Научная статья на тему 'ЎЗБЕКИСТОН ВА ҲИНДИСТОН: ОЛИЙ ТАЪЛИМ СОҲАСИДА АЛОҚАЛАРНИНГ РИВОЖЛАНИШ ТЕНДЕНЦИЯЛАРИ'

ЎЗБЕКИСТОН ВА ҲИНДИСТОН: ОЛИЙ ТАЪЛИМ СОҲАСИДА АЛОҚАЛАРНИНГ РИВОЖЛАНИШ ТЕНДЕНЦИЯЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
106
13
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Ўзбекистон / Ҳиндистон / олий таълим / таълим дастурлари / фармасевтика / ахборот технолигиялари / талабалар. / Uzbekistan / India / higher education / educational programs / pharmaceuticals / information technology / students.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Сайфуллаев, Беҳруз Дилшод Ўгли

Таълим ва илм-фан соҳасида ҳамкорлик маданий-гуманитар муносабатларнинг асосий қисмини ташкил этади. Таъкидлаш ўринлики Ҳиндистон бу борада юқори потенциалга эга давлатлардан ҳисобланади. Хусусан, Ҳиндистон илм-фани, таълим, ахборот техналогиялари, тиббиёт, фармасевтика каби йўналишларда дунёда етакчилик қилиб келмоқда. Мазкур мақолада Ўзбекистон ва Ҳиндистон ўртасидаги маданий гуманитар алоқаларнинг таркибий қисми ҳисобланмиш-олий таълим соҳасидаги алоқаларнинг йўлга қўйилиши ва унинг янги тенденцияларда ривожланиб бориши илмий тадқиқ этилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

UZBEKISTAN AND INDIA: DEVELOPMENT TRENDS OF RELATIONS IN THE FIELD OF HIGHER EDUCATION

Cooperation in the field of education and science is the main part of cultural-humanitarian relations. It is worth noting that India is one of the countries with high potential in this regard. In particular, India has been leading the world in areas such as science, education, information technology, medicine, and pharmaceuticals. In this article, the establishment of relations in the field of higher education, which is considered a component of cultural and humanitarian relations between Uzbekistan and India, and its development in new trends are scientifically researched.

Текст научной работы на тему «ЎЗБЕКИСТОН ВА ҲИНДИСТОН: ОЛИЙ ТАЪЛИМ СОҲАСИДА АЛОҚАЛАРНИНГ РИВОЖЛАНИШ ТЕНДЕНЦИЯЛАРИ»

УЗБЕКИСТОН ВА ХИНДИСТОН: ОЛИИ ТАЪЛИМ СОХАСИДА АЛОЦАЛАРНИНГ РИВОЖЛАНИШ ТЕНДЕНЦИЯЛАРИ

d https://doi.org/10.5281/zenodo.7398730

Сайфуллаев Бехруз Дилшод угли

Тошкент давлат шаркшунослик университети таянч докторанти

sayfullayev behruz@mail.ru

АННОТАЦИЯ

Таълим ва илм-фан соуасида уамкорлик маданий-гуманитар муносабатларнинг асосий цисмини ташкил этади. Таъкидлаш уринлики Хиндистон бу борада юцори потенциалга эга давлатлардан уисобланади. Хусусан, Хиндистон илм-фани, таълим, ахборот техналогиялари, тиббиёт, фармасевтика каби йуналишларда дунёда етакчилик цилиб келмоцда. Мазкур мацолада Узбекистон ва Хиндистон уртасидаги маданий гуманитар алоцаларнинг таркибий цисми уисобланмиш-олий таълим соуасидаги алоцаларнинг йулга цуйилиши ва унинг янги тенденцияларда ривожланиб бориши илмий тадциц этилган.

Калит сузлар: Узбекистон, Хиндистон, олий таълим, таълим дастурлари, фармасевтика, ахборот технолигиялари, талабалар.

Узбекистон мустакилликни кулга киритиб, Х,индистон давлати билан 1992 йил 18 мартда дипломатик муносабатларнинг урнатилиши натаижасида илм-фан ва таълим сохдсидаги алокалар сифат жихдтдан янги боскичга кутарилди. Узбекистон ва Х,индистон уртасида узаро алокаларни ривожлантиришда олий таълим сохдсидаги хдмкорлик катта ахдмият касб этади. Бу алокалар 1992 йил октябрь ойида Х,индистон таълим вазирлиги ва Узбекистон олий ва урта махсус таълим вазирлиги уртасида тузилган баённома доирасида олиб борилди. Баённомада икки амамлакат уртасида узаро талабалар, укитувчилар ва олимлар айирбошлаш, илмий-тадкикот ишларини хдмкорликда олиб бориш назарда тутилган.

Хусусан, Тошкент тиббиёт академиясида Х,индистон Республикаси учун мазкур йуналишда кадрлар тайёрлаб бериш йула куйилиб, 1992 йилда 143 та талаба ва 1 та аспирант таълим олди. Шунингдек, мустакилликнинг дастлабки 1992-1993 йилларида Узбекистондаги олий укув юртларида 179 та

595

хиндистонликлар халк хужалигининг турли сохалари буйича тайёрланди, улардан 25 киши Узбекистонда номзодлик диссертацияларини химоя килди. Уз навбатида, 1993-1994 йилларда Узбекистонлик 28 та талаба ва устозлар Х,индистонга укиш ва малака ошириш учун юборилди.

1993 йил май ойида Х,индистон бош вазири Нарасимха Рао узининг Узбекистонга сафари чогида хиндшунослик муаммолари билан шугулланувчи йирик илмий марказлардан бири-УзР ФА Шаркшунослик институтига ташриф буюриб, институтга совга сифатида инглиз тилида ёзилган 45 томдан иборат "Дунё халкларининг мукаддас китоблари" номли туплам, инглиз ва хинд ширифларига эга булган электрон ёзув машинасини такдим этди ва институт томонидан чикарилаётган "Шаркшунослик" альманахини молийвий рагбатлантирди. 1993 йилда Узбекистоннинг 20 га якин илмий тадкикот институтлари Х,индистоннинг турли илмий муассасалари билан хамкорлик килди.

Х,индистон билан олий таълим йуналишидаги хамкорлик янги тахрирдаги

2005 йил 5 апрель куни кабул килинган Таълим сохасида хамкорлик буйича алмашинув дастури асосида амалга оширилмокда. Х,ар йили Х,индистоннинг маданий алокалар кенгаши дастурлари доирасида узбекистонликларга хинд олий укув юртларида турли йуналишларда таълим олиши учун 25 та стипендия (жой) ажратилади. Х,ар йили аксарият узбекистонлик мутахассислар Х,индистоннинг техник ва иктисодий хамкорлик дастури доирасида инглиз тили, банк иши, кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик, бошкарув, кишлок хужалиги ва бошка сохаларда Х,индистонда малакаларини ошириб келмокда.

2006 йилдан бошлаб Тошкент Ахборот Технологиялари Университети кошида Жавахарлал Неру номидаги хинд-узбек ахборот технологиялари маркази ташкил етилиб, унда бу сохада профессор-укитувчиларнинг малакаси оширилмокда ва талабалардан етук кадрлар тайёрланмокда.

Уз-урнида таъкидлаб утирш уринлики, Узбекистон ва Х,индистон уртасида олий таълим сохасидги хамкорлик ва хиндшунос кадрлар тайёрлашда Тошкент давлат шаркшунослик университети (ТДШУ) алохида ахамият касб этади. Мазкур университетда 1947 йилдан бошлаб хинд тилидан таълим бериб келинади. Х,инд тили, Х,индистон тарихи, фалсафаси, сиёсати ва иктисодиёти буйича мутахассислар тайёрланмокда. Университетда 2006 йилдан бошлаб Х,индистон элчихонаси билан хамкорликда "Махатма Ганди" номли хиндшунослик маркази ташкил этилган.

ТДШУ хамда Х,индистоннинг Дехли, Жамиа Миллиа Исламиа, Гужарат, Мавлоно Озод миллий урду университетлари, Голиб институти ва Урду тилини ривожлантириш миллий кенгаши билан хамкорлик урнатилган. Хусусан, Х,индистоннинг Жамиа Миллиа Исламиа ва Дехли универистетлари билан узаро англашув меморандум имзоланди. Бундан ташкари 2020/2021 укув йилида ТДШУ МДХ, мамлакатлари олий таълим муассасалари орасида биринчи булиб Гужарат университети билан хамкорликда хинд тили лингвистикаси буйича магистратура йуналишида илк кушма таълим дастури (double degree) йулга куйилди.

Икки давлат уртасида олий таълим сохасидаги алокалар, айникса, сунгги турт йилда янада жадал ривож топмокда. Бунда Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг 2018 ва 2019 йилларда Х,индистонга амалга оширган ташрифлари натижалари, икки давлат рахбарлари уртасидаги самимий ва конструктив мулокот алохида ахамият касб этади.

Узбекистон рахбари 2019 йил январь ойида Х,индистонда "Жушкин Гужарат" халкаро саммитидаги нуткида ушбу давлат билан узок муддатли стратегик шерикликни мустахкамлаш - Узбекистон ташки сиёсатининг устувор йуналишларидан бири эканини алохида таъкидлаб, катор ташаббусларни илгари сурди, жумладан, маданий-гуманитар алмашинувни янада кенгайтириш масалаларига алохида эътибор каратди. 2019 йилда икки мамлакат муносабатлари тарихида биринчи марта Тошкент ва Андижон шахарларида Х,индистоннинг етакчи Амити ва Шарда университетлари ишга туширилди ва самарали фаолият олиб бормокда.

Самарканд иктисодиёт ва сервис институтида Х,индистон мехмонхона менежменти халкаро институти билан хамкорликда кушма таълим дастури жорий этилди. 2017 йил июль ойида мамлакатимизнинг Дехлидаги элчихонаси кумагида Х,индистоннинг йирик олий укув юртларидан бири - Жамия Миллия Исламия университетида узбек тили ва маданияти хонаси очилди. Бу ерда хинд талабалари узбек тилини ургана бошладилар. 2020 укув йилидан бошлаб Термиз давлат университетида "Х,инд укув хонаси" фаолияти йулга куйилди.

Узбекистон олий таълим тизимининг инвестициявий жозибадорлигини ошириш, хорижий таълим ва илм-фан технологияларини жалб этиш доирасида Узбекистоннинг Х,индистондаги элчихонаси ва "People Hive LLC" компанияси раиси Паван Абрахам уртасида 2020 йил 9 октябрда видеомулокот утказилди. "Пеопле Х,иве ЛЛС" компанияси 15 йил аввал ташкил этилган булиб, хозирги вактда АКШ ва Х,индистонда бир неча филиалларга эга. Компания раиси

П.Абрахам бир вактнинг узида Хдндистон Бирлашган савдо-саноат палатаси Шимолий Америка булими президенти сифатида фаолият юритади. "People Hive LLC" компанияси раиси тиббиёт таълими билан бир каторда хамкорликнинг истикболли йуналишлари сифатида мухандислик, АКТ, сунъий интеллект, менежмент, кишлок хужалиги, хусусан, интенсив баликчилик ва шоличилик каби таълим йуналишларини санаб утди. Мутахассис фикрича, бугунги кунда Х,индистонда талаб юкори булган мазкур йуналишлар буйича олий таълим муассасалари уртасида хамкорликнинг йулга куйилиши Узбекистон олий таълим тизимининг халкаро жозибадорлигини яна-да ошишига хизмат килади. П.Абрахам Узбекистондаги олий таълим тизими асосларига бахо берар экан, уни Марказий Осиёдаги халкаро таълим дастурларини амалга оширувчи "хаб"га айлантириш учун барча имкониятлар мавжудлигини таъкидлади.

Бухоро давлат тиббиёт институти ва "People Hive LLC" компанияси уртасида урнатилган хамкорлик доирасида 2019-йил июль ойида Х,индистоннинг бир катор штатларида Узбекистон олий укув юрти фаолиятига багишланган такдимотлар ташкил этилди. Натижада 2019-2020 укув йилидан бошлаб 50 нафарга якин хинд фукаролари Бухоро давлат тиббиёт институтида таълим олиш имконига эга булди. Шуни алохида кайд этиш лозимки, Бухоро давлат тиббиёт институти 2020 йил 25 сентябр куни Х,индистоннинг Ноида халкаро университети базасида уз филиалини ташкил этиш буйича меморандум имзолади.

2020-2021 укув йилидан институт профессор-укитувчилари Тиббиёт ва жаррохлик бакалаври дастури асосида укишга кабул килинган Х,индистон фукароларига уз мамлакатларида тахсил беришади. Келишувга биноан, Халкаро Ноида Университети таълим жараёни учун зарур инфратузилма, моддий-техник база, укув лабораториялари хамда клиник базалардан фойдаланиш буйича ёрдам курсатади. Укишга кабул килинган талабалар биринчи икки йилни Х,индистонда, колган 3 йилни эса Бухорода утказишади. Бу пандемия шароитида хинд талабаларининг уз ватанларида туриб тахсил олишлари учун хам кулай имконият яратади. Уз навбатида, Бухоро давлат тиббиёт институти 2019 йилда Х,индистон фукароларига таълим бериш хукукини берувчи Тиббиёт кенгаши аккредитациясидан утди. 2020 укув йилидан бошлаб 50 га якин хинд фукаролари укишга кабул килинди.

2020 йилнинг 15 августида Аллахобод шахридаги Хдндистон Ахборот технологиялари институти ва Самарканд давлат узаро англашув

меморандумини имзолади. Хужжатда академик билим ва тажриба алмашиш, маърузалар, илмий тадкикотлар, учрашувлар ва бошка тадбирларни утказиш максадида укитувчилар алмашинуви кузда тутилган. Меморандумга мувофик Х,индистон Ахборот технологиялари институти худудида Ахборот-коммуникация технологиялари буйича Узбекистон-Х,индистон маркази ташкил этилади.

Шунингдек, Урганч давлат университетида Х,индистоннинг Бхарати Видяпиит тадкикот ва менежмент урганиш институти билан 2020 йилнинг 16 декабрьь куни хамкорликдаги алмашув укув дастурлари йулга куйилди. Унга кура, икки укув даргохининг профессор-укитувчилари томонидан магистратура ва бакалавриатура иктидорли талабалари жами 100 нафар талабага 10 кун давомида алмашув укув машгулотлари олиб борилади. УрДУ 2-боскич магистрантлари учун "Бизнесни тадкик килиш усуллари" фанидан Бхарати Видияпиит тадкикот ва менежментни урганиш институти профессори Др.Веена Трипатхи ва бакалавриат таълим йуналишлари талабаларига "Молиявий бозорлар" фанидан профессор Др. Алка Дхингралар масофадан онлайн тарзда интерактив машгулотларини олиб бордилар.

Узбекистонда Х,индистон билан хамкорликда ахборот техналогиялари сохасида етакчи кадрлар тайёрлаш максадида Узбекистон Республикаси Вазирлар махкамасининг 2021-йил 29-июндаги 401-сон карори асосида Жиззах шахрида "Самбхрам" университети ташкил этилди. "Самбхрам" университети Х,индистон нодавлат олий таълим ташкилоти хисобланади. Ахборот-коммуникация технологиялари сохасида олий маълумотли кадрларни тайёрлаш Университетнинг асосий вазифа ва фаолият йуналишларидан биридир. Университетда укитиш кундузги таълим шаклида инглиз, рус тиллари ва давлат тилида тулов-контракт асосида амалга оширилади. Бакалавриат таълим йуналишлари ва магистратура мутахассисликларига кабул параметрлари Университет томонидан белгиланади. Университет битирувчиларига Узбекистон ва Х,индистонда олий таълим тугрисидаги хужжат сифатида тан олинадиган диплом берилади.

Узбекистон ва Х,индистон олий таълим муассасалари уртасидаги хамкорлик куламини кенгайтириш борасида олиб борилаётган ишлар доирасида 2022 йил май ойида Наманган мухандислик-курилиш институти делегациясининг ^индистонга ташрифи амалга оширилди. Институт вакилларининг ташриф давомида Х,индистоннинг Уттар-Прадеш штати Мейрут шахрида жойлашган Субхарти университети рахбарияти билан музокаралар

yTKa3g,H. MynoKpT aKyHuga hkkh ohhh ysyB ropTH ypTacuga xaMKopnuK MeMopaHgyMH HM3onaHgH. Ma3Kyp MeMopaHgyM npo^eccop-yKHTyBHunap Ba Tanaôanap anMarnuHyBH, ysyB Ba aKageMHK gacTypnap ôopacuga xaMKopnuK, HHMHH-TagKHKOT umnapuHH ôupranHKga ropuTum Kaôu Kynnaô nonuxanapHH y3 HHHra onagu.

2022 HHHHHHr aBrycTHga xopu^HH MaManaKaraapgaH ôhphhhh ôynuô ^HHgncTOHHHHr ^exnu maxpuga TomKeHT THÔÔHëT aKageMuacu (TTA) BaKonarxoHacH onungu Ba Mamxyp XHHg KoMnaHuacu "Axis Institute of International Education" ôunaH anorçanap ypHarangu. Ma3Kyp KoMnaHua AKageMuaHHHr X,HHgucTOHga ohhh thôôhh TatnuMHH TamKun этнm, Ma3Kyp MaMnaKaT MexHar 6o3opuga Tanaô MKppu ôynraH THÔÔHëT MyTaxaccucnapHHH Tanëpnam ôyHHna y^yB pe^anapu Ba gacTypnapuHH umnaô HHKum, unrop THÔÔHëT Myaccacanapuga TTA paxôapuaTH Ba npo^eccop-yKHTyBHunapu ynyH ManaKa omupum Ba CTa^HpoBKanap ywrnTupum Syauna MaH^aaraapuHH xuMoa Kunagu.

Xynoca KHnuô aÔTraHga Y3ÔeKHCTOHHHHr 22 Ta onufi yKyB ropra 50 ra aKUH XHHg yHHBepcuTeTH ôunaH TatnuMHHHr Typnu HyHanHmnapuga MeMopaHgyM Ba ÔHTHMnap HM3onaraH. X,aMKop onufi yrçyB wpraapu opacuga ^aBOxapnatn Hepy yHHBepcuTeTH, ^exnu yHHBepcuTeTH, MaBnoHO 03og ypgy Munnufi yHHBepcmera, MaHunan, ry^apaT, ^aHgurapx yHHBepcHTeTnapH, Mup30 Fonuô HHcTHTyTH, ^HHgucTOH TexHonorua Ba Monua HHcTHTyTnapu 6op. Ohhh TatnuM coxacuga aManra omupunraH umnap Kenrycuga Y36eKHcTOH Ba X,HHgucTOHga unM-^aHHHHr puBo^naHHmuga, myHHHrgeK, HKTHcoguëTHHHHHr TappaKKHH этнmнga, KpneBepca, MaMnaKaTnapuMH3 ypTacugaru gycTOHa ano^anapHHHr MycTaxKaMnaHumura xu3MaT KHnagu.

REFERENCES

1. Y3MA M-37-^oHg, 2-pyfixaT, 84-HHFMa ^ung, 130-BapaK.

2. Y3MA M-2-$oHg, 1-pyfixaT, 109-HHFMa ^ung, 57-Baparç.

3. r.PuxcueBa. AôaguH gycraHK HaMyHacu // Xan^ cy3H, 2022 fiun 25 aBrycT.

4. MaMaTKynoBa Prospects for the development of priority areas of uzbek-indian cooperation. http://www.isrs.uz/en/maqolalar/uzbekiston-indiston-amkorligidagi-ustuvor-junalislarni-rivozlantiris-istikbollari. Accessed 15.05. 2021

5. Sayfullayev B. From the history of cultural relations between Uzbekistan and India // Innovative development discourse modern science and education. CONFERENCE DATE 30-05-2021 Utah, USA. 57-60 p

"MARKAZIY VA JANUBIY OSIYO: j> VOLUME 2 | SPECIAL ISSUE 25

MADANIYATLARARO MULOQOT Q ISSN 2181-1784

CHORRAHASIDA" SJIF 2022: 5.947 | ASI Factor = 1.7

6. CHAHKOB O. Y36eKHCTOH-^HHgHCTOH: MagaHHH-ryMaHHTap xaMKopnuKHHHr aHrn 6ockhhh // https: //dunyo .info/cyrl/site/inner/ozbekiston-%oD2%oB3indiston_madaniy-gumanitar_0/oD20/oB3amkorliknmg_yangi_bosqichi-xBs Accessed 15.08. 2022

7. O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarorlari // https://iibb.uz/uz/menu/ozbekiston-respublikasi-vazirlar-mahkamasining-qarorlari

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.