Научная статья на тему 'МАЪНАВИЙ МЕРОСИМИЗ “АВЕСТО”ДА АДОЛАТ МАСАЛАСИ'

МАЪНАВИЙ МЕРОСИМИЗ “АВЕСТО”ДА АДОЛАТ МАСАЛАСИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
117
15
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Авесто / Зардушт / Зардуштийлик / Аҳура Мазда / Вандидод / Мансур Яштлар / адолат / иймон / ростгўйлик / жамоа / фаргард. / Avesto / Zardusht / zardushtiylik / Ahura Mazda / Vandidod / Mansur YaST / justice / faith / honesty / community / fargard.

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Бердияр Балтабаевич Сапаров, Асқар Бердиярович Сапаров

Аждодларимизнинг бебаҳо тарихийадабий ёдгорлиги “Авесто”да адолат масаласига алоҳида эътибор берилган. Зардуштийлик дини илгари сурган ахлоқий-ижтимоий идеал кейинчалик ўрта асрлар фалсафасида ҳар қандай адолатсизлик, зулмат ва ҳуқуқсизликка қарши курашиб, ҳаққоний, инсонпарвар ва эркин ҳаёт барпо этган одил подшолар ҳақидаги қарашларда ўзининг маънавий ривожини топади. Отабоболаримиз адолат, ҳақиқат, тинчлик ва осайишталикни теран англаганликлари учун оилада, жамоада, жамиятда адолат ўрнатиш, ўз амалий фаолиятларида адолат қоидаларига қатъий риоя қилишга ва фарзандларини ҳам шу руҳда тарбиялашга жиддий эътибор берганлар.Бу ўлмас ғоялар ҳозир ҳам ўз аҳамиятини сақлаб қолмоқда. Ушбу мақолада халқимизнинг бебаҳо тарихий ёдгорлиги “Авесто”да адолат тўғрисида илгари сурилган ғояларнинг бугунги кундаги аҳамияти ҳақида сўз юритилади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE ISSUE OF JUSTICE IN OUR SPIRITUAL HERITAGE "AVESTO"

A special attention was paid to the issue of justice at Avesto, an invaluable historical and literary monument of our ancestors. The moral-social ideal, which the religion of zardushtism put forward, later finds its spiritual development in the views of the just Kings, who fought against any injustice, darkness and injustice in medieval philosophy and restored a just, humane and free life. Because our ancestors deeply understood justice, truth, peace and tranquility, they paid serious attention to establishing justice in the family, in the community, in the society, strictly adhering to the rules of justice in their practical activities and educating their children in the same spirit.These immortal ideas now also retain their significance. In this article we will talk about the importance of the ideas put forward on justice in Avesto today, an invaluable historical monument of our people.

Текст научной работы на тему «МАЪНАВИЙ МЕРОСИМИЗ “АВЕСТО”ДА АДОЛАТ МАСАЛАСИ»

МАЪНАВИЙ МЕРОСИМИЗ "АВЕСТО"ДА АДОЛАТ МАСАЛАСИ

Бердияр Балтабаевич Сапаров

ЧОТ^МБЮ

Аскар Бердиярович Сапаров

Тошкент давлат аграр университети

АННОТАЦИЯ

Аждодларимизнинг бебахо тарихий- адабий ёдгорлиги "Авесто"да адолат масаласига алохида эътибор берилган. Зардуштийлик дини илгари сурган ахлокий-ижтимоий идеал кейинчалик урта асрлар фалсафасида хар кандай адолатсизлик, зулмат ва хукуксизликка карши курашиб, хакконий, инсонпарвар ва эркин хаёт барпо этган одил подшолар хакидаги карашларда узининг маънавий ривожини топади. Ота- боболаримиз адолат, хакикат, тинчлик ва осайишталикни теран англаганликлари учун оилада, жамоада, жамиятда адолат урнатиш, уз амалий фаолиятларида адолат коидаларига катъий риоя килишга ва фарзандларини хам шу рухда тарбиялашга жиддий эътибор берганлар.Бу улмас FOялар хозир хам уз ахамиятини саклаб колмокда. Ушбу маколада халкимизнинг бебахо тарихий ёдгорлиги "Авесто"да адолат туFрисида илгари сурилган FOяларнинг бугунги кундаги ахамияти хакида суз юритилади.

Калит сузлар: Авесто, Зардушт, Зардуштийлик, Ахура Мазда, Вандидод, Мансур Яштлар, адолат, иймон, ростгуйлик, жамоа, фаргард.

A special attention was paid to the issue of justice at Avesto, an invaluable historical and literary monument of our ancestors. The moral-social ideal, which the religion of zardushtism put forward, later finds its spiritual development in the views of the just Kings, who fought against any injustice, darkness and injustice in medieval philosophy and restored a just, humane and free life. Because our ancestors deeply understood justice, truth, peace and tranquility, they paid serious attention to establishing justice in the family, in the community, in the society, strictly adhering to the rules of justice in their practical activities and educating their children in the same spirit.These immortal ideas now also retain their significance. In this article we will talk about the importance of the ideas put forward on justice in Avesto today, an invaluable historical monument of our people.

Keywords: Avesto, Zardusht, zardushtiylik, Ahura Mazda, Vandidod, Mansur YaST, justice, faith, honesty, community, fargard.

Барча даврларда мутафаккирлар адолат категориясига муносиб бахр берганлар. Жумладан, антик дунёнинг мутафаккири Цицерон "Адолат барча фазилатлар

THE ISSUE OF JUSTICE IN OUR SPIRITUAL HERITAGE "AVESTO

ABSTRACT

КИРИШ

25

UZBEKISTAN | www.caajsr.uz

unugaru энг onufi $a3HnaTgHp" geraH $hkphh ôungupraH. ByroK öoöoKanoHuMro ÄMHp TeMypHHHr muopu "KyH agonaTgagup" öynraH.'TeMyp Ty3yKnapu"ga yKufiMro:

"Kaficu MaMnaKarnu 3aÖT этгaн öyncaM, yma epHuHr oöpy- эtтн6opnн KumunapuHu a3H3 TyTguM, cafifiugnapu, ynaMonapu, $y3ano Ba Mamofiuxura Tat3uM 6a«:o KenTupguM Ba xypMaraaguM, ynapra cywpron, Ba3u$anap öepuö, MaomnapuHH öenrunaguM; yma BunoarnuHr ynyFnapuHu ora- uHunapuMgeK, ëmnapu Ba öonanapuHu öynca, y3 $ap3aHgnapuMgeK KypguM...AgonaT Ba hhco^ 6unaH TaHrpuHuHr apaTraH öaHganapuHH y3HMgaH po3H этgнм. X,ap MaMnaKarnuHr axmu Kumunapura MeH xaM axmunuK KunguM... By3yKu Ba 0F3u manoK, FufiSaTHu ogaMnapHu Ma^nucuMra fiynaTMaguM, cy3napura aMan KunMaguM. Ha^cu ëMoHnap Ba axnoKcu3 ogaMnapHu MaMnaKaTgaH KyBuö HuKapguM... X,ap MaMnaKaTga agonaT эmнгннн onguM, 3ynMy cuTaM fiynuHu TycguM..."

ACOCHH KHCM

KaguMru Tapuxufi- agaöufi ëgropnuruMro "ABecTo"ga xaM agonaT MapoMura eTKa3u6 Magx этнnraн.

"TaKBonu HopBagop,- gefiunraH MyKaggac MaHÖaga,- y3 Typum- TypMymuga ogun, oKun Ba xypMaTra ca3oBap öynca Karra nogara эгa ôynumu MyMKuH" TaKBogop ogaMnap энг aBBano ufiMoHnu ôynagunap. HfiMoHu SyTyHnapHuHr эca KyHrnu To3a, gunu noK, xanon ogaMnapgup. YnapHuHr xaëTuga, TypMymuga xaMuma agonaT, ogunnuK xyKMpoH öynagu.

Onufi HnoxHuHr y3u agonarau Kunuô TacBupnaHraH. Axypa Ma3ga ôyHëg KunraH unoxnap xaM agonarau mapa^naraH, xaKuKarau ynyFnaraH, pocTryfinuKHu geraHnap. "MaKoHnapHu KypuKnaryBHu, PocTryfinapHuHr xuMoaTKopu, ^aMoanap nymTu naHoxu, PocTryfinapHuHr xuMoaTKopu..."

TaöappyK MaHÖaga agonaT, TyFpunuK, pocTryfinuK Kyfiugaruna TacBupnaHagu:

"MeH- KyH 6unaH KynnugupMaH,

naHoxuM öunaH MycTaxKaM.

MeH xaMMagaH mapa^nu,

MeH xaMMagaH caxoBarau,

MeH xaMMagaH Ha^oraopnu

AcparyBHu..."

AgonaTcu3nuK afiHu nafiTga "ABecTo"ga ®:a3onaHraH. "KuMga- kum,- gefiunraH "ABecTo"ga ,- öupoBHu ypMoK Kacguga oraaHca, yHuHr ryHoxu "omupunTa" (Kypon onMoKgup. By ryHoxu ynyH yMyMufi yH MapTa KaMHuH öunaH caBanaHagu". "KuMga- kum öupoBHuHr öomu ycTura ypMoK Kacguga ôocrapuS

Kupca, yHHHr ryHoxu yHyH fiurupMa MapTa KaMHHH öugaH caBagaHagu". "KuMga- khm Fapa3 öugaH öupoBHH ypMoKKa Kacg Kugca, yHHHr ryHoxu yHyH xaMMacu öyguö yirro MapTa KaMHHH öugaH caBagaHagu". Arap aHa my ryHoxgap KafiTapugca xap 6upu yHyH aHa yH MapTagaH KymuMHa KaMHHH öugaH ^a3onaHag,H. AgogaTcroguK gaBOM этн6, a3uaT HeKugca ryHoxura apama ®;a3O öugaH cufigaHraH:

"3fi, onaMHH apaTraH 3ot! -3fi, X,aKUKaT!,- gefiugraH ugoxufi Kmoöga,- KHMga-khm öupoBHH ypuö, yHra KarraK muKacT eTKa3ca ®;a3ocH HeHyK?

Axypa Ma3ga ®;aBo6 öepgu:

"X,aMMacu öyguö ogTMum ksmhhh öugaH caBagaHagu". Maöoga agogaTcroguK aHa KafiTapugca, xap 6upu yHyH KupK MapTagaH Kymuguô KaMHHH öugaH caBagaHraH. KypuHHÔ TypuôguKH, agogaTcroguK a®goggapuMH3 TOMOHugaH HuxpaTga ëMOH öaxpgaHraH. AfiHH BaKTga agogaT Tapo3ucu aHHK umgaraH, khhhk agogaTcroguK x,aM ygapHHHr Ha3gugaH kohhö KyTyga ogMaraH, xap gouM y3HHUHr MyHocuö ^a3ocuHH ograH.

"-3fi, onaMHH apaTraH 3ot!

3fi, X,aKHKaT!

KHMga- khm öupoBHH ypuö , yHra KarraK muKacT eTKa3ca ®;a3ocu HeHyK?

Axypa Ma3ga ®;aBo6 öepgu:

Ytth3 KaMHHH acnaxux- amaTpa, yirro KaMHHH capaBymy- HapaHa 6ugaH caBanaHagu.AgonaTcH3nHK aHa TaKpopgaHca, ®;aMH W3 KaMHHH öugaH caBagaHagu. AgogaTcroguK aHa TaKpopgaHca, xap öupu yHyH KaMHHH öugaH caBagam KupK MapTagaH opraö öopaBepagu. AgogaTcroguK Ty^afigu ^aöpgaHyBHHHHHr cyaru cuHca, 6y ryHoxu ynyH 6up W3 khpk MapTa KaMHHH öugaH caBagaHagu. EupoBHH KagTaKgaö, yHH xymugaH KeTKa3raH KHMcaHUHr ®;a3ocH 6up W3 эggнк ksmhhh öugaH caBagaHraH.

MyKaggac MaHÖaHHHr öomugaH oxupuraHa Hyp 3ygMaTra, эзrygнк ëBy3guKKa, MexHaTceBapnuK anKoBnuKKa, agogaT 3ygMra, goHumMaHgguK HogoHguKKa, ^apoBaHHHK KammoKguKKa, oöog ropT ^apoBaH öygMaraH ropTra Kapmu KyfiHguö, SupuHHucu Magx этнgagн , hkkhhhhch эca, epga xaëTHH Ka6ox,aTra эgтyвнн KyH cu^aTuga KopagaHagu. Kmoöga oöugHHHr uöogaTH Ha^cuHH, ogugHHHr agogaTH ogaMHH ucgox этagн, gefiugagu. AgogaT TaHTaHacu yHyH KypamgaH KypKHÖ, Mypocaco3guK Kafi^uaTH öugaH amam - xaM yaT, xaM ^HHoaT xucoögaHraH. A^goggapuMH3 agogaTHH Kyëmra yxmaTraHgap. ^aMMara öupgafi Hyp coHagu, aMMo KaMafiMafigu. AgogaT cyBra, 3ygM yTra yxmafigu. 3ugog cyB xap gouM öago-o^aTgapHH KegTupyBHH ogoBHH yHupagu.

"ABecTo"HHHr 6u3raHa eTHÖ KegraH KucMHHHHr xap TypT ôyguMuga aKg- 3aKoBaT, pocTguK, agogaTguguK, xagogguK, BaTaHnapBapguK, эgceвapgнк, эзrygнк Foagapu TapFHÖ этнgн6, эrpнgнк, FuppoMguK, TagoH- Tapo^;, 3ygM- 3ypguK, HoMapgguK, TaHÖagguK, ypymKoKguK KopagaHraH.

Профессор Х,.Х,омидий келтирган маълумотларга кура, "Анушервон" достонида хикоя килинишича, кунлардан бир кун Х,индиё хамда Фарокин номли донишмандлардан "Авесто" буйича таълим олган , ёш подшох Кисро Анушервон туш курибди. Тушида гузал бир оху саройга кириб келиб, подшо кулидаги шароб тула жомни олиб, бир симириб куздан гойиб булибди.

Тонг сахарлаб шох юртнинг зур донишмандларини йигиб, тушининг таъбирини сурабди, хеч ким жавоб беролмабди. Охир- окибат бир неча кунга мухлат берибди. Яна бирон бир уламо шох тушини таъбирлай олмабди. Шундан сунг подшох чопкир ва сузамал одамларни йигиб, кулларига бир лагандан олтин бериб, дебди:

Бутун мамлакатни айланиб жар солинглар, кимда- ким тушим таъбирини айтса, бошидан зар сочинглар.

Ходимлар турли вилоятлар , шахару кишлокларга боришибди."Зенд Авесто"дан дарс берадиган бир муаллимга учрашибди. У туш таъбирини подшох хузурида айтишини маълум килибди.

Подшох тушининг тафсилотини баён этибди.

-Шохим саройингизда нечта канизак бор,- сурабди йигит

-Етмишта парипайкарим бор,- жавоб берибди шох.

- Ана шу канизаклардан бири эркакдир,- таъкидлабди муаллим.

Анушервон хангу манг булиб колибди. Ва уйлаб туриб:

-Буни кандай билиш мумкин,-дебди.

- Эрта тонгда барча канизакларни тахт пойидан бир- бир утказасиз,

уларнинг хиромидан аниклаймиз,- уктирибди йигит.

-Эртаси куни шундай килишибди. Аммо канизаклар юришидан кайси бири эркаклиги билинмабди. Шунда подшох "бу ёги кандай булди" деган маънода муаллимга нигох ташлабди.

-Энди шохим, булар иш булди,- дебди йигит,- уят, номус деган сузларни бир ёкка йигиштирамиз. Эрта тонгда сиз тахтингизга чикиб утирасиз, мен ёнингизда тураман. Канизакларни эса биттадан факат ички либосда холида хузуримиздан утказишсин.

Одатда канизаклар бир хонада икки кишидан яшашаркан. Улар шох хузуридан урён утказаётганида Мохруйи Чочийнинг хамхонаси ёш йигит булиб чикибди.

Подшох киздан газаб билан " бу не хол" деб сураган экан, канизак шундай жавоб берибди.

-Бу йигит менинг акам. Онамиз бир, отамиз бошка. Усиз мен хаётимни тасаввур эта олмаганим учун сиз мени саройга олдиртирганингизда киз суратида узим билан бирга олиб келгандим.

Подшох аъёни билан маслахатлашибди. "Уларнинг насибаси улим", дейишибди киборлар бир огиздан. ^ар иккисини уз хосхонасида дорга осишибди.

Бу ун етти яшар донишманд кейинчалик Анушервон давлатининг мустахкам устуни булган, Шаркда "адолатли вазир" рамзига айланган Бузуружмехр эди. Эзгу ниятни амалга ошириш йулида бегунох одамни улимдан саклаб колиш учун подшохларни тугри карорлар кабул килишларига ёрдам берувчи доно вазирларнинг адолатни карор топтиришдаги хизмати тугрисида яна бир ривоят:

Подшох газаб устида бир бегунохни улимга хукм килди. Одил вазир уртага тушиб, бечорани химоясига суз айтаман деганда подшох унинг максадини англаб, гапини шарт булди-да:

-Касам ичиб айтаманки, бу дамда сен нимани сурасанг, сураганингнинг аксини килурман!- деб хитоб килди.

Бу ахдни эшитган вазир таъзим килиб, подшохнинг адолатиги хамду сано айтди:

-Подшохим, бу онда айни одил хукм чикардингиз. Бу одамни албатта улдиртиринг.

Подшох доно вазирнинг бундай топкирлигидан кувониб, улим жазосини бекор килган экан.

Табаррук манбада инсон аввало узига адолатли булиши, сунг бошкаларга адолат курсатиши лозимлиги курсатилган. Зеро, узига адолатли булмаган киши бошкаларга адолат курсата олмайди. Барча даврларда хукамолар киши узини яхшиликларга ундаса, ёмонликлардан кайтарса, барча холларда хаддан ошмаса ва камчиликларга йул куймаса ( яъни, муътадил сифатли булса), узига нисбатан адолатли булади, дейишган.

Инсонларнинг узгаларга нисбатан адолатли хисобланишини хукамолар куйидаги тартибда баён килишган: одамлар бир- бирига нисбатан мавке жихатидан юкори, паст ё тенг буладилар. Шахснинг узидан пастдагиларга осонлик тугдиришга харакат килиши, кийинчиликларни кетказиши, зуравонлик килмаслиги ва хакни исташи уларга адолат килгани булади. Маълумки: бошлик адолат килишни истамаса, кул остидагилари буйсунишни истамайди. "Кайси мамлакатнинг ахолиси уз хокими ёки валийсидан озор чеккан ва уша диёр ахлининг кунгли уз валийсидан колган булса, - дейдилар Амир Темур хазратлари,-мамлакатларни забт этувчи чинакам подшох у ерларни уз тасарруфига олсин. Одил подшох у ерга кадам куйиши билан фатху зафар хам унга ёр булиб, бирга киради. Бунга мисол, мен Хуросон вилоятини карт султонларидан ажратиб олдим. Хуросон пайтахти Хиротга караб юзланишим билан Султон Гиёсиддин бутун мамлакатни, хазина- дафиналари билан, пешкаш килиб менга топширди".

Шахснинг узидан юкоридаги кишига адолати- унга чин кунгилдан итоат килиши, ёрдамини аямаслиги, садокат курсатиши билан булади. Димогдор,

одобсиз булмаслик ва озор етказмаслик- шахснинг узига тенг кишиларга адолатидир.

"Кутадгу билиг"да Кунтугди Элиг- адолат тимсоли. Бир куни Кунтугди Элиг Ойтулдини хузурига чорлайди. Ойтулди унинг хузурига кириб, хайратдан ёка ушлайди: уч оёкди курсида утирган Элигнинг кулида уткир ханжар, унг томонида шакар, сул томонида эса захар турган эди. Унинг кошлари тугилган, юзи тумирилган. Ойтулди бу холатнинг сабабини суради. Кунтугди айтди:

Мен подшох сифатида адолат тимсолиман. Кулимда кескир ханжар. Бу менинг кимлигимга ишора. Мен хар кандай ишни шу ханжар каби киркаман, хал киламан. Кимга етса хорлик, килурман химмат, Менинг хузуримда топгай адолат. Шакар ичганидек шод булар ул киши, Севинчга тулади, таркар ташвиши. Менинг захаримдан кимда ким ичар, Узи золим булса, ростлдикдан кочар. Хузуримга келса бирор беъмани, Захар ичган мисол какшайди тани.

Углим ёки якинларим ёхуд чакмок каби уткинчи мехмон булсин, адолат борасида улар мен учун бир хилдир. Мен учун мезон ва асос- тугрилик. Бошлик элига тугрилик ва адолат курсатса, у барча тилак ва орзуларига етади.

Авлодларга ибрат булсин, деган максадда подшохлар ёки хокимлар мисолида куп ривоятлар колдирилган. Тарихда адолатли хукмдорлар хам куп булган. Уларнинг исмига халк "одил" сифатини кушиб эслайди: Уморул одил, Нуширавони одил...

Подшох хар Наврузда халкка зиёфат берарди. Шундай зиёфатларнинг бирига келганлар орасида гоят камбагал бир киши бор эди. У корни туйгач: "Бу идишлардан бирини олиб кетиб сотсам, мухтожликдан кутулар эдим, чорасизликдан килган бу гунохимни Аллох таола хам, подшох хам кечирар", деб уйлаб, кимматбахо идишлардан бирини кийими орасига беркитди. Подшох унинг бу харакатини куриб турган булса-да, индамади. Зиёфат тугагач, хизматчилар кимматбахо идиш йуколганини аниклаб, подшохга арз этдилар, барчани тинтиб чикишга изн сурадилар.

Текшириб, одамларни хижолат килманглар, - деди подшох - Идишни бирон мухтож киши гоят эзилганидан олгандир. Унинг олганини курган киши эса чакимчилик килмайди.

Идишни олган киши уни сотиб, пулини турмушига яратди. Узига янги уст- бош олди. Кейинги Навруз зиёфатига янги либосини кийиб келди. Зиёфатдан кейин подшох уни имлаб, ёнига чакирди:

- Устингдаги янги кийим уша идишнинг пулига келганми?- деб кулиб суради.

- Сизнинг шафкат соянгизда шу кийимларга эга булдам,- деди у киши уятдан кизариб.- Мухтожлик мени шу гунох ишга мажбур килди. Мени кечиринг. Килган ишимдан виждоним кийналиб юрибди.

- Бундан сунг эгасидан сурамасдан бировнинг нарсасига кул тегизмай, эхтиёжингни менга келиб айт, ёрдам бераман,- деб одил подшох инъом- эхсон килиб, уни шодлантирди.

булган киши хеч вакт комил, фозил ва муътабар булмайди. Адолатсизлик-саодатнинг заволи, йукчилик даъватчисидир. Агар инсофли, адолатли булсак, халк кошида катта обруга эга буламиз, хамма бизга ишонади, сузимиз, ишимиз халк кошида макбул ва магруб булади. Шунинг учун хеч кимга зулм, хаксизлик килмасдан инсоф ва адолатни узимизга рахбар килиб олишимиз лозимдир.Бу фикрлар барча даврларда уз кадри ва ахамиятини саклаб колади.

"Авесто"нинг Мансур Яштлар кисми Рашн касидасида Рашн энг ростгуйлик, адолатлилик тимсоли сифатида тасвирланади:

"Ашаван Зардушт суради:

-Эй, ашаван Ахура Мазда!

Эй, хар неники сурасам огох ва чалгимас Зот! Эй, адашмас Тафаккур! Э, алданмас ва хамма нарсадан вокиф!

Мен Сенга юзландим ва Х,акдкий суз билан сендан сурайман, жавоб бер:

Мумтоз мансараларнинг кай бири ростлик ва дурустликда барча яратилмиш ходисалардан энг камровли, энг ардокли, энг кудратли, энг ишчан ва энг собитдир?

Шунда Ахура Мазда деди:

-Эй, ашаван Сипийтмон!

Хдкдкатда мен сени ростлик ва дурустликда мумтоз булган энг камровли, энг ардокли, энг кудратли, энг ишчан ва собит мансарадан огох этаман.

Биз бу ерда адолатни истаймиз. Биз кудратли Рашннинг хушнудлигини истаймиз. Мен вар маросимида бир дустни олов, барсам, лиммо- лим куллар, мой вари ва гиёхлар шираси томон чорлагайман".

Агар сен озурда булмасанг, адолат истагувчини максад манзилига еткарасан. Захмларга хаммадан яхши малхам булурсан. Угри ва карокчиларни хаммадан кура яхширок нобуд айлайсан".

("Авесто", Мансур Яштлар, Рашн касидаси, 247-248 бетлар).

"-Эй, ашаван Рашн! дейилади "Авесто"да:

Агар сен порлок ва куп риштали Албурз тоги бошида булсанг- да, биз сени мададга чорлаймиз. Албурз чуккиларидан кор кучмайди; у ерда на тун, на зулмат; на совук бод; на иссик бод; на улдиргувчи нохушлик, на дев яратган палидлик бор.

Дархакикат, адолат- фазилатлар фазилатидир. Одил булмай золим

Eh3 6y epga agogaTHH ucTafiMH3.

Eu3 KygpaTgu PamHHHHr xymHygguruHH ucTafiMH3".

-3fi, amaBaH PamH!

Arap ceH Ma3ga apaTraH BaHaHg roggy3H ocMoHuga öygcaHr- ga, 6u3 ceHH ëpgaMra HaKuprafiMH3.

Eu3 6y epga agogaTHH ucTafiMH3.

Eu3 KygpaTgu PamHHHHr xymHygguruHH ucTafiMH3".

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

-3fi, amaBaH PamH!

-Arap ceH 6om- agoKcu3 $a3o KeHrguKgapuga 6ygcaHr-ga, 6u3 ceHH HMgogra HopgafiMH3.

-Eu3 6y epga agogaTHH ucTafiMH3.

-Eu3 KygpaTgu PamHHHHr xymHygguruHH ucTafiMH3".

("ABecTo", MaHcyp -flmraap, PamH Kacugacu, 250-251 öeTgap).

3apgymTufiguKHHHr agogaT xaKugaru TatguMoTH Kega^aKKa umoHH pyxu 6ugaH cyFopugraH öyguö, yHra Kypa axmuguK ëMoHguK ycTugaH, agogaT agogaTcroguK ycTugaH, Hyp 3ygMaT ycTugaH Fanaöa Ko3oHagu. OxupaTga xaM agogaTnapBap Ba axgoKHfi noK ogaMgap pa3ug Ba MyHo^HKgapHu eHruö, agogaT ypHaTagu, ^aMuaTga öapKapopguKHH TatMHHgafigHgap.fflyHHHrgeK,6y TatguMoTra ÔHHoaH, ëgFoH Ba ëMoHguK hhcoh Kanôura ënumuô oguö, 6at3aH TamKapura hhkhö, xaëTHHHr ëpKUH Kynnapu öugaH Kypamuö Typagu. AgogaT Ba axmuguK KynnapuHHHr Fanaöacu xaKUKHfi nafiFaMÖap KegraHgaH KefiHH cogup öygagu Ba y AHxpa MaHyHH öaTaMoM fiyK Kuguö Tamgafigu, ocofiumTaguK Ba TapaKKHëTHH TatMHHgafigu. Ey xaKga KyfiugarugapHH yKHfiMH3:

"-3fi, Ma3ga!

X,aKHKaTga, 6y FoguöguK TupuKguKHHHr axmuguK öugaH hhthxo Tonumu geMaKgup".

"Eac, goHo ogaMgap yHyH энг MaKÖyg Tapöua axmuguKgapHHHr oTacu öygraH AxypaHH Amax- X,aKUKaT cufiMocuga ypraHMoKgup, TaHHMoKgup.

-3fi, Ma3ga!

Ta^aKKyp axgu, goHogap, ceHHHr po3gapuHr cupuHH ypraHryBHH morupggap xupog Ba 33ry HuaT napTaBuga ceHHHr omuFHHr, MyxgucuHr Ba MyxuÖHHr öygFycu".

"-3fi, Ma3ga!

33ry aHgumagu Kumu öeryMoH y3 guHH, cy3 Ba atMoguHH xaM myHra MyHocuö KHgMoFH KepaK.

CeHHHr ugpoKHHr hhthxoch my- Y HuxoaT axmuguK Ba ëMoHguKHH 6up- öupugaH ^ygo afigafigu".

"noK Ba öeafiö TyFugMoK, ë3HKcu3 gyHëra KagaM KyfiMoK ogaMgap TaKgupu Ba TupuKguruga HeHoFgu ygyF Togegup.

OnaMHuHr oöognuru, ^axoHHuHr ocofiumTanuru ynyH ^uggy- ®:axg kkhmok, yHu acpaMoK Ba ëpyFnuKKa tomoh эnтмoк KepaK".

("ABecTo", ^cHa, 48-xot, 26 6eT).

"X,ap KyHu ukku MapTa cyB okuö yTaguraH, cyFopunaguraH 6up öynaK epu, nogacu, afiBoHnu xoBnucu, 15 ëmnu xotuhu. XpBnu- ^ofiuga onoB ëHuô TypaguraH, xotuhu öynraH, Kyn ^ap3aHgnu, y3 MexHaTu öunaH ounacuHu öokuö ropraH, epHu axmu napBapum KunaguraH, Monra axmu KapafiguraH ogaM öeryHoxgup".

3apgymTufinuK guHu unrapu cypraH axnoKufi- umuMoufi ugean KefiuHHanuK ypTa acpnap ^anca^acuga xap KaHgafi agonarcronuK, 3ynMaT Ba xyKyKcronuKKa Kapmu Kypamuö, xaKKoHufi, uHcoHnapBap Ba эpкнн xaëT öapno aparraH axmu Ba ogun nogmonap xaKugaru Kapamnapga y3uHuHr MatHaBufi pubo^uhu Tonagu.

YMyMnamTupuô afiTraHga, xuKMarnap xa3uHacu 6ywK MatHaBufi MepocuMu3 "ABecTo"ga uHcoHnap ynyH yTa MyxuM $a3unaT agonaT öapna gaBpnapga эtзoзnaнн6 KenuHraHnuru, oTa- 6o6onapнмнз y3 aManufi ^aonuaraapuga agonaT Me3oHura Kartufi puoa Kunuö, agonaTcu3nuKKa xap KaHgafi mapouTga Mypocacu3 SynraHnuKnapu тyFpнcнgarн Foanap MapKa3ufi ypuH эranпafigн. A^gognapuMroHuHr agonarau TapaHHyM этyвнн ynMac Foanapu xo3upru mapouTga öapKaMon aBnog Tapôuacuga xaM MyxuM ypuH эranпamн my6xacнзgнp.

A^ABHËT^AP PyHXATH (REFERENCES)

1. KapuMoB H.A. roKcaK MatHaBuaT- eHrunMac KyH. T., MatHaBuaT, 2008, B.-32.

2. ABecTo. Tapuxufi- aôagufi ëgropnuK.AcKap MaxKaM Tap^uMacu. T.,"fflapK", 2001,-B. 26-28, 118-121, 247-248, 250-251.

3. AMup TeMyp. TeMup Ty3yKnapu.T., F.FynoM, 1996,-, B.-70-71.

4. MaxMygoBa r.T. Ounoco^cKaa cy^Hocrt ABecra. T., CaHtar, 2010, -C. 123-125.

5. Xy^aMypogoB H.P. "ABecTo"ga MatHaBuaT Macanacu // MynoKoT, 1996 fiun 1-cohu, B.- 47-51.

6. Hcxokob M. 33ry yfi, эзry cy3, эзгy aMan кнтo6н.-T.,2001.B.-27-41.

7. XpMugufi ABecrogaH ffloxHoMara. T.,fflapK, 2007.-B.-38-39.

XY^OCA

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.