Научная статья на тему 'МАРКАЗИЙ ОСИЁ ДАВЛАТЛАРИ БИЛАН МАДАНИЙ ВА ГУМАНИТАР ҲАМКОРЛИК ҲИНДИСТОНИНГ ЮМШОҚ КУЧ ОМИЛИ СИФАТИДА'

МАРКАЗИЙ ОСИЁ ДАВЛАТЛАРИ БИЛАН МАДАНИЙ ВА ГУМАНИТАР ҲАМКОРЛИК ҲИНДИСТОНИНГ ЮМШОҚ КУЧ ОМИЛИ СИФАТИДА Текст научной статьи по специальности «Политологические науки»

CC BY
31
4
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Болливуд фильмлари / қўшиқлар / ҳинд телевизион сериаллари / ижобий имидж / йога машқлари / рақс санъати / ҳинд таълими / мусиқа фестиваллари / Bollywood Movies / songs / indian TV series / positive Image / yoga Practices / dance art / indian art / music festival

Аннотация научной статьи по политологическим наукам, автор научной работы — Мустапова, Ҳилола

Ушбу мақолада Ҳиндистоннинг Марказий Осиёдаги иштироки, давлатлараро ҳамкорликнинг изчил ва ажралмас қисми бўлган маданий-гуманитар йўналишдаги алоқалари хусусиятлари, Ҳиндистон минтақа давлатлари билан муносабатларида “юмшоқ куч”дан фойдаланишидаги имкониятлари таҳлил қилинади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

CULTURAL AND HUMANITARIAN COOPERATION WITH CENTRAL ASIAN COUNTRIES AS A SOFT POWER FACTOR OF INDIA

This article analyzes India's participation in Central Asia, the characteristics of cultural and humanitarian relations, which are a consistent and integral part of interstate cooperation, and the possibilities of using "soft power" in India's relations with the countries of the region.

Текст научной работы на тему «МАРКАЗИЙ ОСИЁ ДАВЛАТЛАРИ БИЛАН МАДАНИЙ ВА ГУМАНИТАР ҲАМКОРЛИК ҲИНДИСТОНИНГ ЮМШОҚ КУЧ ОМИЛИ СИФАТИДА»

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(11), November, 2023

МАРКАЗИЙ ОСИЁ ДАВЛАТЛАРИ БИЛАН МАДАНИЙ ВА ГУМАНИТАР ХДМКОРЛИК ХДНДИСТОНИНГ ЮМШОК КУЧ

ОМИЛИ СИФАТИДА

Х,илола Мустапова

сиёсий фанлар буйича фалсафа доктори (PhD), ТДШУ

АННОТАЦИЯ

Ушбу мацолада Хиндистоннинг Марказий Осиёдаги иштироки, давлатлараро уамкорликнинг изчил ва ажралмас цисми булган маданий-гуманитар йуналишдаги алоцалари хусусиятлари, Хиндистон минтаца давлатлари билан муносабатларида "юмшоц куч "дан фойдаланишидаги имкониятлари таулил цилинади.

Калит сузлар: Болливуд филъмлари, цушицлар, уинд телевизион сериаллари, ижобий имидж, йога машцлари, рацс санъати, уинд таълими, мусица фестиваллари

В данной статье анализируется участие Индии в Центральной Азии, особенности культурно-гуманитарных отношений, которые являются последовательной и неотъемлемой частью межгосударственного сотрудничества, а также возможности использования «мягкой силы» в отношениях Индии со странами региона.

Ключевые слова: Болливудские фильмы, песни, индийские сериалы, позитивный имидж, упражнения йоги, танцевальное искусство, индийское образование, музыкальные фестивали

This article analyzes India's participation in Central Asia, the characteristics of cultural and humanitarian relations, which are a consistent and integral part of interstate cooperation, and the possibilities of using "soft power" in India's relations with the countries of the region.

Key words: Bollywood Movies, songs, indian TV series, positive Image, yoga Practices, dance art, indian art, music festival

Адабиётлар та^лили ва методлар: Макола тайёрлаш жараёнида мавзуга доир инглиз, хинд ва рус олимларининг илмий ишларига мурожаат килинди. Шунингдек, маколада назарий-методологик, статистик тахлил ва тизимлаштириш тамойиллари, шунингдек, киёсий, тизимли тахлил каби усуллардан фойдаланилди.

АННОТАЦИЯ

ABSTRACT

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

(E)ISSN:2181-1784 www.oriens.uz 3(11), November, 2023

Кириш. Хрзирги халкаро муносабатларда давлатлараро хамкорликнинг изчил ва ажралмас кисмини маданий-гуманитар йуналишдаги алокалар ташкил килади. Бу борада Узбекистан Республикаси Президенти Ш.М.Мирзиёевнинг куйидаги сузларини келтириш уринли булади: "Маданий-гуманитар хамкорлик давлатлар уртасидаги муносабатлар мухитини шакллантиради, инсонларни бирлаштиради" [1]. Шу маънода, Узбекистон Республикасининг Х,индистон Республикаси билан маданий-гуманитар сохалардаги алокаларини йулга куйиши ва ривожлантиришини катор омиллар билан изохлаш мумкин. Х,ар бир давлат янги ва энг янги даврда ташки сиёсатида уз маданиятига асосланган уз брендини илгари сургани холда маданий дипломатия жараёнида хорижликларга юксак маданияти (адабиёти, санъати, таълими ва шу кабилар)ни хам, анъанавий маданият (ахоли орасида кенг таркалган маданияти)ни хам курсатишга интилади[2].

Дунёдаги куплаб инсонларнинг Х,индистон хакидаги тасаввурлари шаклланишида Болливуднинг хиссаси катта булиб, Марказий Осиё давлатлари хам бундан мустасно эмас. Х,инд фильмлари собик Совет Иттифоки таркибига кирган давлатларда илк бор 1950-йилларда оммалашган. "Жаноб 420" ёки "Диско раккоси" каби классик фильмларни марок билан томоша килиб улгайган катта авлод вакиллари машхур хинд фильмларининг кушикларини яхши эслашади. 2018 йил Х,индистоннинг собик ташки ишлар вазири Сушма Свараж Тошкентга ташриф буюрган чогида кекса бир узбек аёли таникли Болливуд фильмидан кушикни маромига етказиб куйлаганида хайратини яшира олмаган экан. Ташки ишлар вазирлиги вакили Равеш Кумар юкоридаги холатга тегишли роликни Инстаграмга жойлаштириб: "Болливуд чегара билмайди!" [3] деган сузларни ёзиб колдиради.

Бош вазир Нарендра Модининг 2015 йил Марказий Осиёнинг бешта давлатига амалга оширган ташрифи Х,индистон минтака давлатлари билан муносабатларида уз "юмшок куч"идан унумли фойдаланишига янги имкониятлар яратди. Х,индистон маданий махсулотлари собик совет давридан буён минтакада жуда машхур булиб келган. Бу ердаги инсонлар хинд мусикасини тинглашади ва хинд фильмларини марок билан томоша килишади. Х,индистоннинг "Марказий Осиё билан богланиш сиёсати" нафакат энергетика, хавфсизлик сохаларида, балки сиёсат, маданият ва бошка сохаларда хам хамкорлик килишга каратилган яхлит сиёсатдир[4].

Болливуд фильмлари, кушиклари ва хинд телевизион сериалларининг Марказий Осиёда оммалашиши Х,индистоннинг минтакадаги ижобий имижини шакллантиришда мухим омил хисобланади.

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(11), November, 2023

Мух,окама. Бугун Х,индистон телевидение ва кино саноатида маданиятининг кимматбахо кирраларидан унумли фойдаланиш билан бирга, хукумат бир катор маданий ва маърифий алмашинув дастурларини хам ташкил килмокда. Маданий алокалар буйича хинд шеърларининг Марказий Осиё давлатларининг тилларига таржима килинишини молиялаштиради хамда маданий фестивалларга хомийлик килиб, минтака буйлаб ракс дасталари ва мусикий гурухларнинг гастролларини утказади. Марказий Осиё давлатларида дунёнинг 160 дан ортик давлатида уз амалий дастурларини таклиф килаётган Х,индистоннинг Техник ва иктисодий хамкорлик дастури (ITEC) фаолият олиб бормокда. Тиббий ва техник салохиятни инобатга олган холда кейинги йилларда, Африка мамлакатларидаги шифохона ва университетларга масофавий тиббиёт ва таълим сохасида ёрдам берадиган Пан-Африка электрон тармоги модели асосида Марказий Осиё минтакасининг бешта давлати учун хам тиббиёт ва таълимга мулжалланган ана шундай электрон тармок яратиш режалаштирилган [5].

Х,индистон нафакат Марказий Осиёдан талабаларни тахсил олишга кабул килмокда, балки талабалар алмашинуви дастурларидан хам кенг фойдаланишда давом этмокда. Х,ар йили минглаб хиндистонлик талабалар тиббиёт сохасида уз таълимларини давом эттириш учун Марказий Осиё давлатларига келишмокда. Сунгги йилларда Марказий Осиё мамлакатларида тиббиёт сохасидаги хиндистонлик талабалар сони анча ошди[6].

Хрзирги вактда Х,индистон икки томонлама алокаларнинг маданий жихатларини янада кучайтиришда узининг бой маданий меросидан кенг микёсда фойдаланмокда. Козогистоннинг Олмаота шахрида 1994 йилда ташкил килинган марказ негизида 2007 йилда Остона (хозирги Нурсултон) шахрида Х,инд маданий маркази ташкил этилди. Бу марказ козогистонликлар орасида машхур булган хинд фильмлари, йога машклари, ракс санъати ва хинд таълимини таргиб килиш борасида катта ишларни амалга оширмокда[7]. Марказ хинд ва козок мусика фестивалларига хам мезбонлик килмокда[8]. Икки мамлакатнинг маданият сохасидаги тегишли мутасадди идоралари бошчилигида мунтазам равишда козок ва хинд маданият кунлари утказиб келинмокда. Шунингдек, козок мусикаси ва фольклор ракслари Х,индистонда анча таникли хисобланади. Нурсултон шахридаги Свами Вивекананда (Swami Vivekananda) маданият маркази турли маданий тадбирларни ташкил килиш билан шугулланади, шу жумладан, йога, ракс ва мусика дарсларини утказиш, хинд фестивалларини нишонлаш ана шулар жумласидандир. Х,индистон Козогистон талабалари учун Х,индистоннинг маданий алокалар кенгаши (The

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(11), November, 2023

Indian Council for Cultural Relations) стипендия дастурлари буйича турли фанлардан стипендиялар ажратади[9]. Ушбу стипендия дастури буйича Козогистонга ажратилган 15 та йуналиш мавжуд. Дастур Х,индистоннинг юзга якин етакчи олий таълим муассасалари, шу жумладан, Х,индистон технологиялар институти ва мамлакатдаги хусусий коллежлар билан хамкорликни уз ичига олади. 1992 йилдан бери Х,индистоннинг техник ва иктисодий хамкорлик дастури (ITEC) буйича мингдан ортик мутахассислар малака оширдилар. Таълим ва фан вазирлигининг таклифига асосан Х,индистоннинг техник ва иктисодий хамкорлик (ITEC) дастури доирасида 2018 йил 25 июндан 3 августгача Козогистоннинг 25 нафар укитувчисига олти хафталик махсус курс ташкил этилди[10].

Х,индистон маданият вазирлиги кумагида Козогистонда Х,индистон маданият фестивали утказилди[11]. 2017 йилдан бери 200 дан зиёд козок миллатига мансуб талабаларга Маданий алокалар буйича кенгаш томонидан таклиф килинган уз таълимларини Х,индистоннинг олий укув юртларида давом эттириш имконини берувчи грантлар берилди[12].

Тожикистонда эса давлат мустакиллигига эришилганидан буён Х,индистон мамлакат ривожланишида мухим стратегик хамкор сифатида бахоланмокда. Хусусан, 2006 йилда "юмшок куч" омили доирасида 0,6 млн А^Ш доллари микдоридаги грант хисобидан Бедил номидаги Ахборот технологиялари маркази фойдаланишга топширилди. Лойиха олти йил давомида Х,индистон томонидан тулик молиявий таъминланди ва Тожикистон давлат сектори учун IT-мутахассислар тайёрлаб берди. Бундан ташкари, Х,индистон энг замонавий мухандислик институтини барпо этиб, 2011 йил 2 июнда фойдаланишга топширди, Тожикистондаги 37 та мактабда компьютер лабораториялари яратиш лойихасини муваффакиятли тарзда амалга оширди[13].

Маданий алокаларни янада чукурлаштириш ва кенгайтириш учун эса Душанбедаги Свами Вивекананд (Swami Vivekananda) маданият маркази Х,индистоннинг маданий алокалар кенгаши томонидан юборилган укитувчилар махсус курсларни таклиф килишмокда. Марказда хинд тили дарслари хам мавжуд. Йога хам Тожикистоннинг махаллий ахолиси орасида жуда машхур. Х,индистон маданият маркази махаллий йога укитувчилари билан мунтазам тарзда йога дарсларини таклиф килади. Х,ар йили «Халкаро йога куни» нафакат маданият маркази томонидан, балки Тожикистоннинг турли шахарларида куплаб кишилар томонидан кенг нишонланади. 2020 йилда Тожикистонлик йога ихлосмандлари маданият Маркази томонидан ташкил этилган «Менинг

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(11), November, 2023

хаётим, менинг йогам» видеоблоглари танловида икки номинация буйича иштирок этишди[14].

Шуниси эътиборлики, 1000 дан ортик тожик фукаролари Х,индистоннинг техник ва иктисодий хамкорлик дастури (1ТЕС) хамда маданий алокалар буйича кенгаш томонидан берилган давлат стипендияларидан фойдаланган холда Х,индистоннинг олий укув юртларида таълим олиш имкониятига эга булдилар[15].

Шунингдек, Х,индистоннинг Тожикистонга гуманитар ёрдамлари хам салмокли курсаткичларга эга. Х,индистон Помир хамда Рашт водийсидаги сув тошкини ва кучки курбонларига ёрдам бериш учун 2015 йилда 100 минг А^Ш доллари микдорида гуманитар ёрдам курсатди. 2017 йил март ойида Тожикистонда табиий офатлар юз берганида гуманитар ёрдам сифатида яна 100 минг А^Ш доллар ажратган. 2018 йилда Х,индистон Тожикистоннинг турли худудларига Россияда ишлаб чикарилган 10 та тез тиббий ёрдам машинасини хадя килди[16].

Х,инд мусикаси ва Болливуд фильмлари Тожикистонда жуда машхур булиб, бу купинча мамлакатда хинд-урду тилларини урганишга катта кизикиш борлиги билан боглик. Бирок тожик тилига таржима килинаётган хинд фильмларининг йиллик сони Эрон фильмлариникига нисбатан жуда кам[17].

Душанбе шахридаги Х,индистон элчихонаси кошида ташкил килинган Х,инд маданият маркази (2003 йилда) асосан ракс, йога ва хинд таълимининг мамлакатда оммалашиши учун фаолият олиб бормокда[18].

Тошкентда хинд таълими ва йога машклари билан шугулланувчи маданий алокалар буйича хукумат кенгаши томонидан бошкарилувчи Лал Баходир Шастри номидаги Х,инд маданият маркази фаолият олиб бормокда. Х,инд тили Узбекистоннинг куплаб олий укув юртларида укитилмокда ва узбек радиоси карийб 50 йилдан бери хинд тилидаги радиоэшиттиришларни оммага хавола этиб келмокда[19]. Шунингдек, Узбекистонда истикомат килаётган хинд жамоаси Холи, Дивали каби байрам тадбирларида ва Х,инд маданият маркази хомийлигида ташкил этилган турли дастурларда иштирок этади[20].

Узбек ва хинд халкларининг тарихи, адабиёти, мусикаси, санъати ва меъморчилигидаги ухшашликлар, уларнинг узаро бойиши ва бир-бирига утишида Захириддин Бобур ва унинг авлодлари катта ахамият касб этади. Уларнинг бекиёс мероси Узбекистон ва Х,индистон уртасида икки томонлама муносабатларни мустахкамлаш, илмий ва маданий сохадаги самарали алокаларни ривожлантиришда улкан салохиятга эга[21].

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(11), November, 2023

Хусусан, 2017 йилда Хиндистон Миллий музейи томонидан Бобурнинг 1528 йилда ёзилган «Девони Бобур» кулёзмаси хамда 1640 йилда чизилган «Шахзода Дори Шикохнинг туй маросими» миниатюраси нусхаларининг расман Узбекистонга такдим этилиши икки томон уртасидаги маданий алокаларни мустахкамлашда рамзий кадам булди[22].

Узбекистон ва Хиндистон уртасидаги халц дипломатияси хам жадал ривожланмокда. Бу борада икки томонлама маданий алокаларни кенгайтиришга 1991 йилдан буён хисса кушиб келаётган Узбекистон—Хиндистон дустлик жамиятининг хам ахамияти катта. Амалга оширилаётган доимий маданий-маърифий алокалар натижасида икки мамлакат фукаролари турли сохаларда бир-бирлари хакида кенг маълумотга эга булмокда. 2017 йил 13-16 январь кунлари Хдйдаробод шахрида утказилган ракс фестивалида Узбекистондан "Навбахор" ашула ва ракс ансамбли раккосалари иштирок этиб, хинд томошабинларини уз дастурлари билан мамнун килдилар.

Тошкент шахридаги Лал Баходир Шастри номли Хинд маданият марказида хинд мумтоз ракси «Катхак», йога ва хинд тили буйича машгулотлар ташкил килинган. Тошкент давлат Шаркшунослик университетида хинд тили ургатилмокда. Шунингдек, университетда Махатма Ганди номидаги Хиндистон тадкикотлар маркази хам фаолият юритмокда. Узбек тили буйича дарслар Дехлидаги Жамия миллия исламия университетида олиб борилмокда. Тошкент давлат шаркшунослик университети хиндшуносларидан профессор Улфат Мухибова 2007 йилда, доцент Сирожиддин Нурматов 2017 йилда Хиндистон маданий алокалар кенгашининг "Хинд тилини ривожлантириш ва таргиб килишдаги хизматлари учун" мукофотига сазовор булган[23].

Хиндистон таълим сохасида яхши натижаларга эришмокда, унинг сифати буйича Жанубий ва Шаркий Осиёнинг аксарият давлатларидан анча илгарилаб кетган. Хиндистон олий укув юртлари ичида энг машхур йуналишлар ахборот технологиялари, менежмент ва фармакологиядир. Бу борада Узбекистон Республикасининг олий укув юртлари 10 дан ортик хинд олий таълим муассалари ва илмий-тадкикот марказлари билан хамкорлик урнатган[24].

Хиндистон маданий алокалар кенгаши (ХМАК) дастурлари доирасида узбекистонликларга хар йили хинд олий укув юртларида турли йуналишларда таълим олишлари учун 25 та грант ажратилади. Хар йили аксарият узбекистонлик мутахассислар Хиндистоннинг техник ва иктисодий хамкорлик (1ТЕС) дастури доирасида инглиз тили, банк иши, кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик, бошкарув, кишлок хужалиги ва бошка сохаларда Хиндистонда малака ошириб келмокда.

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(11), November, 2023

Томонлар узаро хамкорликнинг энг истикболли йуналишларидан бири сифатида ахборот технологиялари сохасини, биринчи галда, хиндистонлик мутахассислар хакли равишда дунёда етакчи уринда турадиган дастурий махсулотлар ва телекоммуникация ускуналари ишлаб чикариш, масофали таълим ва бошка тармокларни кайд этдилар. Тошкент Ахборот технологиялари университети кошида Жавахарлаъл Неру номидаги хинд-узбек ахборот технологиялари маркази ташкил этилиб, унда бу сохадаги профессор-укитувчиларнинг малакаси оширилмокда ва талабалардан етук кадрлар тайёрланмокда[25]. Бу ерда ёш мутахассислар энг илгор усуллар асосида таълим олмокда, дастурлашнинг замонавий принциплари кенг жорий килинмокда.

Х,индистон хукуматининг Маданий алокалар буйича кенгаши хар йили Х,индистондаги олий укув юртларида укиш учун узбекистонликларга 20 та грант такдим этмокда[26].

Туризм сохасидаги хамкорлик хам ривожланиб бораётган икки томонлама манфаатли хамкорлик динамикасида катта ахамият касб этмокда. Шуни таъкидлаш лозимки, юртимизда Х,индистондан ташриф буюрувчи сайёхлар салмоги тобора ошиб бормокда. ЮНЕСКО маданий меросига киритилган Самарканд, Бухоро, Хива ва Шахрисабзнинг улугвор меъморий ёдгорликлари, ажойиб табиати ва иклими, шунингдек узбек халкининг анъанавий мехмондустлиги замонавий Узбекистонга хинд сайёхларнинг кизикишини оширмокда. Узбекистонга келувчи хиндистонлик сайёхлар кескин купайганини 2016 йилда 16 мингга якин хиндистонлик сайёх мамлакатимизга ташриф буюрганидан хам билса булади.

Узбекистон ва Х,индистон маданияти, урф-одати ранг-баранглиги, дунё маданий меросининг ёркин намуналарига бойлиги билан улкан сайёхлик салохиятини узида акс эттиради. Шу боис мазкур соха бугунги кунда икки мамлакат иктисодий хамкорлигининг устувор йуналиши сифатида бахоланмокда.

Х,индистон хукумати ^иргизистонда йога ва хинд тилини оммалаштириш буйича бир катор тадбирлар уюштириб, унга бу борада моддий жихатдан кумаклашмокда, шунингдек киргизистонлик санъаткорларнинг Х,индистондаги гастроль сафарларини куллаб-кувватлади[27] ва Х,индистонда киргиз маданияти кунлари утказилди[28].

Х,индистон маданий алокалар кенгаши ^иргизистон фукароларига ^индистон олий укув юртларида таълим олиш учун, Х,индистон Техник ва иктисодий хамкорлик дастури эса Х,индистонда касбий тайёргарлик уташ учун

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(11), November, 2023

грантлар таклиф этмокда. Бундан ташкари, К^иргизистондаги Транспорт ва архитектура университетининг 1Т-маркази, Дипломатик академия кошидаги махсус илмий лаборатория, олтита шифохонани богловчи телетиббиёт алокалари, Бхабхатрон-П ускунаси хамда саратон касалликларини даволаш учун тасвирлаш симулятори — буларнинг бари Хиндистон томонидан курсатилаётган техник ёрдамга мисоллардир. Хиндистоннинг техник ва иктисодий хамкорлик (1ТЕС) дастури доирасидаги техник ёрдам, айникса, инсон ресурсларини ривожлантириш нуктаи назаридан берилаётган ёрдам айникса салмоклидир.

Таълим борасида, Уш давлат университети кошида ташкил этилган Хиндшунослик маркази (1997 йилда) киргиз олимлари ва зиёлиларини хинд маданияти ва цивилизацияси билан таништиришда кул келмокда. Марказ кунгиллилар томонидан бошкарилади. Унда инглиз ва хинд тиллари, йога ва катхак ракс курслари ташкил этилган.

Шунингдек, 2019 йил март ойида Норин, ^оракул ва Бишкек шахарларида Махатма Ганди таваллудининг 150 йиллигига багишлаб «Олтин Тож Хиндистон—^иргизистон» дустлик жамияти билан хамкорликда йога, классик хинд ракси ва вегетариан хинд ошхонаси фестиваллари булиб утди[29].

Хиндистон Туркманистон билан якин, дустона ва тарихий алокаларга эга. Дехлида XIII асрда Хиндистонда яшаган буюк туркман мутафаккири Шамс-ул-Орифиншох Байбаний хотирасига курилган «Туркман дарвозаси» ана шу дустликнинг ёркин ифодасидир. Хозирда икки томонлама муносабатлар олий даражадаги мунтазам ташрифлар билан мустахкамланиб бормокда. Туркманистон хукумати Хиндистондаги туркман маданияти фестивалларини амалий жихатдан куллаб-кувватлади, уз навбатида, Хиндистон хам Туркманистонда хинд маданияти фестивалларини ташкил килмокда. 2015 йилда Дехлининг кумаги билан Ашхободда Йога ва анъанавий тиббиёт маркази очилди[30]. Умуман олганда, хинд кино ва сериаллари туркманлар орасида машхур. Худди шу каби хинд мусикаси хам туркман халки калбидан алохида жой олган. Туркманистоннинг турли шахарларида мунтазам равишда хинд кинофестиваллари утказиб келинади. 2017 йил май ойида Ашхобод шахрида Хиндистон ва Туркманистон уртасида дипломатик муносабатлар урнатилганининг 25 йиллигига багишлаб «Хинд маданияти хафталиги» доирасида бадиий кургазмалар, ракс томошалари, кино ва таомлар фестивали утказилди. 2018 йил апрель ойида Хиндистоннинг «Табла» гурухи Туркманистон давлат маданият маркази томонидан ташкил этилган «Кухна мусика санъати бешиги» халкаро илмий анжумани ва фестивалида иштирок

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(11), November, 2023

этиш учун Туркманистонга ташриф буюрди. 2019 йил август ойида 14 кишидан иборат «Болливуд Роскерс» гурухи Туркманистонда чикиш килди.

Уз навбатида, «Галкиниш» туркман маданий фольклор гурухи 2018 йил декабрь ойида булиб утган Халкаро ракс ва мусика фестивалида иштирок этиш учун Х,индистонга ташриф буюрди. Марказий Осиёдаги биринчи йога ва анъанавий тиббиёт маркази Хдндистон бош вазири тарихий ташрифи доирасида 2015 йил июль ойида Ашхободда очилган эди. Х,индистондан марказга йога укитувчиси ва Аюрведа мутахассиси руйхатдан утган хамда кизикувчиларга дарс ва консультациялар бериб келинмокда.

Х,индистон узининг ITEC дастури оркали Туркманистон фукароларига таълим имкониятларини такдим этиб келмокда. 1994 йилда Туркманистон учун махсус дастур яратилганидан буён 400 дан ортик туркман фукароларининг тахсил олиши таъминланди. Бундан ташкари, 300 дан ортик туркманистонлик талаба Х,индистоннинг турли номдор университетларида тахсил олмокда. 2010 йилда Х,индистон Ашхободдаги Озоди Жахон тиллари институтида хинд тили булими ташкил этилган булиб, у ерда университет талабаларига хинд тили ургатилади[31].

Х,индистон ва Марказий Осиё уртасидаги хамкорликнинг асосий йуналишларидан бири — фармацевтика ва согликди саклаш булиб, бу COVID-19 пандемияси талофатларидан сунг 2021 йил 19 декабрда утказилган учинчи Х,индистон—Марказий Осиё мулокоти доирасида яна бир бор алохида кайд этилди. Марказий Осиё давлатлари Х,индистоннинг COVID-19 вакциналари ва асосий дори воситаларини пандемиянинг дастлабки боскичида етказиб бериш буйича курсатган ёрдамини юксак бахолаб, миннатдорлик билдирдилар. Уз навбатида, Нью-Дехли ^озогистон ва Узбекистондан олинган тиббий буюмлар, 2021 йил апрель-май ойларида Х,индистонда COVID-19 нинг иккинчи тулкини пайтида Туркманистон томонидан курсатилган ёрдамни юксак бахолади. Вакциналарни таксимлаш, технологиялар трансфери, махаллий ишлаб чикариш кувватларини ошириш, тиббий буюмлар етказиб беришни ривожлантириш самарали булиши таъкидланди[32]. Зотан, Хдндистон ушбу сохада жахон бозорида катта мавкега эга. Х,инд компанияларининг баъзилари Claris Life Sciences, Ranbaxy, Dr Reddy's Labs, Lupine Laboratories, Unique Laboratories ва Aurobindo Pharma Марказий Осиёга фармацевтика махсулотларини экспорт килади. Ушбу компанияларнинг баъзилари ишлаб чикариш булимларини Марказий Осиёнинг узида ташкил килишни режалаштирмокдалар. ^озогистон ва Х,индистон биргаликда ташкил килган "Kazakhstanpharma" кушма корхонасининг фармацевтика фабрикаси Олмаотада барпо этилди[33].

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(11), November, 2023

Хулоса урнида таъкидлаш мумкинки, Хиндистон, кайсидир маънода, Марказий Осиёга кириб келиш ва ушбу минтакада уз мавкеини кучайтиришга бошка буюк давлатлар, хусусан, Россия ва Хитойга Караганда кеч киришган булса-да, айрим сохаларда жуда катта салохиятга эга. Айникса, маданий-гуманитар сохада узининг "юмшок кучи"дан минтакада унумли фойланиши учун Хиндистоннинг анча катта имкониятлари мавжуд.

REFERENCES

1. Мирзиёев Ш.М. Интеграция ва хамкорлик йулидаги янги имкониятлар // Миллий тикланишдан — миллий юксалиш сари. 4-жилд. — Тошкент: "Узбекистон" НМИУ, 2020. — Б. 267.

2. Сайфуллаев Д.Б. Узбекистон Республикаси маданий дипломатиясининг шаклланиши ва ривожланиши. Тарих фан. доктори (DSc) дисс. ... Автореф. — Тошкент: 2020. — Б. 5.

3. Wood C. India's Soft Power at Play in Central Asia. August 23, 2018. // URL: https://thediplomat.com/2018/08/indias-soft-power-at-play-in-central-asia

4. Martand Jha. India's Connect Central Asia Policy. December 02, 2016. // URL: https://thediplomat.com/2016/12/indias-connect-central-asia-policy-2/

5. India-Central Asia. 2021. https://www.insightsonindia.com/international-relations/bilateral-regional-and-global-groupings-and-agreements-involving-india-and-or-affecting-indias-interests/india-central-asia/

6. Wood C. India's Soft Power at Play in Central Asia. August 23, 2018. // URL: https://thediplomat.com/2018/08/indias-soft-power-at-play-in-central-asia

7. Indian Cultural Centre. Embassy of India — Astana, Kazakhstan, accessed May 31, 2018. // URL: https://www.indembastana.gov.in/page/icc/

8. India-Kazakhstan relations. Ministry of External Affairs — Government of India, last modified August 2017. // URL: http://www.mea.gov.in/Portal/ForeignRelation/Bilateral Brief India Kazakhstan Au g 2017.pdf

9. P.India's Economic Opportunities in Central Asia. September 17, 2018. // URL: https://idsa.in/policybrief/indias-economic-opportunities-in-central-asia-pstobdan-170918

10. P.India's Economic Opportunities in Central Asia. September 17, 2018. // URL: https://idsa.in/policybrief/indias-economic-opportunities-in-central-asia-pstobdan-

170918

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(11), November, 2023

11. Festival of India in Kazakhstan. Ministry of Culture — Government of India, last accessed June 19, 2018. // URL: http://www.indiaculture.nic.in/festival-india-kazakhstan

12. Festival of India in Kazakhstan. Ministry of Culture — Government of India, last accessed June 19, 2018. // URL: http : //www.indiaculture.nic.in/festival-india-kazakhstan

13. India-Central Asia. 2021. https://www.insightsonindia.com/international-relations/bilateral-regional-and-global-groupings-and-agreements-involving-india-and-or-affecting-indias-interests/india-central-asia/

14. India-Central Asia. 2021. https://www.insightsonindia.com/international-relations/bilateral-regional-and-global-groupings-and-agreements-involving-india-and-or-affecting-indias-interests/india-central-asia/

15. India-Tajikistan relations. Ministry of External Affairs — Government of India, last modified January 2016, // URL: https://mea.gov.in/Portal/ForeignRelation/Taj ikistan_Jan_2016_english.pdf

16. India-Central Asia. 2021. https://www.insightsonindia.com/international-relations/bilateral-regional-and-global-groupings-and-agreements-involving-india-and-or-affecting-indias-interests/india-central-asia/

17. Sanjay Sharmal. Central Asia is best place to host centenary of Indian cinema next year. The Times of India, last modified April 1, 2012. // URL: https://timesofindia.indiatimes.com/city/chandigarh/Central-Asia-is-best-place-to-host-centenary-of-Indian-cinema-next-year/articleshow/12494040.cms

18. India-Tajikistan relations. Ministry of External Affairs — Government of India, last modified January 2016. // URL: https://mea.gov.in/Portal/ForeignRelation/Tajikistan Jan 2016 english.pdf

19. India-Uzbekistan relations. Ministry of External Affairs — Government of India, last modified 2013. // URL: https://www.mea.gov.in/Portal/ForeignRelation/Uzbekistan.pdf

20. India-Uzbekistan relations. Ministry of External Affairs — Government of India, last modified 2013. // URL: https://www.mea.gov.in/Portal/ForeignRelation/Uzbekistan.pdf

21. MaMaraynoBa Y36eKHCTOH-X,HHgHCTOH xaMKopnHragarH ycryBop HyHannrnnapHH pHBO^nanrapHrn HCTHK^onnapn. 01.10.2018. // URL: http://isrs.uz/uz/maqolalar/uzbekiston-indiston-amkorligidagi-ustuvor-iunalislarni-rivozlantiris-istikbollari

22. MaMaTKynoBa Y36eKHCTOH-X,HHgHCTOH xaMKopnHragarH ycTyBop HyHannrnnapHH pHBO^nanrapHrn HCTHK^onnapn. 01.10.2018. // URL:

Oriental Renaissance: Innovative, (E)ISSN:2181-1784

educational, natural and social sciences www.oriens.uz

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7 3(11), November, 2023

http://isrs.uz/uz/maqolalar/uzbekiston-indiston-amkorligidagi-ustuvor-junalislarni-rivozlantiris-istikbollari

23. X,HHg,HCTOH MagaHHH anoK;anap Kemamn 6nnaH x,aMKopnHK KeHraHMOKga. https://uza.uz/uz/posts/hindiston-madaniy-aloqalar-kengashi-bilan-hamkorlik-kengaymoqda_245398

24. MaMarKynoBa y36eKHCTOH-X,HHg,HCTOH xaMKopnHragarH ycTyBop HyHannrnnapHH pHBO^naHTHpnm HCTHKÔonnapn. 01.10.2018. // URL: http://isrs.uz/uz/maqolalar/uzbekiston-indiston-amkorligidagi-ustuvor-junalislarni-rivozlantiris-istikbollari

25. IT Park signed a memorandum with the Uzbek-Indian Center of Information Technologies. 2021-03-01. // URL : https ://www.it-park.uz/en/itpark/news/it-park-signed-a-memorandum-with-the-uzbek-indian-center-for-information-technologies-named-after-jawaharlal-nehru-at-the-tashkent-university-of-information-technologies-named-after-muhammad-al-khorazmiy

26. India-Uzbekistan relations. Ministry of External Affairs — Government of India, last modified 2013, // URL: https://www.mea.gov.in/Portal/ForeignRelation/Uzbekistan.pdf

27. Subhash Kumar Baitha. India-Kyrgyzstan relations: future prospects and challenges. International Journal of Applied Social Science 2, No. 9-10 (2015): 316.

28. Orakbayeva U., and Medeubayeva Zh. "Historical and cultural links between Kyrgyzstan and India" (2016): 112. // URL: http://shodhganga.inflibnet.ac.in/bitstream/10603/119852/9/09 chapter%204.pdf

29. India-Central Asia. 2021. https://www.insightsonindia.com/international-relations/bilateral-regional-and-global-groupings-and-agreements-involving-india-and-or-affecting-indias-interests/india-central-asia/

30. Joint statement between Turkmenistan and India during the prime minister's visit to Turkmenistan. Ministr of External Affairs-Government of India, last modified July 11, 2015. // URL: http://www.mea.gov.in/bilateraldocuments.htm?dtl/25456/Joint Statement between Turkmenistan_and_India_during_the_Prime_Ministers_visit_to_Turkmenistan

31. India-Central Asia. 2021 // URL: https://www.insightsonindia.com/international-relations/bilateral-regional-and-global-groupings-and-agreements-involving-india-and-or-affecting-indias-interests/india-central-asia/

32. India-Central Asia relations: Growing convergence brings relations to strategic heights. January 11, 2022. https://www.orfonline.org/expert-speak/india-central-asia-relations/?amp

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

(E)ISSN:2181-1784 www.oriens.uz 3(11), November, 2023

33. Ramakrushna Pradhan. India's Soft Power in Central Asia: Why it Must Act on the Look North Policy. Mainstream, VOL LIII No 29 New Delhi July 11, 2015. // URL: http://www. mainstreamweekly.net/article5792.html

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.