Научная статья на тему 'МАМЛАКАТИМИЗДА МИЛЛИЙ ЎЗЛИКНИ АНГЛАШ ҲАМДА ТАРИХИЙ ОНГНИ РИВОЖЛАНТИРУВЧИ ОМИЛЛАР'

МАМЛАКАТИМИЗДА МИЛЛИЙ ЎЗЛИКНИ АНГЛАШ ҲАМДА ТАРИХИЙ ОНГНИ РИВОЖЛАНТИРУВЧИ ОМИЛЛАР Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
129
16
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ТАРИХ / МИЛЛИЙ ЎЗЛИКНИ АНГЛАШ / ЁШЛАР / ТАРИХИЙ ДУНЁқАРАШ / МАЪНАВИЙ ТАҲДИД / МИЛЛИЙ ТАРАққИЁТ ЙЎЛ / АЖДОДЛАР МЕРОСИ

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Рўзиев А.Ж.

Мақолада мустақиллик йилларида миллий ўзликни англаш жараёнида амалга оширилган ислоҳотлар, уларнинг ҳуқуқий мезонлари ва бир қатор омиллари келтирилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

FACTORS DEVELOPING NATIONAL IDENTITY AND HISTORICAL CONSCIOUSNESS IN OUR COUNTRY

The article presents the reforms carried out in the process of national identity during the years of independence, their legal criteria and a number of factors.

Текст научной работы на тему «МАМЛАКАТИМИЗДА МИЛЛИЙ ЎЗЛИКНИ АНГЛАШ ҲАМДА ТАРИХИЙ ОНГНИ РИВОЖЛАНТИРУВЧИ ОМИЛЛАР»

UDK 902

Рузиев А.Ж. доцент

фалсафа фанлари буйича фалсафа доктори (PhD) Жиззах политехника институти

МАМЛАКАТИМИЗДА МИЛЛИЙ УЗЛИКНИ АНГЛАШ ХДМДА ТАРИХИЙ ОНГНИ РИВОЖЛАНТИРУВЧИ ОМИЛЛАР

Аннотация: мацолада мустациллик йилларида миллий узликни англаш жараёнида амалга оширилган ислоуотлар, уларнинг ууцуций мезонлари ва бир цатор омиллари келтирилган.

Калит сузлар: тарих, миллий узликни англаш, ёшлар, тарихий дунёцараш, маънавий таудид, миллий тарацциёт йул, аждодлар мероси.

Ruziev A.J., doctor of philosophy in Philosophy (PhD)

docent

Jizzakh Polytechnic Institute

FACTORS DEVELOPING NATIONAL IDENTITY AND HISTORICAL CONSCIOUSNESS IN OUR COUNTRY

Annotation: The article presents the reforms carried out in the process of national identity during the years of independence, their legal criteria and a number of factors.

Keywords: history, national identity awareness, youth, historical worldview, spiritual threat, national development path, ancestral heritage.

Борликдаги хар кандай ходиса, хох у моддий булсин хох маънавий, муайян омилларсиз юзага келмайди. Бу хар бир вокеа ва жараён уз детерминантларига эга эканлигини англатади. Шу жихатдан олиб каралганда тарихий онг хамда тарихий дунёкараш хам уз детерминантларига эга. Миллий узликни англаш ва тарихий онг ривожлантирувчи кучлар хакида гапирганда, аввало эхтиёж ва мантафаатларга эътибор каратмок керак. Инсон хаёт кечириши учун моддий эхтиёжлар билан бирга маънавий эхтиёжларини кондиришга харакат килади. Моддий эхтиёжлар инсоннинг мавжудлигини таъминласа, манавий эхтиёжлар эса унинг камолоти учун зарурдир. Америкалик машхур олим А.Маслоу узининг «эхтиёжлар пирамидаси» концепциясида маънавий эхтиёжларни, хусусан уз-узини ривожлантириш эхтиёжини энг юкори, «олий тоифали» эхтиёжлар сирасига киритади. Инсоннинг уз -узини англаши, тарихий онг ва тарихий дунёкарашга эга булиши хам айнан мана шу эхтиёж таъсирида юзага келувчи маънавий ходисадир. Зотан,

инсоннинг бошка мавжудотлардан ажратиб турувчи, уни маънавий рухий мажудот эканлигини тасдикловчи жихат хам ана шундадир. Бу нафакат индивидуал - шахсий холат, балки ижтимоий жихатдан шартланган ходиса хамдир.

Миллий узликни англаш ва тарихий дунёкарашни шаклланиши стихияли даражада факатгина эхтиёжлардан келиб чикувчи табиий интилиш, харакат сифатида намоён булади. Бирок, бу борадаги фаолият онгли ва тартибли йулга куйилмаганлиги боис, купинча самарасиз кечади ёки ташки FOявий аралашувлар натижасида сохта ва бу^унчи мазмунга эга булиб колади. Масалан, тарихий нигилизм, аждодлар меросига нисбатан скептик кайфият, узга миллатларнинг тарихий лидерлик макомига махлиё булиш, тарихий маргиналлик каби маънавий-рухий ходисалар айни миллий узликни англаш ва тарихий дунёкарашнинг стихияли равишда шаклланишида кузатилувчи холатлардир. Бунга асло йул куйиб булмайди.

Миллий узликни англаш мураккаб жараён булиб, унда катор омиллар: миллий FOя, миллий маънавий кадриятлар, фан, адабиёт ва санъат, оммавий ахборот воситалари, сиёсий партиялар хамда бошка ижтимоий тузилмалар иштирок этади. Бу уз навбатида тарихий онг ва тарихий дунёкарашни ривожлантириш ва трансперсоналлаштиришга хизмат килади. Шу боисдан хам миллий узликни англаш жараёнида тарихий онг ва тарахий дунёкарашни ривожлантирувчи омиллар хамда воситаларни алохида куриб чикмок лозим. Миллий FOяни шакллантириш борасида муайян камчиликлар хам кузга ташланаётганлигини таъкидлашимиз керак. Чунончи, фалсафа фанлари доктори, профессор Н.Шермухаммедованинг тушунтиришича, «мустакиллик йилларида миллий FOяни шакллантиришда купгина ижобий ишлар килинмокда. Лекин, афсуски, килинаётган ишлар хамма вакт хам самарали булаётгани йук. Шунинг учун хам халкимизнинг узига хос ва мос булган манфаатларини, кизикишларини чукуррок урганиш зарур».

Тарихий дунёкарашни ривожлантиришда миллий маънавий кадриятларнинг урнини алохида эътироф этмок жоиз. Зеро, миллий узликни англаш ва тарихий дунёкарашни карор топтиришда маънавий кадриятлар мухим омил сифатида намоён булади. Миллий узликни англаш ва тарихий дунёкарашни ривожлантиришда миллий кадриятларнинг таъсирини янада кучайтириш уз навбатида миллий маданият ва санъат сохасини ривожлантиришни такозо этади. Бу борада Узбекистон Республикаси Президентининг «Узбекистон Республикасида миллий маданиятни янада ривожлантириш концепциясини тасдиклаш туFрисида»ги 2018 йил 28 ноябрдаги ПК, 4038-сонли К,арори хамда 2020 йил 26 майда «Маданият ва санъат сохасининг жамият хаётидаги урни ва таъсирини янада ошириш чора-тадбирлари туFрисида»ги ПФ 6000-сонли Фармонининг кабул килиниши айни муддао булди.

Хусусан, мазкур К,арорда «тарихий ва маданий меросимизни саклаш хамда уни ёш авлод тарбиясида кенг куллаш; миллий ва умуминсоний кадриятларни ёшларимиз онгига сингдириш, этник маданий анъаналарни асраб-авайлаш ва шу асосда халк ижодиётини куллаб-кувватлаш» кабилар концепциянинг асосий вазифаларидан этиб белгиланган. Ушбу меъёрий -хукукий хужжатлар асосида тарихан яшаб келаётган миллий кадриятларимизни тиклаш ва ривожлантиришга давлат сиёсати даражасида ахамият берилиши шубхасиз ахолининг, айникса ёшларнинг миллий узлигини англашига ва тарихий дунёкараши ривожланишига амалий жихатдан хизмат килмокда. Илмий адабиётларда санъат вокеликни образли тушуниш, ички ва ташки дунёни бадиий-эстетик ифодалаш жараёни ва натижаси сифатида тушунилади. Бадиий адабиёт каби санъат хам вокеликка нисбатан субъектив-ижодий ёндашув, эмоционал жозибадорликни улашиш, хис-туЙFу ва кечинмаларни кузFатиш хусусиятига эга.

Санъатнинг тарихий дунёкарашни шакллантиришда мухим роль уйнайдиган турлари сирасига хайкалтарошлик, меъморчилик, тасвирий санъат, кино, мультфильм, кушикчилик кабиларни киритиш мумкин. Санъатнинг ушбу турлари узига хос тарзда шахсда тарихий дунёкарашни бойитишга хизмат килади. Шу уринда санъатнинг тарихни тушунишда, хис этишда герменевтик хусусиятга эга эканлигини таъкидлаш лозим. Унинг таъсири бир карашда сезиларлидек туюлмаса-да, бирок, инсонни секин-аста тарих оламига олиб киради, унда тарихий жараёнларни хис килиш кобилиятини шакллантиради. Албатта, бу инсонга санъат оркали комплекс-системали таъсир курсатиш даражасига хам боFликдир.

Замонавий санъат турларидан булмиш кино санъатининг дунёкарашни, хусусан тарихий дунёкарашни шакллантиришдаги ахамияти хозирги вактда нихоятда юкоридир. Чунки, хозирги вактда медиа маданияти инсонларни узига жалб этиш, ахолини камраб олиш жихатидан олдинги уринга чикиб олди. Илмий адабиётларда экран маданияти деб тилга олинувчи ушбу сохада кино санъати шубхасиз биринчи уринда туради. Бу борада яратилаётган тарихий жанрдаги кино фильмларнинг сифат ва микдор жихатдан тобора усиб бориши айни вактда тарихий дунёкарашни ривожланитиришда бекиёс имкониятларни хадя этади.

Баён этилганларга кура, миллий узликни англаш ва тарихий дунёкарашнинг шаклланишида эхтиёж ва манфаатлар мухим харакатлантирувчи куч сифатида намоён булади. Тарихни англашга булган ва уз-узини ривожлантиришдан келиб чикувчи эхтиёжлар бунда асосий роль уйнайди. Миллий узликни англаш жараёнида тарихий дунёкарашни карор топтириш миллий FOя ва маънавий кадриятлар билан самарали амалга оширилиши мумкин. Миллий FOя тарихий дунёкараш учун ишонч эътикодлар манбаи булса, миллий маънавий кадриятлар эса мотивацион куч сифатида таъсир курсатади.

Фойдаланилган адабиётлар руйхати:

1. Шермухаммедова Н. Формирование идеологического иммунитета -главный фактор борьбы с чуждыми идеями и идеологиями// Миллий истиклол FOяси ва армия. Узбекистон Республикаси Мудофа Вазирлиги. Республика илмий - амалий анжуман материаллари. - Тошкент, 2004. -Б.141.

2. Коллингвуд Р.Ж. Принципы искусства. Пер. с англ. А.Г.Раскина под ред. Е.И.Стафьевой. - М.: «Языки русской культуры», 1999. - С.18.

3. Ганиев К., Тугунбоев О., Ризаев И. И. Экологические проблемы современного общества и ихрешения //Наука и образование: актуальные вопросы теории и практики. - 2021. - С. 601-603.

4. Rizaev I. Synergetics in Social Systems and its Possibilities //Global Scientific Review. - 2022. - Т. 10. - С. 62-69.

5. Rizaev I. I. Liberalizacija-Osnova Samoorganizacii Social'noj Sistemy. Millij uksalish va? shlarning izhtimoij si? sij faolligini oshirishning dolzarb masalalari. - 2020.

6. Тураев Б. О. Онтология, гносеология, логика ва фан фалсафаси муаммолари' //Т.: Алишер Навоий номидагиз збекистон Миллий кутубхонаси нашриёти, Б. - 2015. - С. 48-49.

7. Усмонов Ф. Н. Основные этапы развития научной рациональности //Theoretical & Applied Science. - 2017. - №. 11. - С. 181-184.

8. Usmonov F. N. The place of rational and creative thought in turning the virtuality into reality //Paradigmata poznani. - 2014. - №. 2. - С. 31-33.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.