CC BY
81
УДК 371 ББК 74.200
РОЛЬ АКТИВНЫХ ТЕХНОЛОГИЙ ОБУЧЕНИЯ В ФОРМИРОВАНИИ КОМПЕТЕНЦИЙ УЧАЩИХСЯ МЛАДШИХ КЛАССОВ
THE ROLE OF ACTIVE TEACHING TECHNOLOGIES IN THE FORMA TION OF COMPETENCIES OF JUNIOR CLASSES
НАЦШИ ТЕХНОЛОГИЯХОИ Рабиев Сатторберди Мавлонович, дотсенти ФАЪОЛИ ТАЪЛИМДАР кафедраи риёзи-табии, тарбияи эстетики ва ТАШАККУЛИ САЛОХИЯТНОКИИ методикаи таълими ощо; Муминова Истадцон ХОНАНДАГОНИ СИНФХОИ Сайфуллоевна, докторант (PhD)-и соли дуюми ИБТИДОЙ ихтисоси "Педагогика ва методикаи таълим"-и МДТ "ДДХ ба номи акад. Б^афуров"(Тоцикистон, Хуцанд)
Рабиев Сатторберди Мавлонович, доцент кафедры математики и естествознания, эстетического воспитания и методики преподавания; Муминова Истаджон
Сайфуллоевна, докторант второго курса PhD специальности «Педагогика и методика обучения» ГОУ "ХГУ имени акад.Б.Гафурова" (Таджикистан, Худжанд)
Rabiev Sattorberdi Mavlonovich, Associate Professor of the department of mathematics and natural sciences, aesthetic education and their methods of teaching under the SEI "KhSU named after acad. B. Gafurov (Tajikistan, Khujand) E-mail:Rabiev0512@mail.ru; Muminova Istadjon Saifulloevna, a second year doctoral student (DPd) on the specialty of "Pedagogy and Methods of Teaching "
Вожа^ои калиди: салоуият, салоуиятнокй, усулцои фаъоли таълим, технологияи педагоги, майорат, цобилият
Дар мацола масъалацои истифодаи усущои фаъоли таълим ва нацши ощо дар ташаккули салоуиятнокии хонандагони синфцои ибтидои мавриди барраси царор гирифтааст.Цайд мешавад,ки яке аз щдафцои асосии таълими муосир, рушди шахсияти кудак дар асоси ташаккули салоуиятуо буда, баробарууцуции субъектуои раванди таълим ва нацши фаъоли хонандагон дар цараёни тщсил аз меъёри асосии интихоби технологиями педагоги мебошад, ки барои гузариш ба низоми салоуиятнокии таълим имкон фароуам меорад. Гуфта мешавад, ки щдафи истифодаи усулцои фаъоли таълим аз цониби омузгор ба вуцуд овардани щвасмандии устувори хонандагон барои омухтан ва дарки яклухтияту томияти олами щотакардаи мост.Таъкид меравад, ки цобилияти дар амал татбиц кардани дониш ба хонандагон имкон медщад, ки самаранокии омузиши фащои мактабиро ба таври назаррас баланд бардоранд ва цобилияти коркарди иттилоотро (гуруубандй, цамъбаст, монанди ва фарцият ва гайра) инкишоф дщанд.
Ключевые слова: компетентция, компетентность, активные методы обучения, педагогическая технология, мастерство, умение
В статье рассматриваются вопросы использования активных методов обучения и их роль в формировании компетенций учащихся младших классов. Отмечается, что одной из основных целей современного образования является развитие личности ребенка на основе формирования компетенций и осуществление равноправия субъектов учебного процесса.Авторы статьи считают,что использование активных методов обучения обеспечит переход от традиционного подхода к обучению гуманному,направленному на личностное развитие ребёнка.Отмечается, что цель использования активных методов обучения состоит в том, чтобы создать у учащихся сильную мотивацию к познанию и пониманию целостности и полноты окружающего нас мира. Подчеркивается, что умение применять знания на практике позволяет учащимся существенно повысить эффективность изучения школьных предметов и развить способность обрабатывать информацию (группирование, обобщение, сходства и различия и т. д.).
Key words: competence, active methods of teaching, pedagogical technology, ability, skills
The article dwells on the usage of active methods of teaching and their role in the formation of competencies of junior classes. It is underscored that one of the main purposes of modern education is the development of the child's personality based on the formation of competencies and the equality of subjects of the educational process.The authors of the article consider that the usage of active methods of teaching will ensure the transition from the traditional approach to training to a humane approach, directed to the personal development of child.It is noted that the purpose of using active teaching methods is to create in students a strong motivation to recognize and understand the integrity and completeness of the world surrounding us. It emphasizes that the ability to apply knowledge in practice allows students to increase the effectiveness of the study of school subjects substantially and develop the ability to process information (grouping, generalization, similarity and difference, etc.)
Солхои охир, муассисахои таълимии Точикистон барои гузариш ба низоми тахсили босалохият омодагй мегиранд ва ин ивдом, ки зина ба зина амалй мегардад, барои ворид шудан ба фазои тахсилоти чахонй мухим арзёбй мегардад. Мувофи;и матлаби Стандартхои нави тахсилот дар Ч,умхурии Точикистон баробарху;у;ии субъектхои раванди таълим ва на;ши фаъоли хонандагон дар чараёни тахсил яке аз меъёри асосии интихоби технологияхои педагогй мебошад, ки барои гузариш аз низоми анъанавй ба низоми салохиятнокии таълим имкон фарохам меорад.
Гузариш ба низоми салохиятнокии таълим маънои онро дорад, ки дар мазмуну мухтаво ва мундаричаи маводи таълимй тагйирот ворид гардида, он сифатан бехтар ва барои таъмини донишазхудкуниву ташаккули салохиятхо ва ;обилияти татби;и онхо дар хаёт мусоидат менамояд.
Хдмин тари;, яке аз хадафхои асосии таълими муосир, ташаккули шахсияти кудак дар асоси ташаккули салохиятхо мебошад.
Дар халли ин мушкилот на;ши пешбар ба муаллим дода мешавад. Муаллимро зарур аст, ки кори худро аз нав дида баромада, усулхои нави таълимро дар синфхои ибтидоии замони муосир азхуд намояд, ба сохтори дарс, шакли гузарондани он бо диди нав нигарад.
Тавре ки маълум аст, агар хонанда хамчун шунавандаи гайрифаъол бошад, дарку азбаркунии хама гуна мавод барои у мушкил аст. Баръакс, зимни фаъолияти амаливу ичрои кори муста;илона хонандагон бо шав;у зав;и зиёд ва мушкилоти кам хамон як маводро азхуд мекунанд.
Аз ин ру, вазифаи омузгор аз он иборат аст, ки омузиши маводи таълимро дар дарсхо тавре ба рох монад, ки ;исми зиёди онро худи хонандагон муста;илона аз худ кунанд.
Дар ин хусус андешаи нависандаи англис Ричард Олдингтонро дар мавриди он ки хама чизи донистанаш мухимро омузонидан гайриимкон аст, муаллим метавонад фа;ат роххои омузишро нишон дихад, хотирнишон кардан бамаврид аст.
Дар айни замон, мактаб омили мухимтарини рушди шахсият аст ва оянда он бояд ба омили таъсирбахши рушди чомеа табдил ёбад. Ин талаботи замони муосир низоми маориф ва мактабро водор месозад, ки пайваста ва мунтазаму мутаассил рушд ёбанд.
Рушди мактабу низоми тахсили замони муосир тавассути «инноватсия» ё худ «навоварй» амалй мегардад. "Инноватсия" калимаи лотинй буда, маънои "навсозй, навоварй ё тагйирот"-ро дорад. Фаъолияти инноватсионй ба фаъолият оид ба тахия, чустучу, коркард ва истифодаи навгонихо, навоварй мансуб буда, самтхои мухталиф дорад.
Самтхои асосии фаъолияти инноватсионй:
1.Ташаккули шахсияти муосир, маълумотнок, фаъол ва дорои хисси баланди масъулият барои та;дири кишвар.
2.Пайваста дар мактаб фарохам овардани шароит барои фазои таълимии хифзкунандаи саломатии иштирокдорони раванди таълим бо истифодаи хатмии технологияхои хифзи саломатй.
3.Рушди ;обилиятхои эчодии хонандагон тавассути системаи дарсхо ва системаи таълими иловагй.
4.Ч,орикунии васеъи шаклхо ва усулхои нави таълим, аз чумла технологияхои муосири таълимй, ки имконияти рушди инфиродии хар як кудакро таъмин мекунанд.
5.Рушди системаи корхои тарбиявй дар асоси ихтиёрй, озодии интихоб ва эчодкорй.
6.Таъмини идомаи тахсилот.
Дар байни самтхои инноватсионй технологияхои педагога (усулхои фаъоли таълим) мав;еи махсус доранд, зеро махз туфайли татби;и онхо инсоният ба пешравиву муваффа;ият, тарзи самараовару манфиатбахши ноилшавй ба натичаи нихой ва ба ин васила ба зиндагии шоиста ноил гардидааст.
Технологияи таълимй як системаи фаъолияти муштараки хонандагон ва омузгорон дар тархрезй (бана;шагирй), ташкил, рохнамой ва танзимкунии чараёни таълим бо ма;сади ноил шудан ба натичахои мушаххас ва фарохам овардани шароити мусоиди иштирокчиён мебошад. (Т.И.Шамова,Т.М.Давиденко) (5,83).Аз ин бармеояд,ки яке аз манбаъхои фаъолияти инноватсионй истифодаи шаклхои фаъоли кор бо хонандагон аст, ки хам дар гурух ва хам дар алохидагй метавонад истифода ёбад.
Аз натичаи тачрибаи фаъолияти таълимй ва эксперементхои махсус гузаронидашуда, омузгорон ва равоншиносон бартарии истифодаи усулхои фаъоли таълимро асоснок намуда, далел меоранд, ки дарачаи бахотиргирй ва дарки мохият дар инсон аз навъи фаъолияти ичрокардааш тагйир меёбад: 10% ва;те ки мехонад; 20% ва;те ки мешунавад; 30-40% ва;те ки мебинад;
50-70% хангоме, ки дар мубохисахои гурухй ширкат меварзад;
80% ва;те, ки хонанда мушкилотро муста;илона ошкор ва муайян мекунад;
90% ва;те ки хонанда ба фаъолиятхои во;ей, халли мушкилихои худ, тахия ва ;абули ;арорхо,
тартиб додани хулосахо ва пешгуихо муста;иман машгул мешавад.
Ин маълумотхо андешаи аксари омузгорон ва психологхоро дар бораи зарурати истифодаи усулхои фаъоли таълим барои ноил шудан ба муваффа;ият ва хавасмандкунии хонандагон тасди; мекунанд. Тавре ки Н. А.Умов гуфтааст:«Хдма гуна дониш хеч аст, агар дар хонандагон ташаббус ва худфаъолй ривоч надихад: хонандагон бояд на танхо ба тафаккур, балки ба хохиш одат кунанд".(4,12)
Хддафи истифодаи усулхои фаъоли таълим аз чониби омузгор ба вучуд овардани хавасмандии устувори хонандагон барои омухтан ва дарки яклухтияту томияти олами ихотакардаи мостДобилияти на танхо ёд гирифтан ва тачдиди иттилоот, балки дар амал татби; кардани он ба хонандагон имкон медихад, ки самаранокии омузиши фанхои мактабиро ба таври назаррас баланд бардоранд ва ;обилияти коркарди иттилоотро (гурухбандй, чамъбаст, монандй ва фар;ият ва гайра) инкишоф диханд.
Бартарихои технологияхои таълимй:
> дар шароити низоми синфии дарс технологияхо ба раванди таълим ба осонй мутоби;анд;
> имкон фарохам меоранд, ки ба ма;садхои барномавии фанхои мушаххаси таълимй ноил гардем;
> татби;и самтхои асосии стратегияхои педагогиро таъмин менамоянд;
> имкони рушди зехнии кудакон ва муста;илияти онхо таъмин менамоянд;
> муносибати инсонгароёна ва фазои хайрхохии синфро таъмин месозанд;
> имкон фарохам меоранд, ки ба хар фард ва шахсияти у таваччухи махсус зохир гардад;
> барои рушди фаъолияти эчодй замина ва шароити мусоид фарохам мерад;
> барои мониторинг (назорати сарива;тии натичахои хамаруза ва нихоии муваффа;ияти хонандагон) ;улай ва натичахои он ами;у боварибахш аст.
Зимни фаъолият дар дарсе, ки дар он муаллим технологияи муайянро корбаст менамояд, хонандагон малакахои кори муста;илонаи худро истифода мебаранд ва такмил медиханд, кор бо матн, фаъолияти нут; ва ;обилияти кор кардан дар чуфтхо ва гуруххоро меомузанд. Албатта, чунин малакахо дар байни хонандагони синфхои болой бештар такмил ёфтаанд. Аммо, тавре ки тачриба нишон медихад, муаллими синфхои ибтидой низ метавонад ин технологияхоро самаранок истифода барад.
Омузгори синфхои ибтидой метавонад дар фаъолияти педагогии худ муносибати инсонгарой ба таълимро истифода намуда, онро тавассути татби;и технологияхои иттилоотй-коммуникатсионй, педагогикаи хамкорй ва равиши хифзи саломатй татби; созад. Зимни таълим омузгор метавонад хам усулхои анъанавй ва хам гайрианъанавй истифода намояд, масалан,
кори гурухй, ки дар давоми он бачахо масъаларо дар гурухи хурд хал, дар гурухи дунафарй дурустии халли масъаларо санчанд (санчиши тарафайн).
Технологияхои иттилоотй ва коммуникатсиониро дар дарс ва корхои беруназмактабию беруназсинфй истифода бурдан мумкин аст. Омузгори синфхои ибтидой ТИК-ро метавонад бо ма;садхои зерин корбаст намояд:
> пешниходи муаррифии мазмуни матн бо истифодаи ТИК.
> намоиши лахзахои маводи визуалй (филмхои тасвирй, филмхои хуччатй ва монанди хамин.)
Масалан, омузгори синфхои сеюм ва чорум лахзаи соати тарбиявй метавонад бо истифодаи ТИК аз муаррифихое истифода барад, ки дар он маводи назариявй, масалхо, тасвири мазмуни матн, мавод барои тамошои видео, инчунин унсурхои эчодиёти хонандагон мавчуданд. Бачахо ба таври рефлексй ба хамдигар хостахои нек менависанд ва дар тахта дар шакли гул мегузоранд, ки ин холати эмотсионалии дарси тарбиявиро боз хам ;авитар месозад.
Истифодаи ТИК имкон медихад, ки хуччатхои корй дар шакли электронй нигох дошта шаванд. Ин доираи васеи амалхоро дар бар гирифта метавонад. Масалан, муассисахои таълимии ба барномаи махсуси иттилоотй пайваст кардашуда имкон доранд рузномаи электронй нигох доранд, ба волидон сарива;т иттилоъ диханд, ба саволхои онхо чавоб диханд, хабархо нависанд, на;шаи чорабинихо дар мактаб ва синф ва натичахои онхо, гузоришхои аксхо, чадвали дарсхоро ба самъи волидон ва дигар иштирокдорони раванди таълим расонанд.
Технологияхои хифзи саломатй хам дар дарс ва хам дар машгулиятхои беруназсинфй истифода мешаванд. Ба андешаи мо, барои муваффа;ияти одами муосир ташаккули муносибати масъулиятнок ба саломатй шарти мухимест. Интихоби фаъолият ва ивази сарива;тии онхо имкон медихад, ки хифзи саломатиро дар тамоми мархилахои дарс таъмин намоянд. Бояд хонанда ба он боварй хосил намояд, ки саломатй на танхо мавчудияти беморихо ё ну;сонхои чисмонй, балки як вазъи пурраи чисмонй, рухй ва ичтимой аст.
Муаллими синфхои ибтидой метавонад унсурхои фаъолияти лоихавиро татби; намояд, зеро ин усул муста;илияти хонандагон, хавасмандии онхоро барои изхори а;ида, хавасмандй ба мухити зист, хамдардй ва сохибмулкии он ташаккул медихад ва барои инкишофи сифатхои коммуникативй мусоидат менамояд.
Хднгоми ичрои хар як лоихаи нав (аз чониби кудакон, гуруххо, ахли синф муста;илона ё бо иштироки омузгор тахия гардида), якчанд вазифахои шав;овар, муфид ва во;еии хаётиро хал намудан мумкин аст. Ин навъи фаъолият аз кудак талаб менамояд, ки ;удрати худро бо кушишхои дигарон хамоханг созад. Барои муваффа; шудан, у бояд маълумоти заруриро ба даст орад ва бо кумаки онхо кори муайянеро ичро кунад.
Омода кардани дарс бо истифодаи ин ё он технология на хамеша барои муаллим осон аст. Аксар ва;т омодагй фурсату тайёр намудани маводи зиёдро талаб мекунад. Чунин дарс на хама ва;т хуб мегузарад, хусусан дар ибтидои татби;и усулхои инноватсионй, замоне ки усулхои муносиби истифодаи технологияхоро дар раванди таълим чустучу мекунанд, онхоро мувофи;и синну соли хонандагон, мавзуи дарс ва маводхои дастрас интихоб мекунанд. Аммо, чун ;оида, дарс бо истифодаи технологияхои инноватсионй худ аз худ асоснок мешавад, зеро имкон медихад, ки хонандагон ба чараёни дарс хадди имкон ворид карда шаванд, онхоро барои муста;илона кор кардан хавасманд кунанд ва, эхтимолан, мухимтар аз хама, ба азхудкунии босифати маводи таълимй имкон фарохам оранд.
Мушохидахо нишон медиханд, ки дарсхои хуб тахияшуда ба хастагии кудакон оварда намерасонанд. Баръакс, рухияи мусбй, хавасмандй ба омузиш, дар андешахои хамдигар - хамаи ин хастагии ногузирро аз кор кам мекунад ва боиси муносибати мусбй ба таълим мегардад. Саломатй ва оромии кудак дар синф нишонаи асосии технологияи хифзи саломатии таълим мебошад. Ин, дар навбати худ, хар як омузгорро ба татби;и хадафи асосй - баланд бардоштани сифати таълими хонандагон бурда мерасонад ва мутаносибан ба ичрои вазифахои стандартхои насли нав мусоидат мекунад.
ПАЙНАВИШТ:
1. Леонтьев, А.Н. Деятельность. Сознание. Личность / А.Н. Леонтьев. — М., 1975. — 548 с.
2. Леонтьев, А.Н. Избранные психологические произведения. В 2-х т. / А.Н. Леонтьев; под ред.
В.В. Давыдова и др. — М.: Просвещение, 1985. - 175 с.
3. Лыкова, И. А. Талантливые дети: индивидуальный подход в художественном развитии / И.
А. Лыкова, А. И. Буренина. - М.: Цветной мир, 2012, -144с.
4. Умов, Н. А., Вопросы познания в области физических наук/Н.А. Умов.- М.: 1984.-86 с.
5. Шамова,Т.И.Управление образовательными системами/ Т.И. Шамова /Т.И.Шамова, Т.М.Давыденко, Г.Н.Шибанова.- М.: Академия, 2005, -384 с.
6. Шамова,Т.И.Активизация учения школьников /Т.И.Шамова.-М.: Просвещение,1982.-126с.
7. Шарифзода, Ф.Педагогикаи ибтикорй /Ф.Шарифзода, И.Х.Каримова, С Сулаймонй, Ч,.Булбулов.-Душанбе: Ирфон, 2013. - 544 с.
REFERENCES:
1. Leontiev, A.N. Activity. Consciousness. Personality / A.N. Leontiev. - M., 1975. - 548 p.
2. Leontiev, A.N. Selected Psychological Productions. In 2 volumes. / A.N. Leontiev; under the editorship of В.В. Davydova and others. - М.: Enlightenment, 1985. - 175 p.
3. Lykova, I. A. Talented Children: Individual Approach to Artistic Development / I. А. Lykova, A. I. Burenina. - М.: Soviet World, 2012. - 144 p.
4. Umov,N. A.Cognition Questions in the Field of Physical Sciences / N.A. Umov.- M.: 1984. - 86 p.
5. Shamova, T.I., Davydenko T.M., Shibanova G.N. Management with the Educational Systems / T.I. Shamova. - M.: Academia, 2005. - 384 p.
6. Shamova, T.I. Activation of Schoolchildren's Learning /T.I. Shamova. - M.: Enlightenment, 1982, -126 p.
7. Sharifzoda, F.Initiating Pedagogy / F. Sharifzoda, IKh. Karimova, S.Sulaymoni, J. Bulbulov. -Dushanbe: Cognition, 2013. - 544 p.
