарханг ва маориф дониш аст». Танхо шахси донишманд ва бомаърифат дар дигаргунсозии кишвари худ, бунёди сарвати моддию маънавй фаъолона ширкат карда метавонад, танхо у кодир аст рохи хаётиашро муайян ва дар чомеа мавкеъ пайдо намояд.

Дар рушди кунунии чомеаи мо бозсозии куллии тамоми низоми тахсилот ахамияти мухим касб мекунад. Танхо бозсозй имкон медихад, ки сифати нави таълиму тарбияи чавонон, гояхои асосии мактабхои тахсилоти миёнаи умумй, фаъолияти он бар асоси усулхои демократия ва инсонгарой, арзишхои умумиинсонй, анъанахои илмй ва фархангии мардум таъмин карда шавад.

Ташаккули фарханги умумии шахсияти хонанда, омодасозии у ба зиндагй, дар чомеа ба вучуд овардани замина чихати интихоб ва аз худ намудани ихтисос, тарбияи шахсияте, ки хешро дар назди чомеа, хонавода ва давлат масъул мешуморад, аз дигар хадафхои асосии макотиби тахсилоти миёнаи умумй дар замони муосир ба шумор меравад. [18].

Шавк сабаби аслии амалест, ки шахс онро махсусан мухим хис мекунад. Ин яке аз ангезахои доимии тавоноии фаъолият аст. Шавкро метавон хамчун муносибати мусбии баходихии субъект ба фаъолияти у муайян кард.

Дар чанбаи равоншиносй «манфиатхои маърифатй» хдмчун тарбияи кавй ва хеле мухим барои шахс ба хисоб меравад.

Г.И.Щукина марх,илах,ои пайдарпайи инкишофи шав;и маърифатиро муайян кардааст: «Кунчковй мархдлаи ибтидой аст, ки бинобар х,олатх,ои беруна, баъзан гайричашмдошт ва гайриоддй, ки ди;;ати кудакро ба худ чалб мекунад. Лаззат метавонад х,амчун такони ибтидой барои ошкор кардани шав;, воситаи чалби таваччух, ба мавзуъ, осон кардани гузариши шав; аз мархдлаи самти оддй ба мархдлаи устувортари муносибати маърифатй хизмат кунад.

Кунчковй х,олати арзишманди фард аст, ки бо хох,иши шахс барои ворид шудан ба берун аз он чизе, ки дидааст, хос аст. Дар ин мархдлаи инкишофи шав;, эх,сосоти х,айратовар, шодии дониш хеле ;авй ифода карда мешаванд. Чустучу, тахмин, коркарди фаъоли донишх,ои мавчуда, усулх,ои бадастомадаро талаб мекунад. Мархилаи кунчковй бо хохиши баромадан аз худуди он чизе, ки дар мархилаи инкишофи шавки маърифатй ба назар мерасад, хос аст» [19].

Шавки маърифатй - шавки хонанда ба робитахои сабабй, муайян намудани конуниятхо, мукаррар намудани принсипхои умумии падидахои дар шароитхои гуногун амалкунанда бо фаъолияти маърифатй, хавасмандии арзишй хос аст, ки дар он мотивхои маърифатй чойи асосиро ишгол мекунанд. Онхо ба ворид шудани шахсият ба робитахои мухими байни падидахои омухташаванда, ба колабхои шинохт мусоидат мекунанд.

Шавку рагбати назариявй - саволхои назариявии омухташуда, дар навбати худ, хамчун воситаи дониш истифода мешаванд. Ин мархила шахсро хамчун ичрокунанда, субъект, шахси эчодкор тавсиф мекунад. Танхо мактаббачагони калонсол, ки барои ташаккули акидахои илмй ва дарки дурусти чахон заминаи назариявй доранд, ба ин дарача баромада метавонанд.

Ин мархилахои инкишофи шавки маърифатй: кунчковй, чуяндагй, шавку завки маърифатй, таваччухи назариявй ба мо кумак мекунанд, ки муносибати хонанда ба мавзуъ ва дарачаи таъсири он ба шахсият каму беш дуруст муайян карда шавад. Ва харчанд ин мархалахо на хамеша пазируфта ва фарк мекунанд, онхо ба таври шартй сирф эътироф мешаванд.

Шавки маърифатй табиати чустучуй дорад. Дар зери таъсири он, шахс доимо саволхо дорад, ки худаш хамеша ва фаъолона чустучу мекунад. Дар баробари ин, фаъолияти чустучуи талаба бо шавку хавас сурат мегирад, вай болоравии эмотсионалй, шодии бурдбориро хис мекунад. [18].

Равоншиносони шуравй дар тахкикоти хеш тасдик мекунанд, ки ташаккули шавк раванди худмухторй дар худ баста нест. Онро мухити ичтимой, микёс ва характери фаъолияти на танхо худи одам, балки одамони гирду атрофи уро равандхои таълиму тарбия, ки барои бедор кардани шавку хавас, коллектив, фаъолияти мехнаткашон хавасмандии махсус доранд, худи одам, мавкеъ ва накши онро дар фаъолияти коллектив муайян мекунад.

Аммо шавки маърифатй на хамеша шахсро ба фаъолияти фаъоли омузишй ташвик мекунад. Ин манфиатхо танхо дар хамон вакт ба ташнаи зарурии дониш табдил ёфта, ба

дарачаи эхтиёчоти маънавй мебароянд, ки онхо ба системаи умумии мотивхое дохил мешаванд, ки мавкеи хаётии шахс, самти онро муайян мекунанд.

Шав^и маърифатй як хулаест, ки барои рушди шахсият, равандхои равонй мухимтарин аст. Дар фаъолияти зехнй, ки тахти таъсири манфиатхои маърифатй пеш меравад, инхо зохир мешаванд: чустучуи фаъол, тахмин, чустучуи тадкикотй, тайёр будан ба халли масъала. Зухуроти эхсосотй, ки дар таваччухи маърифатй чойгир шудаанд: эхсосот ва ногахонй, эхсоси интизории нав, хисси

Дар раванди педагогй шавку хаваси маърифатй накши калон мебозад. И.В.Метелский таваччухи маърифатиро чунин таъриф мекунад: «Шавку рагбат як самти фаъоли маърифатй мебошад, ки бо муносибати мусбати эмотсионалй ба омузиши фан бо шодии омузиш, бартараф кардани душворихо, эчоди муваффакият, бо ифодаи худшиносии шахсияти инкишофёбанда алокаманд аст».[9].

Дар асоси тачрибаи омузгорони синфхои ибтидой, ки дар тахлили адабиёти методй ба даст оварда шудаанд, ба чунин хулоса омадан мумкин аст, ки омузгорони дарсдиханда нисбат ба дигарон бештар метод ва усулхои методии ташаккули шавку завки маърифатй ба дарсхои гуногунро фарк мекунанд:

- баррасии дастовардхо ва дурнамои рушди илму техника;

-самти касбии мундарича: нишон додани навоварии маводи омухташаванда, васеъ ва амик кардани донишхои каблан гирифтаи хонанда, амалй намудани алокаи дохилифаннй;

- амалисозии алокаи байнифаннй;

- истифодаи маводи таърихй ва маърифатй;

- истифодаи усулхои бозй ва усулхои таълим;

- истифодаи технологияхои иттилоотй;

- усули хавасмандгардонии эмотсионалй;

- фарохам овардани вазъи муваффакият дар таълим;

- тахлили вазъияти вокеии истехсолй ва хаётй;

- усули фаъолияти лоихавй;

- усули муаммогузорй.

Дар аксарияти китобх,ои «Педагогика» (китоб барои донишчуёни донишгох) таснифоти дакики усулхои таълим оварда шудааст, аз чумла:

- аз руи аломатхои берунии фаъолияти омузгор ва хонандагон: лексия, сухбат, хикоя, брифинг, намоиш, машкхо, халли масъалахо, кор бо китоб;

- аз руи сарчашмаи дониш: дахонй; аёнй: намоиш додани овезах,о (плакатхо), диаграммахо, чадвалхо, схемахо, макетхо, истифода бурдани воситахои техникй, тамошои кинофилмхо ва барномахои телевизионй; амалй: вазифахои амалй, тренингхо, бозихои корй, тахлил ва халли холатхои муаммовй;

- аз руи дарачаи фаъолияти маърифатии хонандагон: фахмондадихй, тасвирй, проблемавй, кисман — чустучу, тадкикотй;

- аз руи мантики равиш: индуктивй, дедуктивй, аналитикй, синтетикй.

Ин усулхои таълимро ба таври зайл тасниф кардан мумкин аст: аз руи манбаи дониш ва сатхи фаъолияти маърифатй ба онхо дохил мешаванд:

- усулхои шифохй (ба ташаккули донишхои назариявй ва вокей, инчунин рушди тафаккури визуалй ва нутки хонандагон нигаронида шудааст);

- усулхои биной (ба ташаккули тафаккури тасвирй ва биной, рушди хотира, таваччухи маърифатй ва сохаи эмотсионалй нигаронида шудааст);

- усулхои амалй (ба ташаккули малакахои амалй, тафаккури мустакилонаи хонандагон, ташаккули малакахои кори таълимй дар рафти ичрои вазифахои амалии онхо нигаронида шудааст).

Баъзе аз усулхои маъмултаринро аз усулхои муайянкардаи мо муфассалтар баррасй карданием.

Усули лоихавй системаи таълим, модели тагйирпазири ташкили раванди таълим мебошад, ки ба худшиносии эчодии шахсияти хонандагон, рушди кобилиятхои зехнй ва чисмонии онхо, сифатхои ихтиёрй ва кобилиятхои эчодии онхо дар раванди таълим нигаронида шудааст, ба вучуд овардани махсулоти наве, ки навоварии объективй, субъективй ва ахамияти амалй дорад. Усули тархрезй имкон медихад:

- ба хонандагон мустакилона, аз нуктаи назари танкидй фикр карданро омузонад;

- ба фаъолияти амалй чалб карда шавад;

- мавзуи тадкикотро бо дигар фанхои таълимй мепайвандад.

Х,ангоми истифодаи методологияи лоиха, фаъолияти ташкилй, аз чалб кардани хонандагон ба лоиха, фаъолияти тадкикотй ба татбики он, махсусан мухим аст. Дар машгулиятхои лоихавй накши муаллим дар синфхои ибтидой тагйир меёбад: вай фикру зикри талабагонро ба рохи дурусти чустучуи мустакилона равона мекунад. Дар дарсхо бо истифода аз методологияи лоиха муаллим хамчун мушовир баромад мекунад.

Айни замон дар чомеаи муосир технологияи иттилоотй босуръат инкишоф ёфта истодааст. Истифодаи ин технологияхо дар самтхои мухталифи зиндагии инсон масъалахои зиёди фалсафй, назарию методй ва иктисодию ичтимоиро ба миён овард. Беш аз хама шабакаи чахонии интернет мавриди таваччухи ахли чомеа карор гирифт. Интернет сарчашмаи мувофики маълумоти рангоранг буда, тамоми низоми чамъоварй, мухофизат, густариш ва истифодаи тачрибаи дастачамъии инсониятро сифатан тагйир медихад. [18].

Технологияхои иттилоотй (компютерй) барои баланд бардоштани фаъолияти маърифатй имкониятхои калон фарохам меоранд. Кор бо компютер боиси зиёд шудани шавки кудакон мегардад ва хавасмандии омузишро зиёд мекунад. Истифодаи технологияхои иттилоотй (компютерй) имкони дастрасй ба иттилооти муосир, тоза, татбики «муколама» бо манбаи дониш, шакли нави арзёбии донишро фарохам меорад. Воситахои мултимедиявй имкон медиханд, ки дар мукоиса бо дигар воситахои техникии таълим бехтарин амалй гардонидани принсипи аёниятро, ки дар технологияхои таълимй мавкеи асосиро ишгол мекунад, таъмин намояд. Илова бар ин, дар назди мултимедия вазифа гузошта шудааст, ки ба шаклхои бозии дарс кумаки муассир расонад. Истифодаи технологияхои иттилоотию коммуникатсионй имкон медихад, ки доираи китоби дарсй васеъ карда шуда, ба таври образнок пешниход карда шавад ва зебоии дилрабои олами набототу хайвонот нишон дода шавад. Технологияхои иттилоотию коммуникатсионй таваччухи хонандагонро ба вучуд меорад; порчахои аниматсия равандхои омухташударо ба хаёти кудак наздик мекунанд. [8].

Дар дарсхои таълими синфхои ибтидой технологияхои иттилоотй барои ташаккули таваччухи маърифатй васеъ истифода мешаванд.

Инкишофи ;обилияти хонандагон бидуни доштани малакахои зарурй гайриимкон аст. Муаллим дар раванди фаъолияти дарс, бояд барои такмил додани малакахои амалй ва азхудкунии онхо усулхои гайриму;аррарии яъне шав;и маърифатии хонандагон дар таълими синфхри ибтидой баланд бардоштан якчанд кохоро ичро карда тавонад.

Ба хатмкардаи мактаби муосир на донишу махорат, балки кобилияти фарогирифтаи онхо, на ичрои кор, балки ибтикор ва мустакилият лозим аст. Худинкишофдихиро бевосита омухтан аз имкон берун аст, ин кобилиятро ба миён намеорад. Педагог метавонад барои ташаккули ин кобилият шароит мухайё созад. Барои татбики амалии максадхои нави тахсилот муаллими нав-омузгори ихтисосманд лозим меояд. Омузгори сохибихтисос аз мутахассиси фан бо он фарк мекунад, ки у бояд дар

раванди тахсилот ва инкишоф захмат кашад. У имруз натанхо интиколдихандаи дониш, инчунин созмондихандаи раванди таълим чихати халли вазифахои эчодй, фаъолияти гуногунпахлуи наврасон ва чавонон мебошад. Педагог бо одами рушдёбанда сарукор дошта, амали у дар асоси донистани психологияи шахсият, муносибатхои асосй ба фахмиш ва тавзехи хулку атвор, рушди шахсият дар давраи муайяни зиндагй сурат мегирад. Аз ин ру, хар як омузгор бояд тахсилоти психологй ва омодагии равонй доштабошад. [18].

Имрузх,о бояд муаллим рох,х,ои ташаккул додани к;обилиятх,ои эчодкориро ба хонандагон омузониданаш мух,им аст, шарти ивазнашавандаи раванди таълим фаъолияти мустацим, гузоштани вазифахои эчодй дар назди хонандагон ва тавассути бозй муаян карда мешавад.

Мавзуи истифодаи технологияхои бозй дар педагогика кайхо инчониб вучуд дорад. Ба хамагон аллакай маълум аст, ки шакли омузишии бозй барои омузиши синнусоли томактабй ва синфх,ои ибтидой, инчунин омузиши наврасон низ бештар самарабахш аст. Аммо баъзе муаллимон дар корхои хамарузаи худ хамеша методикаи бозиро истифода намебаранд.

Бозй вацти зиёдро талаб намекунад, аммо барои бедор ва чалб кардани дикдати кудакон, таъгирот даровардан ба х,олатх,ои одатии х,арруза, кайфияти аъло бахшидан, кумак мерасонад. Шаклхои бозии дарс накшбозй, сохтакорй, тичорат ва гайраро дар бар мегиранд. Дар хар кадоми онхо хонандагон дар накшхои гуногун баромад мекунанд.

Бозихои маърифатй ва дидактикй, ки дар онхо вазъиятхое сохта мешаванд, ки бо ворид кардани маводи омухташуда ба матни гайриоддии бозй тавсиф мешаванд.

Хулоса, омузгорони синфхои ибтидоиро мебояд, ки мазмуну низоми таълими забони модариро хуб донанд ва усулу тарзхои возехи таълими забони модариро ба рох монанд. Дар рафти бозй кайфияти муайяни эмотсионалй ба вучуд меояд, ки раванди таълимро фаъол мекунад. Дар мактаби муосир, ки ба фаъолсозй ва сермахсулсозии раванди таълим такя мекунад, фаъолияти бозй дар холатхои гуногун истифода мешавад.

Муаллими синфхои ибтидой меъморе хаст, ки барои мустахкамии дониши мактабиёни хурдсол сахми арзандае мегузорад. Аз ин ру, кайди Президенти кишвар, ки х,ак;ик;атан хам омузгорон дар чамъият нак;ши калидиро мебозанд, дуруст аст.

АДАБИЁТ:

1. Безрукова В.С. «Все о современном уроке в школе проблемы и решения»-М: Просвещение, 2004.-218с.

2. Давлатова Р. Материалх,ои дидактикй оид ба грамматика, имло ва инкишофи нут; дар синфхои як, ду, се. - Душанбе: «Маориф» 1997.- 78 с

3. Дастури тавсиявй. ( Замима ба мачмуаи маводи методй оид ба та;вияти салохдяти хониши хонандагони синфхои ибтидой. Лоих,аи Очансии рушди байналхал;ии Амрико ( ШАГО)). "Хамрох, бихонем" Душанбе 2020.- 143с.

4. Иванова, В.Н. Активизация познавательной деятельности учащихся. Исследовательские работы, уроки, проекты / В.Н. Иванова. - М.: Учитель, 2017. - 848 с.

5. Константинов Н.А, Медынский Е. Н., Шабаева М.Ф. История педагогики. 5-е изд., доп. И перераб.- М; Просвещение 1982 -447 с..

6. Кустарёва В.А., Рожденственский Н.С. Система писменных упражнений в связной речи - М.:,Просвещение,1963. -365с.

7. Кириллова Г.Д. Теория и практика урока в условиях развивающего обучения.- М,: Просвещение, 1980.

8. Коджаспирова Г.М. Технические средства обучения и методика их использования. / К.В. Петров, Г.М. Коджаспирова //М.: Педагогика, 2001г.

9. Метельский И.В. Психолого- педогогичекие основы дидактики и математики. Изд.-М.Н., Белорусия 1977.-160 с.

10. Лутфуллоев М. Дидактикаи муосир.- Душанбе : Ирфон, 2000. - 267с.

11. Лутфуллоев М. «Асосх,ои таълими ибтидоии забони модарй» -Душанбе: ЧДММ Собириён, 2007,-457с.

12. Стандартх,ои фанх,ои зинаи тах,силоти ибтидой (синфхои 1-4). -Душанбе: Маориф, 2016. -137 с.

13. Сухомлинский В.А. Сердце отдаю детям.-Киев., 1974- 290 с.

14. Ушинский К.Д. Избранные произведения. - Вып.2. Родн.яз. в нач. школе. Издание АПН РСФСР, 1964. -

15. Фомичёва Г.А. Работа над словосочитанием и предложением в начальных классах. - М.: Просвещение, 1981. -

16. Эльконин Д.Б. Мышление младшего школьника. Сборник очерков психологии детей младшего возраста. - М.:, АПН РСФСР, 1950.17. Шарипов Э. . «Методикаи инкишофи нут;и мактабиёни хурдсол» - Хучанд,

Хуросон, 2008, 271с.

18. Шарифзода Ф., Миралиев А.М. Педагогикаи умумй ва касбй. /Зери назари академик М.Лутфуллоев. Душанбе: Ирфон, 2012, - 562 с.

19. Щукина Г.И. «Педагогика школы» - М.:, Просвещение, 1988, -321с.