Научная статья на тему 'МАЪНАВИЙ ЭХТИЁЖ ВА УНИ ШАКЛЛАНТИРИШ СУБЪЕКТЛАРИ'

МАЪНАВИЙ ЭХТИЁЖ ВА УНИ ШАКЛЛАНТИРИШ СУБЪЕКТЛАРИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
89
11
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «МАЪНАВИЙ ЭХТИЁЖ ВА УНИ ШАКЛЛАНТИРИШ СУБЪЕКТЛАРИ»

In Образование через всю жизнь: Непрерывное образование в интере-сах устойчивого развития: материалы 12-й междунар. конф.: в 2 ч./сост. (p. 12). 18. Парпиев О.Т., бурбонов К.М., Султонов С.С. Способы достижения образовательной эффективности при совершенствовании педагогических процессов. // Экономика и социум.-2021.- №9(88). УДК. 634.2

Нуриддинов М.А.

Фаргона политехника институты "Узбекистан тарихи ва ижтимоий фанлар" кафедраси катта уцитувчиси Эргашов У. О.

Фаргона политехника института "Узбекистон тарихи ва ижтимоий фанлар" кафедраси катта уцитувчиси

МАЪНАВИЙ ЭХТИЁЖ ВА УНИ ШАКЛЛАНТИРИШ СУБЪЕКТЛАРИ

Nuriddinov M.A. senior lecturer

department "History of Uzbekistan and Social Sciences"

Fergana Polytechnic Institute Republic of Uzbekistan, Fergana Ergashov U. O. senior lecturer

department "History of Uzbekistan and Social Sciences"

Fergana Polytechnic Institute Republic of Uzbekistan, Fergana

SPIRITUAL EXPANSION AND THE SUBJECTS OF ITS FORMATION

Доимо инсон калбининг софлиги мукаддас хисобланади. Мутафаккирларимиз жисмоний улимдан эмас, калб ярасидан, ахлокий кашшокланишдан, узликни англашга эришмасликдан куркишган. Аслида юнон файласуфи Сукрот хам узининг машхур "узингни англа" деган фикри билан шунга ишора этган. Немис файласуфи Имманюэль Кант ёзганидек: "Агар барча одамлар эзгуликни максад килиб олганларида, улар учун бурчнинг кераги булмас эди, чунки х,еч ким ёвузлик томон кадам босмас эди"

Айнан инсон калбини нурга, яхшилик ва эзгуликка тулдирувчи, уни ёмон иллатлардан химоя килувчи восита соглом маънавий эхтиёж хисобланади. Соглом эхтиёжни шакллантириш учун эса, мавжуд холатни тахлил килиш куникмасига эга булишимиз лозим.

Жамият маънавий киёфасини белгилашда, фукаронинг соглом маънавий эхтиёжини шакллантиришда, шак-шубхасиз, юкоридаги саволларга берилган жавоблар мухим ахамиятга эга. Фукаро маънавий эхтиёжини шакллантириш ута мураккаб ва маълум вактни талаб этади. Бунинг учун, энг аввало, шахсда узини-узи ривожлантиришга мойиллик булиши лозим. Бу эса, купрок оила, махалла, таълим ёки мехнат муассасалари, умумий тарзда айтадиган булсак, жамиятдаги урнак ва ибрат масаласига боглик.

Маълумки, маънавий бузуклик намунаси- "садизм" ибораси дастлаб француз ёзувчиси Маркиз де Сад (1740-1814 йиллар) асарларида кулланилган. Садизмнинг маъно-мохияти-жиноий бузуклик, ёстикдошига жисмоний азоб етказилган такдирдагина тула-тукис хузур килиш, хаддан ташкари шавкатсизлик, бошкаларнинг азобланишидан хузурланиш демакдир. Таникли адиб М.Шоханов таъкидлаганидек, -"Де Сад асарларида тасвирланган маънавий кашшоклик, ашаддий шавкатсизлик манзаралари факат лаънатлашга лойик. Уз онасини зурлаган муртад, кизини узига уйнаш тутиб, сунг уни мурдасини овлок жойга элтиб ташлагунча ялаб-юлкаб борган восвос ота хакидаги парчаларни укишнинг узи хам азоб. Шундай булса-да, де Сад китобларини укишга мушток булган китобхонлар жуда куп .

Биз купинча соглом маънавий эхтиёжни шакллантириш тугрисида гапирамиз, унинг зарурлиги хусусида уз мулохазаларимизни берамиз - бу тугри. Аммо, яна шу хам маълумки, жахон амалиётида соглом маънавий эхтиёжни шакллантиришнинг умумэътироф этилган ягона йули йук. Чунки, бундай эхтиёж, бир томондан миллатнинг миллий-маданий тарихий мероси, жамият фукароларининг мазкур меросга булган муносабати натижасида шаклланса, бошка томондан, давлатнинг миллий -маданий меросга, уни фукаролар томонидан узлаштиришга булган муносабатига боглик.

Шу маънода бизнинг жамият аъзолари уртасида олиб борадиган ишларимиз, маънавий-маърифий тадбирларимиз уз максад-муддаомизга етаклаяптими, улар соглом маънавий эхтиёжни шакллантиришга хизмат киляптими - буни аниклаш жуда мухим. ^олаверса, соглом маънавий эхтиёж фукарода эркин тафаккур килиш, фикрий мустакилликка эришишни таъминлайди. Бу хакда Узбекистон Республикаси Биринчи Президенти И.А.Каримов шундай деган эди: "Бу уринда гап кандайдир таргибот-ташвикот хакида эмас, балки одамларнинг кузини очиб бериш, уларнинг калби ва онгида мустакил фикр уйготиш хакида бормокда".

Энг аввало, катталарда шахсий намуна булиши лозим. Ижобий шахсий намуна-ёшлар соглом маънавий эхтиёжини шакллантиришда алохдда урин эгаллаши мумкин булган метод булиб, шахсга шахс оркали таъсир этишнинг энг объектив йули хдсобланади. Ёшлар балогат ёшига етиб, мустакил хдётни бошлагунларига кадар билиш, урганиш жараёнида укитувчи-тарбиячига, ота-онага, куни-кушнига, достон, драма ёки адабий

асарлар кахрамонларига таклид килишади. Укувчилар узлари ёктирадиган одамга таклид килиш натижасида узларини магрур тутадилар, хатти -харакатлари худди катталарникидек туюлади. Я.Н.Коменскийнинг фикрича, «Бола укишни урганишдан олдин таклид килишни урганади». Таклид килиш оркали ёшларнинг уз тажрибаси кушилиб кетиб, уларда янги шахсий хислатлар пайдо була бошлайди.

Ёшлар калби шаклланаётган калб хисобланади. Бу калб маънавий идеалларни устун куради. Шу маънода маънавий идеал "Инсоннинг етуклик мезонидир" Олимларнинг фикрича, маънавий идеал, охир окибатда шахсда фукаролик хдссининг умумдавлат даражасида шаклланишига олиб келади.

Бошкача суз билан айтганда, маргиналлик холатида у ёки бу шахс "аросатда" колиши мумкин. Жамият, оила, махалла таъсиридан "чикиш эса маргиналлик холатига тушган шахсда бепарволик, укувсизлик, ижтимоий хаётдан бегоналашувни юзага келтиради. Бундай холатга тушган шахснинг асосий "хусусиятлари" жамият муаммоларига эътиборсизлик, сустлик, теварак-атрофдаги вокеа-ходисаларга дахлдорлик хиссининг сусайиши, бекарорликда куринади. Бундайларнинг калби шикастланган булади. Бундай шахснинг бошкалар таъсирига тушиш имкониятлари доимо юкори булади. Уларнинг калбини эгаллашда катта кийинчилик сезилмайди. Бу -жамият ва миллат учун ута хавфли. Шунинг учун хам бизнинг маънавий -маърифий фаолиятимиз айрим ёшларимизда мавжуд булган маргиналлик холатини бартараф килишга каратилиши лозим. Баркамол инсон тарбияси алохида олинган, аник бир шахс тарбияси туфайли содир булади. Тарбияда аниклик зарур. Агар биз тарбияланувчининг калбини поклай олсак, унга инсонни севиш, хурмат килиш, эъзозлаш уругларини сепа олсак, шубхасиз, биз жамиятнинг соглом маънавий киёфасини яратган буламиз, зеро Шаркда доимо моддий оламдан рух оламига кутарилиш, калбни тозалаш инсоннинг комиллик сари ташланган кадами сифатида бахоланган.

Узбекистон Биринчи Президенти И.А.Каримов Узбекистонни янгилашдаги асосий вазифа халк маънавиятини юксалтириш эканлигини таъкидлайди. "Халкнинг маънавий рухини мустахкамлаш ва юксалтириш, -деб курсатади у, - Узбекистонда давлат ва жамиятнинг энг мухим вазифасидир".

Маънавий-ахлокий ёндашувлар тарафдорларига А.Швейцер, Н.А.Бердяев, В.В.Розанов, Шри Ауробиндо, О.Шпенглер, Х.Ортега-и-Гассет, А.Печчеи, Ж.Фурастье, Г.Маркузе, Т.Адорно каби тадкикотчиларни киритиш мумкин. Масалан, А.Швейцарнинг фикрига кура, дунёдаги моддий ва маънавий олам уртасидаги тукнашувлар "фожиявий тус олган". "Биз тугри йулдан огдик, биз маданият деб аталган такдиримиз, маънавиятимиз хакида уйламай куйдик. Бугун хеч ким маънавий хаётимиз компонентларини аниклашга интилмай куйган". Европада юзага келган кризисни фалсафа, этика, маънавий кадриятларнинг "хаётни эъзозлаш" концепциясига мувофик ривожлантириш мумкин. Дунёни этикавий

интеграциясидан воз кечмаслик; уни космик ва мистик талкин этмаслик; абстракт мушохадага берилмаслик оркали "инсоният борлиги" ёки хаётни эъзозлаш принципи учун фидойилик курсатиб, инсоний кадриятларга асосланган маданият ва этикага амал килиб яшаш лозим.

Бир суз билан айтганда, Узбекистонда сиёсий, иктисодий ва маданий -маънавий сохадаги ислохатлар ижтимоий тараккиёт жараёнида уз ифодасини топмокда. Бугун юртимизда ёшларни камолотга элтувчи кадриятларнинг карор топиши учун барча имкониятлар мавжуд. Бугунги кундаги ислохатлар натижаси уларок жамиятимизда мулкчиликнинг турли шакллари ривож топиб, тадбиркор, ишбилармон ва фермерларга кенг йул очилди, айникса ёшларда касб -корга мухаббат ва мулкка эгалик туйгуси кучаймокда. Бу эса бозор муносабатларига мос фаолият турлари ривожланиб, Узбекистон тараккиётига хал килувчи таъсир курсатиши шубхасиздир.

Адабиётлар:

1. Фрагменты греческой филасофии. Тексты. Том 2, М.: Наука, 1989 г.

2. И.Кант. Лекции по этике (1780-1782) Этическая мысл. Научно-публистические чтения, Ипл. 1991.

3. Каримов И.А. Инсон, унинг хукуки ва эркинликлари олий кадрият. 14ггом. Т.: "Узбекистон", 2006.

4. Азизходжаева Н. Н. Укитувчи мутахассислигига тайёрлаш технологияси. -Т.: 2000 йил.

5. Ильенков Э.В. Философии и культура. - М.: «Ипл», 1991 г.

6. Ахрор Аъзамович Мирзаев.2019. Материалы конференции Общественные науки в современном мире: политология, социология, философия, история. Страницы 81 -84

7.Умиджон Обиджонович Эргашев, Ахроржон Азамович Мирзаев. Дата публикации. 2019. Журнал. Интернаука. №45-1 Страницы 62-63.

8.Рынок и нравственность Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации» Эргашев Улугбек Адхамович Уринбаева Мафтуна Садиковна.

9. The role of suleymanov rustam khamidovich in the study of urban development of ancient period in uzbekistan Авторы Makhmudova Azizakhon Nosirovna. Дата публикации 2019. Журнал Проблемы современной науки и образования Номер 12-2 (145) Издатель ООО «Олимп»

11.Tojiboev, Umidjon Usmonjon corners (2020) "PROBLEMS OF DEVELOPMENT OF RECREATIONAL TOURISM IN THE FERGANA VALLEY," Scientific Bulletin of Namangan State University: Vol. 2: Iss. 1, Article 26.

12.Strategy of tourism development in Uzbekistan.K.D. Sabirdjahnovna -Проблемы современной науки и образования, 2019

13.OBJECTIVE REASONS OF THE MIGRATION PROCESS IN THE FERGHANA ECONOMIC REGION* I Abdukhamidov, U Tojiboyev. EPRA

International Journal of Economic Growth and Environmental Issues Том 8. Страницы 16-19.

14.Azimjonovich R. I. ESTABLISHMENT OF THE MINISTRY OF COMMUNITY AND FAMILY SUPPORT IS AN IMPORTANT STEP IN SELF-GOVERNMENT //Epra International Journal of Multidisciplinary Research (IJMR) Impact Faktor: 7.032. Indiya. 2020 June.P. 161.-2020.-Т. 163.

15. Burkhonov, I. M. (2020). "Zakat" Has Ensured Fairness And Balance In Society. ISJ Theoretical & Applied Science, 05 (85), 201-204.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.