CC BY
21
УДК 371 ББК 74.03 (5Т)
ТАШАККУЛИКОБИЛИЯТИ Масолиев Абдулло Садриддинович, сармуаллими
ЭЦОДИИМУАЛЛИМОНИ ОЯНДАИ кафедраи санъати тасвири ва уунаруои халции МДТ
САНЪАТИ ТАСВИРЙ ТАВАССУТИ "ДДХ ба номи акад. Б. Fафуров", (Тоцикистон,
НАКЩУНИГОРИ МИЛЛЙ Хуцанд)
РАЗВИТИЕ ТВОРЧЕСКИХ СПОСОБНОСТЕЙ БУДУЩИХ УЧИТЕЛЕЙ ИЗОБРАЗИТЕЛЬНИХ ИСКУССТВ ЧЕРЕЗ НАЦИОНАЛЬНУЮ ЖИВОПИСЬ
FORMA TION OF FUTURE FINE ARTS TEACHERSл CREATIVE ABILITY BY DINT OF FOLK PAINTING
Масолиев Абдулло Садриддинович, старший преподователь кафедры изобразительного искусство и народных промыслов ГОУ "ХГУ имени акад. Б. Гафурова", (Таджикистан, Худжанд)
Masoliev Abdullo Sadriddinovich, senior lecturer of the faculty of art and technology, Khujand State University named after academician B.Gafurov (Tajikistan, Khujand), E-mail: masolievallo@mail.ru
Вожщои калиди: уунарманди, нацшунигор, таълим, технология, санъат, адабиёт, фаруанг Дар мацола ба фаруангу маданияти милли ба хусус уунар ва таърихи уунарманди, инкишофи он, инчунин санъати ороиши амали диццати махсус дода шудааст. Тавассути ташаккули цобилияти эцодии муаллимони ояндаи санъати тасвири ба воситаи нацшунигори милли дар таълими фанни наццоши барои эуёи уунаруои мардуми муфассал барраси шудааст. Зикр мегардад, ки санъати ороиши амали ва навъуои гуногуни он, як падидаи мууими фаруанги миллии тоцикон мебошад, ки инро дар мисоли як зумра сохтмони боуашамат, аз цабили: чойхонаи "Сугдиён", чойхонаи "Зайтун", мацмааи "Оши палов", чойхонаи «Боги Милли», «Цасри Арбоб», чойхонаи «Азизон», масциди «Шайх Маслиуатуддин», «Чойхонаи Милли» - (Хистеварз) ва гайра ки бо нацшунигори милли оро дода шуда, имруз маркази уунардустону сайёуон гардидааст, дидан мумкин аст. Муаллиф цайд менамояд, ки тацассуми уунари нацшунигори миллиро уунармандон дар оро додани нацшунигори маснуоти армугонй, косаву табац, гаувора, сандуц, катуои милли, айвону пешайвонуо, чойхонауо ва гайра мушоуида кардан мумкин аст.
Ключевые слова: ремесла, живопись, образование, технология, искусство, литература, культура
В статье особое внимание уделяется национальным ремеслам и искусству, в частности, истории ремесел, их развитию, а также декоративно-прикладному искусству. Подробно рассматривается развитие творческого потенциала будущих учителей изобразительного искусства через народную и национальную живопись, которые призваны обучать живописи учащихся, тем самым способствовать возрождению народных промыслов. Отмечается, что декоративно-прикладное искусство и его различные формы являются неотъемлемой частью таджикской национальной культуры, о чем свидетельствует ряд великолепных построек в национальном стиле, таких как: чайхана «Сугдиён», чайная «Зайтун», комплекс «Оши палов», национальный сад, «Дворец Арбоб», чайхана «Азизон», мечеть «Шейх Маслихатуддин», «Национальная чайхана» (Хистеварз) и другие, которые привлекают внимание туристов. Автор отмечает воплощение такого национального вида искусства, как роспись, в декоре сувениров, чаш, тарелок, колыбелей, сундуков, национальных кроватей, веранд, чайных и т.п.
Key-words: craftsmanship, painting, education, technology, art, literature, culture Special attention is paid to the national culture and art, especially the art and history of handicrafts, its development, as well as the art of applied decoration. Through the development of the creative abilities of future teachers offine arts through the national painter in the teaching of painting for the revival offolk crafts is discussed in detail. It is underscored that the art of applied decoration and its various forms is an important phenomenon of Tajik national culture, which can be seen in the example of a number of magnificent buildings, such as: "Sogdian" teahouse, "Olive" teahouse, "Oshi Palov" complex, The National Park","Arbob Palace","Azizon "teahouse,"Sheikh Maslihatuddin "mosque,"National Tea House"(Khistevarz) and others, decorated with national ornaments, can be seen today and become the
center of craftsmen and tourists. The author notes that the embodiment of the national art of painting can be seen in the decoration of souvenirs, bowls, plates, cradles, chests, national beds, porches, teahouses and more.
Илму фарханг дар чомеаи башарй яке аз воситахои мухими тарбия ва баланд бардоштани сатхи маърифати мардум, бахусус чавонон ба хисоб рафта, метавонад дар ташаккули арзишхои ахло;иву маънавии чомеа на;ши калидй дошта бошад. Солхои охир дар ин соха як ;атор тадбири судманд амалй гардиданд, ки барои густариши фаъолияти муассисахои илмиву фархангй дар шахру дехоти мамлакат ва хамзамон бо ин шиносонидани кишвари сохибистиклоли мо дар сатхи чахонй сахми арзанда доранд. Добили зикр аст, ки имруз ахли илму фарханги точик чй дар офариниши асархои санъат ва таълими он дар омузиши хуввияти миллй, инчунин дар офаридани асархои мардумии миллй аз он чумла на;шунигори миллй, бо чоизахои бонуфузи байналмиллалй ;адр гардида, фархангу хунари миллии худро ба чахониён муаррифй менамоянд (2).
Х^унару хунармандй махсули кори дастй ва захматхои худи инсон буда, муаррифигари миллат, фархангу таърих, зебоипарастй, хастии табиати во;ей ва шинохти давлат дар арсаи байналмилалй мебошад. Хунархои мардумй бошанд, дар натичаи эхтиёчоти шахс дар чамъият аз чониби устохои чирадаст ичро гардида, лавозимоти асосй ба шумор меравад.
Бахри инкишоф додани хунар ва хунармандй хукумати кишвар таваччухи махсус зохир намуда истодааст, ки намунаи барчастаи он дар кишвар эълон гардидани солхои 2019-2021 "Солхои рушди дехот, сайёхй ва хунархои мардумй" мебошад(12).
Вобаста ба ин, Хукумати мамлакат, вазоратхои маориф ва илм, мехнат, мухочират ва шугли ахолй ва дигар вазорату идорахое, ки дар сохторашон муассисахои таълимй доранд, инчунин, раисони вилоятхо ва шахру нохияхо вазифадор карда шуданд, ки дар муддати панч соли оянда шахрвандони аз 18-сола болоро, ки касбу хунар надоранд, ба касбу хунаромузй чалб намуда, чихати саросар сохибкасб кардани ахолй тадбирхои чиддиро рохандозй намоянд.
Дар баробари ин, барномаи касбомузии шахрвандони Ч,умхурии Точикистонро барои солхои 2020-2025 тахия намуда, чихати ичрои он тадбирхои мушаххас андешанд (13).
Доир ба таърихи инкишофи санъати ороишй-амалии Точикистон, олимон, таърихнигорон, санъатшиносони зиёде, ба монанди М.Е. Массон, В.Л. Воронина, Б. Fафуров, А.Н. Беленская, Н. Неъматов, О.А. Сухарева, М. Рузиев, Г.Л. Шевченко, Х^. Йулдошев, К. Косимов тад;и;от анчом дода, ба хулоса омадаанд, ки омузиши на;шунигори миллй унсурхои ба худ хосро дорад.
О.А. Сухарева на;шхои сузанихои ;адимаи Хучандро тахлил намуда ;айд кардааст, ки "на;шхои он аз чузъиётхои растанй иборат буда, аммо маънои рамзу аломатхои он омухта нашудаст" (15,35). Омухтани сузанихои Самарканд ва дигар шахру нохияхо нишон додааст, ки мазмуни на;шхо ба ашёи гирду атроф ало;амандй дошта, хангоми махсули кашидадузй ба касб мубаддал шудан бархам хурдаанд (15,33).
М. Рузиев ;айд намудааст, ки "замоне расм ва на;шхо ба ивази хат истифода мешуданд. Дар даврахои хеле ;адим аз гил кузагарон куза сохта, дар руи он на;ш ва доирачахо мекашиданд. Кузагар бо ин ороиши худ дар назар чунин доштааст, ки хангоми шикор табари дасташ бо нишони шартии хирс зеб дода шуда, ба сайёд кумак мекунад ва уро аз бадбахтй начот медихад. Хдмин тари; ба зарфхои гилин, ;олибхои чубй, дару дарвоза, сутун ва гайрахо пайдо шуданд, ки бо на;шунигор ва кандакорй оро дода мешуданд" (14,4).
Аз ин гуфтахо бармеояд, ки дар ибтидо на;шунигор дар робита ба расму оинхои мардумй дар руи маснуоти онхо зохир мегардид. На;шунигор дар хамон давра тачассумгари урфу одат ва ифодагари зиндагии маънавии ачдодони ;адими мо махсуб меёфт.
Бахри эхё намудани хунархои волои ниёгон ва равна; додани хунари на;шунигори миллй мо бояд тадбирхои мушаххас андешем. Зеро хунархои мардумие, ки ба нестй расидаандкам нестанд, аммо дар маданияти бадей осори назаррас гузоштаанд. Як ;атор хунари мардумй, инчунин хунари на;;ошй бинобар кам будани талабот, ;адр нашудани мехнат ва дигар авомил аз мадди назар дур монда буданд. Имрузхо баръало мушохида мешавад, ки бо дастгирии Хукумати кишвар барои эхёи хунархои мардумй ба мисоли на;шунигори миллй, яъне муносибат ба санъати ороишй-амалй ва маданияти мардумй тагйир ёфтааст. Ба он на чун зухуроти алохидаи фаромушёфта, балки аз ну;таи назари чун падидаи бо хаёти замони муосир ало;аманд таваччух зохир мегардад ва мафхуми "арч гузоштан", "эхё намудан"-и анъанахои хунархои мардумй ба мисоли на;шунигори миллй раванди васеи муайянро фаро мегирад. Дар ин раванд чустучуи хунармандон, ашё ва асбобу анчом, технологияи истехсолот, омузиши он фаро гирифта шуда,
хамзамон мушкилоти аз наел ба наел мерое гyзоштани хунархои мардyмиро дар назар дорад, ки ин омили мухими хаетии миллати фархангй ба хиеоб меравад (3).
Яке аз роххои эхëи хунари накшунигор ин таълими онба наели имрyзaмебошад, ки яке аз маеъалахои мубрами руз махеуб меëбад. Имкониятхои зиëде мавчуданд, ки ба наели чавони имрyза мо ин ë он хунарро омузонем. Яке аз методхои самарабаxше,ки он ба кор бурда мешавад ва то андозае мавкеи xyдро дар чомеа дарëфтааст таълими хунари накшунигори миллй таваееути мактаби анъанавии уетод-шогирд дар хошияи дарехои фанни наккошй дар муаееиеахои тахеилоти олй мебошад, ки барои ташаккули кобилияти эчодии донишчyëн муеоидат менамояд.
Наккоши машхури Шарк Монй ба ояндаи еанъати накшунигор назар афканда чунин гуфта буд: "Чунон нури кобилияти эчодиро дарëфтан лозим ает, ки вакте ба еуи он харакат мекунем олами зебои нав ба нав кушода шавад, айнан таевир намудани табиат ин еанъати нихой неет, агар каее ба хар як xат чон баxшида тавонад, y ба калиди еанъат еохиб xохад гашт"(8,7).
Кобилият ин чунин xyсyсиятхои фардию псиxологии инеон ает, ки он талаботи фаъолияти муайянро каноат мекунонад ва шароити бомуваффакияти ичрои он мегардад. Аз кобилият еуръат, дониши чукур, оеонй ва уетувории чараëни азxyдкyнии дониш, махорат ва малакахо вобаета ает. Кобилият xyсyсиятхои фардию псиxологии ниебатан мураккаб ает. Хдр як фаъолият аз одам доштани якчанд кобилиятро талаб мекунад: маеалан, кобилияти бадей, мушохидакор будан, xотири накшй ва доштани таеаввуроти эчодй, фикрро анику ифоданок баëн карда тавониетан ва Fайра. Кобилият дар фаъолият зохир мегардад. Ва дар натича бо уеулхои гуногун таълим додан ба макеад мувофик ает (10).
Методи таълим яке аз киемхои аеоеии дидактика буда, дар он конуниятхои умумии таълим ва маориф мухокима мешавад. Агар мазмуни таълим ба еаволи "чиро бояд омyxт", чавоб дихад, методи таълим ба еаволи "чй тавр бояд омyxт" чавоб медихад. Бинобар ин, як мазмуни таълимро бо чанд метод таълим додан мумкин ает (2).
Барои чукур шиное шудан бо методи таълим бояд пеш аз хама шарх ва мазмуни онро донем. Методи таълим алокамандии амалдати муаллим ва мухаееил ает, ки вазифаи он ичрои талаботи таълим ва тарбия мебошад. Яъне, методи таълим аз руи фаъолияти муаллим ва мухаееил муайян мешавад, ки ба воеитаи он дониш, махорат ва малакаи графикии донишчyëн такмил ва кобилияти эчодии онхо ташаккул меëбад (2,112).Модоме, ки методи таълим ба еаволи "чи тавр бояд омyxт" чавоб дихад, мо методи "мубохиеа"-ро иетифода бурдем, ки дар раванди таълими фанни наккошй, дар МДТ "Донишгохи давлатии Хучанд ба номи академик Б. Fафyров", ба иxтисосхои "Санъати таевирй ва накшакашй. Теxнология" ба рох монда шудаает, барои ташаккул додани кобилияти эчодии муаллимони ояндаи еанъати таевирй ба воеитаи накшунигори миллй муеоидат менамояд.
Методи мубохиеа дар низоми интерактивии таълим хамчун уеули пойгохй баромад намуда, чун мухимтарин равиши таълим ба хиеоб меравад. Дар баробари ин, мубохиеа хамчун уеули муетакими методи интерактивии таълим, шиноxта шуда рощщои, гуногуни ташкили мубохиеа мавыуданд (1,83).
Аелан мубохиеа, ки муодили лотинии "discussio"аст, ин тадкикот ë мухокима кардан мебошад. Ба таври дигар гуем, ин мухокимаи коллективонаи муаммои мyшаxxас, еаволхо ë мукоиеаи вазъияти гуногун, маълумот, FOя, нуктаи назар ва пешниход мебошад.
Дар вакти мубохиеа донишчyëн метавонанд хамдигарро пурра кунанд, ë ба якдигар мукобил шаванд. Дар холати якум зиëдтар еифат зохир мегардад, ки ин ба мубохиеа xос мебошад. Дар холати дуюм мубохиеа xарактери бахеу, мунозираро мегирад, яъне ин чо химояи акидаи xyд бартари дорад. Чун коида, дар мубохиеа хар дуи ин унеурхо чой дорад. Мубохиеа ин бахе ë инкишофдихии мубохиеаи хамдигар бо риояи коидахои бахс, омили аеоей барои баланд бардоштани еамаранокии мунозира, яъне мукоиеакунии мавкеи гуногуни музокирачден мебошад.
Методикаи гузаронидани мубохцса. Хдр як мубохиеа одатан дар ее давраи инкишоф гузаронида мешавад: шиноеой; арзëбй; муттахидкунй.
• Дар давраи якум раванди "шиноеой" ва мутобикшавии иштирокчдани мубохиеа ба аели маеъала, ба якдигар, мухити умумй ба вучуд меояд. Махз дар ин давра гузориш ба халли муаммои пешниходшуда коркард карда мешавад.
• Давраи "арзëбй" вазъияти мукоиеакунии маълумот, мавкеъхои гуногун, пайдокунонии проблема ëдоварй мекунад.
• Дар факултети Санъати тасвирй ва технологияи давраи охирин "муттадидкунй"-и коркарди далли ягона ё созишкорона, а;ида ва мав;еъ дар назар дошта мешавад (1,84)Дамин тавр, ба воситаи гуруддо дар раванди таълими фанни на;;ошй барои ичрои на;шунигори миллй, тад;и;от гузаронида шуданд, ки натичадо дар зер оварда шудааст. Дар МДТ "Донишгоди давлатии Хучанд ба номи академик Б. Fафуров",барои донишчуёни гуруддои 301-а ва 301-б дар дамчоягй ва мардилаи дуввум дар алодидагй,вазифагузорй карда шуд, ки оид ба на;ши ислимй муста;илона композитсия тартиб диданд.
Дар натича дама донишчуён супориши додашударо ичро намуданд. Аммо эчодиёти ондо, яъне композитсияи на;ши ислимй нотамом ва бо сифати паст ичро шуда, натичаи бадои умумй манфй гардид. (ниг. ба чадвали 1.)
Цадвали 1. Натицаи тадцицот оиди ташаккулёбии гурухдои 301а-301б дар хамцоягй (48 нафар), хангоми ицрои нацшунигори миллй.
Ба^одщи Натича бо адад Натича бо фоиз
Аъло 1 2,8%
Хуб 20 41,6%
Миёна 27 56,25%
Шумораи донишчуён 48
56,25%
60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 0,00%
1н Аъло
41,60%
1-1
2,80%
1_1
20н
Хуб
27н
Миёна
Барои донишчуёни гуруди 301-а дамчун гуруди назоратй, вазифагузорй карда шуд, ки оид ба на;ши ислимй муста;илона композитсия тартиб диданд (ниг. ба чадвали 2)
Цадвали 2. Натицаи тадцицот оиди ташаккулёбии гурухи назоратии 301а хамагй (25 нафар), хангоми ицрои нацшунигори миллй.
Ба^оди^и Натича бо адад Натича бо фоиз
Аъло 2 8%
Хуб 10 40%
Миёна 13 52%
Шумораи донишчуён 25
Хдмчунин барои донишчуёни гуруди озмоишй низ чунин вазифагузорй карда шуд, яъне оид ба на;ши ислимй муста;илона тартиб додани композитсия.
Натича чунин нишон дод, ки донишчуён босалодият гардида, дар тартиб додани композитсияи на;ши ислимй хеле фаъол буданд ва бадои умумии ондо мусбат дисобида шуд. (ниг. ба чадвали 3.)
52,00%
60,00% 40,00%
50,00%
40,00%
30,00%
20,00% 8,00%
10,00%
0,00%
2н 10н 13н
Аъло Хуб Миёна
Яъне бо истифодаи методи "мубохиса", ки дар боло шарх дода будем, дар тартиб додани композитсияи на^ши ислимй барои донишчуён махорат ва малака пайдо гардида, ^обилияти эчодии онхо барои ичрои на^шунигори миллй дар таълими фанни навдошй ташаккул ёфт.
Цадвали 3. Натицаи тадцицот оиди ташаккулёбии гуру;и назоратии 301 б ;амаги (23 нафар),
Ба^оди^и Натича бо адад Натича бо фоиз
Аъло 6 26,08%
Хуб 12 52,17%
Миёна 5 21,73%
Шумораи донишчуён 23
60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 0,00% А 52,17%
26,08% 26,08% 21,73%
6н \ьло 1 12н Хуб М л 5н иёна
Мо дар ма^олаи мазкур кушиш намудем, шароити омузиши хунари на^шунигори миллиро дар дарсхои накдошй тахлил намуда, асосхои ташаккул додани к;обилияти эчодии муаллимони ояндаи санъати тасвириро ба воситаи на^шунигори миллй дар раванди таълим баррасй намоем. "Дар раванди таълим бояд хар як фанни таълимй ба донишчуён дониш ва хунари анщу муайянро омузонад (3, 247).
Хулоса, бояд зикр намуд, ки масъалаи мазкур хеле мухим мебошад ва мархила ба мархила халлу фасли худро дарёфт намуда истодааст. Ахли чомеаи имруза бояд масъулияти баланд хис намуда, барои пурра аз байн рафтани проблема шавк;у хаваси беандоза ва кордониро оид ба таълими хунару хунармандй ба донишчуён дар таълиму тарбия так;озо намоянд. Дар бисёр муассисахои олии кишвар, мисли: "Донишкадаи давлатии санъати тасвирй ва дизайни Точикистон", МДТ "Донишгохи давлатии Хучанд ба номи академик Б. Fафуров" айни хол донишчуён ба омузиши хунархои мардумй, хосатан хунари миллии навдошй (на^шунигори
миллй) ва бахри эхё намудани мероси ниёгон чиддй машгул хастанд. Бо боварии комил гуфта метавонем, ки мардуми точик хавфи аз байн рафтани фарханг ва санъати ниёгонро барва;т хис намуда, бахри бартараф кардани он тадбирхо андешида, руй ба тара;;й нихода истодааст. Аз ин ру зарур аст, ки на танхо дар на;;оши балки дар раванди таълим фанхои тахассусй - нафа;ат на;;ошй, инчунин кандакорй, гачкорй, кундалрезй, кулолгарй, кашидадузй, гулдузй, куровдузй, сабадбофй, армугонсозй ва гайра барои рушди анъанахои миллии хал;амон самаранок истифода шаванд. Инъикоси хунархои миллй дар офаридани осори хунархои мардумй ба инкишофи хисси худшиносй, ватандориву ифтихори миллй ва инчунин барои ташаккули ;обилияти эчодии донишчуён мусоидат менамояд.
ПАЙНАВИШТ:
1. Азизов, А.А.Истифодаи методхои фаъоли раванди таълими босалохият дар мактаби олй (Дастури таълимй-методй)/А.А.Азизов,Х.М.Сабуров.-Хучанд: Нури маърифат, 2019.-140 с.
2. Азизов, А.А. Методикаи таълими технология (таълими мехнат) дар низоми муносибати босалохият (китоби дарсй)/А.А.Азизов, М.Сайфиддинов,М.Чураев,Ф.Муминов.--Хучанд, Нури маърифат. 2018.- 506 с.
3.Анъанахои хунармандй хамчун тарбия дар педагогикаи хал;й/А.А.Азизов,Ш.Ю. Азизов//Номаи донишгох. Силсилаи илмхои гуманитарй ва чомеашиносй.-2016.-№°4(49)-С245-251.
4. Белинская, Н.А. Декоративное искусство горного Таджикистана (текстиль)/Н.А.Белинская.-Душанбе, Дониш, 1965. - 90 с.
5. Воронина, В.Л. Архитектурный орнамент древнего Пенджикента/ В.Л. Воронина.-М.:Гос.изд.лит-ры по страительству, архитектуры и страительным материалам.1961.-С.98-99.
6. Fафуров, Б. Точикон.-Б.Fафуров.- Душанбе: Ирфон, 1989,-384 с. Ч,.1.
7. Йулдошев, На;шу нигорхои меъморй дар Точикистон/ХгЙулдошев.-Москва-1957-8Досимов, К. "На;;ошй". Бадиий на;ш тугарагй машгулотларининг мазмуни ва
методикаси/КДосимов.- Тошкент - "У;итувчи" - 1982.- 70 с.
9. Массон, М.Е. Из воспоминаний среднеазиатского археолога [Текст]/ М.Е. Массон; О-во охраны памятников истории и культуры Узбекистана.-Ташкент:Изд.-во лит.и искусства, 1976.- 176с.
10. Методхои назариявй ва муаммохои омузгори оянда дар худомузй ва худтарбиякунй [манбаи электронй]. https://durahshon.tj/fan/view post.php?id=581. (санаи истифодабарй: 30.10.2019)
11. Неъматов, Н.Н. История таджикского народа/ Н.Н. Негматов [Текст]. Худжанд: Из-во-«Ношир». 2009 - 814с.
12. Паёми Президенти Чумхурии Точикистон, Пешвои миллат, мухтарам Эмомалй Рахмон ба Мачлиси Олии Чумхурии Точикистон. 26.12.2018 с. шахри Душанбе [манбаи электронй]. http://majmilli.tj/payom/ (санаи истифодабарй 28.10.2019)
13. Паёми Президенти Чумхурии Точикистон, Пешвои миллат, мухтарам Эмомалй Рахмон ба Мачлиси Олии Чумхурии Точикистон. 26.12.2019 с. шахри Душанбе [манбаи электронй]. http://mti.tj/payomi-prezident//majmilli.tj/... (санаи истифодабарй 21.01.2020)
14. Рузиев, М. Ёдгории кандакории Чоркух/М.Рузиев.-Душанбе, Дониш, 1974,- 63 с.
15. Сухарева, О.А. Ходженские сузани / О.А. Сухарева// Этнография Таджикистана - Душанбе.-1985.- С. 29.
16. Шевченко, Г.Л. Орнамент: Методические рекомендации для преподавателей/Г.Л.Шевченко.-Н.Новгород: ННГАСУ, 2009.
REFERENCES:
1. Azizov, A.A. Usage of Active Methods in the Process of Competent Teaching in Higher School (educational-methodical manual) / A.A. Azizov, H.M. Saburov. - Khujand: Light of Enlightenment, 2019. - 140 p.
2. Azizov, A.A. Methods of Teaching Technology (Labor Education) in the System of Competent Attitudes (textbook) / A.A. Azizov, M. Saifiddinov, M. Juraev, F. Muminov. - Khujand: Light of Enlightenment, 2018. - 506 p.
3. Traditions of Handicrafts as Upbringing in National Pedagogy / A.A. Azizov, Sh.Yu. Azizov // Scientific Notes. Series of Humanities and Sociology. - 2016. - №4 (49). - P. 245 - 251.
4. Belinskaya, N.A. Fine Art of Mountainous Tajikistan (textile) / N.A. Belinskaya.- Dushanbe: Knowledge, 1965. - 90 p.
5. Voronina, V.L. Architectural Ornament of Ancient Panjakent / V.L. Voronina. - M.: Gos.izd. lit-ry on construction, architecture and construction materials,1961. - P. 98 - 99.
6. Gafurov, B. Tajiks. B. Gafurov. - Dushanbe: Cognition, 1989, - 384 p. -V.1.
7. Yuldashev, H. Architectural Designs in Tajikistan / H. Yuldashev. - M., 1957.
8. Kosimov, K. "Painting" / K. Kasimov. - Tashkent: Teacher, - 1982. - 70 p.
9. Masson, M.E. From the Memoirs of Central Asian Archaeologist [text] / M.E. Masson; About the protection of monuments of history and culture of Uzbekistan. - Tashkent: Literature and Art, 1976. - 176 p.
10.Theoretical Methods and Problems Beset with the Future Teacher in self-study and self-education [electronic source]. https://durahshon.tj/fan/view_post.php?id=581. (Date of request: 30.10.2019).
11.Nematov, N.N. The History of the Tajik People / N.N. Negmatov [text]. - Khujand: Publisher, 2009. - 814 p.
12.The Message of Tajikistan Republic President, Leader of the Nation, Emomali Rahmon to the Majlisi Oli of Tajikistan Republic. 12/26/2018 Dushanbe city [electronic source]. http://majmilli.tj/payom/ (Date of request: 28.10.2019).
13.The Message of Tajikistan Republic President, Leader of the Nation, Emomali Rahmon to the Majlisi Oli of Tajikistan Republic. 26.12.2019 Dushanbe city [electronic source]. http: //mti.tj/payomi-prezident//majmilli.tj / ... (Date of request: 21.01.2020).
14.Ruziyev, M. Monuments in Chorkuh / M. Ruziev. - Dushanbe: Knowledge, 1974, - 63 p.
15.Sukhareva, O.A. Suzani in Khujand / O.A. Sukhareva // Ethnography of Tajikistan - Dushanbe, -
1985.- P. 29.
16.Shevchenko,G.L.Ornament: manual for teachers/GL Shevchenko.- N.Novgorod: NNSASU, 2009.
