Научная статья на тему 'МАМЛАКАТИМИЗ ТАЪЛИМ ТИЗИМИДА ПЕДАГОГИКА ИНСТИТУТЛАРИНИНГ ЎРНИ ВА РОЛИ'

МАМЛАКАТИМИЗ ТАЪЛИМ ТИЗИМИДА ПЕДАГОГИКА ИНСТИТУТЛАРИНИНГ ЎРНИ ВА РОЛИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
29
5
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Ўзбекистон / таълим / мактаб / педагогика / институт / университет / ўқитувчи / талаба / йўналиш / билим / олий / факультет. / Uzbekistan / education / school / pedagogy / institute / university / teacher / student / directions / knowlenge / higher / faculty.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Абдуллаев, Ўктам Шералиевич

Ушбу мақолада Ўзбекистондаги олий таълим муассасалари ва билим юртларининг педагог кадрлар тайёрлашдаги эришган ютуқлари, муаммолари ҳамда уларнинг қай даражада ечим топганлиги, педагогик кадрлар тайёрлашда айниқса Ўзбекистон Миллий университети, Андижон, Фарғона, Наманган, Самарқанд, Бухоро, Қарши ва Термиз давлат университетлари, Тошкент давлат педагогика университети, Қўқон, Навоий, Жиззах, Нукус давлат педагогика институтларининг ўрни ҳақидаги маълумотлар баён этилади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE PLACE AND ROLE OF PEDAGOGICAL INSTITUTIONS IN THE EDUCATION SYSTEM OF OUR COUNTRY

This article discusses the successes of higher education institutions and educational institution in Uzbekistan in the training of Pedagogical staff and how they havt been solved especially in the preparation of Pedagogical personnel particularly national university of the Uzbekistan, Andijan, Fergana, Namangan, Samarkand, Bukhara and Termiz state university, Tashkent state pedagogical university the information of the role of the pedagogical institute of the Jizzakh, Navoi, Nukus, Kokand.

Текст научной работы на тему «МАМЛАКАТИМИЗ ТАЪЛИМ ТИЗИМИДА ПЕДАГОГИКА ИНСТИТУТЛАРИНИНГ ЎРНИ ВА РОЛИ»

Oriental Renaissance: Innovative, p VOLUME 2 | ISSUE 10/2

educational, natural and social sciences IV ISSN 2181-1784

Scientific Journal Impact Factor Q SJIF 2022: 5.947

Advanced Sciences Index Factor ASI Factor = 1.7

МАМЛАКАТИМИЗ ТАЪЛИМ ТИЗИМИДА ПЕДАГОГИКА ИНСТИТУТЛАРИНИНГ УРНИ ВА РОЛИ

Абдуллаев Уктам Шералиевич

Карши мухдндислик-иктисодиёт институти доценти в.б., тарих фанлари буйича

фалсафа доктори (PhD)

АННОТАЦИЯ

Ушбу мацолада Узбекистондаги олий таълим муассасалари ва билим юртларининг педагог кадрлар тайёрлашдаги эришган ютуцлари, муаммолари уамда уларнинг цай даражада ечим топганлиги, педагогик кадрлар тайёрлашда айницса Узбекистон Миллий университети, Андижон, Фаргона, Наманган, Самарцанд, Бухоро, Царши ва Термиз давлат университетлари, Тошкент давлат педагогика университети, Куцон, Навоий, Жиззах, Нукус давлат педагогика институтларининг урни уацидаги маълумотлар баён этилади.

Калит сузлар: Узбекистон, таълим, мактаб, педагогика, институт, университет, уцитувчи, талаба, йуналиш, билим,олий, факультет.

АННОТАЦИЯ

В данной статье рассматриваются успехи высших учебных заведений Узбекистана в подготовке педагогических кадров и как они были решены, особенно при подготовке педагогических кадров, в частности национального университета Узбекистана, Андижанская, Ферганская, Наманганская, Самаркандская, Бухарская и Термизская государственный университет, Ташкентский государственный педагогический университет информация о роли государственного педагогического института Джизакского, Нукусского, Навоинского, Кокандского.

Ключивые слова: Узбекистан,образования, школа, педагогика, институт, университет, преподователь, студент, направления, знания, высший, факультет.

ABSTRACT

This article discusses the successes of higher education institutions and educational institution in Uzbekistan in the training of Pedagogical staff and how they havt been solved especially in the preparation of Pedagogical personnel particularly national university of the Uzbekistan, Andijan, Fergana, Namangan, Samarkand, Bukhara and Termiz state university, Tashkent state pedagogical

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

VOLUME 2 | ISSUE 10/2 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

university the information of the role of the pedagogical institute of the Jizzakh, Navoi, Nukus, Kokand.

Keywords: Uzbekistan, education, school, pedagogy, institute, university, teacher, student, directions, knowlenge, higher, faculty.

^axoH MaMnaKarnapu Tapuxura Ha3ap concaHrro, anöaiTa, ynapga TatnuM, coohkhh caKnam, unM-^aH puBo^narnupunuS, TapTuö-uHTrooM Ba KoHyHnap H^pocH KartHH TatMHHnaHraHHHH KypaMro. X^T-MaMoraMro, эpтaнгн KyHHMro, BaTaHHMH3HHHr gyHëgaru энг pHBO^naHraH gaBnarnap KaTopugaH MyHocuö ypHH OAHmn, xanKHMH3HH po3H Kunum öunuMnu Ba cornoM ^uKpnu aBnogHu Tap6uanamHMH3ra öeBocura SornuKgup^].

Y3ÔeKHcTOHHH ^axpHHuHr puBO^naHraH gaBnarnapu KaTopura onuö HHKumHHHr acocufi mapTnapugaH öupu - MatHaBufi canoxuflTHu MKcanrapum, ucraKgon ynyH xu3MaT KunyBHu KoMun uHcoHnapHu Tapöuanaö eramrapum, 6y Basu^anapHu öa^apumra Mactyn öynraH yKuTyBHunapHu Tafiëpnam umnapuHu TaKoMunnamTupumgup. EunuMnu, u^ogKop, y3 Ta^puöacuHu ëm aBnogra öaxmuga этгaн yKKTyBHunapHu Tafiëpnam öyryHru KyHHuHr энг gon3apö MyaMMonapugaH öupugup. YsöeKucTOHga BaKTuHHanuK uKTucogufi KufiuHHunuKnap MaKTaönapHu yKKTyBHunap öunaH TatMuHnam Ba ynapHuHr TypMym mapouTnapuHu axmunam MyaMMocuHu KenTupuö HuKapgu.

TatnuM Myaccacanapuga yKuTyBHunapHuHr eTumMaë^aHraru Munnufi MaKTaönap tusumuhu aparamga ^uggufi MyaMMo SynMoKga эgн.

MycTaKunnuKHuHr gacTnaÖKu fiunnapuga YsöeKucTOHga 6 Ta negaroruKa uHcTmyra, 30 gaH opTuK negaroruKa öunuM ropTnapu yKuTyBHu Kagpnap Tafiëpnam öunaH myrynnaHgu [2, 45-47].

MaKTaönapga yKuryBHu Kagpnap eTumMacnuru Ty^afinu negaroruKa uHcTmyra SuTupyBHu Kypc Tanaöanapu MaKTaönapra yKuTyBHu cu^araga ^an6 этнngн. EyHgaH Sup ToMoHgaH, u^oôufi xpn Kysarunca, atHu Tanaöa ysuHu aManuëTHu geö эмac, yKuTyBHu geö xuc этca, ukkuhhu ToMoHgaH, SuTupyBHu Kypc TanaöanapuHuHr TynuK öunuM öepum uMKoHu^Tnapu HucöaraH HeKnaHuö KonraH эgн.

MYXOKAMA BA HATH^AÏÏAP

Y3ÖeKucToHga KefiuHru fiunnapga TatnuM TrouMugaru ucnoxpTnap negaroruK Kagpnap Tafiëpnam umura u^oöufi Tatcup Kypcargu. EyryHru KyHga Y3ÖeKucToHga negaroruK Kagpnap acocaH 20 gaH 3uëg onufi TatnuM

KHPHm

Oriental Renaissance: Innovative, p VOLUME 2 | ISSUE 10/2

educational, natural and social sciences IV ISSN 2181-1784

Scientific Journal Impact Factor Q SJIF 2022: 5.947

Advanced Sciences Index Factor ASI Factor = 1.7

муассасаларида амалга оширилмокда. Бунда айникса, Узбекистан миллий университети, Андижон, Фаргона, Наманган, Самарканд, Бухоро, Карши ва Термиз каби давлат университетлари, Тошкент давлат педагогика университети, Кукон, Навоий, Жиззах, Нукус каби педагогика институтларини урни каттадир.

Тошкент давлат педагогика университети Низомий номидаги педагогика институтининг базасида 1998 йили ташкил этилган булиб, хар йили Республика таълим муассасаларига минглаб кадрларни тайёрлаб берди. Масалан, биргина 2006 йили университетда 13753 нафар талаба тахсил олди[3,382].

Педагогика йуналишидаги университетлар асосан педагогика институтлари базасида ташкил этилди. Масалан, Андижон, Фаргона, Наманган, Урганч, Бухоро, Карши, Термиз давлат университетлари шулар жумласидандир. Уларга асосан 1992 йили университет макоми берилди.

Навоий Давлат педагогика институтида Кизилкум минтакаси учун узига хос булган узбек, козок, рус ва инглиз тилларида дарс берадиган муаллимлар тайёрланишига эътибор берилди. Шу боис институт жамоаси кушни давлатларнинг педагогика олий таълим муассасалари билан алокалари йулга куйилди. Минтакада миллий тилда дарс берадиган педагог кадрлар тайёрлаш муаммоси хар доим кун тартибининг долзарб муаммоси булиб келди[4].

Мустакиллик йилларида институт олий маълумотли педагогларга булган эхтиёжлардан келиб чикиб, кимё ва экология, биология ва хаётий фаолият мухофазаси, физика ва астрономия, миллий истиклол гояси, хукук ва маънавият асослари, жисмоний тарбия, мусикий таълим йуналишлари буйича мутахассислар тайёрлади[4].

Навоий давлат педагогика институтида 2003 йили факультетлар сони 7 тага, кафедралар сони 25 тага етди. Институтда таълим 15 та бакалавриат йуналишлари кундузги ва сиртки шаклларида узбек, козок, ва рус тилларида олиб борилди. Бу даврда институтда 3 та магистрлик ихтисосликлари буйича мутахассислар тайёрлаш йулга куйилди. Институтда 2003 йили талабалар сони 5200, профессор-укитувчилар сони 308 нафарни ташкил этди. Шундан 15 нафари фан доктори ва профессор, 58 нафари фан номзоди ва доцент эди[4].

2000-2003 йиллари институтда 13 та махсус укув лабораториялари, кафедралар кошида 20 дан ортик фан кабинетлари жихозланди. Умумий физика кафедраси кошидаги "Электр", "Оптика", "Кимё" кафедраси хузуридаги "Анорганик кимё", Узбек адабиёти кафедраси хузуридаги "Узбек халк огзаки ижоди", Бошлангич таълим методикаси кафедраси кошидаги "Математика укитиш методикаси" кабинетлари фаолият курсатди[4].

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

VOLUME 2 | ISSUE 10/2 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

Кукон давлат педагогика институтида хам мустакиллик йилларида таълим тизимида ислохотлар изчиллик билан амалга оширилиб борилди. 2007 йили Кукон давлат педагогика институтида 7 та факультетда 5600 нафар талаба тахсил олди. Уларга 420 дан ортик профессор-укитувчилар таълим берди. Таълим жараёнини янада ривожлантириш максадида институт олимлари томонидан дарслик, укув кулланмалари ва маъруза матнлари яратишга жиддий эътибор каратилди[5].

2007-2008 укув йилидан бошлаб мазкур институт талабалари бир сменада укишга утилди. Бу уларнинг купрок изланишлари, кутубхонада шугулланишлари учун вактлари етарли булишига имкон берди. Институтда замонавий жихозланган спорт саройи, турли фан тугараклари фаолияти йулга куйилди. Институтда янги ташкил килинган, сунги русумдаги компьютерлар билан жихозланган "Ахборот ресурс маркази"да ёшлар электрон укув адабиётлари билан танишиб, уз мутахассисликлари буйича хориж тажрибасини урганиш имкони яратилди. Шунингдек, талабаларнинг компьютер саводхонлигини ошириш тадбирлари хам олиб борилиб, киска муддатли курслар ташкил этилди. Укув курсини тугатган талабаларга компьютер мутахассислиги буйича сертификатлар берилди.

Албатта, олий укув юртларининг нуфузи унинг илмий салохияти билан белгиланади. Турли муъжиза ва кашфиёт яратиш учун, аввало, илм эгаллаш керак. 2005-2006 йиллар давомида институтда 12 та номзодлик, 3 та докторлик диссертацияси химоя килинди[5].

Ажиниёз номидаги Нукус Давлат педагогика институтида илмий кадрлар тайрлашга алохида эътибор каратилди. 2007 йили мазкур институтда 17 фан доктори, 107 тага якин фан номзодлари шунингдек, бир неча профессор ва доцентлар талабаларга таълим-тарбия берди. Б.Жаллибеков, Б.Алламуратов, А.Пахратдинов, М.Тилеумуратов, У.Доспанов, Г.Асенов, С.Пирназаров каби олимлар халкаро академиялар академиклари килиб сайланди[6].

Шу билан бирга институтнинг катор профессор-укитувчилари давлат мукофотлари билан такдирланди. Айникса, институтнинг узбек филологияси кафедраси катта укитувчиси, филология фанлари номзоди Илья Дильманов Узбекистон Республикаси мустакиллигининг 15 йиллиги муносабати билан фидокорона мехнатлари учун "Шухрат" медали билан мукофотланди. Шунингдек, унга Халкаро илмий академиясининг доктори илмий даражаси хам берилди. 2006 йилнинг узида 15 нафар укитувчилар номзодлик диссертацияларини химоя килдилар[6].

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

VOLUME 2 | ISSUE 10/2 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

Педагогика институтлари олимлари доимий равишда рисола ва монографиялар, илмий маколалар нашр эттириб борди. Бу йуналишдаги институтларда газета ва журналлар фаолияти хам йулга куйилди. Масалан, Нукус давлат педагогика институтида "Илм ва жамият" журнали хамда "Нукус пединститут" газетаси нашр этилди. Бундан ташкари институтда унлаб тугараклар, "Тумарис" ансамбли, институт кошида ташкил этилган талабаларнинг театр студияси фаолият курсатди. Ижодий жамоалар факат институт доирасидагина эмас, балки бутун Узбекистон буйлаб танилди. Улар хар хил танловларда иштирок этиб совринли уринларни эгаллади[6].

Х,ар йили иктидорли кизлар уртасида утказиладиган Зулфия номидаги Давлат мукофоти танловида институт талаба кизлари фаол иштирок этиб келди. Масалан, 2006 йил бу танловда Нукус давлат педагогика институти тарих-география факультети талабаси Юлдуз Каландарова иштирок этиб, барча боскичлардан муваффакиятли утди. Институтнинг спорт сохасидаги ютуклари хам эътиборга лойик булди. 2006 йилда спортнинг турли куринишлари буйича Жахон ва Узбекистон чемпионлари етишиб чикди. Жумладан, институтнинг жисмоний тарбия факультети талабаси Жамшид Камалов муай-тай спорт тури буйича Тошкентда утказилган халкаро турнирда голибликни кулга киритиб, жахон чемпиони булди[6].

ХУЛОСА

Узбекистонда мустакилликнинг дастлабки йилларида таълим тизимидаги ислохотлар педагогик кадрлар тайёрлаш масаласига хам чамбарчас боглик булди. Республика умумтаълим мактабларини педагогик кадрлар билан таъминлаш энг жиддий муаммолардан бири булди. Мустакилликнинг дастлабки даврида муаммони бартараф этиш учун хукумат томонидан муайян ишлар олиб борилсада, аммо билимли, тажрибали кадрлар танкислиги туфайли кузланган максадга эришилмади. Узбекистонда педагогик кадрлар тайёрлашда Кукон, Нукус, Навоий каби педагогика институтлари муайян даражада роль уйнади. Бу таълим даргохларида талабалар билим олишларида имкон кадар яхши шарт-шароитлар яратиш борасида чора-тадбирлар олиб борилди.

REFERENCES

1. Мактаб - хаёт-мамот масаласи, келажак масаласи // Халк сузи, 2019, 27 август.

2. Эргашев К. Укитувчи тайёрлаш муаммолари // Халк таълими, 1996, №3, 45-

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

VOLUME 2 | ISSUE 10/2 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

3. Узбекистан Миллий Энцеклопедияси. 12 жилд.-Тошкент, 2006.- Б. 382.

4. Таълим ва ислохрт// FIDOKOR, 2003 й, 8 май.

5. ^амраева X,. Таълим ва давр талаби// FIDOKOR, 2007, 12 апрель.

6. Курамбоев К. Ютукларимиз фаолликка ундайди// FIDOKOR, 2007, 5 апрель.

7. Turabova, S. K., & Juraeva, V. F. (2019). THE SOCIO-POLITICAL SIGNIFICANCE OF THE PHENOMENON SCIENTIFIC DISCUSSION IN THE DEVELOPMENT OF THINKING OF THE PEOPLES OF THE EAST. Scientific Bulletin of Namangan State University, 1(8), 168-174.

8. Turabova, S. K. (2019). Social importance of the discussion in the development of civil society. Scientific Bulletin of Namangan State University, 1(6), 260-266.

9. Мамасалиев, М. М., & Буриев, И. И. (2019). Информационная безопасность учащихся-одно из основных направлений деятельности педагога. In Фундаментальные основы инновационного развития науки и образования (pp. 188-190).

10. Mamasaliyev, Mirzoulug' Mirsaidovich (2022). AMIR TEMUR DAVRIDA MARKAZLASHGAN BOSHQARUV TIZIMINING SHAKLLARI. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 2 (5-2), 1120-1129. doi: 10.24412/2181-1784-2022-5-2-1120-1129

11. Kattakulovna, T. S. (2022, April). SCIENTIFIC DISCUSSIONS AS AN INNOVATIVE METHOD OF COGNITION. In Conference Zone (pp. 116-117).

12. Axmedov, B. (2021). Qorako'lchilik sohasini ilmiy tadqiqotlarda o'rganilishining ahamiyati.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.