ПЕШВОИ МИЛЛАТ ЭМОМАЛӢ РАҲМОН ВА ТАҲКИМИ СИЁСАТИ ДАВЛАТИИ ЦАВОНОН ДАР ТОЦИКИСТОН Текст научной статьи по специальности «Политологические науки»

ТДУ 327.С ТКБ 66.75

Набиев Ва^об Машрафович, д.и.т., профессори кафедраи таърихи ватан ва археологияи МДТ "ДДХ ба номи акад. Б.Гафуров"; Каримзода Осим Цосими, д.и.т., профессор, сардори Раёсати маорифи вилояти Сугд(Тоцикистон, Хуцанд )

Набиев Вахоб Машрафович, д.и.н., профессор кафедры отечественной истории и археологии ГОУ «ХГУ имени акад.Б.Гафурова»;Каримзода Осим Косими, д.и.н., профессор, начальник Управления образования Согдийской областы (Таджикистан, Худжанд)

Nabiev Vakhob Mashrafovich, Dr. of History, Professor of the department of home history and archeology under the SEI «KhSU named after acad. B. Gafurov»,E-mail: v.m.nabiev@mail.ru Karimzoda Osim Kosimi, Dr. of History, Professor, head of the education department of Sughd Viloyat (Tajikistan, Khujand), Е-mail: info@maorif-sugd.tj

Вожа^ои калиди: истицлоли давлати, Пешвои миллат, сиёсати давлатии цавонон, сохторуои давлати, иттиуодияуои цамъиятии цавонон, цавонони болаёцат, олимпиадауои сатуи цауони, бунёдкори

Дар мацола сауми Асосгузори сулуу ваудати милли, Пешвои миллат, Президенти Цумуурии Тоцикистон Эмомали Раумон дар ташаккул ва таукими сиёсати давлатии цавонон дар Тоцикистон мавриди барраси царор гирифтааст. Муаллифон дар заминаи маводи муътамад маруалауои татбици сиёсати давлатии цавононро дар Тоцикистони соуибистицлол инъикос намудаанд. Омузиш ва таулили татбици сиёсати давлатии цавонон собит менамояд, ки он маруалауои гуногунро тай карда, чор маруаларо аз сар гузаронидааст.. Таваццууи хоса ба баррасии масъалаи гамхории уамацонибаи Эмомали Раумон ба цавонони лаёцатманд равона шудааст. Дар мацола уамчунин иштироки цавонон дар уаёти цамъияти, идораи давлати ва сохтмони иншооти бузурги сатуи цауони нишон дода шудааст.

Ключевые слова: государственный суверинитет, Лидер нации, государственная молодежная политика, государственные структуры, общественные объединения молодежи, одарённые молодежи, олимпиады международного уровня, созидания

В статье рассматривается вклад Основателя мира и национального единства, Лидер нации, Президента Республики Таджикистан Эмомали Рахмона в становлении и упрочении государственной молодежной политики в Таджикистане. Авторы на основе достоверных материалов освещают основные этапы реализации государственной молодежной политики в суверенном Таджикистане. Особое внимание уделяется вопросу всесторонней заботы Лидера нации об одаренной молодежи. В статье также показывается участие молодежи в общественной жизни и управлении государством, строительстве крупных объектов.

Key words: state sovereignty, Leader of the nation, state youth policy, state structures and public associations of youth, constitutional opportunities, stimulating gifted youth, international Olympiads, creativity

The article dwells on contribution of the Founder of Peace and National Unity, Leader of the Nation, Tajikistan Republic President Emomali Rahmon into formation and strengthening state youth policy in Tajikistan. Based on reliable resources the authors discover the main stages of implementation of state youth policy in sovereign Tajikistan. Particular attention is paid to the issue beset with the Leader of Nations comprehensive care for gifted youth. The article shows participation of young people in public life and government, construction of large facilities as well.

Таърихи сисолаи Истицлоли давлатй собит менамояд, ки дар бунёди давлати демократию дунявй мак;оми чавонон багоят бузург аст. Зеро дар тамоми кишварх,ои дунё чавонон ба сифати

ПЕШВОИ МИЛЛАТ ЭМОМАЛИ РАУМОН ВА ТАЩИМИ СИЁСАТИ ДАВЛАТИИ ЦАВОНОН ДАР ТОЦИКИСТОН

ЛИДЕР НАЦИИ ЭМОМАЛИ РАХМОН И УПРОЧЕНИЕ ГОСУДАРСТВЕННОЙ МОЛОДЕЖНОЙ ПОЛИТИКИ В ТАДЖИКИСТАНЕ

LEADER OF THE NATION EMOMALI RAHMON AND STRENGTHENING STATE YOUTH POLICY IN TAJIKISTAN

як неруи нидоят пуриктидори бунёдкор ва пешбарандаи даёти чомеа шинохта ва эътироф 1б[удаанд.

"Дар давраи Истиклолияти давлатй, - менависанд муаллифони китоби "Пешвои миллат бо чавонон", - дар даёти чавонони Точикистон дигаргунидои зиёд ба вукуъ омаданд - пастию ноумедй, рудафтодагй, гаронй ва роддои бисёри нодамвори зиндагй ондоро дучор омад, ки дар кадам, давра ба давра ва дар далли дар як мушкилот Сарвари мамлакат, Президенти Ч,умдурии Точикистон мудтарам Эмомалй Радмон дамроди чавонон буданд ва ондоро дастгирй ва пешвой мекарданд: дар пастидо падарвор дастгири чавонон буданд; чавонони ноумеду рудафтодаро дамчун намуна бо ёдоварй аз тазоддои даётй ва созгории хеш умед мебахшиданд; гаронии рузмараи шахсони чавонро дамчун бародар ва сарвар сабук ва дал менамуданд; чавононро дар роддои нодамвори зиндагй дамчун дуст, рафик ва пешво дамродй ва дидоят мекарданд, ба ондо род мекушоданд. Хулоса, Пешвои миллат бо чавонон буданд ва дастанд"[1, с.7].

Асосгузори сулду ваддати миллй, Пешвои миллат, Президенти Ч,умдурии Точикистон Эмомалй Радмон дар мулокот бо чавонони кишвар 21-уми майи соли 2021 гуфта буд: "Хукумати Точикистон барои далли мушкилоти чавонон, родандозии тадбирдои амалй вобаста ба таквияти фаъолияти ондо дар чомеа, таъмини иштироки фаъоли чавонон дар даёти сиёсй, иктисодй ва ичтимоии кишвар, тарбияи ватандустй ва тадкими дуввияти миллй дар нидоди дар як намояндаи насли имруза давра ба давра икдомоти мушаххасро амалй намуд.

Мо чавононро неруи созандаву бунёдкор ва пешбарандаи чомеаи навини кишварамон ва ояндаи халкамон эълон кардем ва дар далли масъаладои даёти чомеа ва давлат то имруз ба ондо такя мекунем" [8].

Дар таквияти ин гуфтадо Президенти Ч,умдурии Точикистон Эмомалй Радмон бордо ибрози андеша намуда, аз чумла кайд карда аст: "Добили зикри махсус аст, ки Точикистони мо тибки тадлилдои Хазинаи нуфуси Созмони Милали Муттадид аз чумлаи кишвардои дорои афзалияти чавонон буда, синну соли миёнаи адолии он 22,5 солро ташкил медидад [8].

Дар баробари ин тибки маълумоти оморй зиёда 70 фоизи адолии кишварро чавонони то 35-сола ташкил медиданд ва мадз ба дамин хотир Точикистон мамлакати чавонон ба дисоб меравад" [8].

Бо назардошти ин, дар Точикистон аз солдои аввали ба даст овардани истиклолият ба татбики сиёсати давлат доир ба чавонон дамчун неруи фаъоли чомеа афзалияти бештар мукаррар шудааст.

Бо ин максад даддо конуну карор ва барномадои давлатй, аз чумла Конуни Ч,умдурии Точикистон "Дар бораи сиёсати давлатии чавонон" кабул карда шуданд, ки ондо барои муттадид намудани чавонон ва дар пешрафти кишвар, димояи марзу буми он, тадкими поядои давлатдорй ва кордои созандагиву ободкорй фаъолона ширкат кардани ондо роди васеъ кушоданд.

Омузиш ва тадлили татбики сиёсати давлатии чавонон собит менамояд, ки вай мардаладои гуногунро тай кардааст:

Мар^алаи якум - аз моди марти соли 1992 то моди июни соли 1997. Ин мардала аз кабули Конуни Ч,умдурии Точикистон «Дар бораи сиёсати давлатии чавонон» огоз гардида, то баимзорасии Созишномаи истикрори сулд ва ризоияти миллй идома меёбанд.

Дар ин мардала садифаи навинро дар инкишофи даракати чавонон Конуни Чумдурии Точикистон аз 13-уми марти соли 1992 «Дар бораи сиёсати чавонон» боз намуд.

Ташаккул ва муайянсозии роду равиши минбаъдаи сиёсати давлатии чавонон баъди Ичлосияи XVI таърихии Шурои Олии Ч,умдурии Точикистон сурат гирифт. Сарвари Точикистони содибистиклол Эмомалй Радмон 2 феврали соли 1993 бо чавонон мулокот намуд. Он вакт оташи чанг дануз хомуш нагардида, дар баъзе нодиядо садои тиру туфанг ба гуш мерасид. Сарвари мамлакат Эмомалй Радмон нутки пурмазмуни барномавии худро чунин огоз намуда буд: "Имруз дар ин толор ман аз чедраи кушоди шумо гармии чедраи чавонони чумдуриро эдсос мекунам. Максад доштам каблан бо падарону пирони барнодили рузгордида мулокоте доир намоям, чунки ондо зиндагиву дастии худро барои обод намудани чумдурй сарф кардаанд. Аммо чавонии шумо акидаамро дигар кард, маро водор сохт, ки аввал бо шумоён вохурй намоям.

Меходам, ки дар ин судбати руёруй андешадои худро иброз дошта, дадафдоямро фадмонам. Дар ин толор чавононе дастанд, ки барои пешравии чомеаи мо маслидату пешнидодоти муфид медиданд" [12].

Эмомалй Радмон 4-уми сентябри соли 1993 дар чамъомади Шурои марказии Иттифоки чавонони Точикистон, 17-уми марти соли 1994 дар Анчумани якуми Иттифоки чавонони Точикистон ширкат варзида, чавононро вазифадор кард, ки манфиати халку давлатро нисбат ба дадафдои рузмарраи гуруддо, дизбдо ва созмондои алодида болотар гузоранд ва чун як тан барои ягонагии Точикистон, осоиш ва некуадволии халк саъйю талош намоянд.

"Идеали сиёсии мо ваддати миллй, муттадидию ягонагй, дустию бародарй ва пешрафти Ватани азизамон мебошад" - таъкид карда буд родбари мамлакат [11,с.87].

Бори нахуст дар таърихи давлатдории миллии точикон 6-уми ноябри соли 1994 бо тарики райъпурсии умумихалкй Конститутсия (Сарконун)-и Ч,умдурии Точикистон кабул гардид, ки дар он дукук, озодй ва вазифадои асосии чавонон ба таври возед муайян карда шудааст.

Вокеаи фаромушнашавандаи таърихии даракати сиёсии чавонон - мулокоти Президенти Ч,умдурии Точикистон Эмомалй Радмон бо намояндагони чавонони чумдурй 23-уми майи соли 1997 буд.

Ин мулокот ба даврае рост омад, ки раванди расидан ба оштии миллй ба фарчоми мантикии худ расида буд. Чдраёни нобоварию мухолифат бар мардилаи дамкорй дар роди бунёди давлати демократии Точикистон табдил ёфт.

Президенти Ч,умдурии Точикистон Эмомалй Радмон бо роди бунёдкорй ворид сохтани чавононро яке аз масъаладои мудим ба шумор овардааст. У чавононро кувваи бузурги бунёдкорони ояндаи Точикистони содибистиклол медисобад. Ин аст, ки Эмомалй Радмон ба тарбияи ватанпарастй, муносибати эдтиромона ба гузаштаи таърихй таваччуди махсус дода, чавононро таъкид менамояд, ки аз фаъолияти кадрамононаи насли калонсол ибрат гиранд. "Вакте ки чавононро барои бунёди роди одани Термиз-Душанбе, азхудкунии заминдои Вахш, каналдои калони Фаргонаю Хисор, роди мошингарди Душанбе-Хоруг, сохтмондои азиме чун неругоди баркии Норак ва гайра сафарбар карданд, ондо бо фидокорй ва кадрамонии беназири худ чадониёнро дар дайрат гузоштанд" [9,с.6].

Бо максади амалй гардонидани Конуни Ч,умдурии Точикистон «Дар бораи сиёсати давлатии чавонон» Эмомалй Радмон 23-уми майи соли 1997 фармонро «Дар бораи баъзе чорадои бедтар намудани кор бо чавонон» имзо намуд. Тибки фармон ба Хукумати Ч,умдурии Точикистон супориш дода шуд, ки масъалаи таъсис додани Кумитаи кор бо чавонони назди Хукумати Ч,умдурии Точикистонро баррасй намояд [3,с.14].

Хукумати Ч,умдурии Точикистон 27-уми майи соли 1997 дар бораи таъсис додани Кумитаи кор бо чавонони назди Хукумати Ч,умдурии Точикистон карор кабул кард.

Дар Дастгоди ичроияи Президенти Ч,умдурии Точикистон бошад шуъбаи сиёсати чавонон ба фаъолият шуруъ кард.

Таъсис ёфтани Кумитаи кор бо чавонони назди Хукумати Чумдурии Точикистон дар далли масоили сиёсати давлатии чавонон огоз гардидани мардилаи нав буд.

Мар^алаи дуюми татбики сиёсати давлатии чавонон (аз июни соли 1997 - моди июни соли 2004) аз баимзорасии Созишномаи умуми истикрори сулд ва ризоияти миллй то кабули Конуни Ч,умдурии Точикистон «Дар бораи чавонон ва сиёсати давлатии чавонон» дар тадрири навро дарбар мегирад.

Бо имзорасии Созишномаи умуми истикрори сулд ва ризоияти миллй дар Точикистон мардилаи мудими такдирсоз шуруъ шуд ва табакадои гуногуни адолй, иттидодиядои чамъиятй дар якчоягй бо макомоти сохтордои давлатй бадри татбики сулд, ваддати миллй, баланд бардоштани обруи байналхалкии кишварамон кушишдои арзандаю назаррас ба харч доданд.

Самти дигари сиёсати чавонон дастгирии содибистеъдоддои чавон мебошад. Бадри дастгирии ондо 26-уми феврали соли 1998 Фармони Президенти Ч,умдурии Точикистон «Дар бораи таъсиси стипендияи Президенти Ч,умдурии Точикистон барои хонандагони мактабдои тадсилоти дамагонй, литсейдо, омузишгоддои касбй-техникй, техникумдо ва коллечдо», 20-уми марти соли 1998 «Дар бораи таъсис додани чоизаи ба номи Исмоили Сомонй барои олимони чавоне, ки дар содаи илм ва техника кордои намоён анчом додаанд» ба тасвиб расид.

16-уми майи соли 1998 мулокоти Сарвари давлат Эмомалй Радмон бо чавонони лаёкатманд баргузор гардида, рузномаи «Чдвонони Точикистон» баъди танаффуси тулонй ба фаъолият огоз намуд.

Омили мудими мардилаи мазкур ба кордои родбарикунанда пешбарй кардани чавонон буд.

Тавассути Конунхои конститутсионии Ч,умх,урии Точикистон «Дар бораи интихоботи Мачлиси Олии Чумхурии Точикистон», «Дар бораи интихоботи вакилон ба Мачлисхои махаллии вакилони хал;» намояндагони арзандаи чавонон сазовори мандати вакилй гаштанд.

Аз чумл а Точиниссо Махмадова, Мирзодавлат Одинаев, Абдуманнон Холи;ов, Давлатахмад Саидов, Лайлй Бобоева, Ё;убчон Исмоилов, Раъно Самиева вакили Мачлиси намояндагони Мачлиси Олии Ч,умх,урии Точикистон интихоб шуданд.

Санавбар Хочаева, Косимчон Косимов, Рашид Мирзоев, Хамидулло Алишеров узви Мачлиси миллии Мачлиси Олии Ч,умх,урии Точикистон гардиданд [5,с.43].

Дар заминаи ташаббуси ;онунгузории Президенти Ч,умхурии Точикистон бо Карори Мачлиси Олии кишвар 23 май «Рузи чавонони Точикистон» эълон карда шуд.

Мархалаи сеюм аз ;абул гардидани Конуни Ч,умхурии Точикистон «Дар бораи чавонон ва сиёсати давлатии чавонон» дар тахрири нав (июли соли 2004) ибтидо гирифта то таъсиси Шурои миллии кор бо чавонон дар назди Президенти Ч,умх,урии Точикистон идома ёфтааст.

Баъди ;абули Конуни Ч,умх,урии Точикистон «Дар бораи сиёсати давлатии чавонон» (13-уми марти соли 1992) дар муносибатхои чамъиятй ва ;онунгузории Ч,умхурии Точикистон тахаввулоти ичтимоию сиёсй ва ислохоти и;тисодй гузаронида шуд. Бо ма;сади ба танзим даровардани муносибатхои нави чамъиятй, такмили ;онунгузории Ч,умхурии Точикистон ва дар ин замина ;увватгирии сиёсати давлатии чавонон, фарохам овардани фазои мусоидаткунандаи меъёрию ху;у;ии сиёсати давлатии чавонон зарурати даровардани тагйиротхо ба Конуни асосии чавонон ба миён омад.

Хукумати Ч,умхурии Точикистон 1-уми марти соли 2004 бо истифодабарй аз х,у;у;и ташаббуси ;онунгузорй мутоби;и моддаи 58 Конститутсияи (Сар;онуни) Ч,умхурии Точикистон, лоихаи Конуни Ч,умх,урии Точикистон «Дар бораи чавонон ва сиёсати давлатии чавонон»-ро барои баррасй ба Мачлиси намояндагони Мачлиси Олии Ч,умх,урии Точикистон пешниход намуд. 9-уми июни соли 2004 дар ичлосияи Мачлиси намояндагони Мачлиси Олии Ч,умхурии Точикистон «Дар бораи чавонон ва сиёсати давлатии чавонон» дар тахрири нав ;абул гардид.

8-уми июли соли 2004 Мачлиси миллии Мачлиси Олии Ч,умхурии Точикистон Конуни Ч,умх,урии Точикистон «Дар бораи чавонон ва сиёсати давлатии чавонон»-ро чонибдорй кард. [2,с.12].

«Вобаста ба та;озои замон, - ;айд намуда буд Президенти Ч,умхурии Точикистон Эмомалй Рахмон дар вохурй бо намояндагони чавонони мамлакат 21-уми майи соли 2005, - соли гузашта Конуни Ч,умхурии Точикистон «Дар бораи чавонон ва сиёсати давлатии чавонон» дар тахрири нав ;абул гардид, ки барои халли масъалахои марбут ба чавонон заминаи боэътимод фарохам овардааст.

Сиёсати давлатии чавонон сиёсатест, ки татби;и он аз сохторхои гуногуни хукумативу чамъиятй фаъолияти муштаракро та;озо менамояд.

Аз чониби дигар масъалахои чавононро бо истифодаи неруи созандаи онхо ба манфиати рушди давлату чомеа бо рохи фарохам овардани шароит чихати иштироки фаъолонаашон дар хаёти и;тисодиву сиёсй ва ичтимоиву фархангии мамлакат метавон халлу фасл кард. Инкишофи маънавию чисмонии чавонон ва неруи солими онхо барои давлату миллат омили мухим аст» [10,с.7-8].

23-юми майи соли 2013 муло;оти Президенти Ч,умхурии Точикистон Эмомалй Рахмон бо чавонони кишвар доир гардид. Муло;оти Президенти кишвар бо намояндагони чавонон хамчун идомаи мархалаи амалигардонии сиёсати давлатии чавонон мебошад.

Хукумати Ч,умхурии Точикистон барои амалй намудани «Стратегияи сиёсати давлатии чавонон дар Ч,умхурии Точикистон то соли 2020», «Консепсияи миллии сиёсати давлатии чавонон дар Ч,умхурии Точикистон» ва дигар барномахои сохавй дар мачмуъ 840 миллион сомонй равона кардааст.

Мархалаи чорум аз таъсиси Шурои миллии кор бо чавонон дар назди Президенти Ч,умхурии Точикистон (19-уми июли соли 2015) огоз меёбад. Таъсиси Шуро и;доми навбатии ма;оми олии сиёсии мамлакат дар хаёти сиёсиву ичтимоии Точикистон ба хисоб рафта, дар оянда робитаи бевосита ва самарабахши чавононро бо рохбарияти кишвар таъмин менамояд.

Тагйиру иловахои ба Конститусияи Ч,умхурии Точикистон (22-юми майи соли 2016) воридшуда барои фаъолияти чавонон майдони боз хам фарох кушода, чихати иштирок дар

идoракyнии давлат ва интихoб ба ма^ми рoдбарии шoхадoи дoкимият заминаи мyсoид фарoдам oвард.

Хам замoн як катер им^нията^ кoнститyтсиoнии чавoнoн дар дама чаб^а^и зиндагй, аз чумла дар самт^и фаъoлияти шдиб^рй (мoддаи 12), иштирoк дар даёти сиёсй ва идoраи давлат (мoддаи 27), меднат (мoддаи 35), истирoдат (мoддаи 37)дифзи салoматй (мoддаи 38) иштирoк дар даёти фардангии чoмеа (мoддаи 40), тадсил мoддаи (41) ва мoнанди индo амалй гардида истoдаанд.

Бo максади дамoдангсoзии масъаладoи чавoнoн дар Мачлиси Олии Ч,умдурии Тoчикистoн ^митаи oид ба масъаладoи ичтимoй, дифзи сидат, илм, маoриф, фарданг ва сиёсати байни чавoнoнy занoн дар чoмеа, дар Мачлиси намoяндагoни Мачлиси намoяндагoни Мачлиси Олии Ч,умдурии ^чик^гон Kyмита oид ба oид ба илм, маoриф, фарданг ва сиёсати байни чавoнoн ташкил карда шудааст.

Инчунин дар Mачлисдoи мадаллии вакилoни халк Koмиссияи дoимй oид ба масъаладoи илм, маoриф, фарданг ва сиёсати байни чавoнoн амал мекунад.

Бoиси тазаккур аст, ки дар интихoбoти Мачлиси миллии Мачлиси Олии Ч,умдурии Тoчикистoн (1-уми марти шли 2020) сиёсатмадoри чавoни умедбахш раиси шадри Душанбе Pyстами Эмoмалй узви Мачлиси миллй интихoб шуд. Аъзoи Мачлиси миллй якдилoна Pyстами Эмoмалирo Pаиси Мачлиси миллии Мачлиси Олии Ч,умдурии Тoчикистoн интихoб карданд.

Myвoфики маълyмoти oмoрй дар сoли 2020 шу^раи чавoнoни тo синни 35-шла дар байни хизматчиёни давлатй 8347 нафар ё худ 45,5 фoиз ва дар дайати кадрдoи рoдбарикyнанда 1279 кас ё 22,6 фoизрo ташкил медидад [18].

Далели ин гyфтадo ба вазифадoи раиси шадри Душанбе таъин шудани Pyстами Эмoмалй, раиси нoдияи Ашт Зариф Mирдадo, раиси шадри Истаравшан Аддам Mаъмyрзoда, мyoвини раиси шадри Душанбе Мавсума Муинй ва дигарoн мебoшанд.

Бo Kарoри Хукумати Ч,умдурии Тoчикистoн oлимoни чавoнy лаёкатманд Koбилчoн Хyшвактзoда, Шyкрyллo Хайрзoда, Убайдyллo Асрoрзoда ректoрoни Дoнишгoди миллии Тoчикистoн, Дoнишгoди давлатии мoлия ва иктисoди Тoчикистoн, Дoнишкадаи сайёдй, сoдибкoрй ва хизмат таъин гардиданд [14].

Boбаста ба тадсил Koнститyтсияи Ч,умдурии Тoчикистoн барoи наврасoнy чавoнoн тамoми имкoниятдoрo фарoдам oвардааст, то насли oяндасoзи миллат аз илм, техника ва технoлoгиядoи замoни мyoсир бадравар бoшанд ва давлати хешрo дар арсаи чадoнй сазoвoр муаррифй намуда, парчамбардoр ва пoсдoри фарданги миллй бoшанд. Дар ин замина гирифтани тадсили рoйгoн дар дамаи зинадoи мyассисадoи таълимии кишвар ва тадсиготи oлй дар хoричи мамлакат кафoлат дoда шудааст.

"Имруз шyмoраи мyассисадoи тадсилoти oлии касбй ба 41, дoнишчyён ба 245 дазoр ва 6o илoваи дoнишчyёне, ки дар хoричи кишвар тадсил мекунанд, ба 285 дазoр нафар расидааст...

Тадсили чавoнoн дар мyассисадoи тадсиготи oлии касбй ва илмии кишвардoи хoричй яке аз ибтикoрoти мудимми Хукумати мамлакат дар самти рушди илму маoриф мадсуб меёбад.

Хoлo дар хoричи кишвар зиёда аз 40000 нафар дoнишчУ, магистр ва аспирантдoи мo ба таълим фарo гирифта шудаанд.

Mo бoяд тавассути стипендияи байналмилалии Президенти Ч,умдурии Тoчикистoн «Дурахшандагон», барнoмадoи байналмилалй ва дигар им^^ти мавчуда тадсили чавoнoни бoистеъдoдрo дар хoричи мамлакат вусъат бахшем" [7,с.28-29].

Ширкати хoнандагoни Тoчикистoн дар oлимпиададoи сатди чадoнй бештар гардида, дастoварддo низ дар ин самт зиёданд. Агар дар шли 2016 хoнандагoни тoчик аз oлимпиададoи байналмилалй 133 медал - 21 тиллo, 33 нукра ва 79 биринчй ба даст oварда бoшанд, пас дар шли 2017, хoнандагoни точик дар 26 oлимпиадаи байналмилалй иштирoк намуда, 165 медал, аз чумла 34 тиллo, 57 нукра ва 74 биринчй ба даст oварда, парчами Bатанрo дар арсаи чадoнй баланд бардoштанд.

Дар сoли 2019 бoшад, хoнандагoни кишвар, дар oлимпиададoи байналмилалй, ки дар чандин давлати пешрафтаи дунё баргyзoр гардидан, фаъoлoна иштирoк карда, сазoвoри 251 медал, аз чумла 67 тиллo, 66 нукра ва 118 биринчй гардиданд [8].

^ли 2020 дар ашси дастури Президенти Ч,умдурии Тoчикистoн Эмoмалй Pадмoн зимни мyлoкoт 6o масъyлoнoи сoдаи илму маoриф ва адли зиёи кишвар шyмoраи стипендияи Президентй аз 400 ба 3000, шyмoраи чунин стипендиядo дар мyассисадoи тадсилoти миёна ва

олии касбй аз 100 ба 500 ва барои аспирантони муассисахои тахсилоти олй ва илмй аз 15 ба 50 расонида шуд.

Бояд тазаккур дод, ки аз шумораи умумии стипендияхои президентй 70 фоиз ба фанхои табий, риёзй ва да;и; равона гардидааст [8].

Аз соли 2017 инчониб дар назди Кумитаи кор бо чавонон ва варзиш бо чалби гирандагони Стипендияхои президентй махфили доимоамалкунандаи "Стипендиантхои чавон" фаъолият намуда истодааст [16].

Яке аз механизмхое, ки айни замон чавонони сохибилмро гирди хам овардааст, ин дар фазои илмии кишвар фаъолият намудани Шурои олимони чавонони Точикистон ба хисоб меравад. Дар соли 2015 Низмономаи Шурои олимони чавон аз нав ;абул шуд, ки дорои 18 бюро буда, айни хол 200 нафар олимону муха;;и;они чавон узви он мебошанд. Инчунин солхои охир шумораи ихтирокорони чавон ру ба рушд буда, шумораи ихтироъкорони чавон (аз 21 то 30 сола) то санаи 3 сентябри соли 2018 - 92 нафар мебошанд [16].

Илова бар ин бо ма;сади дастгирй ва хавасмандгардонии бештари олимони чавон шумораи чоизаи ба номи Исмоили Сомонй барои олимон ва муха;;и;они чавон зиёд карда шуда, хар сол 12 нафар ба ин чоиза сарфароз гардонида мешавад ва то ба имруз 160 нафар олимони чавон сохиби ин чоиза гардидаанд [8].

Иштирок ва суханронии Асосгузори сулху вахдати миллй, Пешвои миллат, Президенти Ч,умхурии Точикистон Эмомалй Рахмон дар чаласаи якуми Шурои миллии кор бо чавонон дар назди Президенти Ч,умхурии Точикистон (27-уми майи соли 2016) сахифаи зарринро дар таърихи харакати чавонони кишвар ибтидо гузошт.

Сарвари давлати точикон, Раиси Шурои миллии кор бо чавонон Эмомалй Рахмон дар суханронии худ стратегияи нави хамкорй ва хамохангсозии фаъолияти давлатиро бо ташкилоту созмонхои чавонон бо таври возеху равшан муайян ва чунин иброз намудааст: "Имруз масъалахои зиёди хаётан мухим, аз чумла тахкими пояхои давлатдорй, рушди устувори кишвар, бунёди роххо ва на;бу пулхо, неругоххои хурду бузург, сохтмони садхо иншооти ичтимой, инчунин чорабинихои фархангиву варзишй ва дигар корхои шоиставу созанда чавонони моро интизоранд.

Барои амалй гардидани ин корхои бузург аз хар як чавони ватандусту ватанпарвар дониши ами;, чахонбинии замонавй ва мухимтар аз хама, хисси баланди миллй ва худогохиву худшиносй та;озо мегардад.

Умед дорем, ки чавонони мо аз ухдаи ичрои ин вазифахо мебароянд ва минбаъд низ кушиш мекунанд, ки ба нафъи давлату чомеа соди;она хизмат намоянд» [19].

Чдвонони Точикистон дар сохтмони иншооти бузурги аср - Неругохи бар;и обии "Рогун" фидокорона мехнат кардаанд. Мурод Саъдуллоев - муовини директори техникии ин иншоот чунин арзёбй намудааст: "Ман албатта дар хамин андеша хастам, ки чавонон дар хама давру замон ояндаву ояндасози давлату миллатхо буданд, хастанд ва мемонанд. Ва насли бузургсолтарро мебояд дар тарбияву ба камолрасонии насли чавон пайваста захмат кашанд, то эшон нисбат ба насли пешини худ хубтару донишмандтару бомаърифаттар бошанд. Дар чавонони мо албатта ин чиз хис карда мешавад. Агар на;ши эшонро дар бунёди неругох хисоб кардан хохем, бесоби;а хохад буд. Ман дар ха;и;ат ба ин боварам, ки бидуни на;ши чавонони боору ватандуст мо наметавонистем ба ин чиз даст ёбем" [6].

Дар та;вияти ин гуфтахо Пешвои миллат Эмомалй Рахмон ;айд менамояд: "Кобили зикр аст, ки мо иштироки фаъолонаи чавонони мамлакатро дар сохтмони иншооти азиму та;дирсози кишвар, аз чумла неругохи бар;и обии "Рогун" ва дар тамоми корхои бунёдкориву созандагй бараъало мушохида менамоем.

Аз 11 хазор нафар бунёдкорони иншооти азими аср - неругохи бар;и обии "Рогун" беш аз 40 фоизашон чавонони то 40-сола мебошанд" [8].

Сахифаи навро дар хаёти чавонони мамлакат пешниходи Президенти Ч,умхурии Точикистон Эмомалй Рахмон дар Паёми худ ба Мачлиси Олии Ч,умхурии Точикистон (22-уми декабри соли 2016) боз намуд, ки дар он омадааст: "Бо дарназардошти сахми чавонон дар рушди чомеа ва иштироки фаъолонаи онхо дар хаёти сиёсиву и;тисодии мамлакат пешниход менамоям, ки соли 2017 дар Ч,умхурии Точикистон Соли чавонон эълон карда шавад.

Чдвонони мо дар хар чое, ки бошанд, бояд хисси баланди миллй дошта бошанд, бо Ватан, миллат, давлати сохибисти;лоли худ ва забону фарханги миллии хеш ифтихор намоянд ва барои химояи онхо хамеша омода ва хушёру зирак бошанд" [13].

Соли 2017-ро бардак метавон дар асл Соли чавонон, тачлили 25-умин солгарди ташаккулёбии сиёсати давлатии чавонон ва 20-умин солгарди фаъолияти макомоти ваколатдори давлатии содаи кор бо чавонон номид. ин икдом дар татбики сиёсати давлатй оид ба дастгирии чавонон накши назаррас бозид.

Ташаббуси мазкур, инчунин, барои боло рафтани дисси ватандустй, ташаккули тафаккури чавонон доир ба масъаладои ифтихори миллй ва худогодиву худшиносй такони чиддй бахшид. "Бо назардошти садми чавонон, - таъкид менамояд Президенти Ч,умдурии Точикистон Эмомалй Радмон, дар рушди чомеа ва иштироки фаъолонаи ондо дар даёти иктисодиву сиёсии мамлакат мо соли 2017-ро "Соли чавонон" эълон карда будем, ки ба тадкими бештари накши чавонон дар чомеа ва фародам овардани шароити бедтар барои ондо мусоидат намуд.

Ин икдом татбики сиёсати давлатии чавонон ва фазои кору фаъолияти ондоро дар мудмтарин самтдои даёти чомеа, алалхусус, сиёсат, иктисод ва фарданг тавсеа бахшид". [8]

21 майи соли 2021 мулокоти навбатии Асосгузори сулду ваддати миллй, Пешвои миллат, Президенти Ч,умдурии Точикистон Эмомалй Радмон бо чавонони кишвар баргузор гардид. Сарвари давлати точикон дар ин мулокот ба мавкеи чавонон аз чумла кайд намуд: "Чдвонон мояи ифтихор ва сарбаландии Точикистони азиз мебошанд. Мо ба чавонон эътимоди комил дорем, дастгирии самимонаи ондоро аз сиёсати пешгирифтаи давлату Хукумат кадрдонй менамоем ва накши арзишмандашонро дар дамаи чанбадои даёти кишвар эдсос менамоем". [8]

Чдвобан ба талошдои пайгирона ва дамвора бо чавонон будани Пешвои миллат, Президенти Ч,умдурии Точикистон Эмомалй Радмон, насли чавони кишвар, бахусус чавонони содибистеъдоду лаёкатмандро мебояд тамоми неру ва тавоноии хешро бадри рушди устувори Ватани хеш - Точикистон, татбики босамари дастуру дидоятдо ва сиёсати пешгирифтаи Сарвари давлат, пос доштани таъриху тамаддун ва арзишдои миллй, дастоварддои давраи Истиклолияти давлатй ва Ваддати миллию суботу осудагии чомеа равона карда, зимнан, ба наслдои дигар ондоро мерос гузоранд.

ПАЙНАВИШТ:

1. Абдуллозода,А.Р.Пешвои миллат бо чавонон/А.Р.АбдуллозодаД.А.Миралиён.-Душанбе, 2018.- 416 с.

2. Асадуллоев, Р. Конуни Ч,умдурии Точикистон "Дар бораи чавонон ва сиёсати давлатии чавонон": адамият ва мавкеъдои асосии он / Р.Асадуллоев, М.Шарифов. - Душанбе: Деваштич, 2005.- 75 с.

3. Карордои Президент ва Хукумати Ч,умдурии Точикистон.-май, 1997. - Душанбе, 1997.

4. Мадмудзода, М. Имкониятдои конститутсионии иштироки чавонон дар даёти чамъиятй ва сиёсй/М.Мадмудзода // Чдвонони Точикистон. - 2018.- 23 май.

5. Набиев, В. Созандагони Точикистони содибистиклол / В.Набиев. - Душанбе: Ирфон, 2013. -340 с.

6. Назар, Ш. "Рогун" - мактаби бузурги гидроэнергетикдои чавон/Ш.Назар,Х.Ховарй// Чдвонони Точикистон.-2018.-11 ноябр.

7. Паёми Президенти Ч,умдурии Точикистон, Пешвои миллат мудтарам Эмомалй Радмон ба Мачлиси Олии Ч,умдурии Точикистон дар бораи самтдои асосии сиёсати дохилию хоричии Ч,умдурии Точикистон", 26 январи соли 2021. - Хучанд, 2021. - 53 с.

8. Пешвои миллат: таваччуд ба чавонон гамхорй барои ояндаи миллати точик мебошад: Суханронии Асосгузори сулду ваддати миллй - Пешвои миллат, Президенти Ч,умдурии Точикистон Эмомалй Радмон дар мулокот бо чавонони кишвар. 21.05.2021 // Чдвонони Точикистон. - 2021. - 27 май.

9. Радмонов, Э. Бунёдкорони ояндаи Точикистони содибистиклол / Э.Радмонов. - Душанбе: Ирфон, 1997. - 45 с.

10.Радмонов, Э. Ватани худро дуст доред, кадр кунед ва дифз намоед: Суханронии Президенти Ч,умдурии Точикистон дар мулокот бо чавонони чумдурй, 21 майи соли 2005 / Э.Радмонов.-Душанбе: Деваштич, 2005. - 48 с.

11.Радмонов, Э. Точикистон: чадор соли истиклолият ва худшиносй / Э.Радмонов. - Душанбе: Ирфон, 1995. - 208 с.

12.Садои мардум. - 1993 - 7 феврал.

13. Точикистон пур аз чавонист: Паёми Президенти Ч,умдурии Точикистон, Пешвои миллат, мудтарам Эмомалй Радмон ба Мачлиси Олии Ч,умдурии Точикистон // Адабиёт ва санъат. -2016. - 29 декабр.

14. Туйчизода, М. Ректорони чавонтарини Точикистон / М.Туйчизода // Чавонони Точикистон.

- 2020. - 26 феврал.

15.Холмуродов, Б. Пешвои миллат - бунёдгузори сиёсати давлатии чавонон / Б.Холмуродов // Ч ав о н о ни Точикистон. - 2018. - 22 ноябр.

16. Холмуродов, Б. Президент - рохнамо ва гамхори чавонон / Б.Холмуродов // Чавонони Точикистон. - 2018. - 14 ноябр.

17. Холмуродов, Б. Дуюмин хамоиши гирандагони Стипендияи президентй доир гардид / Б.Холмуродов, Н.Муродбекова // Чавонони Точикистон. - 2018. - 14 ноябр.

18. Чархи гардун. - 2020. - 26 феврал.

19.Шурои миллй робитаи бевосита ва самарабахши чавононро бо рохбарияти кишвар таъмин менамояд: Суханронии Президенти Чумхурии Точикистон дар чаласаи якуми Шурои миллии кор бо чавонон дар назди Президенти Чумхурии Точикистон, 27 майи соли 2016, ш. Душанбе // Садои мардум. - 2016. - 28 май.

REFERENCES:

1. Abdullozoda, A.R. Leader of the Nation with Youth/A.R.Abdullozoda,Q.A.Miraliyon.-Dushanbe, 2018. - 416 p.

2. Asadulloev, R. Law of the Republic of Tajikistan "On the Youth Policy": its Value and Main Roles / R. Asadulloev, M. Sharipov. - Dushanbe: Devashtich. 2005. - 75 p.

3. Decrees of the President of Tajikistan Republic Government. May, 1997. - Dushanbe, 1997.

4. Mahmudzoda, M. Constitutional Possibilities of Youth Participation in Social and Political Life/ M.Mahmudzoda // Youth of Tajikistan. - 2018.- May, 23.

5. Nabiev, V. Founders of Independent Tajikistan / V. Nabiev. - Dushanbe: Cognition, 2013. - 340 p.

6. Nazar, Sh. "Rogun" - Grand School of Young Hydroenergeticians/Sh.Nazar,H.Hovari//Youth of Tajikistan-2018. -November,11.

7. Address of the President of Tajikistan Republic, Leader of the nation Emomali Rahmon to the Supreme council of the republic of Tajikistan about major political internal and external directions of the republic of Tajikistan, January, 26, 2021. - Khujand, 2021. - 53 p.

8. Leader of the nation: attention to the youth is forethought of tajik nation's future: Speaking of the founder of peace and national unity - Leader of nation, President of the republic of Tajikistan Emomali Rahmon in talks to youth of country. 21.05.2021//Youth of Tajikistan. - 2021. - May, 27.

9. Rahmonov, E. Founders of future independent Tajikistan / E.Rahmonov. - Dushanbe: Irfon, 1997.

- 45 p.

10.Rahmonov, E. Love, appreciate and protect your Homeland: Speaking of the President of the republic of Tajikistan in talks to youth of the republic, May, 21, 2005 / E.Rahmonov. - Dushanbe: Devashtich, 2005. - 48 p.

11.Rahmonov, E. Tajikistan: four years of independence and self-knowledge / E.Rahmonov. -Dushanbe: Irfon, 1995. - 208 p.

12.Voice of people. - 1993 - February, 7.

13.Tajikistan is full of youthfullness: Address of President of the republic of Tajikistan, Leader of the nation Emomali Rahmon to the Supreme council of the republic of Tajikistan // Literature and art.

- 2016. - December, 29.

14.Tuichizoda, The youngest Rector of Tajikistan / М. Tuichizoda // Youth of Tajikistan. - 2020. -February 26.

15.Holmurodov, B. Leader of the nation - founder of youth pilicy / B. Holmurodov // Youth of Tajikistan. - 2018. - November, 22.

16. Holmurodov,B. President - leader and solicitude of youth / B. Holmurodov // Youth of Tajikistan.

- 2018. - November, 14.

17.Holmurodov, B. Second conference of granties of president scholarship was held / B. Holmurodov, N.Murodbekova // Youth of Tajikistan. - 2018. - November, 14.

18. Concave. - 2020. - February, 26

19.National concil provides direct and fruitful youth connection to goverenment: Speaking of the President of the republic of Tajikistan on the first meeting of national council of youth under the President of the republic of Tajikistan, May,27, 2016, Dushanbe//Voice of people.-2016. - May, 28.