CC BY
0УДК 37.01
МАСЬАЛАХРИ ОМУЗИШИ ХУНАРХОИ МИЛЛЙ
ЯКУБОВА ХАНИФА САВРУЛЛОЕВНА
Унвончуи кафедраи методикаи таълими технологияи Донишгохи давлатии Бохтар ба
номи Носири Хусрав, Бохтар, Точикистон
САТТОРОВ АБДУРАСУЛ ЭШБЕКОВИЧ
Профессори Донишгохи давлатии Бохтар ба номи Носири Хусрав, Бохтар, Точикистон
Аннотатсия. Дар мацола баъзе масъалахои хунархои хоси милли тоцикй ва омузиши ощо дар раванди таххсил дар муассисахои тахсилоти олии касбии цущур тахлил гардида, цайд мегардад, ки тачассуми хунархои миллй дар ороиши сару либос, цщози хона, мухити зист ва гайра хангоми омузиши фанни санъати тасвирй дар муассисахои таълимиимиёна ва олй ба рох монда шудааст.
Калидвожацо: хунари миллй, дехот, хунарманд, тахсил, фарханг, кандакорй, гацкорй, наццошй, кашидадузй.
Бахри маърифатнокии ;ишри чомеа ба хунархои миллй ва омузонидани ин ганчинаи бойгони хал;и бофарханги точик ва зарурати тагйирёбии инфрасохтори дехот, Асосгузори сулху вахдати миллй-Пешвои миллат, Президенти Чумхурии Точикистон мухтарам Эмомалй Рахмон солхои 2019-2021-ро солхои рушди дехот, сайёхй ва хунархои мардумй эълон намуданд. И;доми мазкур бахри эхёи хунару хунармандии хал;и точик аз даврахои ;адим то ба имруз мусоидат намуда, фарханги чахонгири мардуми моро муаррифй карда истодааст.
Тавре ки дар сарчашмахои адабй зикр мегардад, мардуми мехнаткаш, аз чумла косибону хунармандон бахри таъмини зиндагии осоиштаи хеш дар хар давру замон ба хунархои гуногун руй меоварданд.
Омузиши касбу хунар омили мухими мусоидаткунандаи рушди чомеа ва руйдоди сарнавиштсоз махсуб ёфта, дар назди ;ишрхои чомеа вазифаи мухимро мегузорад, ки ичрои онхо рушду и;тисодиёти кишварро аз пештара дида бехтару хубтар менамояд. Аз ин ру, Хукумати кишвар дар сиёсати хеш фархангу маорифро пеш гузошта, инъикоси во;еии пешрафту шукуфоии Точикистони махбуб ва идомаи кори бунёдкориву созандагиро чихати таъмини зиндагии шоистаи сокинони мамлакат анчом дода истодааст.
Дар давраи сохибисти;лолии давлат сахифахои кору пайкори миллати точикро асос гирифта ;айд кардан лозим аст, ки баланд бардоштани роххои тахкими минбаъдаи рушди устувори сиёсию и;тисодй ва ичтимоию фархангии кишвар вазифаи мухими хар як шахрвандон ба шумор меравад. Аз ин ру, дар кишвар алхол корхои ободониву созандагй, аз чумла марказхои саломатй дар дехот, мактабу кудакистонхо, корхонахои нави саноатй, бинохои нави маъмурию маишй, шуъбахои ма;омоти низомй, роххои мошингард, богхои фархангй, ;асрхои фархангй, зеристгоххои бар;й, майдончахои варзишй, тачдиду азнавсозии НБО идома ёфта истодааст. Инчунин дар тамоми марказхои шахру нохияхо рамзхои муа;аддасоти миллй парчам ва нишони миллй бо богу гулгаштхо бунёд ёфта, бахри истирохату фарогати сокинон ва хисси худшиносиву худогохии миллй хиссаи арзанда гузошта истодааст.
Дар рохи рушди хунархои миллй муаммохои гуногун нухуфтаанд, хатто бархе аз онхо дар шахру нохияхои кишвар ;ариб ки ба фаромушй рафтаанд. Бинобар ин, холо зарурати халли масъалахои марбут ба рушди намудхои хунархои миллй ба миён омадааст. Пеш аз хама, ин холат барои пайдо намудани хунармандони нав ва омузиши
он ба насли чавон муаррифии фархангу тамаддуни ачдодй мебошад. Хунархои мардумии точик таърихи хеле щадима дорад ва омузиши он барои насли имруза заруру мухим хохад буд.
Дар доираи татбици ицдоми Хукумати Чумхурии Точикистон оид ба эхё ва рушди хунархои мардумй то имруз даххо мактаби хунармандон дар шахру нох,иях,ои кишвар ташкилу фаъолият намуда истодаанд. Чуноне ки дар Паёми навбатии Президенты кишвар иброз ёфтааст: «Холо дар кишвар 62 муассисаи тахсилоти ибтидоии касбй аз руи 97 ихтисос ва 5 маркази таълими калонсолон бо 41 филиал ва 21 намояндагй аз руи 93 касб кадрхои коргарй тайёр мекунад.
Дар асоси дастури мо имсол дар заминаи литсею коллечхои техникй боз 47 маркази хунархои миллй ва муосир барои омузиши 50 касбу хунар ба фаъолият шуруъ менамояд» [1, с. 5].
Дар ин муассисахои таълимй аз руи усули анъанавии миллии «устод-шогирд» хунармандонро ба воя мерасонанд.
Аслан тачассуми хунархои миллй дар ороиши сару либос, чихози хона, мухити зист ва гайра хангоми омузиши фанни санъати тасвирй дар муассисахои таълимии миёна ва олй ба рох монда шудааст. Масалан, барои омузиши таърихи либос асархои санъати тасвирй, меъморй, адабиёт, хуччатхои таърихие, ки зиндагии маишии мардум ва фарханги даврахои гузаштаро инъикос месозанд, сарчашмахои асосй махсуб меёбад. Шакл ва хусусияти сару либос дар хама давру замон фарханги маънавии халц, урфу одат ва муносибати мардумро ба ин ё он падидаву ходиса нишон медихад.
Тагйири шаклу намуди хамаи навъхои либоси миллй ба хусусияти ин ё он минтаца вобастагй дорад. Аз ин ру, омузиши либоси миллй ва тагйири шаклхои он робитаи либосро бо таърихи этникии миллй ошкор месозад. Дар замони мо як цатор амалхое, ки пештар бо даст ичро мешуданд, тавассути компютеру технологияхои муосир тархрезй мешаванд. Бешубха, хуб аст, ки насли чавон аз дастовардхои чахони муосир бархурдор мегарданд, аммо фаромуш набояд кард, ки хунари анъанавии точикон аз кучо сарчашма гирифтааст ва корхои эчодии хунармандон бо кадом технология офарида мешаванд донистан хеле зарур аст. Гузашта аз ин, мутахассисони санъату фарханги кишвар бояд анъанахои хунармандии халци точикро ба таври пурра мавриди тахцицу омузиш царор диханд. Инчунин дар таълими фанхои тахассусй аз цабили кандакорй, гачкорй. наццошй, кашидадузй, кундалрезй, армугонсозй ва гайра, ки анъанахои миллй инъикос ёфтаанд, самаранок истифода намоем. Масалан табацтарошй яке аз хунархои суннатии точикон аст, ки ба сохтани табац, кафлесу цошуц ва дигар зарфхои чубй марбут мебошад. Дар шароити имруза тадцицоти илмй дар сохаи тарбияи чавонон бо назардошти таълими хунархои мардумй мавцеи назаррасро ишгол мекунад. Хадафи мухаццицон баходихй ва тахдили рушди хунармандй ва таъсири он, ба чавонон омузонидани хунархои ачдодй, бо такя ба онхо ташаккул додани хунархои наву муосир мебошад. Дар робита ба ин профессор М. Лутфуллозода омузиши касбу хунарро чунин баён доштааст: «Бехтарин восита ва манбаи зиндагй хунар аст. Хунар барои инсон бори сангин нест, баръакс хунар цадру цимати инсонро меафзояд. Хунар омухтан хеч гох дер намешавад. Вале барои он ки инсон аз хунар хар чй бештар нафъ бардорад, аз хурдй бояд онро омухт» [2. с. 366].
Албатта, бахри амалии хунархои миллй дар шахру дехот ва муаррифии он хазорон хунармандони сохибкасб фурсати зиёдро тацозо медорад.
Санъати ороишй, ки робитаи хеле зич дорад бо зиндагии мо, тавассути офаридани ашёи гуногун ва ороиши меъмори амалй мешавад[3. с. 160]. Инкишофи хунархои меъморй, кулолгарй, мисгарй, заргарй, колинбофй ва кашидадузй ба рушди наццошй низ мусоидат кардааст. Ороиши либос бо зардузию кашидадузй, гулдузии куртахои чакани халцхои Осиёи Миёна хар яке бо сабки хос дар мардуми мо ба назар мерасад. Чунончи,
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
дар тули асрхо ороиши сару либос зиёдтар дар кухистон, чихози хона ва ашёи рузгор, хуллас, аз бисоти тифл то чихози арусй, дар худи хонадонхо ба ичро расонида мешаванд. Омухтану шиносоии таъриху фарханги халц, чихози рузгори миллии мардум санъатшиносону рассомон ва намояндагони сохахои дигари фарханг дар замони имруз хеле мухим аст. Аз тарафи дигар, дар чараёни шиносой бо таърихи либоси миллй то андозае аз вижагихои либоси миллии халцхои дигари хамсоя низ огох шуда, монандй ё тафовут, иртибот ва таъсири этникию фархангии онхоро ба хамдигар дармеёбем, ки ин ба муайян кардани этногенезиси халцхои Осиёи Миёна мусоидат мекунад.
Дар МДТ «Донишгохи давлатии Бохтар ба номи Носири Хусрав» факултети техникй ва технологй устохонаи таълимии технологияи муосир ва касбу хунархои миллй фаъолона амал мекунад. Он бо тачхизотхои таълимии чадид, хусусиятхои истехсолидошта мучаххаз шудааст.
Донишчуён дар рафти дарсхои амалию озмоишй оид ба чунин тачхизотхо маълумот гирифта тарзи истифодаи онро аз худ менамоянд. Аз ин лихоз, мо бо донишчуёни ихтисоси технология (аз руи самтхо) дар мавзуи «Ороишотхои таърихй дар либосхои миллии точикй бо истифодаи мошинахои гулдузии муосир» дарси намунавиро ташкил намудем. Бо Мацсади ин дарс иборат аз баланд бардоштани махорату малакаи эчодй ва бедор намудани шавцу рагбати донишчуён нисбат ба хунархои миллй мебошад. Ибтидои дарс бо намоиши либосхои тайёрнамудаи донишчуён тавассути албоми намунавии либосхои миллии халцхои Точикистон огоз гардид ва дар намоиши хурди донишгохй махсули эчодие, ки донишчуёни ихтисоси технология (таълими мехнат) тахия намудаанд, ба намоиш гузошта шуда буданд.
Либосхои миллии тоцики
Хамин тавр, инъикоси анъанахои миллй дар офаридани осори хунархои мардумй ба инкишофи хисси худшиносй, ватандориву ифтихори миллй, инчунин такмили махорати хунармандии омузгорони ояндаи технология (таълими мехнат) мусоидати бештар менамояд.
АДАБИЁТ
1. Паёми Президенти Ч,умхурии Точикистон, Пешвои миллат мухтарам Эмомалй Рахмон ба Мачлиси Олии Ч,умхурии Точикистон «Дар бораи самтхои асосии сиёсати дохилй ва хоричии чумхурй» , 26.01. 2021, ш. Душанбе,
2. Лутфуллоев М. Осор. Инсон ва тарбия. ч. 5. Душанбе: «Собириён», 2013.-462 с.
3. Сатторов А.Э., Алламуродов Б.Н. О развитии технического творчества учащихся Вестник Таджикского национального университета. 2016. № 3-4. С. 159-161.
