Научная статья на тему 'МАЛИНА ВА ЕЖЕВИКА ЎСИМЛИКЛАРИНИ КЎЧАТЛАРИНИ ЕТИШТИРИШ ИН ВИТРО УСУЛИДАН ФОЙДАЛАНИШ.'

МАЛИНА ВА ЕЖЕВИКА ЎСИМЛИКЛАРИНИ КЎЧАТЛАРИНИ ЕТИШТИРИШ ИН ВИТРО УСУЛИДАН ФОЙДАЛАНИШ. Текст научной статьи по специальности «Искусствоведение»

CC BY
10
2
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
in-vitro / стимулятор / цитокинин / ауксин / микро элемент / макро элемент / агар-агар / кўчат / озиқа мухит.

Аннотация научной статьи по искусствоведению, автор научной работы — Валиева Шоира Абдивоситовна

Ушбу мақолада мева ва резавар меваларни кўчатларини жадал кўпайтиришда in-vitro усулидан кенг фойдаланиш одатий ва кенг кўлланилиб келинаётган вегетатив усулда кўпайтиришга қараганда самаралироқ ва олинадиган кучатларнинг бир хил стандар вируслан холилиги ва озиқа мухити таркибидаги стимуляторлар, макро ва микро элементларнинг озиқа мухити таркибидаги тутган ўрни хақида маълумотлар келтирилиб ўтилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «МАЛИНА ВА ЕЖЕВИКА ЎСИМЛИКЛАРИНИ КЎЧАТЛАРИНИ ЕТИШТИРИШ ИН ВИТРО УСУЛИДАН ФОЙДАЛАНИШ.»

"YOSHLAR HUQUQLARI: IMKONIYATLAR VA HIMOYA QILISH MEXANIZMLARI"

RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI 2024-YIL 26-MART

МАЛИНА ВА ЕЖЕВИКА УСИМЛИКЛАРИНИ КУЧАТЛАРИНИ ЕТИШТИРИШ ИН ВИТРО УСУЛИДАН ФОЙДАЛАНИШ.

Валиева Шоира Абдивоситовна

Тошкент давлат аграр университети Мевачилик ва узумчиллир кафедраси, катта

уктувчиси https://doi.org/10.5281/zenodo.10874551

Аннотация. Ушбу мацолада мева ва резавар меваларни кучатларини жадал купайтиришда in-vitro усулидан кенг фойдаланиш одатий ва кенг кулланилиб келинаётган вегетатив усулда купайтиришга цараганда самаралироц ва олинадиган кучатларнинг бир хил стандар вируслан холилиги ва озица мухити таркибидаги стимуляторлар, макро ва микро элементларнинг озица мухити таркибидаги тутган урни хацида маълумотлар келтирилиб утилган.

Калит сузлар: in-vitro, стимулятор, цитокинин, ауксин, микро элемент, макро элемент, агар-агар, кучат, озица мухит.

Аннотация. В данной статье широкое применение метода in vitro для быстрого размножения плодово-ягодных саженцев более эффективно, чем обычное и широко используемое вегетативное размножение, и такая же стандартная безвирусность полученных сил и роли стимуляторов. В данной статье представлены макро- и микроэлементы в питательной среде.

Ключевые слова: in vitro, стимулятор, цитокинин, ауксин, микроэлемент, макроэлемент, агар-агар, проросток, питательная среда.

Abstract. In this article, the widespread use of the in vitro methodfor the rapidpropagation of fruit and berry seedlings is more effective than the usual and widely used vegetative propagation, and the same standard virus-free nature of the resulting forces and the role of stimulants. This article presents macro- and microelements in the nutrient medium.

Keywords: in vitro, stimulator, cytokinin, auxin, microelement, macroelement, agar-agar, sprout, nutrient medium.

Кириш. Купайириш усулининг оммавийлашиб бораётган in-vitro усули ёрдамида усимликлар асосан купайтирилиши кийин булган ва кимматбахо хужалик белгиларга эга булган усимликлар купайтиришда кулланилади. Ушбу усул ёрдамида бир хил стандарт ва вирусдан холи булган экин материаллари кучатларини олиш мумкинли ушбу усулнинг кенг кулланилишига сабаб булиб бормокда.

^ишлок хужалиги экинлари (мева, резавор мева, гуллар, манзалари усимликларни) купайтиришда кулланилади. Бундан ташкари ушбу усул узининг иктисодий самарадорлиги билан хам ажралиб туради. Масалан бунга мисол килиб резавор мевларнидан ежевика ва малина усимлигини ин витро шароитида купайтириб яхши даромад олиш мумкинлигини мисол келтиришимиз мумкин.

In-vitro усули ёрдамида усимликлар купайтириш жараёни нимадан бошланади. Авваломбор купайтирилаётган усимликларни танлаб олиб уларни вирусдан тозалаб олиш керак булади.

Усимлик купайтирилаётган озика мухитининг таркибида асосан 9 та макро ва 7 та микро элементларни синтезлаш оркали бойитилади.

Макроэлементлар C, H, O, N, P, K, Ca, Mg, S.

"YOSHLAR HUQUQLARI: IMKONIYATLAR VA HIMOYA QILISH MEXANIZMLARI"

ЯЕ8РиБЫКА 1ЬМ1У-АМАЫУ ANJUMANI 2024-У1Ь 26-МАЯТ

Микроэлементы: Fe, Мп, Си, Zn, Мо, В, С1.

Озика мухити таркибига керакли булган тузлар, углеводлар, ва витаминлар ва бошка керакли булган элементларни кушиш оркали озика мухитини таркибини купайтирилаётган усимликнинг таълабидан келиб чикган холда бойитилади.

Озика мухитининг таркиби куйидагилардан иборат

• Сув.

• Макро ва микроэлеменлар.

• Органик булмаган тузлар. Усимлик озика мухитига экилганидан

кейин биринчи навбатда усимликларда каллус тукимаси хосил булади ва усимлик таънасининг гепертрофлиги ошади. Озика мухити таркибидаги макро ва микро элементларнинг таркибини узгартирган холда уларнинг усиш жадаллигини, илдизланишини бошкариш имкони яъни жадаллаштириш ёки булмаса суслаштириш, тухтатиб куйиш имкони мавжуд

Озика мухити таркибидаги органик моддаларга углеводлар, усишни бошкарувчи стимуляторлар, витаминлар ва бошкалар киради улар ёрдамида хам усимликни ривожланишига таъсир курсатиш мумкин. Бундан ташкари озика мухитини геллаштириш максадида желатин ёки булмаса агар-агардан кенг фойдаланилади

MS, LS (Linsmaier & Skoog, 1965), озика мухити бир катор усимликларни купайтириш жараёнида кенг кулланилиб келинмокда. (оддий озика мухити таркибига триптон ва пептонни кушиш билан фаркланади).

Мева ва резавор мевалар хамда хона усимликлари ва бошка турдаги усимликларни усиш курсаткичи ва купайиши учун асосий факторларини усимлик органларининг морфогенези бошкаради.

Озика мухитининг химиявий таркиби усимлик усиши учун асосий замин яратиб берувчи ахамиятга эга. Озика мухитини геллаштирувчи хусусиятга эга булган агар-агарнинг тури ва концентрациясига караб озика мухитининг таркибини бошкариш мумкин. Шу оркали усимликни тик туриши ва усишини бошкариш мумкин булади

Усимликни культурага киритишнинг биринчи боскичида Икки углеродли канд, сахароза, бир углеводли шакар хам самарали хисобланади.

Озика мухити таркибига кушилган канд моддаси усимликнинг осматик босимини бошкариб туради

Озика мухити таркибидаги канд моддасининг концентрацияси 3% булади, аммо усимликнинг купайтириш жараёнига караб канд концентрацияси 2-9% узгариб туриши мумкин.

Шуни хам таъкидлаб утиш керакки, озика мухити таркибида суюклик купайса, усимликни ривожланиши учун нокулай шароит юзага келиб, усимликни усишида огишлар кузатилади.

• Органик булмаган менераллар

"YOSHLAR HUQUQLARI: IMKONIYATLAR VA HIMOYA QILISH MEXANIZMLARI"

ЯЕ8РиБЫКА 1ЬМ1У-АМАЫУ ANJUMANI 2024-У1Ь 26-МАЯТ

Желатин озика мухити таркибида агар-агар сингари узини яхши курсатмайди шу сабабли желатинга караганда агар-агар яхши натижа курсатади. Усимликларда перегидрация кузатилмайди.

Органик модда булган адинин (сульфат аденин) 40-160 мг/л. нисбатда усимликларни купайтириш жараёнида самарали хисобланади.

Усишни бошкарувчи регуляторларга ауксинлар киради улар усимликликда илдизларни дифференцияси учун (ИУК), (ИМК), (1-НУК) куллаш максадга мувофик.

Каллус тукимасидан илдизларни хосил булиши учун 2,4 - D пиклорам ёки дикамбу кулланилганда яхши натижа беради.

Озика мухити таркибига ауксинлар кушилганда, усимликлар томонидан тез сурилади.

Цитокинин усимликнинг усиш нуктасидаги куртакларнинг усишини жадаллаштиради.

Табиий цитокининлар: DHZ, 2iP, зеатин. Синтетик цитокининларга: TDZ (тидиазурон), кинетин, БАП киради.

Цитокининлар ауксинларга нисбатан 3-10 марта секин сурилсада бу сурилиш нисбатан тез хисобланади

Ушбу турга кирувчи стимуляторлар купайтирилаётган усимликларнинг бугин ораси узунлигига таъсир килади ва GAз стимулятори кенг кулланилиб келинмокда.

Микроклонли купайтиришда усишни бошкарувчи стимуляторлар. АБК, ССС, даминозид, униконазол, паклобутразол стимуляторлари усимликнинг усишини бошкарувчи яъни тормозлаб секинлаштирувчи стимулятор хисобланиб илдизни гипертрофлигини оширади.

Ушбу усулни усимликларни трансплантациясини бошкаришда кулланилиши максадга мувофик.

Ежевика ва малина резавор усимликларини жадал купайтиришда озика мухитининг шундай тайёрлаш керакки, усимлик усиб ривожланиши учун керакли булган барча макро ва микро элементларга бой булиши шарт. Асосан усимликларни жадал купайтиришда МС озика мухитидан кенг фойдаланилиб келинмокда.

Ин витро усулининг яна бир устунлик томонларидан бири шундаги, битта усимликдан тахминан 100 дона олиб купайтирилса, хар бир усимликдан 10 тадан бугин усиб чикганда 1000 та бугин хосил булади, шунда купайтирилаётган усимликнинг узунлиги уртача 14 см.ни ташкил этади. Тахминан 5-6 та идиш таълаб этилади.

Ушбу усимликларни 2 бугиндан кесиб яна купайтирилганда 5000 та тайёр кучат олиш имкони мавжуд.

Купайтирилаётган микро усимликларни 1 йил давомида жадал тарзда купайтирилса, уртача 4 млн кучат олиш имкони мавжуд. Масалан бир ишчи бир кунда 200 кун ишласа 70000 та согломлаштирилган стандарт усимлик олиш мумкин.

"YOSHLAR HUQUQLARI: IMKONIYATLAR VA HIMOYA QILISH MEXANIZMLARI"

RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI 2024-YIL 26-MART

Бажариладиган барча ишлар 5 та кадам асосида олиб борилади.

1. Купайтирилаётган усимликнинг нави ва материалларни танлаш.

2. Купайтирилаётган усимликни стерилизация килиш in vitro.ra киритиш.

3. Махсус озика мухитида согломлаштирилган кучатларни купайтириш.

4. Микро-усимликларни купайтириш ва илдизлантириш.

5. Микро-усимликларни очик майдонга экишга тайёрлаш.

REFERENCES

1. Узбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 23 октябрдаги ПФ-5853-сон "Узбекистон Республикаси ^ишлок хужалигини ривожлантиришнинг 2020 - 2030 йилларга мулжалланган стратегиясини тасдиклаш тугрисида"ги фармони.

2. Узбекистон Республикаси Президентининг 14.03.2019 йилдаги П^-4239-синли Мева-сабзавотчилик сохдсида кишлок хужалиги кооператциясини ривожлантириш чора-тадбирлари тугрисидаги карори.

3. Узбекистон Республикаси Президентининг 2021 йил 15 декабрдаги П^-52- сон карори Мева-сабзавотчилик сохдсини давлат томонидан куллаб-кувватлаш, тармокда кластер ва кооператция тизимини янада ривожлантириш чора-тадбирлари тугрисидаги карори.

4. Alajzy.C. Influence of microproprogation on the performance and quality of P22 root-stock in mather plantanion.// J. of fruit and ornament, plant research. - 1994. - V. 2. -№3.- P. 91100.

5. Ascunia J. Feliciano. In vitro rooting of Schoots from Embryo - cultured Peach seedlings.// Hort. Sei. - 1983.- V. 18. - №5. - P. 705-706.

6. Умаров A.A. Бензимидазолы, их регуляторные свойства и функции.-/А.А.Умаров/Ташкент. 1990.

7. Чекурова Г.В. Размножение клюквы крупноплодной в культуре in vitro./r.B.4eKypoBa // Бюлл. Г БС. - 1990.- вып. 157.- С. 90-95.

8. https://apexland.ru/catalog/malina-rubus

9. https://in-vitro.pl/ru/wiedza

10. https://www.tomat-pomidor.com/blogs/entry/935

11. https://kazatu.edu.kz/assets/i/science/vn1201agr09.pdf

12. https://apexland.ru/catalog/malina-rubus/malina-maravilla

13. https://www.dissercat.com/content/regeneraтциonnyi-potenтциal-elitnykh-form-maliny-v-kulture-vitro

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.