Научная статья на тему 'Халқ таълими педагог ходимларининг малака ошириш курсларидан кейинги фаолияти мониторинги ва уни ташкил этиш амалиёти'

Халқ таълими педагог ходимларининг малака ошириш курсларидан кейинги фаолияти мониторинги ва уни ташкил этиш амалиёти Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
302
35
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
халқ таълими / малака ошириш / мониторинг / курсдан кейинги фаолият / мустақил таълим / қайта алоқа / касбий маҳорат / народное образование / повышение квалификации / мониторинг / межкурсовая деятельность педагога / самостоятельное образование / обратная связь / профессиональные навыки

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Ахмедов Муроджон Убайдуллаевич

Илмий мақола «Халқ таълими ходимларининг малака ошириш курсларидан кейинги фаолиятларини педагогик қўллаб-қувватлаш технологияларини ишлаб чиқиш» номли амалий лойиҳа (давлат қайд рақами: ПЗ-2016-0910145757) доирасида тайёрланган бўлиб, унда халқ таълими раҳбар ва педагог ходимларининг малака ошириш курсидан кейинги даврдаги фаолияти мониторинги тадқиқ этилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

МОНИТОРИНГ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ ПЕДАГОГИЧЕСКИХ КАДРОВ НАРОДНОГО ОБРАЗОВАНИЯ ПОСЛЕ ОКОНЧАНИЯ КУРСОВ ПОВЫШЕНИЯ КВАЛИФИКАЦИИ И ПРАКТИКА ЕГО ОРГАНИЗАЦИИ

Научная статья выполнена в рамках прикладного проекта «Разработка технологий педагогической поддержки работников народного образования после окончания курсов повышения квалификации» (номер государственной регистрации: ПЗ-2016-0910145757). В статье представлены результаты исследований мониторинга деятельности руководителей и специалистов народного образования после окончания курсов повышения квалификации.

Текст научной работы на тему «Халқ таълими педагог ходимларининг малака ошириш курсларидан кейинги фаолияти мониторинги ва уни ташкил этиш амалиёти»

Ахмедов Муроджон Убайдуллаевич,

А.Авлоний номидаги Халк таълими тизими рах,бар ва мутахассис ходимларини кайта таёрлаш ва малакасини ошириш институти докторанти (Phd)

ХАЛК ТАЪЛИМИ ПЕДАГОГ ХОДИМЛАРИНИНГ МАЛАКА ОШИРИШ КУРСЛАРИДАН КЕЙИНГИ ФАОЛИЯТИ МОНИТОРИНГИ ВА УНИ ТАШКИЛ ЭТИШ АМАЛИЁТИ

АХМЕДОВ М.У. ХАЛК, ТАЪЛИМИ ПЕДАГОГ ХОДИМЛАРИНИНГ МАЛАКА ОШИРИШ КУРСЛАРИДАН КЕЙИНГИ ФАОЛИЯТИ МОНИТОРИНГИ ВА УНИ ТАШКИЛ ЭТИШ АМАЛИЁТИ

Илмий макола «Халк таълими ходимларининг малака ошириш курсларидан кейинги фаолиятларини педагогик куллаб-кувватлаш технологияларини ишлаб чикиш» номли амалий лойих,а (давлат кайд раками: ПЗ-2016-0910145757) доирасида тайёрланган булиб, унда халк таълими рах,бар ва педагог ходимларининг малака ошириш курсидан кейинги даврдаги фао-лияти мониторинги тадкик этилган.

Таянч суз ва тушунчалар: халк таълими, малака ошириш, мониторинг, курсдан кейинги фао-лият, мустакил таълим, кайта алока, касбий майорат.

АХМЕДОВ М.У. МОНИТОРИНГ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ ПЕДАГОГИЧЕСКИХ КАДРОВ НАРОДНОГО ОБРАЗОВАНИЯ ПОСЛЕ ОКОНЧАНИЯ КУРСОВ ПОВЫШЕНИЯ КВАЛИФИКАЦИИ И ПРАКТИКА ЕГО ОРГАНИЗАЦИИ

Научная статья выполнена в рамках прикладного проекта «Разработка технологий педагогической поддержки работников народного образования после окончания курсов повышения квалификации» (номер государственной регистрации: ПЗ-2016-0910145757). В статье представлены результаты исследований мониторинга деятельности руководителей и специалистов народного образования после окончания курсов повышения квалификации.

Ключевые слова и понятия: народное образование, повышение квалификации, мониторинг, межкурсовая деятельность педагога, самостоятельное образование, обратная связь, профессиональные навыки.

AKHMEDOV M.U. MONITORING OF ACTIVITY OF PEDAGOGICAL SHOTS OF FOLK EDUCATION AFTER COMPLETION OF COURSES OF IN-PLANT TRAINING AND PRACTICAL WORKER OF HIS ORGANIZATION

The article is prepared under practical-investigation project №PZ-2016-0910145757 «Forming pedagogical supporting technologies the activities of public education staff post training courses». There is discussed efficiency monitoring of the activity of managers and pedagogical staff in the period of post professional development course.

Keywords: public education, professional development, monitoring, intercourse activity of the teacher, independent education, feedback, professional skills.

Жацон ицтисодиётининг интеграциялашуви ва халцаро майдонда рацобат муцитининг тобора ортиб бориши нати-жасида интеллектуал салоциятли кадрларга булган талаб ортиб бормоцда. Бу эса давлат томонидан инсон капитали сифатини ошириш заруриятини юзага келтирмоцда.

/- 4 МАЛАКА ОШИРИШ ВА КАЙТА ТАЙЁРЛАШ / \

ПОВЫШЕНИЕ КВАЛИФИКАЦИИ И ПЕРЕПОДГОТОВКА

«Юксак билимли ва интеллектуал ривож-ланган авлодни тарбиялаш - мамлакатни бар-карор тараккий эттириш ва модернизация килишнинг энг мухим шарти» мавзусидаги халкаро конференциянинг якуний хужжати -резолюциясида таъкидланганидек, «XXI аср -интеллектуал тафаккур асрида инсон капи-талига инвестиция йуналтиришни устувор вазифа сифатида танлаган мамлакатларгина юксак тараккиётга эришиши мумкин. Факат шундай жамиятгина замонавий тахдид ва муаммоларни енгиб утишга кодир булади»1.

Дарх,ак,ик,ат, баркарор ижтимоий-иктисодий жамиятни барпо этиш мезони сифатида нафакат табиий ресурсларнинг мавжудлиги, балки сифатли инсон капитали мухим ахамият касб этади. Уз навбатида сифатли инсон капи-талини шакллантириш мамлакат узлуксиз таъ-лим жараёнлари сифати, унинг узвийлигига бевосита боFлик1. Шу нуктаи назардан, узлуксиз таълим жараёнларининг устувор боскичи сифатида кайта тайёрлаш ва малака ошириш таълимининг сифатини ошириш бугунги кунда долзарб ахамият касб этади.

Шу уринда, Узбекистон Республикасини ривожлантиришнинг Харакатлар стратегияси устувор йуналишларига мос равишда, халк таълими педагог ходимларининг малака ошириш таълими сифатини тубдан яхшилаш, тизимни халкаро стандартлар даражасидаги малакали рахбар ва педагог ходимлар билан шакллантириш мак,садида Узбекистон Респуб-ликаси Президентининг 2017 йил 30 сентябр-даги «Узбекистон Республикаси Халк таълими вазирлиги фаолиятини такомиллаштириш туF-рисида»ги ПК.-3304-сонли карори кабул килинди. Карорда, жумладан халк таълими рахбар ва педагог ходимларининг касбий

1 «Юксак билимли ва интеллектуал ривожланган авлодни тарбиялаш - мамлакатни баркарор тараккий эттириш ва модернизация килишнинг энг мухим шарти» мавзусидаги халкаро конференциянинг якуний хужжати -резолюцияси. // «Халк сузи» газетаси, 2012 йил 22 февраль.

лаёкат ва махоратини янада ошириш, уларга янги билимлар бериш, илFор педагогик ва ахборот-коммуникация технологиялари, интернет глобал тармоFидан самарали фойда-ланиш компетенцияларини ривожлантириш каби бир катор вазифаларни амалга ошириш белгиланди2.

Бу борадаги вазифалар ижросининг тулик ва сифатли бажарилишини таъминлаш макса-дида нафакат малака ошириш таълими сифати, балки малака ошириш курсидан кейинги мус-такил билим олиш даври самарадорлигини янада ошириш лозим. Малака ошириш таълимининг узлуксизлиги ва узвийлигини таъминлаш учун малака ошириш таълими ва ундан кейинги даврдаги мустакил таълим фаолияти уртасида «кайта алока» механизмларини такомиллаштириш хамда бир-бирига боFланган тизимли мониторингни амалга ошириш мак-садга мувофик. Бунда халк таълими худудий бошкарув органлари томонидан малака ошириш буюртмаларини шакллантиришда рахбар ва педагог ходимларнинг мустакил таълим фаолиятида эришилган ютуклари курсат-кичлари хисобга олинади. Фикримизча, малака оширишдан кейинги фаолият сама-радорлигининг мониторинги цуйидаги вазифаларни бажаришга царатилиши керак:

• ходимнинг малака ошириш курсида олган билим, куникма ва малакаларини унинг касбий фаолиятига таъсирини урганиш;

• курсда олган янгиликларни уз таълим муассасаси фаолиятига жорий этиш буйича олиб бораётган ишларини тахлил килиш;

• касбий махоратидаги усишнинг касбий фаолият натижаларида акс этишини (таълим-тарбия сифатининг ортиши, илмий-методик ишлар савиясининг кутарилиши, ташкилий

2 Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги «Узбекистон Республикасини янада ривожлантириш буйича Харакатлар стратегияси туFрисида»ги ПФ-4947-сон фармони. // «Халк сузи» газетаси, 2017 йил 8 февраль.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2018, 3

ишлардаги фаолликнинг кучайиши ва х,.к.) кайд этиш;

• ходимнинг курсдан кейинги фаолияти натижаларини тах,лил килиш асосида малака ошириш курсларининг сифати ва самарадор-лигини бах,олаш ва мазкур курслар укув дастурларининг мазмунини такомиллаштириш буйича таклифлар бериш;

• ходимнинг курсдан курсгача булган фао-лиятини тах,лил килиш асосида унинг навбат-даги малака ошириш курсларида уз малака савияларини оширишига доир тавсияларни ишлаб чикиш;

• таълим муассасаларига тингловчилар-нинг курсдан курсгача амалга оширган фаолияти хакидаги маълумотларни олиш ва уларни тах,лил килиш асосида курс дастурла-рини такомиллаштириш имкониятини яратиш.

Албатта, юкорида таъкидланган вазифалар-нинг самарали бажарилиши, педагог ходим-ларнинг малака ошириш курсларидан кейинги фаолиятининг мониторинги мезонларини ишлаб чикиш ва амалиётга жорий этиш зару-риятини юзага келтирмокда. Шу нуктаи назар-дан, тадкикот ишимиз доирасида халк таъ-лими ходимларининг курсдан кейинги фаолияти куйидаги мезонлар асосида мониторинг килиниши максадга мувофик, деб х,исоб-лаймиз1.

- педагог ходимларнинг малака тоифала-рининг ортиши;

- киска муддатли (максадли, муаммоли ва муаллифлик) укувларда иштирок этиши;

- республика, вилоят микёсидаги турли курик танловларда иштирок этиши;

- хорижий ва республика илмий-амалий конференцияларида илмий тезис ва август кенгашларида маърузалар билан иштирок этиш;

- билимлар беллашуви, олимпиада ва турли танловларда укувчиларнинг ютукларига эришиш;

- янги илмий-методик ишланмалар яра-тиши ва уни оммалаштириши (очик дарс машFулотлари, укув ва укув-методик куллан-малар чоп этиш);

- синфдан ташкари маънавий-тарбиявий ишларни ташкил этиши.

Халк таълими рах,бар ва педагог ходимларининг малака ошириш курсларидан кейинги фаолиятлари устидан юкоридаги мезонлар асосида тизимли мониторингнинг ташкил эти-лиши, улар билимларининг ортиши, келгусида эса укувчиларнинг билим салох,иятлари уси-шига хизмат килади. Чунки, малака ошириш таълими мониторинги мацсади - рах,бар ва педагог ходимларнинг малака оширишдан олган билим, куникма ва малакаларини дав-лат талабларига мослигини аниклаш, доимий ва тизимли кузатувни ташкил этиш х,амда уни илмий асослаш, олинган маълумотлар асосида танланган объект ёки бутун таълим жараёнига бах,о бериш оркали узлуксиз назоратни амалга ошириш, шунингдек самарали бошкарув карорларини кабул килишдан иборат2. Таъ-кидлаш жоизки, х,озирда малака ошириш институтларида давлат талабларининг бажа-рилишини бах,олаш тизими назоратга олинган булиб, лицензиялаш, аттестация ва давлат аккредитациясини утказиш йули билан тар-тибга солинади. Уз навбатида рах,бар ва педагог ходимларнинг малака ошириш курсларидан кейинги фаолиятлари мониторингини юритиш х,ам долзарб ах,амият касб этмокда.

Куйида берилган модель (1-схема) асосида рах,бар ва педагог ходимларнинг малака ошириш курсларидан кейинги фаолияти мониторинги максадини ёритдик. Яъни, малака ошириш курсларидан кейинги фаолият мониторинги мацсади - халк таълим тизимини ривожлантиришнинг истикболдаги вазифала-ридан келиб чикиб, халк таълими рах,бар ва педагог ходимларининг фаолиятини доимий кузатиш, уларнинг касбий компетенциялари-даги бушликларни аниклаш ва тезкор коррек-циялаш, шунингдек, малака ошириш таълими мазмунини такомиллаштиришдан иборат.

Ушбу моделда малака ошириш курсларидан кейинги фаолият мониторингининг мак-садига эришишда бир катор вазифалар белги-лаб олинди. Масалан, малака ошириш таъ-

1 Илмий макола муаллифининг тадкикот иши доирасида ишлаб чикилди.

2 Axmedov M.U. Monitoring Quality of Education in Improving Qualification of Public Education Teachers Eastern European Scientific Journal Germany. Auris -Kommunikations-und Verlagsgesellschaft mbh. 2017. № 2.

1-схема. Халк, таълими рахбар ва педагог ходимларининг малака ошириш курсларидан кейинги фаолияти самарадорлиги мониторинги модели1.

Малака ошириш курсларидан кейинги фаолият мониторингининг максади - халк таълим тизимини ривожпантиришнинг истикболдаги вазифаларидан келиб чикиб, халк таълими рахбар ва педагог ходимларининг фаолиятини доимий кузатиш, уларнинг касбий компетенцияларидаги бушликларни аниклаш ва тезкор коррекциялаш, шунингдек малака ошисжш таълими мазмунини такомиллаштиоишдан ибооат.

Ходимнинг малака ошириш курсида олган билим, куникма ва малакаларин и унинг касбий фаолиятига таъсирини урганиш.

ж

Курсда олган янгиликларни таълим муассаси фаолиятига жорий этиш б$йича олиб бораётган ишларини тахлил килиш.

Ж

Касбий махоратидаги усишнинг касбий

фаолият натижаларида акс этишини (таълим-тарбия сифатининг ортиши, илмий-методик ишлар савиясининг кртарилиши, ташкилий ишлардаги фаолликнинг кучайиши ва х.к.)

Ж

Ходимнинг курсдан кейинги фаолияти натижаларини тахлил килиш асосида малака ошириш курсларининг сифати ва самарадорлигини

бахолаш ва курсларнинг укув дастурлари мазмунини такомиллаштириш буйича таклифлар бериш.

Ж

Ходимнинг курсдан курсгача булган фаолиятини тахлил килиш асосида унинг

навбатдаги малака ошириш курсларида уз

малака савияларини оширишига дойр тавсияларни ишлаб чикиш.

Мониторинг мезонлари ва технологиялари

т

<-

Таълим муассасапарига тингловчиларнинг курсдан курсгача амалга оширган фаолияти хакидаги маълумотларни олиш ва уларни тахлил килиш асосида курс дастурлари ни такомиллаштириш имкониятини ярати ш.

Л ш

Педагог ходи мл ар-нинг малака тоифаларин инг ортиши.

1^иска муддатли укувларда иштирок этиши.

Республика,

вилоят микёсидаги турли кури к танловларда иштирок этиши.

Янги илмий-

методик ишланмалар я рати ш и ва уни оммалаш-тириш.

Хорижий ва республика илмий-амалий конференцияларида илмий тезис ва август кенгашларида маърузапар билан иштирок этиш.

Билимлар беллашуви, олимпиада ва турли танловларда

укувчиларнинг ютукпарга эришиши.

Синфдан та ш кари маънавий-тарбиявий ишларни ташкил этиши.

А

А_

у-

"V"

ф

_А_

Маълумот ларни туплаш

->

Маълумотларни тезкор кайта ишлаш

Умумлаш-тириш ва туркумлаш

т

"V"

Маълумот-лар базаси шакллантириш

Тахлил килиш ва бахолаш

Диагностика ва таълим сифатини коррекциялаш

>

Ж

Маълумотлар туплаш ва каита ишлаш усуллари

Кузатув

Анкета суровномаси

Эксперт тахлили

Тест утказиш

Портфолио (тахлил, умумлаштириш ва туркумлаш)

Педагог ходимларнинг уз-узини бахппашпапи

Маълумотлар туплаш ва кайта ишлаш воситапари

Кузатув вараги

Анкета

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Экспертнинг бахолаш вараги

Уз-узини бахолаш мезонлари платформаси

Рахбарият учун тайёрланадиган маълумот шакли

Аналитик маълумотлар

Хисобот

Маъруза ва маълумотнома

Диаграмма ва циклограмма

Бошкарув карорларини кабул килиш

Т"

<-

1 Модель муаллифнинг тадк,ик,от иши доирасида ишлаб чик,илди.

лими самарадорлигини аниклаш нуктаи наза-ридан ходимнинг малака ошириш курсида олган билим, куникма ва малакаларини унинг касбий фаолиятига таъсирини урганиш лозим. Чунки амалдаги талабларга кура халк таълими ходимлари малака ошириш таълимининг дав-рийлиги уч-беш йил ва таълим олиш даври бир ойни ташкил этади. Назаримизда, малака ошириш таълими (1 ой) ва курсдан кейинги фаолиятидаги мустакил таълим олиш давр-лари (3-5 йил) уртасидаги тизимли монито-рингнинг ташкил этилиши, таълимнинг узвий-лиги ва узлуксизлигини таъминлашга хизмат килади.

Шу уринда рах,бар ва педагог ходимлар-нинг курсдан кейинги фаолияти натижаларини мунтазам тах,лил килиш, малака ошириш таълими сифатини бах,олаш ва курсларнинг укув дастурлари мазмунини доимий такомиллаш-тириш имконини беради.

Моделда мониторингнинг статистик ва функционал компонентлари билан бирга, уни амалга ошириш боскичлари динамикаси акс этган. Фикримизча, малака ошириш курслари-дан кейинги фаолият самарадорлигининг мониторинги жараёни учта боскичдан иборат булади:

• бах,олаш боскичи — малака ошириш курсларидан олинган билимларини касбий фаолиятида жорий этиши, давлат талаблари-нинг бажарилиши, уларга таъсир этган омил-ларни аниклаш, маълумотларни тезкор кайта ишлаш ва натижаларни кайд этиш;

• тах,лил боскичи — бах,олаш натижалари умумлаштирилади ва туркумланади, маълу-мотлар базасини шакллантириш, аник,ланган камчиликларни бартараф этишга каратилган тавсиялар ишлаб чик,илади;

• бошкарув карорларини чикариш ва кор-рекциялаш боскичи — бу боскичда рах,бар ва педагог ходимларнинг касбий компетенция-ларидаги бушликлар х,амда малака ошириш таълим сифатига таъсир этаётган омиллар устида ишланади. Бунда рах,бар ва педагог ходимлар учун киска муддатли укувлар ташкил этиш ва малака ошириш таълим жараён-лари сифати коррекцияланади.

Уз навбатида узлуксиз малака ошириш жараёнларининг, яъни малака ошириш таъ-

лими ва ундан кейинги даврдаги мустакил укиб билим орттириш боскичи узвийлиги таъ-минланади. Чунки халк таълими рах,бар ва педагог ходимларининг малака ошириш курсларидан кейинги фаолияти самарадорлиги мониторингининг энг мух,им жих,ати унинг коррекциялаш хусусиятига эгалиги х,исоб-ланади.

Юкоридаги «кайта алока» жараёни узлуксиз давом эттирилиши натижасида таълим сифати динамикасида ижобий узгариш содир булади. Ушбу жараёнларнинг автоматлашти-рилган электрон тизими жорий этилган такдирда таълим сифати самарадорлигини сезиларли оширишга эришилади.

Хулоса урнида таъкидлаш жоизки, халк таълими рах,бар ва педагог ходимларининг мала-касини ошириш курслари ва ундан кейинги даврдаги узлуксиз таълим жараёнларининг тизимли мониторингини ташкил этиш долзарб ах,амиятга эга. Шу нуктаи назардан, тадкикот иши доирасида куйидаги таклифлар шакллан-тирилди:

- малака ошириш таълими ва ундан кейинги даврдаги мустакил укиб билим олиш фаолияти уртасидаги интеграцияни янада чукурлаштириш максадга мувофик;

- рах,бар ва педагог ходимларнинг малака ошириш курсларидан кейинги фаолиятларини бах,олаш (мезонлар асосида) ва тезкор кор-рекциялаш;

- малака ошириш таълими ва ундан кейинги фаолиятнинг узлуксизлигини таъмин-лаш х,амда тизимли мониторингини ташкил этиш;

- рах,бар ва педагог ходимларнинг малака ошириш таълими сифатини бах,олашда улар-нинг курсдан курсгача булган даврдаги фаолияти самарадорлигини х,исобга олиш.

Албатта, келтирилган таклифларнинг ама-лиётга жорий этилиши, халк таълими ходимларининг касбий мах,оратлари ва малака ошириш таълими мазмуни сифатини такомиллаш-тиришга хизмат килиши билан бирга, малака ошириш таълимини замонавий технологиялар асосида бах,олаш, таълимни инновацион ёнда-шувлар асосида бошкариш имконини беради.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2018, 3

/- 8 МАЛАКА ОШИРИШ ВА КАЙТА ТАЙЁРЛАШ / \

ПОВЫШЕНИЕ КВАЛИФИКАЦИИ И ПЕРЕПОДГОТОВКА

Afla6weT^ap pyuxaTM:

1. Y36eKUCTOH Pecny6-nuKacu npe3MAeHTUHUHr 2017 mu- 7 ^Bpa-garu «feöeKUCTOH Pecnyö^uKacuHM AHaga puBox-aHTMpuw 6yMiima XapaKaT-ap crpaTenimcu TyipucMfla»™

nO-4947-coH ^apMOHM. // «Xa-K cy3ii» ra3eTacu, 2017 mu- 8 $eBpa-b.

2. «^KcaK Ba iHTe--eKTya- piBox-aHraH aB-ogHi Tap6uA-am - MaM-aKaTHi 6apKapop TapaKKiM эттмpмw Ba мo,цеpнмзaцllm Ku-umHiiHr энг Myx,uiM map™» MaB3yci-

Aaru xa-Kapo кoн$еpенцмflнмнг flKyHiim xyxxaTii - pe3o.n^MflCM. // «Xa-K cy3ii» ra3e-

Taci, 2012 Mum 22 ^eBpa-b.

3. Axmedov M.U. Monitoring Quality of Education in Improving Qualification of Public Education Teachers Eastern European Scientific Journal Germany. Auris - Kommunikationsund Verlagsgesellschaft mbh. 2017. № 2.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.