Научная статья на тему 'Малака ошириш жараёнида тингловчиларда шаклланган кўникма ва малакаларни баҳолаш механизмларини такомиллаштириш масаласи'

Малака ошириш жараёнида тингловчиларда шаклланган кўникма ва малакаларни баҳолаш механизмларини такомиллаштириш масаласи Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
956
119
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
малака ошириш / дастлабки назорат / оралиқ назорат / якуний назорат / онлайн-тест синови / ассесмент / педагогик амалиёт / таълимий (интеллектуал) ва тарбиявий (ғоявий-маънавий) йўналиш / касбий ва мафкуравий компетентлилик / повышение квалификации / предварительный контроль / промежуточный контроль / итоговый контроль / педагогическая практика / образовательное (интеллектуальное) и воспитательное (идеолого-духовное) направление / профессиональная и идеологическая компетентность

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Маматқулов Давлатжон Махаматжонович

Мақолада халқ таълими ходимларининг малакасини ошириш муассасаларида тингловчиларнинг малакасини баҳолаш механизми олий таълим муассасаларининг раҳбар ва мутахассис кадрларини қайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш курслари тинловчиларининг малакаларини баҳолаш механизми билан таққосланади ва қиёсий таҳлил этилади. Халқ таълими ходимларининг малакасини ошириш муассасаларида тингловчиларнинг малакасини баҳолаш механизмини такомиллаштириш бўйича таклиф ва мулоҳазалар баён этилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ВОПРОСЫ СОВЕРШЕНСТВОВАНИЯ МЕХАНИЗМОВ ОЦЕНКИ НАВЫКОВ У СЛУШАТЕЛЕЙ В ПРОЦЕССЕ ПОВЫШЕНИЯ КВАЛИФИКАЦИИ

В статье даётся сравнительный анализ механизма оценки уровня квалификации слушателей на курсах повышения квалификации и переподготовки руководителей и специалистов народного образования. В статье получили отражение предложения по совершенствованию механизма оценки квалификации слушателей курсов повышения квалификации работников системы народного образования.

Текст научной работы на тему «Малака ошириш жараёнида тингловчиларда шаклланган кўникма ва малакаларни баҳолаш механизмларини такомиллаштириш масаласи»

МАЛАКА ОШИРИШ ВА КАЙТА ТАЙЁРЛАШ / ПОВЫШЕНИЕ КВАЛИФИКАЦИИ И ПЕРЕПОДГОТОВКА

Мамат^улов Давлатжон Махаматжонович,

А.Авлоний номидаги халк таълими тизими рах,бар ва мутахассис ходимларини кайта тайёрлаш ва малакасини ошириш институти докторанти

МАЛАКА ОШИРИШ ЖАРАЁНИДА ТИНГЛОВЧИЛАРДА ШАКЛЛАНГАН КУНИКМА ВА

ТАКОМИЛЛАШТИРИШ МАСАЛАСИ

МАМАТКУЛОВ Д.М. МАЛАКА ОШИРИШ ЖАРАЁНИДА ТИНГЛОВЧИЛАРДА ШАКЛЛАНГАН КУНИКМА ВА МАЛАКАЛАРНИ БАЦОЛАШ МЕХАНИЗМЛАРИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ МАСАЛАСИ

Маколада халк таълими ходимларининг малакасини ошириш муассасаларида тингловчи-ларнинг малакасини бах,олаш механизми олий таълим муассасаларининг рах,бар ва мутахассис кадрларини кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш курслари тинловчилари-нинг малакаларини бах,олаш механизми билан таккосланади ва киёсий тах,лил этилади. Халк таълими ходимларининг малакасини ошириш муассасаларида тингловчиларнинг малакасини бах,олаш механизмини такомиллаштириш буйича таклиф ва мулох,азалар баён этилган.

Таянч суз ва тушунчалар: малака ошириш, дастлабки назорат, оралик назорат, якуний назо-рат, онлайн-тест синови, ассесмент, педагогик амалиёт, таълимий (интеллектуал) ва тарбиявий ^оявий-маънавий) йуналиш, касбий ва мафкуравий компетентлилик.

МАМАТКУЛОВ Д.М. ВОПРОСЫ СОВЕРШЕНСТВОВАНИЯ МЕХАНИЗМОВ ОЦЕНКИ НАВЫКОВ У СЛУШАТЕЛЕЙ В ПРОЦЕССЕ ПОВЫШЕНИЯ КВАЛИФИКАЦИИ

В статье даётся сравнительный анализ механизма оценки уровня квалификации слушателей на курсах повышения квалификации и переподготовки руководителей и специалистов народного образования. В статье получили отражение предложения по совершенствованию механизма оценки квалификации слушателей курсов повышения квалификации работников системы народного образования.

Ключевые слова и понятия: повышение квалификации, предварительный контроль, промежуточный контроль, итоговый контроль, педагогическая практика, образовательное (интеллектуальное) и воспитательное (идеолого-духовное) направление, профессиональная и идеологическая компетентность.

МАМА ^UL O V D.M. THE WAY IMPROVEMENT ASSESSMENT AND EVALUATION TOOLS OF THE PARTICIPANTS TEACHER TRAINING SOURCES

The article is devoted to the mechanism for assessing the qualifications of trainees at professional skill improvement institutions of public education emploees. It provides a comparative analysis of the qualification mechanism for students of advanced training and retraining of managers and specialists in public education evaluation. The article consist suggestions to improving the mechanism for assessing the skill of public education professional development institutions trainees.

Keywords: advanced training, preliminary control, intermediate control, final control, practical pedagogy, educational (intellectual) and educational (ideological-spiritual) direction, professional and ideological competence.

8416769

Бугунги кунда халц таълими ходимлари малакасини оши-риш жараёнида тингловчиларда шаклланган малакаларни бацолаш буйича муайян механизм мавжуд.

/- 4 МАЛАКА ОШИРИШ ВА КАЙТА ТАЙЁРЛАШ / \

ПОВЫШЕНИЕ КВАЛИФИКАЦИИ И ПЕРЕПОДГОТОВКА

Ушбу механизмнинг шаклланишига Узбекистан Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2014 йил 15 августдаги «Халк таълими ходим-ларини кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш тизимини янада такомиллашти-риш чора-тадбирлари т^рисида»ги 234-сон карори ва ушбу карор ижроси билан боFлик булган Халк таълими вазирининг 21-сонли1, 53-сонли2 хамда 88-сонли3 буйруклари меъёрий-хукукий асос булиб хизмат килган. Ушбу меъёрий-хукукий асосларга кура халк таълими ходимлари малакасини ошириш сифатини назорат килиш хамда малакасини ошириш жараёнида тингловчиларда шаклланган малакаларни бахолаш икки хил: ички ва ташки назорат шаклида амалга оширилади. «Ички назорат (кириш тести оркали дастлабки назорат, укитилаётган фан модуллари буйича оралик назорат ва бошкалар).

Ички назорат буйича тингловчилардаги малакаларни аниклашнинг биринчи тури дастлабки назорат булиб, у профессор-укитув-чилар томонидан курс бошида кириш тести оркали укув модули буйича тингловчилар билимларидаги бушликларни аниклаш, аник-ланган бушликларни тулдириш максадида утказилиши белгиланган.

1 Узбекистон Халк таълими вазирининг 2015 йил 27 январдаги «Халк таълими ходимларини кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш институт (марказ)лари кайта тайёрлаш курслари тингловчиларининг якуний аттестацияси хамда Халк таълими ходимларини кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш институт (марказ)лари малака ошириш курслари тингловчиларининг якуний аттестацияси туFрисидаги низомларни тасдиклаш туFрисида»ги 21-сон буйруFи. http://www. kkrmoi.uz/files/uploads/files/8bcde60280cc446b9f9956d47 de42a29.pdf

2 Узбекистон Халк таълими вазирининг 2015 йил 28 февралдаги «Халк таълими ходимларини кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш тизимида таъ-лим сифати ва самарадорлигини ошириш туFрисида»ги 53-сон буйруFи.

3 Узбекистон Халк таълими вазирининг 2015 йил 20

мартдаги «Халк таълими ходимларини кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш сифатини назорат килиш тартиби туFрисидаги низомни тасдиклаш хакида»ги 88-сон буйруFи.

Оралик назорат эса якка тартибдаги топ-шириклар (портфолио, тест, реферат, ишланма, ёзма иш, амалиёт буйича хисо-ботлар, ижодий, мустакил, амалий ишлар, синовлар ва шу кабилар)дан иборат булиши белгилаб куйилган.

Оралик назорат 100 баллик тизимда амалга оширилади ва ушбу баллнинг 70 фоизидан кам натижага эришган тингловчи оралик назоратда етарли балл туплай олмаган хисобланади.

Тингловчиларни якуний назорат, яъни якуний аттестациядан утказиш тартиби Халк таълими вазирининг 2015 йил 27 январдаги 21-сон буйруги билан тартибга солинган. Унга кура, якуний аттестация - курснинг укув модуллари буйича якуний аттестация синови (чикиш тести) ва малака иши химоясидан ибо-ратлиги, якуний аттестация комиссияси раиси ва икки нафар аъзодан иборат булиши белгилаб куйилган.

Курснинг укув модуллари буйича якуний аттестация синови асосан тест шаклида таш-кил этилиши, якуний аттестация синовининг барча шаклларида тингловчиларнинг малака-лари 100 баллик тизимда бахоланиши ва утиш бали камида 70 фоизни ташкил этиши белгиланган4.

«Халк таълими ходимларини кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш институт (марказ)лари малака ошириш курслари тингловчиларининг якуний аттестацияси туFрисидаги Низом»нинг 1-иловасида тингловчиларнинг малака ишини бажаришига куйиладиган талаблар ва уни химоя килиш тартиби белгилаб берилган. Унга кура малака ишларининг намунавий мавзулари руйхати масъул кафедра ёки булимлар томонидан шакллантирилиши ва муассаса Илмий кен-гаши томонидан тасдикланиши хамда илмий-услубий тавсифдаги малака иши мавзулари

4 Халк таълими ходимларини кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш институт (марказ)лари малака ошириш курслари тингловчиларининг якуний аттестацияси туFрисидаги Низом. 2-банд.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2018, 7

МАЛАКА ОШИРИШ ВА КАЙТА ТАЙЁРЛАШ / ПОВЫШЕНИЕ КВАЛИФИКАЦИИ И ПЕРЕПОДГОТОВКА

руйхати укув жараёнининг дастлабки 3 кунида тингловчиларга эълон килиниши белгиланган.

Хужжатда таълим муассасасида таълим-тарбия сифати ва самарадорлигини ошириш муаммоларига баFишланган малака ишларини бажариш рахбар ходимлар малакасини ошириш курслари тингловчилари учун тавсия килинган. Ушбу йуналишдаги малака ишларини бажаришда хар бир тингловчи уз фао-лияти ва узи фаолият курсатаётган таълим муассасасини тадкикот объекти сифатида тан-лагани учун малака ишлари бир-бирига ухшаб колмаслиги, шунинг учун хам юкоридаги тас-нифдаги (рахбар ходимлар малакасини ошириш курслари тингловчиларининг) малака ишлари учун мавзулар руйхатини шаклланти-риш талаб этилмаслиги белгилаб куйилган.

Малака иши матни А4 форматли стандарт ок ко*ознинг бир томонига кулёзма шаклида ёзилиб, 1300-1500 суздан иборат (иловаларни хисобга олмаганда уртача 20-25 бет) булиши белгиланган. Малака иши химояси асосан замонавий ахборот технологиялари восита-сида такдимот (презентация) шаклида (малака иши мавзуси хусусиятларидан келиб чиккан холда бошка шаклларда хам) ташкил этилиши курсатилган. Малака иши курсаткичларига куйилган баллар 70 ва ундан юкори булса ижобий, агар 70 баллдан кам булса, кони-карсиз бахоланган хисобланиши белгилаб куйилган1.

Юкоридаги манбалар мазмунидан куриниб турганидек, халк таълими ходимлари малакасини ошириш жараёнида тингловчиларда шаклланган малакаларни аниклаш ва уларни бахолаш дастлабки назорат (кириш тести), укитилаётган фан модуллари буйича оралик назорат хамда курснинг укув модуллари

1 Узбекистон Халк таълими вазирининг 2015 йил 27 январдаги «Халк таълими ходимларини кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш институт (марказ)лари кайта тайёрлаш курслари тингловчиларининг якуний аттестацияси хамда Халк таълими ходимларини кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш институт (марказ)лари малака ошириш курслари тингловчиларининг якуний аттестацияси туFрисидаги низомларни тасдиклаш туFрисида»ги 21-сон буйруFи. / Халк таълими ходимларини кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш институт (марказ)лари малака ошириш курслари тингловчиларининг якуний аттестацияси туFрисидаги Низом. 1-илова.

буйича якуний аттестация синови (чикиш тести) ва малака иши химоясидан иборат.

Таъкидлаш керакки, илмий тадкикот жараёнида тахлил килинаётган тадкикот объекти-даги мавжуд муаммони аниклаб олишда киёсий тахлил методи асосий роль уйнайди. Шунга кура, халк таълими ходимлари малакасини оширишда тингловчилардаги малакаларни аниклаш ва уларни бахолаш механиз-мини тахлил этишда уни ёндош сохалардаги мавжуд механизмлар билан таккослаб куриш, уларни узаро киёсий тахлил этиш зарурдир.

Бизнингча, халк таълими ходимлари малакасини ошириш жараёнида тингловчилар малакаларни бахолаш механизмини чукур тахлил этишда уни ушбу сохага нисбатан якин булган олий таълим муассасаларининг рахбар ва мутахассис кадрларини кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш курслари тин-ловчиларининг малакаларини бахолаш меха-низми билан таккослаш ва киёсий тахлил этиш максадга мувофикдир.

Олий таълим муассасаларининг рахбар ва мутахассис кадрларини кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш курслари тингловчиларининг малакаларини бахолаш меха-низми Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2015 йил 20 августдаги «Олий таълим муассасаларининг рахбар ва педагог кадрларини кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини оширишни ташкил этиш чора-тадбирлари туFрисида»ги 242-сон карори2 асосида шакллантирилган. Мазкур карорнинг 1-иловасида келтирилган «Олий таълим муассасаларининг рахбар ва педагог кадрларини кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш курслари туFрисида»ги низомга кура олий таълим муассасаларининг рахбар ва педагог кадрлари малакасини ошириш курслари тинловчиларининг малакаларини бахолаш куйидаги куринишда амалга оширилади.

Тингловчиларнинг узлаштириши рейтинг бахолаш тизими асосида назорат килинади. Рейтинг баллари жамлашда:

2 Узбекистон Республикси Вазирлар Махкамасининг 2015 йил 20 августдаги «Олий таълим муассасаларининг рахбар ва педагог кадрларини кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини оширишни ташкил этиш чора-тадбирлари туFрисида»ги 242-сон карори. // http://lex.uz/ pages/getpage.aspx?lact_id = 2724938

/- 6 МАЛАКА ОШИРИШ ВА КАЙТА ТАЙЁРЛАШ / \

ПОВЫШЕНИЕ КВАЛИФИКАЦИИ И ПЕРЕПОДГОТОВКА

• хар хафталик ассесментлар натижалари (жорий назорат);

• педагогик амалиёт якунлари;

• курсни тамомлагандан кейинги тест синовлари натижалари;

• лойиха ишини химоя килиш натижалари хисобга олинади1.

Кайта тайёрлаш ва малака ошириш курс-лари тингловчилари куйидаги натижалар буйича аттестацияга куйиш асосида аттестация комиссиялари томонидан аттестациядан утказилади:

• кириш ва якуний онлайн-тест синовлари натижалари;

• ассесментлар натижалари;

• педагогик (малака) амалиёт натижалари;

• касбий фаолият, шу жумладан электрон тизим буйича натижалар.

Аттестация комиссияси уз карорини онлайн-тест синовлари, ассессментлар, педагогик (малака) амалиёт, битирув лойиха ишини химоя килиш натижалари асосида, шунингдек, касбий фаолият курсаткичларини хисобга олган холда кабул килади2.

Тингловчиларнинг малакаларини бахолаш механизми олий таълим ва халк таълими тизи-мида хам мавжуд булиб, уларнинг узаро ухшаш ва фаркли жихатларини 1-жадвалда куриш мумкин.

1-жадвал асосида олий таълим муассасала-рининг рахбар ва мутахассис кадрлари мала-касини ошириш курсларидаги тингловчиларни бахолаш механизми билан халк таълими тизи-мидаги рахбар ва мутахассис ходимларнинг малакасини ошириш муассасаларидаги тингловчиларни бахолаш механизмини узаро солиштириш ва уларни киёсий тахлил этиш оркали шундай хулосага келиш мумкин.

Биринчидан, халк таълими тизимидаги рахбар ва мутахассис ходимларнинг малака ошириш жараёнида тингловчиларнинг малакаларини бахолашнинг муайян механизми шаклланган.

1 Узбекистон Республикси Вазирлар Махкамасининг 2015 йил 20 августдаги «Олий таълим муассасалари-нинг рахбар ва педагог кадрларини кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини оширишни ташкил этиш чора-тадбирлари туFрисида»ги 242-сон карори. 1-илова. 34-банд.

2 Уша манба, 1-илова. 40, 42-бандлар.

Иккинчидан, ушбу механизмда дастлабки назорат (кириш тести), оралик назорат (чикиш тести), якуний назорат (малака иши химояси) мавжуд. Лекин жорий назорат алохида холда шакллантирилмаган.

Учинчидан, курснинг укув модуллари буйича якуний аттестация синови асосан тест шаклида ташкил этилиши белгиланган. Бу халк таълими тизимидаги рахбар ва мутахассис ходимларнинг малака ошириш жараёнида тингловчилар малакасини бахолашда тест тула устуворликка эга булиб колганлигини курсатади.

Туртинчидан, якуний аттестация синови-нинг барча шаклларида тингловчиларнинг малакалари 100 баллик тизимда бахоланиши ва утиш бали камида 70 фоизни ташкил этиши белгиланган. Бу холат мамлакатимизда тан олинган бахолашнинг рейтинг тизимидаги 100 баллик тизимда утиш бали 56 фоизни ташкил этиши туFрисидаги меъёр бузилаётганлигини курсатади.

Бешинчидан, Узбекистон Республикаси Халк таълими вазирининг 21-сон буйругида рахбар ходимлар малакасини ошириш курс-лари тингловчиларининг малака ишлари учун мавзулар руйхатини шакллантириш талаб этилмаслиги белгилаб куйилган. Ушбу йуна-лишдаги малака ишларини бажаришда хар бир тингловчидан уз фаолияти ва узи фаолият курсатаётган таълим муассасасини тадкикот объекти сифатида танлаш талаб этилади. Бу холат рахбар кадрлар томонидан тайёрлана-диган малака ишларининг мазмуни купрок хисобот шаклига ухшаб кетишига олиб келади.

Олтинчидан, малака иши матни А4 фор-матли стандарт ок ^ознинг бир томонига кулёзма шаклида ёзилиб, 1300-1500 суздан иборат (иловаларни хисобга олмаганда уртача 20-25 бет) булиши белгиланган. Хозирда KOFозни иктисод килиш нуктаи назаридан хатто докторлик диссертациялари учун хам ок KOFOзнинг хар икки томонига ёзиш талаб эти-лаётган бир вактда малака ишида ок ^ознинг бир томонидан фойдаланишни талаб этиш максадга мувофик келмайди.

Еттинчидан, якуний аттестация курснинг укув модуллари буйича якуний аттестация синови (чикиш тести) ва малака иши химоя-

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2018, 7

( мдлдкА"ошЙРЙш~вАддйтдтдйЁРлдш7 7"^

(_ПОВЫШЕНИЕ КВдЛИФИКдЦИИ И ПЕРЕПОДГОТОВЬ_,

1-жадвал. Олий таълим ва халк таълими тизимларда тингловчилар малакасини бах,олашнинг умумий куриниши1.

Олий таълим муассасаларининг рахбар ва педагог кадрларини к,айта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш курслари Халк, таълими тизими рахбар ва мутахассис ходимларини к,айта тайёрлаш ва малакасини ошириш институти

№ Бахолаш мезонлари ва индикаторлари Таълим тизимини ташкил к,илиш шакли

Модуль тизимида хар 3 йилда Модуль тизимида (рахбар ходимлар) хар 3 йилда

Тингловчилар малакасини бахолаш турлари Балл Тингловчилар малакасини бахолаш турлари Балл

1. Л) Дастлабки назорат Кириш онлайн-тест Кириш тести Модуллар 3 та блокка ажратилган. Хар бир блок буйича топшириклар 20 та. Жами 60 та савол. Хар бир саволга 5 балл. 300

2. Б) Жорий назорат 1. дссесмент. 2. Портфолио. 3. Педагогик амалиёт. 15 10 5 1. Йук. 2. Йук. 3. Кучма маш^улот бор, лекин

бахоланмайди

3. В) Оралик, назорат Чик,иш тести 1. 100 та тест топшириFи. 100 х 0,5 = 50 балл. 2. Вак,т 80 минут. 3. Модуллар куп. 4. Модуль буйича топшириклар аралаш. 5. Максимал балл 100. 6. Утиш балл 56%. 50 Чикиш тести 1. Хар бир модуль буйича 20 та тест топшириFи. 20 х 5 балл = 100 балл. 2. Умумий вак,т 60 минут. 3. Модуллар 3 та блокка ажратилган. Блоклар буйича топшириклар алохида. 5. Умумий максимал балл 300. 6. Утиш балл хар бир блок буйича 70 %. 300

4. Г) Якуний назорат Малака иши химояси. Бахолаш мезонлари ва курсаткичлари бор. 20 Малака иши химояси. Бахолаш мезонлари ва курсаткичлари бор. 100

Умумий балл 100 Умумий балл 700

сидан иборатлиги, якуний аттестация комис-сияси раис ва икки нафар аъзодан иборат булиши белгилаб куйилган. Малака иши химоясининг савиясини ошириш ва уни кутаринки рухда ташкил этиш нуктаи назари-дан ёндашганда якуний аттестация комиссияси учун белгиланган катнашчилар сони кам хисобланади.

Саккизинчидан, халк таълими тизимидаги рахбар ва мутахассис ходимларнинг малакасини ошириш муассасаларидаги тингловчи-ларнинг бахолаш механизмидаги дастлабки, оралик ва якуний назоратларда бахолаш бал-лари мавжуд, лекин ушбу баллар асосида малака ошириш курси якуни буйича умумий баллни шакллантириш кузда тутилмаган.

1 Жадвал макола муаллифи томонидан тузилган

Бугунги кунда халк таълими тизимидаги рахбар ва мутахассис ходимларнинг малака-сини ошириш муассасаларида тингловчилар-нинг малакасини бахолаш механизмидаги юкорида тахлил килинган айрим камчилик-ларни бартараф этиш хамда ушбу механизмни янада такомиллаштириш учун фикримизча куйидаги вазифаларни амалга ошириш максадга мувофикдир.

Халк таълими тизимидаги рахбар ва мутахассис ходимларнинг малакасини ошириш муассасаларида тингловчиларни бахолашни икки, яъни таълимий (интеллектуал) ва тарбия-вий ^оявий-маънавий) йуналишда амалга ошириш лозим. Бунда бутун малака ошириш курси давомида бахолашнинг хар икки йуна-лиши балансини саклаган х,олда тингловчини

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2018, 7

/- 8 МАЛАКА ОШИРИШ ВА КАЙТА ТАЙЁРЛАШ / \

ПОВЫШЕНИЕ КВАЛИФИКАЦИИ И ПЕРЕПОДГОТОВКА

таълимий (интеллектуал) бахолаш аудитория соатлари асосида (масалан, тест шаклида) амалга оширилиши, тарбиявий ^оявий-маънавий) бахолаш эса тингловчининг маънавий-маърифий тадбирлардаги ишти-роки, мустакил таълим юкламаларини бажа-ришдаги фаоллиги хамда малака ишининг сифати ва ундаги чикиши асосида бахолани-шини таъминлаш керак.

Халк таълими тизимидаги рахбар ва мута-хассис ходимларнинг малакасини ошириш муассасаларида тингловчиларни бахолашда бахолашнинг тест шаклининг тула устуворли-гини тугатиш максадга мувофикдир. Бунинг учун:

• дастлабки назоратдан амалдаги кириш тестини олиб ташлаш ва унинг урнига тинг-ловчи томонидан уз-узини бахолашни йулга куйиш. Бунда тингловчи томонидан малака оширишгача булган фаолиятидаги натижала-рини электрон сахифадаги шаклларга кири-тиш ва махсус дастур асосида автоматик бахолаш - портфолиони ташкил этиш лозим. Бунинг натижасида тингловчи уз фаолиятини узи куради ва уз-узини бахолайди. Натижада тингловчилар рейтингини тузиш ва уни тинг-ловчиларга такдим этиш мумкин булади;

• оралик назорат хар бир блок якунида утказиладиган тест синови урнига барча блок-лар тестини умумийлаштирган холда якуний назоратга (чикиш тести сифатида) колдириш ва оралик назоратда тест синови урнига муас-саса профессор-укитувчиларининг бахолаш-даги ролини ошириш лозим;

• бахолашнинг тест шаклидаги 100 баллик тизимда бахолаш ва утиш бали камида 70 фоизни ташкил этиши коидасидан воз кечган холда рейтинг тизимидаги умум эътироф этил-ган коида, яъни 100 баллик тизимда утиш балл 56 фоизни ташкил этиши туFрисидаги меъёрга кайтиш лозим. Бахолашнинг тест шакли юмшатилиши тингловчиларда курук ёд олиш ва масала ечимига автоматик ёндашув тен-денцияси кучайишини олдини олган холда уларда масала ечимига нисбатан эркин, ижо-

дий ва танкидий фикрлаш кобилиятининг ривожланишини таъминлаб беради.

Малака иши ва унинг химоясига биринчи бандда тилга олинган тингловчини тарбиявий ^оявий-маънавий) бахолашнинг энг асосий шакли сифатида ёндашиш лозим. Бунинг учун:

• аввало, тингловчининг рахбар ёки мута-хассис ходим эканлигидан катъий назар, улар-нинг хар бирига уз эгаллаб турган лавозими, фан йуналишидан келиб чиккан холда бугунги кунда дунёда ва мамлакатимиздаги таълим сохасидаги узгаришлар, муаммолар ва улар-нинг ечими билан боFлик илмий асосланган алохида малака иши мавзуларини бериш максадга мувофикдир. Мана шунда, тингловчи шахсида куйилган масала ечимига нисбатан ижодий ва танкидий фикрлаш кобилиятини ривожлантириш хамда уларда мустакил ишлаш ва тадкикотчилик малакаларини шакл-лантириш мумкин;

• меъёрий-хукукий хужжатларда белгилан-ган малака иши матни А4 форматли стандарт ок ко*озга кулёзма шаклида ёзилиб, 13001500 суздан иборат (иловаларни хисобга олмаганда уртача 20-25 бет) булишини тулик таъминлаш, факатгина коFOзни иктисод килиш нуктаи назаридан малака ишларини коFOзнинг хар икки томонига ёзишни йулга куйиш лозим. Бунда малака иши хажм жихатидан ихчамла-шуви, сифат жихатидан ёмонлашувига олиб келмаслигини таъминлаш максадида (хар бир малака ишини такризлаш учун такризчига бир соат ажратилганлиги учун хам) малака иши сифати буйича такризчининг масъулиятини ошириш лозим;

• бадиий ва илмий адабиётларни укишга малака оширишнинг мажбурий талаби сифатида карашга эришиш ва бу туFрисида курс бошиданок хар бир тингловчини огохлан-тириш, сунгра малака иши химоясида тинг-ловчиларнинг муайян бир бадиий ёки илмий китобни укиганлигини текшириш оркали китобхонликни малака иши химоясининг бир мезони сифатида бахоланишини йулга куйиш лозим;

Мдлдкд ОШИРИШ вд кдйтд тдйёрлдш / ПОВЫШЕНИЕ КВдЛИФИКдЦИИ И ПЕРЕПОДГОТОВКд

• малака иши химоясининг савиясини ошириш ва уни кутаринки рухда ташкил этиш учун меъёрий-хукукий хужжатларда белги-ланган якуний аттестация комиссиясидаги раис ва икки нафар аъзодан иборат таркибни кенгайтириш лозим. Бунинг учун якуний аттестация комиссиясига муассасадаги мавжуд кафедралар кесимида (нечта кафедра булса хар бир кафедрадан бир нафардан аъзо ва бир нафар раис куринишида) таркибни шакл-лантириш мумкин;

• малака иши химояси якунида якуний аттестация комиссияси раиси ва аъзолари томонидан малака ишини химоя к,илаётган гурух ичидан энг яхши тингловчиларга муайян мезонлар (масалан, малака ошириш жараёни-даги фаоллиги, жорий, оралик, ва якуний назо-рат натижаларининг юк,орилиги ва бошк,алар) асосида раFбатлантириш беришни йулга куйиш лозим. Буни якуний аттестация комиссияси узаро келишган холда раFбатлан-тириладиган тингловчиларни малака иши химояси якунида эълон к,илишлари ва уларни муассаса рахбарияти номидан ташаккурнома ёки фахрий ёрлик, билан такдирлашлари мумкин. Фаол тингловчига ташаккурнома ёки фахрий ёрлик,ни беришдан ташк,ари, айни шу маълумотни ушбу тингловчи фаолият юрита-ётган муассасанинг юк,ори буFинига хам юбо-ришни таъминлаш мак,садга мувофикдир.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Малака ошириш жараёнида тингловчилар малакасини бахолаш механизмидаги даст-лабки, оралик ва якуний назоратларнинг бал-лари курс якунигача узаро боFланмаганлигини инобатга олган холда, ушбу назорат турлари-даги балларнинг узаро кушилишидан малака ошириш курси якуни буйича бахолашнинг 100 баллик тизимини шакллантириш масаласини хал этиш лозим. Бунинг учун максимал 100 баллни:

• дастлабки назорат - портфолио (тинглов-чини малака оширишгача булган фаолияти-даги натижаларини электрон сахифадаги

шаклларга киритиш ва махсус дастур асосида автоматик бахолаш)га максимал 10 балл;

• жорий назорат (профессор-ук,итувчилар-нинг бахолаши орк,али) ассесмент ва педаго-гик амалиётга максимал 20 балл;

• оралик назорат (аудитория соатлари асосида, яъни укув модуллари мазмунидан келиб чик,к,ан холда тузилган) чик,иш тест синовига максимал 40 балл;

• якуний назорат - малака иши химояси (тингловчини тарбиявий ^оявий-маънавий) йуналишда бахолашга мулжалланган назорат)га максимал 30 балл куринишида так,симлаш мумкин.

Мазкур куринишда малака ошириш курси якуни буйича умумий 100 баллни шакллантириш масаласининг хал этилиши хозирда хар бир назорат тури мувофиклашмаган бахолаш тизимини умумлаштириш ва мувофик,лаш-тириш имконини беради. дйни вак,тда бахолаш жараёнида тест синов шаклининг усту-ворлигини камайтирган (максимал балл 40 балл булган) холда аввало бахолашга (дастлабки назоратда 10 баллгача) тингловчини узи хамда (жорий 20 баллгача ва якуний назоратда 30 баллгача) профессор-укитувчилар жалб этилади.

Малака оширишда бахолашнинг тест шакли устувор булишини тула камайтириш орк,али тингловчида курук ёд олиш ва масала ечи-мига автоматик ёндашув тенденцияси кучайиб кетишининг олди олинади. дйни вак,тда эса тингловчида дастлабки, жорий ва якуний назоратлар (жами балл 60 балл) таъсирида купрок, мустак,ил ва ижодий изланиш хамда танк,идий тафаккур тенденцияси кучайиб боради. Рахбар ва мутахассис ходимларнинг касбий хамда мафкуравий компетентлилиги учун уларнинг шахсиятида мустак,ил изланиш ва танк,идий тафаккур хусусиятлари ривожла-ниши жуда мухимдир.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2018, 7

/- 10 МАЛАКА ОШИРИШ ВА КАЙТА ТАЙЁРЛАШ / \

ПОВЫШЕНИЕ КВАЛИФИКАЦИИ И ПЕРЕПОДГОТОВКА

Адабиётлар руйхати:

1. Узбекистон Республикасининг «Таълим туFрисида»ги Конуни. - Т.: Узбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Ахборотномаси, 1997 йил, 9-сон.

2. Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2014 йил 15 августдаги «Халк таълими ходимларини кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари туFрисида»ги 234-сон карори. // http://lex. uz/pages/getpage.aspx?lact_id=2450024

3. Узбекистон Республикси Вазирлар Махкамасининг 2015 йил 20 августдаги «Олий таълим муассасаларининг рахбар ва педагог кадрларини кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини оширишни ташкил этиш чора-тадбирлари туFрисида»ги 242-сон карори. // http://lex.uz/pages/getpage.aspx?lact_id=2724938

4. Узбекистон Халк таълими вазирининг 2015 йил 27 январдаги «Халк таълими ходимларини кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш институт (марказ)лари кайта тайёрлаш курслари тингловчиларининг якуний аттестацияси хамда Халк таълими ходимларини кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш институт (марказ)лари малака ошириш курслари тингловчиларининг якуний аттестацияси туFрисидаги низом-ларни тасдиклаш туFрисида»ги 21-сон буйруги. http://www.kkrmoi.uz/files/uploads/files /8bcde60280cc446b9f9956d47de42a29.pdf

5. Узбекистон Халк таълими вазирининг 2015 йил 28 февралдаги «Халк таълими ходимларини кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш тизимида таълим сифати ва самарадорлигини ошириш туFрисида»ги 53-сон буйруги.

6. Пахрутдинов Ш., Саидолимов С., Маматкулов Д. Миллий FOя ва маънавият асос-лари. Укув кулланма. - Т.: «Тафаккур», 2017.

7. Маматкулов Д. Халк таълими ходимлари малакасини ошириш муассасалари фао-лиятини янада такомиллаштириш масаласи. // Илмий хабарнома. Научный вестник. Илмий-методик журнал. Андижон: 2017 йил, 1-сон. -101-104-б.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.