Научная статья на тему 'МАРҲАЛАҲОИ ДАВЛАТСОЗИИ ЭМОМАЛӢ РАҲМОН'

МАРҲАЛАҲОИ ДАВЛАТСОЗИИ ЭМОМАЛӢ РАҲМОН Текст научной статьи по специальности «История и археология»

CC BY
192
27
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ТОҷИКИСТОН / ИСТИқЛОЛИ ДАВЛАТӢ / СУЛҲ / РИЗОИЯТИ МИЛЛӢ / ВАҲДАТИ МИЛЛӢ / ИСЛОҲОТИ КОНСТИТУТСИОНӢ / ДАВЛАТСОЗӢ / ИқТИСОДИЁТ / ФАРҲАНГ / МАОРИФ / ҷАВОНОН / ЗАНОН / ДИН

Аннотация научной статьи по истории и археологии, автор научной работы — Абдуфаттоҳ Шарифзода

Дар мақола муаллиф кӯшиш намудааст, ки нақши Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро ҳамчун Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ ва давлати навини тоҷикон бо далелҳои асноди муътамад ба қалам диҳад. Муаллиф саҳми боризи Президенти мамлакат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро дар таъмини сулҳу субот ва таҳкими ваҳдати миллӣ, ба эътидол овардани вазъи муташанниҷи сиёсӣ дар кишвар, ислоҳоти конститутсионӣ ва эъмори давлати ҳуқуқбунёд ва марҳалаҳои давлатсозиро мавриди таҳқиқ қарор додааст. Мақолаи мазкур дар шинохти шахсияти фавқулода ва хизматҳои бузурги муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон барои мардуми шарифи Тоҷикистони соҳибистиқлолу соҳибиқболамон ва миллати тоҷик мусоидати бештар хоҳад кард.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

STAGES FORMING THE STATEHOOD OF EMOMALI RAHMON

The author tried to analyze in the article the role of the President of the Republic of Tajikistan, Honorable Emomali Rahmon, as the Founder of Peace and National Unity and the new state of Tajiks through strong arguments and reliable documents. The author researched the outstanding contribution of the President of the country, Emomali Rahmon, to ensuring peace and stability, strengthening national unity, normalizing the tense political situation in the country, constitutional reforms and establishing the rule of law, as well as the stages of statehood formation. This article will help to recognize the outstanding personality and great merits of Emomali Rahmon before the noble people of an independent and blessed Tajikistan.

Текст научной работы на тему «МАРҲАЛАҲОИ ДАВЛАТСОЗИИ ЭМОМАЛӢ РАҲМОН»

абрешимшуда, даромад ба хазинаи Ашкониён кодиш ёфт ва окибат ба сукути хукумати сулолаи Аршакиён оварда расонид.

Калидвожа^о: Порт, Рим, Сосониён, сулола, кудрат, давлат, сиёсат, таназзул, баруамхурй.

ПРИЧИНЫ ЗАКАТА И ПАДЕНИЯ АШКАНИДСКОГО ШАХАНШАХСТВА

В данной статье рассматриваются причины упадка и падения династии Аршакидов. Автор рассматривает исторические источники и научные труды отечественных и зарубежных ученых и приходит к выводу, что в результате длительных войн с Римом ослабевает основа политической и военной мощи династии Аршакидов.

Второй причиной упадка этого царства является внутридинастический конфликт аршакидов, в результате ослабления центральной власти правители отдельных областей отказывались подчиняться центру. Еще одной причиной стала гражданская война в Китае, явившаяся фактором упадка торговли по Великому Шелковому пути, в результате уменьшились поступления доходов в казну государства, что, как следствие, привело к падению правления династии Аршакидов.

Ключевые слова: Парфия, Рим, династия, власть, государство, политика, упадок, упразднение.

REASONS FOR THE DECLINE AND FALL OF THE PARTHIAN EMPIRE

This article discusses the reasons for the decline and fall of the Arshakid dynasty. The author examines historical sources and scientific works of domestic and foreign scientists and comes to the conclusion that as a result of long wars with Rome, the basis of the political and military power of the Arshakid dynasty is weakening. The second reason for the decline of this kingdom is the intra-dynastic conflict of the Arshakids, as a result of the weakening of the central power, the rulers of certain regions refused to obey the center. Another reason was the civil war in China, which was a factor in the decline of trade along the Great Silk Road, as a result, revenues to the state treasury decreased, which, as a result, led to the fall of the Arshakid dynasty.

Key words: Parthia, Rome, Sassanids, dynasty, power, state, politics, decline, abolition.

Сведение об авторе: Сайнаков Сайнак Парпишоевич - Институт истории, археологии и этнографии имени А. Дониша НАНТ, кандидат исторических наук, доцент, ведущий научный сотрудник отдела древней, средневековой и новой истории. Адрес: 734025, Республика Таджикистан, г. Душанбе, пр. Рудаки, 33; тел: (+992) 934162099), E-mail: saynakov2012 @mail.ru; saynak.rushon.saynakov@mail.ru

Information аЫМ the author: Saynakov Saynak Parpishoevich - A. Donish Institute of History, Archeology and Ethnography of the National Academy of Sciences of Tajikistan, Candidate of Historical Sciences, Leading Researcher of the Department of Ancient, Medieval and New History. Address: 734025, Republic of Tajikistan, Dushanbe, 33.; тел: (+992) 934162099), Rudaki Ave.E-mail:saynakov2012@mail.ru; saynak.rushon.saynakov@mail.ru

4-♦

УДК 32 (575.3)

МАР^АЛА^ОИ ДАВЛАТСОЗИИ ЭМОМАЛЙ РА^МОН

ШАРИФЗОДА А. А., Дастгохи ичроияи Президента Чумхурии Точикистон

Вакилони Шурои Олии Чумхурии Точикистон тамоми масъулиятро дар назди таърих, халку Ватан ва чомеаи чадонй ба душ гирифта, дар Ичлосияи XVI самтх,ои тараккиёти чумхуриро муайян карданд.

Дар вазъияти дахшатбори бухронй Ичлосияи XVI Шурои Олй дар таъ-рихи муосири Точикистон накши басо дам такдирсоз бозид.

Рохбари боэътимоде, ки дар он вазъи мушкили сиёсй ва низомй бояд кишварро идора карда, масъулияти таърихиро ба ухда мегирифт, дар ин Ич-лосия ба таври конунй интихоб шуд.

Аз 197 нафар вакилон, ки дар Ичлосияи XVI Шурои Олй иштирок дош-танд, 186 нафар ба чонибдории мухтарам Эмомалй Рахмон овоз доданд ва хамин тарик, ин фарзанди баруманди миллат Раиси Шурои Олии Чумхурии Точикистон интихоб шуданд [6, 1].

Бояд зикр кард, ки мардуми Точикистон дар Раёсати олии кишвар шахсияти ормониеро дидан мехостанд, ки аз калби мардум бархоста, шебу фарозхои зиндагй, талхиву ширинй, дарду мушкилот ва орзуву омоли уро донад, розу ниёзхои кунуниву таърихии миллатро дар ниходи худ парва-ридаву эхсос намояд, бо садокати фарзандй халку Ватанро химоят ва ба зиндагии шоиста хидоят намояд.

Мардум хостори шахсияте буданд, ки бар иловаи истеъдоди рохбариву давлатдорй бо ростиву покй, бо доштани хикмати зиндагии мардумони одй, бо донишу хиради азалй ороста бошад. Вакилон бо такя ба ин хусни нияти мардуми азияткашида чавонмардеро ба сарварии миллат баргузиданд, ки бо часорату тавонмандй, фазилати давлатдорй ва мардумсолорй, бо неруи заковати фитрй, бо садокат ва мухаббати бекарон ба халку Ватан ба захмхои хуншори миллат дармон бахшиданро бар душ гирифт.

Интихоби вакилони халк интихоби сахех ва мувофик ба ормонхову хостахои чомеаи точикон буд. Дар нахустин суханронии худ ба хайси Раиси Шурои Олии Чумхурии Точикистон Эмомалй Рахмон боэътимод ба дилу ният ва такя ба он боварие, ки намояндагони халк ба у иброз намуданд, бармабнои хиради мардум савганд ёд кард, савганди садокат ба Ватану миллат, ба дирузу имрузу фардои точикон, ки чарогашро афрухта хохад дошт, бо чахондории муносиб ба чадди аълои миллати хеш ба сарманзили максуд хидоят хохад кард, завраки умедро ба сохили мурод хохад расонид [16, 00: 29.38-00: 30.18].

Рохбари нави давлат мухтарам Эмомалй Рахмон баркарор намудани сулхро аз вазифахои асосй ва аввалиндарачаи худ хисобида, гуфта буданд: «Ман касам ёд мекунам, ки тамоми донишу тачрибаамро барои дар хар хона ва хар оила баркарор шудани сулх равона карда, барои гулгулшукуфии Ватани азизам садокатмандона мехнат мекунам. Барои ноил шудан ба ин нияти мукаддас агар лозим шавад, чон нисор мекунам, чунки манн ба ояндаи неки ватанам ва хаёти хушбахтонаи халки азияткашидаам бовар дорам» [7].

Вакилони халку намояндагони тарафхои мукобил ва дар симои онхо мардуми чумхурй рохбари фидокор ва ба кавлу амали худ содику устуворро пайдо намуданд.

Рохбари нави давлат аз лахзахои аввал хуб медонистанд, ки чй мехоханд ва чй бояд кард, дар сурате, ки аксари мардуми Точикистон дар холати яъсу ноумедй ва нобоварй ба ояндаи нек умр ба сар мебурданд.

Мyхтаpам Эмомалй Рахмон даp назди худ чунин хадаф гyзошта бyданд: «Бояд маpдyмpо дyбоpа саpчамъ каpда, давлати навини точиконpо аз паpо-кандагй начот дих£м. Баpои ин ман тамоми хастиамpо бахшидаам».

Эмомалй Рахмон аз нахустин pyзхои баpкаpоp гаpдидани сохти консти-тутсионй зина ба зина асосхои давлати нави точиконpо бyнëд гузоштанд.

Ва хизмати таъpихии Эмомалй Рахмон аз он ибоpат аст, ки даp замони бyхpони шадиди сдасиву иктисодй, ки давлату миллат даp холати нобудшавй каpоp дошт, бо кабули як ^TOp санадхои мeъëpию хукукй ба бyнëдy тачдид ва тахкими сохтоpхои давлат ва шохахои хокимияти давлатй асос гузоштанд.

Тахияи аслхои бyнëдгyзоpи Конститутсия ва дигаp асноди хукукии во-баста ба он, аз чумла, конунхои мутобик ба замон ва шаpоити нави таъpихй аз омилхои асосии суботи ичтимоиву сиëсии чомeа ба хисоб мepаванд. ТаF-йиpоти куллии низоми давлатдоpй pасмияти вокeият ëфтани онpо даp низо-ми конyнгyзоpии мамлакат низ такозо дошт, ки аввалин падидахои он даp чаpаëни Ичлосияи XVI Шypои Олии Ч,yмхypии Точикистон ба зyхyp омада буд.

Бо хидояту дастypоти Раиси Шypои Олй, ки бyнëди асосхои давлати сохибистиклоли точиконpо баp пояи манфиатхои миллй хадафи олй эълом дошта буданд, бyнëди FOявии ислохоти низоми конyнгyзоpй муайян каpд шуд. Савганд ва сyханpонии Эмомалй Рахмон даp маснади Раиси Шypои Олй, пайваста бо фаъолияти pохбаpй ва изхоpотy сyханpонихои y назаpиëт ва фалсафаи давлатдоpиашонpо ба вучуд оваpда, заминаи конгептуалии тачад-дуди низоми конyнгyзоpиpо фаpохам сохт:

Пpeзидeнти Ч,yмхypии Точикистон мyхтаpам Эмомалй Рахмон андeша-хои хyдpо доиp ба сохти давлатдоpии Точикистон аввалин боp даp Ичлосияи XVI Ш^ои Олй баëн дошта, изхоp каpда буданд, ки «ман чонибдоpи давлати дeмокpатй, хукукбушд, дунявй ва ичтимой хастам. Ин максаду маpоми аксаpияти ахолии чyмхypй мeбошад. Ин pохи ягонаи мост ва мо хeч вакт аз ин pох баpнамeгаpдeм». Таъpих исбот намуд, ки Пeшво ва pохнамои миллат ба ин пpинсипхои бyнëдй хамeша содик монданд. «Он замони мypаккаб -ëдоваp мeшавад, Пeшвои миллат,- Точикистон бо таъсиpи чанги тахмилй ва дасисаи душманони хоpичй мeтавонист аз хаpитаи чахон нeст шавад, миллатpо паpeшонй ва паpокандагй интизоp буд» [8, 2].

Кдтъият, пофишоpй ва суботи сиëсии Рохбаpи давлат даp таъйиди сохти давлатдоpй - давлати дeмокpатй, хyкyкбyнëд ва дунявй бо хифзу иpшоди ху-вияти миллй хадафe буд, ки пайванди таъpихy замон ва Точикистону чахонpо аз назаpи низоми конyнгyзоpй имконпазиp мeгаpдонид.

Бинобаp ин, OFOЗи солхои навадуми каpни сипаpишyда пас аз эълони Ис-тиклолияти давлатй даp Точикистон заpypати ташаккули заминаи боэътимо-ди хукукй, ки такя ба аpзишхои миллй ва pyкнхои таъpихй тавонад ба эъмоpи давлати дeмокpатй, хyкyкбyнëд, дунявй, хифзи якпоpчагии кишваp, ташаккули макомоти хокимияти давлатй, таъмини хифзи хукуку озодихои инсон ва шахpванд, тахкими худшиносии миллй ва инкишофи озодонаи FOяхои чомeаи шахpвандй мусоидат намояд, ба мдан омад.

Шароити со^ибистиклодй талаб менамуд, ки дар кишвар хар чи зудтар исдохоти конститутсионй гузаронида, Конститутсияи давдати сохибихтиёр кабул гардад ва дар он максаду мароми чомеа, давдат ва сохти давдатдорй, инчунин, масъадахои дигари кадидии чомеа - сохибихтиёрй, демократй, ху-кукбунёдй, дунявй ва ягонагии давдат, унсурхои дигари асосии сохтори конститутсионй, аз чумда, сохибихтиёрии хадк, арзиши одй будани инсон, хукук ва озодихои у муайян карда шаванд.

Ин хадаф имконият медод, ки Точикистон ба чомеаи чахонй хамчун давдати сохибихтиёр муаррифй гардида, дар як вакт, дар заминаи он санадхои меъёрии хукукие эчод шаванд, ки тартиби ташкид ва фаъодияти макомоти хокимияти давдатиро муайян карда, манфиатхои миддии хадки точикро химоя намоянд ва муносибатхои чамъиятиро, ки дар давраи аввади таърихии гузариш аз низоми идоракунии сотсиадистй ба низоми демократй карор дошт, танзим карда тавонад.

Кабуди Эъдомия «Дар бораи истикдодияти давдатии Точикистон» ва Карори Шурои Одии Чумхурии Точикистон аз 9 сентябри соди 1991, №392 «Дар бораи эъдон намудани истикдодияти давдатии Точикистон» [18] вазъи муносибатхои сиёсию иктисодй ва ичтимоию хукукии кишварро ба куддй тагйир дода, ба рушди он заминаи вокей фарохам овард.

Мархадахои давдатсозии Асосгузори давдати нави точикон мухтарам Эмомадй Рахмонро шартан ба 6 давра таксим кардан мумкин аст.

Давраи аввад ин содхои душвортарини баркарорсозй ва ташаккуди сохторхои давдатй (19 ноябри соди 1992-6 ноябри соди 1994).

Эмомадй Рахмонб ноябри соди 1994 бо рохи овоздихии умумихадкй дар асоси адтернативй бо ба даст овардани беш аз 60 фоизи раъйхо ба мансаби Президенти Чумхурии Точикистон интихоб гардида ба мархадаи дуюми давдатсозии точикон огоз намуд [12, 197].

Бори нахуст 16 ноябри соди 1994 дар Ичдосияи Шурои Одии Чумхурии Точикистон дар вазъияти тантанавй хангоми шуруъ ба ичрои мансаби Президенти Чумхурии Точикистон ба хадки Точикистон савганд ёд намуданд, ки тамоми хастиву фаъодияти хешро барои рушду пешрафти давдати Точик-истон, таъмини шароити арзанда ва шоистаи зиндагонии хар фард, хифзи тамомияти арзии сарзамин, истикдоди сиёсиву иктисодй ва фархангии кишвар мебахшанд.

Эмомадй Рахмон хамчун Сарвари давдат бо котеият таъсиси давдати демократй, хукукбунёд ва дунявиро хадафи чомеа ва нихоии сиёсати худ дар пойдории Истикдоди миддии Чумхурии Точикистон эъдом доштанд. Х,ам-замон Рохбари давдат мохияти мехварии Консепсияи чомеаи демократии хукукбунёдро бар пояи вижагихои манфиатхои миддй, таърихй ва динии точикон тайид намуданд, ки бар пояи омузиши мактабхои давдатдории Шарку Рарб карор дорад.

Ин вусъат ва умки андешаву тафаккури сиёсии Пешвои миддат дар Конститутсияи Чумхурии Точикистон бозтоби хешро пайдо намуд ва бо раъю иродати мардум тасдик гардид.

Ба ин маънй, он низоми нави сдасиву хукукй, ки Пpeзидeнт баъд аз pаъйпypсии yмyмимаpдyмй pохандозй намуданд, даp ботини худ, хам чав-хаpи тачpибаи тафаккypи маpдyмсолоpии хазоpсолахо ва хам тачpибаи сиëсати имpyзаи чахони мyосиppо фаpо гиpифта буд.

Х,амин тавp, хидмати бyзypгy таъpихии Пpeзидeнти Ч,yмхypии Точик-истон мyхтаpам Эмомалй Рахмон даp дуюмин маpхалаи таъpихи давлатсозй даp солхои 1994-1999 аз он ибоpат аст, ки махз ба шаpофати истeъдод ва фазилатхои давлатдоpй y хатаpи нобудшавии давлату миллатpо пeшгиpй намуд, оташи чанги шахpвандиpо хомуш каpд, сохтоpхои фалачгаpдидаи хокимият, хусусан макомоти хифзи хyкyкpо баpкаpоp сохт, аpтиши миллй ва нepyхои посбони саpхадpо таъсис дод, баpои тахкими хокимият ва давлат шаpоит фаpохам оваpд, сулху pизоияти миллиpо бyнëд ниход, гypeзахо ва мyхочиpони ичбоpиpо ба Ватан бозгаpдонид, заминаи yстyвоpи эъмоpи ЧOмeаи навини Точикистонpо гузошт, ислохоти конститyтсиониpо даp мамлакат амалй каpд, Конститутсияи нави Точикистонpо тахия намуд, Паpчам ва Нишону Сypyди миллиpо кабул каpд, имзои Созишномаи умумии истикpоpи сулх ва pизояти миллиpо даp Точикистон таъмин ва заминахои эхëи миллиpо фаpохам сохт, ба коpхои азими созандагй ифтитох бахшид, ахволи ичтимой ва иктисодии маpдyмpо ба куллй бeхтаp гаpдонид, эътибоpи сиëсии Точикистонpо даp аpсаи байналмилалй баланд баpдошт.

Гузашти солхо собит намуд, ки ^швои миллат, Пpeзидeнти Ч,yмхypии Точикистон мyхтаpам Эмомалй Рахмон даp натичаи амалй сохтани сдасати хиpадмандонавy дypандeшона баpои pyшдy пeшpафти тамоми сохахои хаëти чамъиятй-сиëсии кишваp хизматхои бeназиppо анчом доданд. Ин хама дастоваpдхо, ки ибоpат аз сулх, вахдат, ободй, pyшд, амният, човидонагии давлати миллии мо мeбошанд, натичаи захмату талошхои Пeшвои миллат Эмомалй Рахмон буда, маpхалаи мухимми такд,иpсози таъpихи навини халки точик ба шyмоp мepавад.

Даp чyмхypй асоси хукукии таъсиси хам макоми олии намояндагй -Мачлиси Олй ба сифати ягона макоми конyнгyзоp ва хам макомоти ^pOM ва махаллй ба вучуд омад.

Бо даpназаpдошти таFЙиpотy иловахо ба Конститутсияи Ч,yмхypии Точикистон интихоботи навбатии Пpeзидeнти Ч,yмхypии Точикистон баpгyзоp шуд.

6 ноябpи соли 1999Эмомалй Рахмон даp асоси алтepнативй ва бо pохи овоздихии умумихалкй боpи дуюм ба мухлати хафт сол Пpeзидeнти Чум-хypии Точикистон интихоб гаpдиданд. Пpeзидeнти Ч,yмхypии Точикистон даp Ичлосияи Fайpинавбатии Мачлиси Олии Ч,yмхypии Точикистон 16 ноябpи соли 1999 ба Ватану миллат савганди садокат ëд каpданд. «Ман, хам-чун Пpeзидeнт савганд ëд мeкyнам, ки Конститутсия ва конунхои чyмхypиpо химоя мeнамоям, таъмини хукук, озодихо ва шаpафи шахpвандонpо кафолат мeдихам, саpзамин, истиклолияти сиëсивy иктисодй ва фаpхангии Точикис-тонpо хифз мeкyнам, ба халк содикона хидмат мeнамоям» [1, 42-43].

Дар фосидаи пас аз интихоботи соди 1999 то соди 2006 Точикистон тахти рохбарии хирадмандонаи Президенти кишвар мухтарам Эмомадй Рахмон ба дигаргунсозихои куддй ва созандагиву бунёдкорихои азим ноид гардида, ба сохтмони туннеди Анзоб, рохи охани Кургонтеппа-Кудоб, рохи байнад-хадкии мошингарди Душанбе - Кудоб - Хоруг - Кудма - Карокурум, ба исти-фода додани кони гази Хочасартез ва идомаи сохтмони Неругохи барки обии «Рогун» мушарраф ва дар ин мархадаи таърихй рушд ва пешрафти икти-содию ичтимоии чумхуриро хамачихата таъмин намуд.

Бешубха тачдиди чашни 1100-содагии давдатдории Сомониён дар ин мархада аз руйдодхои мухим на танхо дар самти шинохти миддй ва давдатдории точикон ба шумор меравад, бадки ба баданд гардидани обрую эътибо-ри чахонии Точикистон шаходат медихад.

Тачдиди чашни 1100-содагии давдатдории Сомониён парчаме гардид, ки мардуми моро ба вахдат овард, хувияти миддй ва хисси худшиносии онхоро бодо бурд, оромиву осудагй ва судху суботро дар мамдакат пойдор сохт, эх-соси расидан ба кадри истикдоду давдатдории миддиро дар замири сокинони чумхурй бедор кард ва раванди бунёдкориву созандагиро ба меъёри харрузаи зиндагй табдид дод.

Ифтитохи минтакаи рохи автомобидгарди «Кудоб-Хоруг-Мургоб-Куд-ма» дар нохияи Мургобро идомаи корхои бузурги бунёдкорй дар ин мархада метавон арзёбй кард.

Ба шарофати судху садох дар давоми ду сод дар арафаи чашни 1100-содагии давдати Сомониён дар чумхурй бештар аз 500 иншооти истехсодию маъмурй ва ичтимоию фархангй ба истифода дода шуданд.

Эмомадй Рахмон дар асоси интихоботи озоду шаффофи демократй 6 ноябри соди 2006 бори сеюм бо рохи овоздихии умумихадкй ба таври адтер-нативй миёни 5 нафар номзад аз 5 хизби сиёсии чумхурй бо ба даст овардани 79,3 фоизи раъйи интихобкунандагон ба мухдати хафт соди оянда ба мансаби Президенти Чумхурии Точикистон интихоб шуданд [14,7].

18 ноябри соди 2006 дар тодори Кохи «Сомон»-и бустонсарои Хукумати Чумхурии Точикистон маросими ба ичрои вазифа шуруъ намудани Президенти Чумхурии Точикистон мухтарам Эмомадй Рахмон баргузор шуд.

Бо гузашти 15 сод аз даврони Истикдоди давдатй касб намудани Точик-истони азиз боз се ойин ё рукни давдатдории миддии шакди президента, яъне Ливо ва Нишони Президенти Чумхурии Точикистон ва маросими савганди афроди Куввахои Мусаддах ба Президенти Чумхурии Точикистон ва маросими расмии ба ичрои вазифа шуруъ намудани Президенти Чумхурии Точикистон мукаммаду муназзам гашт.

Дар мамдакат исдохоти идорй ва сохторй идома дошт. Бо максади дар амад чорй намудани тадаботи Конвенсияи СММ оид ба мубориза бар зидди коррупсия, таквияти муковимат ва муборизаи бевосита бо коррупсия дар мамдакат, муттахид намудани саъю кушишхои зиддикоррупсионии давдат, ба мубориза чадб намудани чомеаи шахрвандй, намояндагони тичорат ва созмонхои бонуфузи байнадмидадй, инчунин, бартараф намудани такрори

вазифа ва ваколатхои макомоти давлатй баpои мукобилият бо rappyroM бо фаpмони Пpeзидeнти Чyмхypии Точикистон 10 янваpи соли 2007 Агентии на-зоpати давлатии молиявй ва мyбоpиза бо коppyпсияи Чyмхypии Точикистон хамчун макоми махсус таъсис дода шуд [19].

Таъсиси Агентии назоpати давлатии молиявй ва мyбоpиза бо коppyпсияи Чyмхypии Точикистон ифодаи иpодаи олии сиëсии Aсосгyзоpи сулху вахдати миллй - Пeшвои миллат, Пpeзидeнти Чyмхypии Точикистон Эмомалй Рах-мон мeбошад, ки бо назаpдошти мухим будани пpоблeмахои коppyпсия ва муковимат баp он амалй гаpдонида шудааст. Ин ташаббуси навбатй идомаи мантикии коpхои созандагй ва бyнëдкоpии Саpваpи давлат даp pохи пeшpафтy инкишофи ичтимой, иктисодй, таъмини хаëти осоиштаи шахp-вандони Точикистон мeбошад.

Бо фаpмони Пpeзидeнти Чyмхypии Точикистон Эмомалй Рахмон аз мохи фeвpали соли 2008 Вазоpати кишоваpзй ва хифзи табиати Чyмхypии Точикистон - Вазоpати кишоваpзии Чyмхypии Точикистон номгyзоpй шуда, Кумитаи хифзи мухити зисти назди Дукумати Чyмхypии Точикистон таъсис ëфта, ба зиммаи он вазифахои хифзи мухити зист, обухавошиносй, хифзи чангал ва масъалахои маpбyт ба худудхои табиии махсус мухофизатшаванда вогyзоp шуданд.

Бо максади такмили конyнгyзоpй ва хамзамон баланд баpдоштани са-маpанокии фаъолияти эчоди хукук соли 2009 бо фаpмони Пpeзидeнти Чум-хypии Точикистон Маpкази миллии конyнгyзоpии назди Пpeзидeнти Чумху-pии Точикистон таъсис дода шуд [4].

Худи хамин сол бо максади даp амал татбик намудани Крнуни Чyмхypии Точикистон «Даp боpаи забони давлатии Чyмхypии Точикистон» бо фаpмо-ни Пpeзидeнти мамлакат Кумитаи забон ва истилохоти назди Дукумати Чyмхypии Точикистон ташкил шуд.

Соли 2010 бо максади татбики минбаъдаи ислохоти идоpаи давлатй, ташаккули низоми шаффофияти фаъолияти идоpакyнй ва таъмини pyшди yстyвоpи иктисодию ичтимой тибки фаpмони Пpeзидeнти Чyмхypии Точикистон мyхтаpам Эмомалй Рахмон Агентии омоpи назди Пpeзидeнти Чyмхypии Точикистон даp заминаи Кумитаи давлатии омоpи Чyмхypии Точикистон, инчунин, Кумитаи давлатии заминсозй ва гeодeзии Чyмхypии Точикистон даp заминаи Агентии заминсозй, гeодeзй ва хаpитасозии назди Дукумати Чyмхypии Точикистон таъсис ëфтанд.

Дастоваpдy комëбихои иктисодию ичтимой ва фаpхангию сиëсии мамлакат даp давоми солхои 2006-2013 тахти pахнамой ва иштиpоки бeвоситаи Пpeзидeнти Чyмхypии Точикистон мyхтаpам Эмомалй Рахмон бeназиp буда, бeхyда ин давpаpо олимону пажyхишгаpон давpаи «ОFOЗи фатхи куллахо» номгyзоpй накаpдаанд.

Даp ин солхо Стpатeгияи миллии pyшди кишваp то соли 2015 тахия ва амалй гаpдида, 10-солагии ба имзо pасидани Созишномаи умумии истикpоpи сулх ва proOMra миллй даp Точикистон бо ^ra^p ва иштиpоки бeвоситаи мyхтаpам Эмомалй Рахмон ба тавpи пypшyкyх тачлил шуд.

Дар давраи содхои 2006-2013 сохтмону навсозии роххои мошингард, пудхо ва накбхо, аз чумда, навсозии шохроххои мошингарди Душанбе-Кур-гонтеппа, Душанбе - Хучанд - Бустон - Чанок, Душанбе - Рашт - Чиргатод -сархади Киргизистон, Кургонтеппа - Дустй - Панчи Поён ва Душанбе-Данга-ра огоз ёфта, ба анчом расиданд.

Дар ин давра, хамчунин, сохтмони накбхои мошингарди «Озодй» ба дарозии 2223 м/т, Шахристон ба дарозии беш аз 5 км ва «Хатдон» ба дарозии кариб 5 км ба поён расиданд [13].

Тайи содхои 2006-2013 танхо дар бодои руди Панч миёни Точикистону Афгонистон се пуди азим дар мавзеъхои Ишкошим, Панчи Поён ва Ванч сохта ба истифода дода шуда, сохтмони пуди чахорум дар мавзеи Шурообод дар арафаи анчомёбй карор дошт. Мавриди зикри хос аст, ки махз тавассути пудхои мошингард гардиши моду махсудот миёни Точикистону Афгонистон дар содхои охир беш аз 100 баробар афзоиш ёфт.

Дар чумхурй содхои 2006-2013 аз хисоби хама гуна шакдхои фаъодият зиёда аз 870 хазор чойхои кории нав мухайё шуданд.

Ба узвияти Созмони чахонии савдо (СЧС) пазируфта шудани Точикистон аз мухимтарин дастовардхои кишвар дар даврони муосири рушди муноси-батхои иктисодии байналмидалй ба шумор меравад [9].

Дар шахри Душанбе дар як вакт пазирой намудани хамоишхои сарони давдатхои се созмони кадамрави собик Иттиходи Шуравй - ИДМ, Иттиходи Иктисодии Авруосиё ва Созмони Ахдномаи Амнияти Дастчамъй 5-6 октябри соди 2007, чадасаи навбатии Шурои сарони давдатхои аъзои Созмони Хамкории Шанхай ва мудокоти сечонибаи сарони давдатхои Точикистон, Афгонистон, Эрон 28 августи соди 2008, мудокоти сечонибаи сарони дав-датхои Точикистон, Афгонистон, Покистон ва чахорчонибаи Точикистон, Афгонистон, Покистон ва Федератсияи Русия 30 июди соди 2009, Конфронси байнадмидадии сатхи баданд доир ба хамкории чахонй дар сохаи об мохи августи соди 2013 аз корхои мухими сиёсй ва иктисодй ба шумор мераванд.

Эмомадй Рахмон 6 ноябри соди 2013 бо дарёфти 84,23 фоизи изхори иродаи овоздихандагон барои давраи чорум дар интихоботи навбатии Президенти Чумхурии Точикистон, ки ба таври умумихадкй, мустаким, баробар, овоздихии пинхонй ва адтернативй бо иштироки шаш нафар номзад-намояндагони шаш хизби сиёсии кишвар баргузор шуд, годиб омад [14, 3].

16 ноябри соди 2013 маросими ба ичрои вазифаи Президенти Чумхурии Точикистон шуруъ намудани рохбари навинтихоби давдат Эмомадй Рахмон дар Кохи Сомони бустонсарои шахрии Хукумати Чумхурии Точикистон бо шукухи хоса баргузор гардид. Маросими мазкур дар Касри Миддат бо супоридани шаходатномаи Президенти Чумхурии Точикистон ба мухтарам Эмомадй Рахмон аз чониби Раиси Комиссияи интихобот ва раъйпурсии Точикистон Шермухаммад Шохиён огоз гардид. Сипас, Раиси Суди Консти-тутсионии Чумхурии Точикистон Махмудзода Махкам Аъзам ба мухтарам Эмомадй Рахмон шаходатномаи Нишони Президенти Чумхурии Точикис-

тонpо сyпоpид. Баъд маpосими тантанавй даp майдони «Дустй»-и пойтахт бо савгандëдкyнии Куввахои Мусаллахи кишваp ба Пpeзидeнти навинтихоби Чyмхypии Точикистон ба анчом pасид [10].

Бо анчом ëфтани pасми гузашти низомй Саpваpи давлат Эмомалй Рах-мон аз Майдони «Дустй»-и кишваp ба Касpи Миллат бозгашта, чун npe-зидeнти тозаинтихоби Чyмхypии Точикистон, ки аз нав баpои 7 соли оянда ба ин макоми олй интихоб гаpдидааст, pасман ба фаъолият шypyъ намуданд.

Мавpиди зи^и хос аст, ки ин чоpабинй даp таъpихи давлати сохибистик-лоли Точикистон бо чунин таpтиб боpи дуюм чаpаëн гиpифта, аз эхëи боз як ойини бостонии давлатдоpии ниëгонамон гувохй мeдихад.

Ба хотиpи аpчгyзоpй ва эхтиpом ба мансаби олии давлатй - Пpeзидeнти Чyмхypии Точикистон хамчун pамзи садокат ба Ватан, Пpeзидeнт ва миллат, Дукумати Чyмхypии Точикистон бо назаpдошти тачpибаи байналмилалй ва вокeияти хаëти хукукии Точикистон лоихаи Конуни Чyмхypии Точикистон оид ба воpид намудани илова ба Конуни Чyмхypии Точикистон «Даp боpаи pyзхои ид» ба баppасии Мачлиси намояндагони Мачлиси Олии Чyмхypии Точикистон пeшниход гаpдид, ки он 14 маpти соли 2016 аз чониби Мачлиси намояндагони Мачлиси Олии Чyмхypии Точикистон кабул ва 15 апpeли соли 2016 Мачлиси миллии Мачлиси Олии Чyмхypии Точикистон онpо чонибдоpй намуд ва минбаъд даp ин замина хамасола 16 ноябp даp мамлакат хамчун «Рузи Пpeзидeнти Чyмхypии Точикистон» тачлил каpда мeшавад.

Даp натичаи тачдиди сохтоpи макомоти ичpоияи маpказии хокимияти давлатй, чихати баланд баpдоштани накши макоми ваколатдоpи сохаи хизмати давлатй ва хамзамон бо максади ташаккули низоми самаpаноки идоpакyнии давлатй, таъмини банакшагиpии стpатeгй ва pyшди yстyвоpи иктисодию ичтимоии мамлакат, pyшди хизмати давлатии касбй тибки фаpмони Пpeзидeнти Чyмхypии Точикистон 19 ноябpи соли 2013 «Даp боpаи такмили сохтоpи макомоти ичpоияи хокимияти давлатии Чyмхypии Точикистон» Раëсати хизмати давлатии назди Пpeзидeнти Чyмхypии Точикистон ба Aгeнтии хизмати давлатии назди Пpeзидeнти Чyмхypии Точикистон табдил дода шуд, ки яте аз нишонахои таваччухи махсуси ^швои муаззами миллат ба низоми хизмати давлатй мeбошад [15, 63-64].

Бо максади ташаккули низоми самаpаноки идоpакyнии давлатй чихати таъмини банакшагиpии стpатeгй ва pyшди yстyвоpи иктисодию ичтимоии мамлакат даp асоси ин фаpмон ба сохтоpи Дукумати чyмхypй як ^TOp таF-йиpот воpид гаpдид. Даp заминаи Вазоpати энepгeтика ва саноати Чyмхypии Точикистон Вазоpати энepгeтика ва захиpахои об ва Вазоpати саноат ва тeхнологияхои нави Чyмхypии Точикистон таъсис дода шуданд.

Бо максади пeшбypди ислохот даp низоми идоpакyнии махал, хамоханг-созии фаъолияти макомоти ичpоияи махаллии хокимияти давлатй ва макомоти хyдидоpакyнии махаллй, мусоидат даp pyшди баpобаpи минтакахои кишваp Кумитаи pyшди махали назди Пpeзидeнти Чyмхypии Точикистон ташкил ëфт.

Хамчунин ба чойи Вазорати медиоратсия ва захирахои оби Чумхурии Точикистон Агентихои бехдошти замин ва обёрй ва хочагии чангади назди Хукумати Чумхурии Точикистон таъсис дода шуданд. Дар заминаи вазорат-хои мехнат ва хифзи ичтимоии аходй ва тандурустй, Вазорати мехнат, мухочират ва шугди аходии Чумхурии Точикистон, Вазорати тандурустй ва хифзи ичтимоии аходии Чумхурии Точикистон ташкид шуданд.

Бо максади таквияти низоми хамохангсозии сиёсати рушд 17 январи соди 2014 фармони Президенти Чумхурии Точикистон «Дар бораи тачдиди сох-тори Дастгохи ичроияи Президенти Чумхурии Точикистон» ба тасвиб расид, ки рисодати он дар давраи гузариш аз хамохангсозии татбики сиёсати мид-дии рушд, таъмини фаъодияти Президенти Чумхурии Точикистон, хамчун хомии Конститутсия ва кафиди хукуку озодихои инсон ва шахрванд, аз чумда фаъодияти Хукумати Чумхурии Точикистон иборат буда, ба тахдиди вазъ дар макроиктисодиёт, тахияи ташаббусхои стратегй, дурнамо ва монито-ринги татбики стратегия ва сиёсат, хамохангсозии раванди исдохот, муайян кардани афзадиятхои рушд, инчунин тахияи пешниходхои асоснок равона гардидааст.

Яке аз фазидатхои умдаи фарханги давдатдории Эмомадй Рахмон тавач-чухи хос ба дурнамои хаёти кишвар ва миддат аст, ки дар тархандозии тарбияти фикриву ахдокии чомеа, тахияи барномахои ичтимоиву иктисодй ва тачаддуди умури идорй накши равшан гузоштааст.

Тасодуфй нест, ки аз ибтидои содхои 90-уми асри гузашта Президент масъадаи мавкею маком ва рисодати чавононро дар хама ибтикорот ва тасмимгирихои худ ручуъ намудааст. Соди 1993 аввадин вохурии Эмомадй Рахмон хамчун мудокоти Раиси Шурои Одй бо намояндагони чавонони мамдакат баргузор гардид, ки хосиди ин сухбати гарму самимона таъйини ча-вонони бодаёкат ба вазифахои пурмасъудияти давдатй, сарпарастии чавонон ва гамхорихо нисбат ба ин табакаи ояндасози чомеа ба хисоб меравад.

Конуни Чумхурии Точикистон «Дар бораи чавонон ва сиёсати давдатии чавонон» харчанд санаи 12 марти соди 1992 кабуд гардид, аммо асду мохияти хукукиву ичтимоии он танхо баъд аз Ичдосияи XVI Шурои Одии Чумхурии Точикистон ба вокеият пайванд ёфт ва асосхои хукукиву конунии имтиёзхои насди фардонигар заминагузорй шуданд. Тачдиди назар ба конун ва тахияву кабуди дувуми он 15 июди соди 2004 дар фаъодияти баъдинаи созмонхои чавонон, ба вижа чадби чавонони сохибихтисос ба макомоти рохбарии кишвар, тавсеаи нуфузи сиёсии насди чавон дар хадди мушкидоти ичтимоиву иктисодй ва барномарезихои доманадори умумимиддй ахаммияти хос касб намуд.

Эмомадй Рахмон хамеша таъкид бар он дорад, ки: «Мо бояд сиёсати давдатии чавононро дар катори масъадахои стратегии давдатй гузорем, зеро ча-вонон дар раванди бунёди давдати сохибистикдод, демократй ва хукукбунёд дар Точикистон макоми хадкунанда дошта, такдири нихоии раванди мазкур аз бисёр чихатхо ба ин кувваи бузург сахт адокаманд аст».

Дар баробари сиёсати давдатии чавонон масъадаи макоми зан дар чомеа аз чумдаи масъадахои мубраме буд, ки аз содхои 90-уми асри гузашта хамеша мавриди таваччухи хоси Сарвари давдат карор дошт. Тасвиби фармони махсуси Президенти Чумхурии Точикистон «Дар бораи тадбирхои баданд бардоштани макоми зан дар чомеа» [3] 3 декабри соди 1999, ташкиди макоми давдатии Кумитаи кор бо занон ва оидаи назди Хукумати Чумхурии Точи-кистон ва чадби занон ба вазифахои рохбарй ширкати бонувонро дар хаёти сиёсй, ичтимой ва маънавии мамдакат бамаротиб вусъат бахшид. «Накшаи миддии тадбирхои Чумхурии Точикистон оид ба баданд бардоштани маком ва накши занон барои содхои 1998-2005», Барномаи миддии «Самтхои асосии сиёсати давдатй оид ба таъмини хукук ва имкониятхои баробари мардон ва занон дар Чумхурии Точикистон барои содхои 2001-2010», «Барномаи мид-дии садоматии репродуктивй ва хукуки репродуктивй» 2 декабри соди 1999, «Барномаи давдатии тарбия, интихоб ва чобачогузории кадрхои рохбари-кунандаи Чумхурии Точикистон аз хисоби занону духтарони даёкатманд барои содхои 2007-2016», «Стратегияи миддии фаъодгардонии накши занон дар Чумхурии Точикистон барои содхои 2011-2020» хадкахои як занчире мебошанд, ки давра ба давра пойгоххои хукукй ва сиёсии рушди ичтимоии занонро фарохам оварданд.

Дар партави Конун «Дар бораи танзими анъана ва чашну маросимхо дар Чумхурии Точикистон», ки баъди баррасии умумихадкй бо раъйи иродати комиди мардум ба тасвиб расид, ниходи нав - Раёсати танзими чашну маро-симхо дар Дастгохи ичроияи Президенти чумхурй таъсис ёфта, бо дастгирии ахди чомеа дар тамоми кадамрави мамдакат татбики конун шуруъ гардид. Сипас, Раёсати мазкур бо тамоми вакодатхояш ба хайати Кумита оид ба корхои дини назди Хукумати Чумхурии Точикистон, ки баъдан номи Кумитаи дин, танзими анъана ва чашну маросимхои миддии назди Хукумати Чумхурии Точикистонро гирифт, шомид шуд.

Бо максади тайёр кардани бехтару босифати касбии кадрхои рохбари-кунандаи хизмати давдатй ва мусоидат ба татбики сиёсати пешгирифтаи Хукумати мамдакат бо фармони Президента Чумхурии Точикистон аз 29 февради соди 2020 дар заминаи Донишкадаи идоракунии давдатии назди Президенти Чумхурии Точикистон - Академияи идоракунии давдатии назди Президенти Чумхурии Точикистон ташкид ёфт, ки он метавонад, ба ташкиди боз хам васеътари даврахои бозомузй, такмиди ихтисоси хизматчиёни дав-датй, ташкиди тахкикоти бунёдй оид ба идоракунии давдатй ва хизмати давдатй такони чиддй бахшад.

Яке аз самтхои фаъодияти пурмахсуди Президент Эмомадй Рахмон дар эъмори давдати навини точикон эхё ва бунёди бинохои макомоти ичроияи махаддии хокимияти давдатй дар видоят ва шахру нохияхо ба шумор ме-равад. Дар содхои сохибистикдодй тамоми бинохои макомоти ичроияи хоки-мияти давдатии видоят, шахру нохияхои мамдакат, ба шумуди сохторхои суду прокуратура, вазоратхои аддия, корхои дохидй, маорифу идм, танду-рустй ва хифзи ичтимоии аходй, Кумитаи андоз, Бонки давдатии амонат-

гyзоpии Чyмхypии Точикистон «Амонатбонк» ва дигаp ниходхои давлатй пyppа аз нав бyнëд шуданд, ки маpосими pасмии ифтитохи аксаpи онхо бо иштиpоки Пpeзидeнти мамлакат, ^швои муаззами миллат мyхтаpам Эмом-алй Рахмон сypат гиpифтааст.

Дамзамон даp чyмхypй вилояту нохияхои нав, аз чумла 2 дeкабpи соли 1992 аз хисоби якчоя каpдани вилоятхои Кулобу КУPFOнтeппа вилояти Хат-лон ташкил гаpдида, маpкази маъмypиаш шахpи КУpFOнтeппа (хозиpа шахpи Бохтаp) мyкаppаp каpда шуд [5,2], даp худуди нохияхои тобeи чyмхypй 14 янваpи соли 1992 нохияи Шахpинав, 2 фeвpали соли 1996 даp вилояти Хатлон нохияи Бeшкeнт ва нохияи Балчувон,2 фeвpали соли 1996 даp вилояти СyFд нохияи Кухистони Мастчох таъсис ëфта, даp муддати кутох тамоми сохтоp-хои хокимияти ичpоияи махаллии ин нохияхо ташкил шуда, ба фаъолият OFOЗ намуданд, ки онхо мeваи замони сохибистиклолии мамлакат мeбошанд.

Бо ибтикоp ва ташаббуси бeвоситаи Эмомалй Рахмон бо максади аpчгy-зоpй ба гузаштаи пypифтихоpи халки точик мохи дeкабpи соли 1993 нохияи Пpолeтаp ба Чаббоp Расулов, мохи ноябpи соли 1994 Вилояти Автономии Бадахшони Кухй ба Вилояти Мyхтоpи Кухистони Бадахшон, мохи июни соли 1999 нохияи Хучанд ба Бобочон Fафypов, мохи ноябpи соли 2000 вилояти Лeнинобод ба СyFд, шахpи Уpотeппа ба Истаpавшан, мохи апpeли соли 2001 нохияи Fаpм ба Рашт, мохи июли соли 2003 шахpи Кофаpнихон ба Вахдат, нохияи Даpбанд ба Нypобод, мохи ноябpи соли 2003 нохияи Фpyнзe ба нохияи Сино, нохияи Маpказй ба нохияи Фиpдавсй, нохияи Лeнин ба Рудакй, Нов ба ^rn^e^ мохи фeвpали соли 2004 нохияи Совeт ба Тeмyp-малик, Хочамастон ба номи Aбдypахмони Чомй, Fозималик ба Хypосон, нохияи Москва ба Миp Сайид Алии Дамадонй, мохи июли соли 2004 нохияи Рохи Охан ба Шохмансyp, Бeшкeнт ба нохияи Носиpи Хyсpав, маpти соли 2012 шахpи Табошаp ба Истиклол, фeвpали соли 2016 шахpи Кайpоккyм ба Гулистон, Чкалов ба Бустон, нохияи Дисоp ба шахpи Дисоp, нохияи Чил-ликул ба Дустй, Кyмсангиp ба Чайхун, Колхозобод ба Чалолуддини Балхй, Шypообод ба Шамсиддин Шохин, Тавилдаpа ба Сангвоp, Чиpгатол ба Лахш, Fornñ ба Дeваштич, фeвpали соли 2018 шахpи КУpFOнтeппа ба Бохтаp, шахpи Саpбанд ба Лeвакант, нохияи Бохтаp ба Кyшониëн номгyзоpй шуд [17, GG:18:31-GG:2G:4G].

Эхëи номхои чyFpофии таъpихй аз шахpакy дeхот то нохияву вилоятхои бyзypг, аз кабили Хатлону СyFдy Рашт ва ба номи Исмоили Сомонй, Руда-кию Фиpдавсй, Синову Носиpи Хyсpав, Тeмypмаликy ^rn^e^ Aбдypах-монй Чомй ва Миp Сайид Алии Дамадонй, Чалолуддини Балхй, ки хадиси pyзгоp ва коpномахои хаp кадомe аз ин бyзypгвоpон як сахифаи дypахшони таъpихи миллатpо даp худ тачассум каpдааст, на танхо санади баpчастаи аpчгyзоpии чeхpахои оламшумули таъpих ва фаpханг, балки аз саpчашмахои мухимми ташаккули худшиносии миллии насли имpyз ба хисоб мepавад [15, 113].

Солхои pохбаpии Пpeзидeнти Чyмхypии Точикистон, Пeшвои миллат мyхтаpам Эмомалй Рахмон солхои 2013 то 2020-po мeтавон давpаи «Идомаи

тадбирхо барои рушди устувор» номид. Ин мархада аз 6 ноябри соди 2013 огоз гардида, бахри баданд бардоштани дарачаи некуахводй ва фарохам сохтани зиндагии шоиста равона гардидааст.

Бузургтарин дастовардхое, ки мардуми кишвар дар ин содхо ноид шу-данд, татбики амики хадафхои стратегии муайянкардаи Президенти мамда-кат мухтарам Эмомадй Рахмон оид ба расидан ба истикдоди комиди энер-гетикй, баромадан аз бунбасти коммуникатсионй, таъмини амнияти озука-ворй дар Чумхурии Точикистон ва саноатикунонии босуръати кишвар аст, ки ба хотири бехдошти сатхи зиндагии мардум кабуд гардидаанд.

Агар ба таърихи хафт соди охир назар созем, баръадо мушохида мегар-дад, ки дар ин давра дар баробари муаррифии шоистаи давдату миддати точик дар арсаи одам бо тадошхои шабонарузии Пешвои муаззами миддат мухтарам Эмомадй Рахмон ва бо пуштибонии хадки шарафманди точик аз сиёсати созандаи рохбарияти давдату Хукумати Чумхурии Точикистон барои шукуфоии сарзамини ачдодй, рушду пешрафти иктисоду ичтимоъ, бехдошти сатхи зиндагии мардум ва татбики хадафхои созанда Точикистон ба дасто-вардхои арзанда ноид гардидааст.

Дар сатхи баданди сиёсй баргузор шудани интихоботи даъвати нави вакидони Мачдиси намояндагони Мачдиси Одии Чумхурии Точикистон ва мачдисхои махаддии вакидони хадк (1 марти соди 2020), интихоби раёсат ва аъзои Мачдиси миддии Мачдиси Одй (17 апреди соди 2020), бо маърифати баданди сиёсй аз чониби мардуми кишвар интихоб кардани намояндагони хадк - вакидон ба Мачдиси намояндагони Мачдиси Одии Чумхурии Точикистон, тачдиди бошукухи чандин иду чашнхои бузурги миддй, аз чумда, чаш-ни 20-содагии Вахдати миддй, 25-содагии Истикдодияти давдатии Чумхурии Точикистон ва Ичдосияи таърихию такдирсози XVI Шурои Одии Чумхурии Точикистон, 25-содагии кабуди Парчами давдатй ва Конститутсияи Чумхурии Точикистон, 25-содагии таъсисёбии Артиши миддй, чашнхои Наврузи байнадмидадй, Сада, Мехргон, Тиргон, Рузи забон, модарон ва дигар чашн-хоро метавон аз чорабинихои мухимми давраи 7 соди охир номид.

Хамаи ин чорабинихо хусусияти ба худ хос дошта, дар бодоравии нуфузу эътибори давдату миддати точик дар арсаи одам накши муассир гузоштаанд ва хамаи он бо шарофати сиёсати дурбинонаи Пешвои муаззами миддат мухтарам Эмомадй Рахмон насиби мардуми тамаддунсози точик гардид.

Хизматхои Эмомадй Рахмон дар таъсиси давдати навини точикон хеде бузург аст. Вобаста ба ин хадку мардуми сарбаданди точик хизматхои шоён ва муборизахои чоннисоронаи уро дар бунёди давдати навини Точикистон пос дошта, уро маротибаи панчум ба макоми Президенти Чумхурии Точик-истон пешбарй намуданд ва рузи 11 октябри соди 2020 аз тарики интихоботи умумихадкй номзад аз Иттифокхои касабаи мустакиди Точикистон, Идти-фоки чавонони Точикистон ва Хизби Хадкии Демократии Точикистон мухтарам Эмомадй Рахмон бо 90,92% овози интихобкунандагон ба таври адтер-нативй аз нав ба макоми Президенти Чумхурии Точикистон интихоб шуданд.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

30 октябри соли 2020 маросими ба ичрои вазифаи Президенти Чумхурии Точикистон шуруъ намудани Сарвари давлат мухтарам Эмомалй Рахмон дар толори ойинабандии Касри Миллат, бо супурдани шаходатномаи Президенти Чумхурии Точикистон ба Эмомалй Рахмон аз чониби Раиси Комис-сияи марказии интихобот ва раъйпурсии Точикистон Бахтиёр Худоёрзода огоз ёфт.

Дамзамон шаходатномаи Нишони Президенти Чумхурии Точикистонро Раиси Суди конститутсионии Чумхурии Точикистон Ашурзода Абдулхафиз ба Эмомалй Рахмон супорид.

Дар толори Кохи Сомон Раиси Мачлиси миллии Мачлиси Олии Чум-хурии Точикистон мухтарам Рустами Эмомалй ва Раиси Мачлиси намоянда-гони Мачлиси Олии Чумхурии Точикистон Махмадтоир Зокирзода тибки Конститутсияи Чумхурии Точикистон, аъзои Мачлиси миллй ва вакилони Мачлиси намояндагони Мачлиси Олй чаласаи якчояи сеюми Мачлиси миллй ва Мачлиси намояндагон даъвати шашумро ифтитох карданд.

Дар толор хамчунин аъзои Дукумати мамлакат, рохбарони намояндаги-хои дипломатии кишвархои хоричй, собикадорони чангу мехнат ва намоян-дагони ахли чомеа хузур доштанд.

Катори мошинхои Сарвари давлат мухтарам Эмомалй Рахмон барои ёд кардани савганд аз Касри Миллат чониби Кохи Сомони бустонсарои Дуку-мати Чумхурии Точикистон харакат намуданд.

Президенти Чумхурии Точикистон мухтарам Эмомалй Рахмон ба болои шохсуфа баромада, мутобики Конститутсияи Чумхурии Точикистон дасти рост ба болои Конститутсияи Чумхурии Точикистон гузошта, савганд ёд кар-данд ва шуруъ аз ин лахза ба мархалаи нави рохбарии давлат расман ворид шуданд [11].

Тачзияи шохахои хокимият бо тавзехи рисолати нав, тачдиди низоми парламентаризм, раъйпурсй ва интихоботи умумихалкй, фаъолияти хизбхои сиёсй, озодии сухан, акоид ва вичдон, хусусигардонии моликият, тархрезй ва татбики барномаи фаъолиятхои инфиродии иктисодй, такмили низоми бонкй ва ниходхои хусусии ичтимой, пайвастан ба низоми чахонии иктисод ва садхо ибтикороти дигар, ки аз дидгохи замониву таърихй, дурнамои рушди мам-лакат, бархурди нирухои чамъиятиву сиёсй, аз дидгохи одамияту диёнат, ра-вандхои минтакавию чахонй як дунё гиреху печидагй дар ботин доштанду доранд, дар таносуб ва пайвастагии диалектикй ба хамдигар хамвора такмилу татбик ёфт.

Ин фазилати хоси давлатдории Президент аст, ки бо хусни таваччух ба ормонхои мардуми Точикистон адолати ичтимоиро дар бунёди низоми нави давлатдорй поя гузошт, ки аз чумлаи заминахои мухимми рушду тараккиёти Точикистони тозаистиклол мебошанд.

Ин истикболи пурифтихори сатхи чахонии миллати точик аст, ки дар ма-сири эхёи мавкеи хеш бо эътикоди комил ва бо барномаи фарогири Пешвои муаззами худ, ки чавхари асосии онро ормонхои саодати миллат ташкил медиханд, тасмим гирифтаанд. Ин аст, ки Президент Эмомалй Рахмон дар

саросари кишвар чун Пешвои ормонии миллй маxбyбияти беназир ва бесобика пайдо кард ва дар ми^си байналмидалй ба xайси Пешвои вокеии точикон ва xомии миддат эътибори бузургеро ба худ касб намуд.

Лгар ибтикоротеро, ки Эмомалй Fаxмон дар бyнëди кохи мyxташами Ис-тиклоди Точикистон роxандозй намуд, бишуморем, феxристи тудонй хоxад шуд, зеро роxбарии анкариб сисодааш сод ба соду руз ба рузу соат ба соат он хазинаи бебаxои миддати точикро ташкил медиxад, ки xачми бyнëдкориxои созандааш бузургтару муаззамтар аз xачми замони фаъодияти y ба шумор мераванд.

Хизматxои Эмомалй Fаxмон дар таъсиси давдати навини точикон барxак бениxоят бузург ва таърихист. Aз ин дщоз, хадку мардуми сипосгузори точик азхудгузаштагй ва мyборизаxои чоннисоронаи Сарвари худро дар бушди давдати муосири Точикистон пос дошта, уро ба макоми Aсосгyзори сyдxy Ваxдати миддй - Пешвои миддат пешбарй карданд.

Дар вокеъ руйдоди одидонаву фараxбахши таърихй кабуди Конуни кон-ститутсионии Ч,yмxyрии Точикистон «Дар бораи Aсосгyзори су^у ваxдати миддй - Пешвои миддат» мебошад, ки 26 октябри соди 2016 аз чониби ва-килони Мачдиси намояндагони Мачдиси Одии Чyмxyрии Точикистон кабуд карда шуд [2].

Кабуди Конуни конститутсионй «Дар бораи Aсосгyзори сyдxy ваxдати миддй - Пешвои миддат» аз чониби Пардумони Чyмxyрии Точикистон xyччати барозандаи истикбоди самимонаи хадки Точикистон аз корномаxои сарнавиштсози Президенти мамдакат мyxтарам Эмомалй Раxмон ва ниxояти ифтихору шукргузории миддати точик аз фарзанди чаxоншyмyли худ буд, ки дар сафxаи таърих човидона сабт гардид [14, 7].

Эмомалй Раxмон дурахшонтарин чеxрае мебошад, ки ин рисодати мукад-дасу ормонй дар саропои фитраташ бо шyкyxи тамом тачалдй кардааст, на-хустин точике дар таърихи навин мебошад, ки дар маснади муаззами роxбарй паëмxои миддии моро дар паxнои чаxон интишор дод ва ба раFми точикси-тезщо ва кyтоxбиниxо бо хираду часорати камназир Точикистонро бо он xа-ма сармояxои бузурги фарxангй ва тавонмандиxои xозираааш дар бyнëди давдати миддии демократа дар чомеаи чаxонй аз макоми арчманде бархур-дор намуд.

Х,ак ба чониби Aсосгyзори сyдxy ваxдати миддй - Пешвои муаззами миддат мyxтарам Эмомалй Раxмон аст, ки пайваста таъкид менамоянд: «Шукр бояд намоем, ки чунин давдат ва сарзамини бщиштосо дорем».

Оре, чй тавре, ки академик Фарxод Fаxимй хуб кайд кард: «Истеъдоди фавкудодаи давдатдорй, маxорати беназири сдасатмадорй ва чидду чаxди хастанопазири пайвастаи Пешвои муаззами миддат, Чдноби Олй мyxтарам Эмомалй Fаxмон барои тадричан ба давдати демократй, xyкyкбyнëд, дунявй ва ягона табдид ëфтани Чyмxyрии соxибистиклоди Точикистон заминаи мусоиде фароxам овард. Ин xама кушишу Fайрат, азму тадош баxри бушди Точикистони биxиштосо ва рузгори ободу осудаи мардум ба халки Точикистон xамвора рyxy идxоми тоза мебахшад ва барои пешрафти минбаъдаи

сохахои мухталиф, аз чумла, илму фарханг, маориф, иктисоду саноат, танду-рустй ва дар мачмуъ чихати боз хам баланд бардоштани мардуми кишвар хамачониба мусоидат менамоянд» [20].

АДАБИЁТ

I.Конститутсияи Чумхурии Точикистон. -Душанбе: Нашриёти Ганч, 2016. -135 с.

2Донуни Чумхурии Точикистон аз 25 декабри соли 2015, № 1259, «Дар бораи Асос-

гузори сулху вахдати миллй - Пешвои миллат»//Махзани марказонидашудаи иттилооти хукукй «Адлия» [Манбаи электронй].

3.Фармони Президенти Чумхурии Точикистон аз 3 декабри соли 1999, №5, «Дар бораи тадбирхои баланд бардоштани макоми зан дар чомеа»//Махзани марказонидашудаи иттилооти хукукй «Адлия» [Манбаи электронй].

4.Фармони Президенти Чумхурии Точикистон аз 17 марти соли 2009, № 637, «Дар бораи таъсиси Маркази миллии конунгузории назди Президенти Чумхурии Точикистон»// Махзани марказонидашудаи иттилооти хукукй «Адлия» [Манбаи электронй].

5.^арорхои Шурои Олии Чумхурии Точикистон//Чумхурият, 16 декабри соли 1992. № 214.

6.Иттилоия//Садои мардум, 24 ноябри соли 1992, № 214.

7.Мурочиатномаи Раиси Шурои Олии Чумхурии Точикистон ба халки шарифи Точикистон//Садои мардум, 12 декабри соли 1992, № 224.

8.Гузориши фишурда//Садои мардум, 27 ноябри соли 1992, №217.

9.Чумхурии Точикистон ба Созмони чахонии савдо шомил шуд, 10 декабри соли 2012// Сайти Президенти Чумхурии Точикистон [Манбаи электронй]. URL: http://www. president. tj/node/3828.

10.Маросими савгандёдкунии Президенти Чумхурии Точикистон Эмомалй Рахмон 16 ноябри соли 2013//Сомонаи Президенти Чумхурии Точикистон [Манбаи электронй]. URL: http://www.president.tj/node/5592.

II.Маросими савгандёдкунии Президенти Чумхурии Точикистон мухтарам Эмомалй Рахмон, 30 октябри соли 2020//Сайти Президенти Чумхурии Точикистон [Манбаи электронй]. URL: http://www.president.tj/node/24378

12.Шарипов А., Фаттоев С. Эмомалй Рахмонов - начотбахши миллат (Сиёсати дохилй ва хоричии Президенти Точикистон дар солхои 1992-1995). -Китоби 1. -Душанбе: «Деваштич», 2006. -372 с.

13.Шарифзода А. Косимй З. Огози фатхи куллахо//Чумхурият, 14 феврали соли 2014,

№32.

14.Шарифзода А., Айниддин С. Эмомалй Рахмон ва 30 соли Истиклолият (Сиёсати дохилй ва хоричии Президенти Чумхурии Точикистон дар соли 2021). Китоби 21. -Душанбе: Дониш, 2022. - 372 с.

15.Салимй Н., Шарифзода А. Точики оламшумул. (Нашри дувуми такмилёфта). -Душанбе: Дониш, 2022. - 364 с.

16.Филмномаи «Эмомалй Рахмон-Асосгузори давлати навини точикон». Филми 1. (муаллифон: Шарифзода А., Хдкимзода А., рохбари лоиха: Асадулло Рахмон, соли 2021).

17.Филмномаи «Эмомалй Рахмон - Асосгузори давлати навини точикон». Филми 3. (муаллифон: Шарифзода А., Хдкимзода А., рохбари лоиха: Асадулло Рахмон, соли 2021).

18.Ахбори Шурои Олии Чумхурии Точикистон, 1991, № 18, мод. 239.

19.Фармони Президенти Чумхурии Точикистон аз 10 январи соли 2007, № 143 «Дар бо-раи Агентии назорати давлатии молиявй ва мубориза бо коррупсияи Чумхурии Точикистон»

20.Пешвои миллат ва истиклоли давлатй//Чумхурият, 10 сентябри соли 2021, № 178.

МАР^АЛА^ОИ ДАВЛАТСОЗИИ ЭМОМАЛЙ РАХМОН

Дар макола муаллиф кушиш намудааст, ки накши Президенти Чумхурии Точикистон мухтарам Эмомалй Рахмонро хамчун Асосгузори сулху вахдати миллй ва давлати навини точикон бо далелхои асноди муътамад ба калам дихад.

Муаллиф сахми боризи Президенти мамлакат мухтарам Эмомалй Рахмонро дар таъмини сулху субот ва тахдими вахдати миллй, ба эътидол овардани вазъи муташанничи сиёсй дар кишвар, ислохоти конститутсионй ва эъмори давлати хукукбунёд ва мархалахои давлатсозиро мавриди тахкик карор додааст.

Маколаи мазкур дар шинохти шахсияти фавкулода ва хизматхои бузурги мухтарам Эмомалй Рахмон барои мардуми шарифи Точикистони сохибистиклолу сохибикболамон ва миллати точик мусоидати бештар хохад кард.

Калидвожа^о: Точикистон, истицлоли давлати, сулу, ризоияти миллй, вахдати миллй, ислохоти конститутсионй, давлатсозй, щтисодиёт, фаруанг, маориф, цавонон, занон, дин.

ЭТАПЫ ФОРМИРОВАНИЯ ГОСУДАРСТВЕННОСТИ ЭМОМАЛИ РАХМОНАМ

В статье автор попытался описать роль Президента Республики Таджикистан, уважаемого Эмомали Рахмона, как Основателя мира и национального единства и нового государства таджиков посредством веских аргументов и достоверных документов.

Автор исследовал выдающийся вклад Президента страны Эмомали Рахмона в обеспечение мира и стабильности, укрепление национального единства, нормализацию напряженной политической ситуации в стране, конституционные реформы и установление правового государства, а также этапы формирования государственности.

Эта статья поможет признать незаурядную личность и большие заслуги Эмомали Рахмона перед благородным народом независимого и благословенного Таджикистана.

Ключевые слова: Таджикистан, государственная независимость, мир, национальное согласие, национальное единство, конституционная реформа, государственное строительство, экономика, культура, образование, молодежь, женщины, религия.

STAGES FORMING THE STATEHOOD OF EMOMALI RAHMON

The author tried to analyze in the article the role of the President of the Republic of Tajikistan, Honorable Emomali Rahmon, as the Founder of Peace and National Unity and the new state of Tajiks through strong arguments and reliable documents.

The author researched the outstanding contribution of the President of the country, Emomali Rahmon, to ensuring peace and stability, strengthening national unity, normalizing the tense political situation in the country, constitutional reforms and establishing the rule of law, as well as the stages of statehood formation.

This article will help to recognize the outstanding personality and great merits of Emomali Rahmon before the noble people of an independent and blessed Tajikistan.

Key words: Tajikistan, state independence, peace, national accord, national unity, constitutional reforms, state building, economy, culture, education, youth, women, religion.

Сведения об авторе: Абдуфаттох Шарифзода-пресс-секретарь - руководитель Пресс-службы Президента Республики Таджикистан, доктор исторических наук, профессор, член-корреспондент Национальной Академии наук Таджикистана.Адрес: 734023, Республика Таджикистан, город Душанбе, проспект Рудаки 80. Тел: +992-37-2212520. Электронная почта: abdufatoh@yahoo.co.uk

About the author: Abdufattoh Sharifzoda ^ress Secretary - Head of the Press Service of the President of the Republic of Tajikistan. Doctor of Historical Sciences, Professor, Corresponding Member of the National Academy of Sciences of Tajikistan. Address: 80, Rudaki ave. Dushanbe, 734023, Republic Tajikistan. Tel: +992-37-2212520. Email: abdufatoh@yahoo.co.uk

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.