Научная статья на тему 'МАЛАКА ОШИРИШ ЖАРАЁНИДА ТАЪЛИМ ТИЗИМИ БОШҚАРУВ ХОДИМЛАРИНИНГ АХБОРОТ КОММУНИКАЦИЯ КОМПЕТЕНТЛИГИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ'

МАЛАКА ОШИРИШ ЖАРАЁНИДА ТАЪЛИМ ТИЗИМИ БОШҚАРУВ ХОДИМЛАРИНИНГ АХБОРОТ КОММУНИКАЦИЯ КОМПЕТЕНТЛИГИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

11
3
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Компетентлик / фаолият / билим / кўникма / малака / сифат / компетентли ёндашув / ахборот / коммуникация / компьютер

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Ўткир Бердибоевич Саитмурадов

Таълим тизими бошқарув ходимлари малака ошириш жараёнида ахборот-коммуникация технологияларидан фойдаланиш тингловчига ўзини шахс сифатида англаш, унинг имкониятларини аниқлаш, ёритиш, ўз-ўзини англашни шакллантириш, шахсий аҳамиятга эга ва ижтимоий жиҳатдан мақбул шахсий хусусиятлар ўз тақдирини ўзи белгилаш, ўзини ўзи англаш ва ўзини ўзи тасдиқлашни амалга оширишда ёрдам беришни назарда тутади. Мақолада малака ошириш жараёнида ахборот коммуникация компетентлигини ривожлантириш масалалари тўғрисида сўз юритилади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по наукам о Земле и смежным экологическим наукам , автор научной работы — Ўткир Бердибоевич Саитмурадов

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «МАЛАКА ОШИРИШ ЖАРАЁНИДА ТАЪЛИМ ТИЗИМИ БОШҚАРУВ ХОДИМЛАРИНИНГ АХБОРОТ КОММУНИКАЦИЯ КОМПЕТЕНТЛИГИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ»

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-0611-0615

МАЛАКА ОШИРИШ ЖАРАЁНИДА ТАЪЛИМ ТИЗИМИ БОШ^АРУВ ХОДИМЛАРИНИНГ АХБОРОТ КОММУНИКАЦИЯ КОМПЕТЕНТЛИГИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ

Уткир Бердибоевич Саитмурадов

"Узбектелеком" акциядорлик компанияси

АННОТАЦИЯ

Таълим тизими бошкарув ходимлари малака ошириш жараёнида ахборот-коммуникация технологияларидан фойдаланиш тингловчига узини шахс сифатида англаш, унинг имкониятларини аниклаш, ёритиш, уз-узини англашни шакллантириш, шахсий ахамиятга эга ва ижтимоий жихатдан макбул шахсий хусусиятлар уз такдирини узи белгилаш, узини узи англаш ва узини узи тасдиклашни амалга оширишда ёрдам беришни назарда тутади. Маколада малака ошириш жараёнида ахборот коммуникация компетентлигини ривожлантириш масалалари тугрисида суз юритилади.

Калит сузлар. Компетентлик, фаолият, билим, куникма, малака, сифат, компетентли ёндашув, ахборот, коммуникация, компьютер.

Компетентлик тушунчаси булажак мутахассисни касбий фаолиятга тайёрлашни нафакат талабанинг фанлардан олган билим, куникма ва малакаларининг стандарт тизимини узлаштириш нуктаи назаридан, балки ушбу билимларни малакали, сифатли куллашлари учун шахсий сифатларни ривожлантириш нуктаи назаридан хам куриб чикишга имкон беради. Сунгги йиллардаги таълим ислохотининг максади "танлаган касби буйича муваффакият козонган ва муваффакиятли мамлакатда яшайдиган инсонларни тайёрлаш"дан иборат. Тахлиллар шуни курсатадики, компетентли ёндашув максадга эришиш учун энг муносиб илмий-назарий асосдир. Малака ошириш жараёнида таълим тизими ходимларининг ахборот коммуникация компетентлигини ривожлантириш бир катор талабларни илгари суради.

Узлуксиз педагогик таълим амалиётида, таълимнинг бошка сохаларида булгани каби, малака ошириш тизими, унинг турли жихатлари ва элементлари хам яхши тадкик этилган ва илмий адабиётларда такдим этилган. Таълим тизими бошкарув ходимлари малакасини ошириш масаласи Е.П.Белозерцев, А.Н.Волковский, С.Г.Воровщиков, Н.К.Гончаров ва бошкаларнинг илмий

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-0611-0615

ишларида тадкик килинган. Бир катор номзодлик ва докторлик диссертациялари малака оширишнинг турли жихатларига багишланган [1].

АКТнинг жадал ривожланиши, шунингдек, кушимча касбий таълим тизимида укув, бошккарув ва илмий жараёнларда ахборот-коммуникация технологияларини фаол куллаш таълим мухитини маълум даражада узгартиришга олиб келади. Аввало, "ахборот" ва "коммуникация" тушунчаларининг технологиялар билан богликдигига эътибор каратамиз. Ушбу тушунча технологияларнинг ахборот мазмуни ва коммуникатив имкониятларини бирлаштирилиб, компьютер тармокдарида ахборотни киритиш, кайта ишлаш, саклаш, чикариш, излаш ва узатиш метолдари ва усуллари тизими, шунингдек ташкилотлар ва ахолини ахборот-коммуникация махсулотлари ва хизматлари билан таъминлашга мулжалланган замонавий ахборот, компьютер ва телекоммуникация технологияларини хамда уларни тартибга солиш тизимлари ва воситаларини бирлаштириш мажмуаси сифатида тушунилади.

Таълим жараёнини максимал даражада индивидуаллаштириш, глобал ахборот ресурсларидан интерактив фойдаланишни таъминлаш, жамоавий ахборот махсулотини яратиш, илмий-амалий муаммоларни жамоавий мухокама килишда иштирок этиш, лаборатория асбоб-ускуналаридан масофавий равишда тажриба-тадкикот фаолиятини амалга ошириш, у ёки бу шаклда укув жараёнига кайта-кайта кайтиш имкониятига эга булиш таълим тизими ходимларининг ахборот коммуникация компетентлигини ривожлантиришнинг мухим асослари хисобланади. "Бутун умр давомида таълим олиш" тушунчаси (lifelong learning) шу тушунчага якиндир. Бунда янги билимларни олиш ва зарурий компетентликни узлаштиришда норасмий, текис булмаган таълим асосий рол уйнайди. Иккинчидан, таълим хизматлари истеъмолчиси ушбу имкониятдан исталган вактда ва исталган даврда фойдаланиши мумкинлигини кузда тутади.

Шунингдек, хар бир инсон бутун умр давомида уз билим, куникма ва дунёкарашини кенгайтириш хамда касбий компетентлигини, узгарувчан, мураккаб ва узаро боглик дунёга мослашиш кобилиятини ривожлантиришни урганиш имкониятига эга булиши керак. Кушимча касбий таълим амалиёти ва айрим ижтимоий тадкикотларнинг [2] курсатишича бугунги кунда бир марта олинган асосий педагог кадрнинг мехнат бозорида беш йил ракобатбардошлигини таъминлайди. Узлуксиз таълим элементи сифатида тез узгарувчан дунёда кадрларнинг зарур малакасини саклаб колишнинг зарур

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-0611-0615

булмокда. Хусусан, таълимни анъанавий таълим муассасаларида, таълим олувчиларга маълум шаклда олиб бориш тухтатилмокда. Малака ошираётган ва касбий кайта тайёрлашдан утаётган, иккинчи касбий таълимни олаётган фукаролар сонининг усишига карамай, узлуксиз таълим тизимининг кулами, унинг салохияти усиб бораётган иктисодиёт ва ижтимоий сохани ривожлантириш эхтиёжларига мос келмайди. Кайта тайёрлаш ва малака ошириш тизими турли фаолият сохаларида банд булганларнинг 5 -10 фоизини камраб олади. Йилига иш билан банд булганларнинг 25-30 фоизини малакасини ошириш ва кайта тайёрлаш, шунингдек, катталар таълимининг бошка шаклларини ривожлантириш зарур меъёр булиши керак. Жамиятнинг юкори малакали мутахассисларга булган эхтиёжини самарали хал килиш учун ахолининг таълимга булган турли хил талаблари ва долзарб амалиёти, шунингдек, шахсни ривожлантириш муаммоси, масофавий малака оширишни куллаб-кувватлаш керак.

Мамлакат иктисодиёти, ижтимоий-сиёсий хаётида амалга оширилаётган таркибий узгаришлар бугунги кунда касб-хунар таълимининг барча йуналишлари, жумладан, педагогика йуналиши буйича 40 миллиондан ортик кишининг малакасини ошириш ва кайта тайёрлашни такозо этмокда.

Шунингдек, "узлуксиз таълим" тушунчасини аниклаштириш керак. Жахон амалиётида "узлуксиз таълим" тушунчаси жуда куп атамалар билан ифодаланган, жумладан: "давом этувчи таълим" (continuing education), умрбод таълим (lifelong education), доимий таълим (permanent education), кейинги таълим (Weiterbildung) ва бошкалар. "Узлуксиз таълим" тушунчасини "кисмларга булган холда" бутун умр давомида ишдан ажралган холда таълим муассасасида, таълимни бошка фаолият, асосан иш билан алмаштирган холда узок муддатли таълим билан боглаш мумкин.

В.М. Монаховнинг фикрига кура, узлуксиз таълим жараёни (мактаб, олий ва малака ошириш) параллел таълимнинг турли шакллари билан тулдирилиши керак [3]. Бундай янги шакл замонавий инновацион ахборот-коммуникация технологиялари билан классик таълимнинг илгор жихатларини умумлаштирадиган ва асосан кушимча ёки мукобил таълим шакли булган масофавий малака оширишни куллаб-кувватлаш булиши мумкин.

Узлуксиз таълим концепциясини ривожланишида маълум даврийлик мавжудлигини курсатади, масофавий малака ошириш тизимини ривожлантиришни дастлабки бахолаш учун, хусусан: аниклаш боскичи

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-0611-0615

(ривожланишнинг дастлабки боскичи, бунда масофавий таълим тизимининг максадлари, вазифалари, функциялари ва тамойиллари ишлаб чикилади); феноменологик боскич (масофадан кузатишнинг мохияти урганилади, унинг амалий ахамияти ёритилади); масофавий малака оширишни тизимининг назарий-методик асосларини изохлайди ва турли моделларни ишлаб чикиш билан якунланади; амалий куллаш боскичи (турли муассасалар фаолиятида моделларни синовдан утказиш ва амалга ошириш).

Таълим тизими бошкарув ходимлари малака ошириш жараёнининг назарий-методик асослари хакида гапирганда, биринчи навбатда, "педагогика методологияси" атамасининг замонавий талкинини аниклаш керак, айникса кейинги йилларда унинг маъноси маълум даражада ойдинлашган. Н.Д.Никандров томонидан педагогика методологиясини тушунишга янгича муносабат шакллантирилган, унинг фикрига кура педагогика методологияси нафакат билим, балки педагогик вокеликни узгартириш хакидаги билимлардир

[4].

Таълим тизими бошкарув ходимлари малака ошириш жараёнида ахборот-коммуникация технологияларидан фойдаланиш тингловчига узини шахс сифатида англаш, унинг имкониятларини аниклаш, ёритиш, уз-узини англашни шакллантириш, шахсий ахамиятга эга ва ижтимоий жихатдан макбул шахсий хусусиятлар уз такдирини узи белгилаш, узини узи англаш ва узини узи тасдиклашни амалга оширишда ёрдам беришни назарда тутади.

Педагог кадр тадкик килинаётган фаолият жараёнида асосий шахс хисобланади. Унда намоён булган мотивлар, мавжуд билим, куникма ва малакалар даражасидан келиб чикиб, малака ошириш жараёнини ахборот-коммуникация технологияларидан фойдалананган холда ташкил этиш мазмуни ва педагогик воситалари танланади. Бошкача килиб айтганда, педагог шахси масофавий малака ошириш жараёнида тизимни ташкил этувчи омил хисобланади.

Таълим тизими бошкарув ходимлари малака ошириш жараёнининг самарадорлиги факатгина ходимнинг фаоллиги билан белгиланмайди, бу ерда укитувчилар (тьюторлар), масофавий таълим маркази ходимлари, таълим муассасаси маъмурияти, таълимни бошкариш органлари ва бошкаларнинг хам кузатуви ахамиятли хисобланади. Бундан ташкари, укитувчилар (тьюторлар), масофавий таълим маркази ходимлари, шунингдек, таълим ходимлари ушбу фаолиятнинг тенг хукукли иштирокчилари хисобланадилар. Бошкача айтганда,

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-0611-0615

масофавий малака ошириш жараёниа таълим тизими бошкарув ходимлари ва укитувчилар (тьютор)нинг иштироки тенг асосда амалга оширилади.

А.Г.Теслиновнинг фикрига кура, таълим тизими бошкарув ходимлари масофавий малака ошириш жараёнида етакчи мотивлар сифатида: малака ошириш (касбий такомиллашиш, уз фаолияти ва касбини узгартириш ва ривожлантириш); одамларни бошкариш самарадорлигини ошириш (таълимда, назария ва амалиёт узлаштиришда, укитишда юкори фаоллик); мартаба истикболлари (нафакат билимларни тулдириш, балки янги алокалар ва ракобатдош устунликларга эга булиш имконияти); дунёкарашни кенгайтириш учун таълим олиш (тингловчилар учун таълим жараёнининг сифат даражаси мухим); мулокотга булган эхтиёжни кондириш (Интернет глобал тармогида коммуникатив мулокот); АКТ компетентлигини шакллантириш ва ривожлантириш [5]. Малака ошириш жараёни ходимнинг ахборот-коммуникация компетентлигини шакллантириш механизми билан боглик булиб, касбий такомиллашиш, уз фаолияти ва касбини узгартириш ва ривожлантиришда рагбатлантирувчи вазифани бажаради.

REFERENCES

1. Скорнякова, Э. Р. Коммуникационно-информационная модель развития образовательного учреждения в условиях лингвистической среды / Э. Р. Скорнякова, Е. В. Харчилава // Академический вестник. Вестник Санкт-Петербургской академии постдипломного педагогического образования. - 2014. - № 1 (24). - С. 96-100.

2. Амонашвили, Ш. А. Императивное обучение и его недостатки / Ш. А. Амонашвили // Мир науки, культуры, образования. - 2007. - № 1. - С. 76- 78.

3. Монахов В. М. Введение в теорию педагогических технологий : монография / В. М. Монахов; М-во науки и образования РФ, Федер. агентство по образованию, Межвуз. центр дистанц. образования МГОПУ им. М. А. Шолохова, Волгоград. гос. пед. ун-т. - Волгоград : Перемена, 2006 (Волгоград : Перемена). - 318 с. : ил. ; 20 см. - Библиогр.: с. 299-316

4. Никандров Н.Д. Известия РАО. 2003. № 1. - С. 3-22.

5. Теслинов А. Г. Развитие систем управления: методология и концептуальные структуры. - М.: «Глобус», 1998

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.