Научная статья на тему 'МАЛАКА ОШИРИШ ЖАРАЁНИДА КУРАШ БЎЙИЧА МУРАББИЙЛАР КАСБИЙ МАҲОРАТИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ ЙЎЛЛАРИ'

МАЛАКА ОШИРИШ ЖАРАЁНИДА КУРАШ БЎЙИЧА МУРАББИЙЛАР КАСБИЙ МАҲОРАТИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ ЙЎЛЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
24
12
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Fan-Sportga
Область наук
Ключевые слова
МУРАББИЙ / КАСБИЙ МАҲОРАТ / ТАКОМИЛЛАШТИРИШ / МИЛЛИЙ / ҲАЛОЛ / ХАЛқАРО / ФЕДИРАЦИЯ / ВАТАНПАРВАРЛИК / ЖИСМОНИЙ СИФАТЛАР

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Аъзамхонов О.А.

Ушбу мақолада малака ошириш жараёнида кураш бўйича мураббийлар касбий маҳоратини такомиллаштириш йўллари ёритилган.В данной статье рассматриваются способы повышения квалификации тренеров по курашу в тренировочном процессе.This article discusses ways to improve the professional skills of kurash coaches in the training process.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «МАЛАКА ОШИРИШ ЖАРАЁНИДА КУРАШ БЎЙИЧА МУРАББИЙЛАР КАСБИЙ МАҲОРАТИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ ЙЎЛЛАРИ»

2. "Зарбли" услубдаги машклардан фойдаланишда факатгина блокли тренажёрлар билан чекланиб колмасдан, 70-75см. баландликдаги устунлардан сакраш машкларини куллаш купрок самара беради, сакрашларни оёкларга маълум огирликларни богла-ган холда бажариш мумкин.

3. Статодинамик услубдаги элементларни сунгги кайтаришларда куллаш купрок самара беради.

4. Машгулотларда мураббийлар томонидан уйин услубидан фойдаланмаслик жуда ачинарли холат, турли эстафеталар шаклида турли хажмдаги огирликларни бир жойдан иккинчи жойга олиб бориш нафакат тезкор куч имкониятларини оширади, балки спортчига ижобий рухий таъсир курсатади.

5. Сувда бажариладиган махсус машклар, старт ке-симларини босиб утиш, 20 сониялик эшкак эшишлар купрок мусобака услубида бажарилиши максадга мувофик.

Тажриба сунггида гурухларда олинган тест на-тижаларини узаро таккослаш натижасида куйидаги фарклар кузга ташланди, 20 сониялик эшкак эшиш тестида 2,1; 10 сония давомида турникда тортилиш тестида 1,6; старт кесимини босиб утиш тестида 1,6; ерга таянган холда кулларни букиб ёзиш тестида 2,4 натижа курсатилди (жадвалга каранг).

Жадвал

Тажриба ва назорат гуру^ларининг тест натижалари буйича уртача курсаткичлари ва улар орасидаги фар^лар

Гурухлар Назорат тестлари

20 сониялик эшкак эшиш тести(м) 10 сония ичида турникда тортилишлар сони(марта) Старт кесимини босиб утиш, 150м(с) Ерга таянган холда кулларни букиб ёзиш,10 с (марта)

Тажриба 88,2 8,5 33,1 17,4

Назорат 86,1 6,9 34,7 15,0

Уртача фарк 2,1 1,6 1,6 2,4

Тажриба сунггида олинган натижаларга таяниб шуни айтиш мумкинки, маълум бир жисмоний си-фатни ривожлантиришда энг самарали услублардан тулаконли фойдаланмаслик, машкларни бажаришда, хафталик машгулотлар циклини тузишда унча мухим булиб куринмаган холатларда кичик хатоликларга йул куйиш якунда натижаларни сезиларли пасайи-шига олиб келади.

Хулоса. Олинган тажриба маълумотлари бизга куйидаги хулосаларни чикариш имконини беради:

Тезкор-куч кобилиятларини ривожланганлиги кулланилган машгулот услубиятига боглик.

Тезкор-куч тайёргарлигини ривожлантиришда барча самарали услублардан вариатив фойдаланиш тезкор-куч сифатини ошишига самарали таъсир курсатади. Бундан ташкари мураббийлар томонидан катъий тартиблаштирилган машкларни бериб бо-ришда услубий камчиликларга йул куйишлари, яъни машкларни тугри бажариш коидаларига тулик амал килмаслиги якунда спорт натижаларининг сезиларли пасайишига олиб келади.

Адабиётлар:

1. Зеленин, Л.А. Новый тренажёр для улучшения безопасности, равновесия и технической подготовленности гребцов / Л.А. Зеленин, В.Д. Медведков // Учёные записки университета им. П.Ф. Лесгафта. - 20011. - № 7 (77). - С. 76-80. (0,74/0,15).

2. Икрамов Б. Ф. Инновационный Тренажер "Kayak Balance Training Ergometr" Для Развития Равновесия У Юных Гребцов Байдарочников // Ббк 60 С 56. - 2019. - С. 27.

3. Икрамов Б. Ф. Нетрадиционное Развитие Равновесия На Суше У Юных Байдарочников //Ббк 60 А 43. - 2019. - С. 99.

4. Farkhodovich, I.B., (2020). Development of balance in young kayakers in the initial stage of training. European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences.Vol.8 No.2.6670.

УУК (УДК, UDC): 796.071.4

Муаллиф билан ботланиш учун:

azamxonov1991@gmail.com

Мустакил изланувчи О.А. АЪЗАМХОНОВ1

1 Узбекистан давлат жисмоний тарбия ва спорт университети Чирчик шахри, Узбекистон

МАЛАКА ОШИРИШ ЖАРАЁНИДА КУРАШ БУЙИЧА МУРАББИЙЛАР КАСБИЙ МАДОРАТИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ ЙУЛЛАРИ

Аннотация

Annotation

В данной статье рассматриваются способы повышения квалификации тренеров по курашу в тренировочном процессе.

Ключевые слова: кураш, тренер, профессионализм, совершенство, национальный, честный, международный, федерация, патриотизм, физические качества.

Ушбу маколада малака ошириш жараёнида кураш буйича мураббийлар касбий махрратини такомиллаштириш йуллари ёритилган.

Калит сузлар: кураш, мураббий, касбий майорат, такомиллаштириш, миллий, цалол, халцаро, федерация, ватанпарварлик, жисмоний сифатлар.

This article discusses ways to improve the professional skills of kurash coaches in the training process.

Key words: kurash, coach, professionalism, perfection, national, honest, international, federation, patriotism, physical qualities.

Курашиш саънати куп халкларда кадим замон-лардан маълум. Кураш кадимги Юнонистонда кенг таркалган булиб, олимпиада мусобакаларидан хам

урин олиб келган. Курашни хилма-хил куринишлари Греция, Италия, Япония, Туркия, Эрон, Афгонистон, Россия, Узбекистон, Грузия, Арманистон, Озарбай-

78

www.fansports.uz

№4-2021

жон, Козагистон ва бошка мамлакатларда мавжуд.

Замонавий спорт курашининг асосий коидалари XVIII аср охири XIX аср бошларида Европанинг бир неча мамлакатларида ишлаб чикилди. 1912 йилда Халкаро хаваскорлар кураш федерацияси (FILA) тузилди.

Халкаро майдонда спорт курашнинг юнон рум кураши, эркин кураш, дзюдо, самбо ва бошка турлари кенг таркалган.

Кейинги йилларда узбек кураши хам алохида кураш тури сифатида танила бошланди. Кураш инсонни кучли, эпчил, чидамли ва иродали килиб тарбиялаш воситалардан бири хисобланади. Шифокорлар назо-рати остида 12 ёшдан кураш билан шугулланишга рухсат этилган.

Кураш азалдан узбек халки турмуш тарзининг узвий кисми булганлигини археологик топилмалар, тарихий кулёзмалар тасдиклайди. Кадимги Бактрия худудидан топилган жез даврига оид силиндирси-мон сопол идишда икки полвон ва улардан бири иккинчисини чалаётганини куриш хам, кураш аждодларимиз турмуш тарзини бир кисми экан-лигидан далолат беради. Юнон ёзувчиси Клавдий Элиан ва бошка тарихий шахсларни ёзишича, шу худудда умр кечирган Сак кабиласи кизлари узла-рига куёвни йигитлар билан курашиб танлаганлар. Кейинчалик кизлар куёвни шарт куйиш йули билан аниклашган ва бу шартда кураш мусобакаси хам булган. Бунга узбек халк кахрамонлик достони "Алпомиш"даги Барчин шартларини мисол килиб курсатиш мумкин. Ибн Сино "Тип конунлари" аса-рида "Курашни турлари хам бир нечадир улардан бири икки курашчини хар бири уз ракибининг бел-богидан ушлаб узига тортади ва шу билан бирга уз ракибидан кутулишнинг чорасини куради". Шунин-гдек Махмуд Кошгарийнинг "Девону лугати турк" Алишер Навоийнинг "Хамса", "Х,олати Пахлавон Мухаммад" Зайниддин Восифийнинг "Бадое ул-вакое", Хусайн Воиз Кошифийнинг "Футуватномаи", Захриддин Мухаммад Бобурнинг "Бобурнома" асари-да кураш тугрисида кимматли маълумотлар бор. IX ва XII асрларида кураш халк уртасида кенг оммалашган. Шу даврдан Пахловон Махмуд Содик полвон кабилар кураш довругини танитган.

Мустакиллик йилларида республикамизда спорт-нинг кураш турини ривожлантириш давлатимиз сиё-сатининг устувор йуналишларидан бирига айланди. 1991 йилда кураш турлари буйича халкаро тоифадаги спорт устаси Комил Юсупов узбекча курашнинг халкаро андозаларига мослашган коидаларини ишлаб чикди. 1992 йилда мамлакатимизда кураш федерацияси, 2001 йилда белбогли кураш федерацияси ташкил этилди.

Узбекистан Республикаси Призедентининг "Ку-раш миллий спорт турини янада ривожлантириш

чора-тадбирлари тугрисида"ги 2017 йил 2 октябрдаги ПК-3306-сонли карори сохани ривожлантириш бора-сидаги дадил кадам булди. Ушбу карорда эришилган ютуклар билан бир каторда мавжуд баъзи камчилик-лар курсатиб утилди.

Жумладан;

- кураш миллий спорт турини айникса вояга етмаганлар ва ёшлар уртасида, усиб келаётган авлод-нинг миллий ифтихор ва ватанпарварлик туйгусини мустахкамлаш максадида оммалаштириш буйича амалга оширилаётган ишлар замон талабларига жа-воб бермаяпти;

- мазкур спорт тури буйича кобилиятли курашчи-ларни аниклаш ва саралаш хамда уларнинг машгулот олиб бориши, шунингдек, мураббий ва хакамларни тайёрлашнинг самарали механизмларини жорий этиш имконини берадиган, клуб ва секцияларнинг яхлит тизими жорий этилмаган;

- ёшларни ушбу спорт тури билан шугулланишла-рига хамда кенгрок жалб килишга каратилган халкаро мусобакалар голиблари, совриндорларини рагбатлан-тиришнинг самарали тизми жорий этилмаган;

- зарур моддий-техник база ва спорт инфрату-зилмасининг етарли эмаслиги, спорт анжомларини ишлаб чикиш йулга куйилмаганлиги, спортчилар машгулотларни талаб даражасида ташкил этишга хамда кураш буйича халкаро мусобакаларни утка-зишга тускинлик килмокда деб, таъкидланади.

Давлатимиз рахбарининг 2020 йил 4 ноябр-да кабул килган ПК-4881-сонли "Кураш миллий спорт турини ривожлантириш ва унинг халкаро нуфузини ошириш чора-тадбирлари тугрисида"ги карори сохани ривожлантириш учун дастурул амал булди. Аникроги ушбу карорда курашнинг тобора оммалашиб бораётганлиги нуфузли халкаро мусо-бакаларни ташкил килишга, мавжуд инфратузилма ва моддий-техник базани модернизация килишга, спорт жихозлари таъминотини яхшилашга, бу борада ишлаб чикаришни кенгайтиришга, шунингдек, соха учун малакали кадрлар, мураббийлар ва хакамлар тайёрлашга булган эътиборни янада кучайтиришни талаб этилаётганлиги алохида курсатилган.

Бундан ташкари кураш спортнинг бой анъанала-ри ва кадриятларини келажак авлодларга етказиш, узбек спорти бренди номи билан курашнинг жахон аренасидаги ролини ошириш, ёшларни миллий спортга булган кизикишларини куллаб - кувватлаш ва рагбатлантириш оркали уларда ватанпарварлик туйгусини янада мустахламлаш, ахолини барча катламлари, айникса ёшларнинг шунингдек жахон халкларининг мазкур спорт тури билан шугулланиши учун зарур шарт-шароитларни яратиш максадида кураш миллий спорт турини ривожлантиришнинг асосий йуналишлари этиб куйидагилар белгиланди;.

- ахолинининг барча катламларини кураш билан

№4-2021

www.fansports.uz

79

Жисмоний тарбия ва спортнинг тиббий-биологик ва ижтимоий-психологик асослари

CM 0 CM if 01 • ro та t О Œ w с го LL 8 0 Медико-биологические и социально-психолгические основы физической культуры и спорта шугулланишга кенг жалб килиш дамда Узбекистонда иборат булиб, бу жараён мураббийнинг касбий ижо-курашни умумхалк спорт турига айлантириш; дий фаолиятидир. - курашни оммалаштириш, уни жадон спорти Шунингдек, манбаларда педагогик мадорат, пе-дурдонасига айланишига ва олимпия уйинлари дас- дагогнинг педагогик жараённи ташкилий, методик, турига киритилишига эришиш; рудий ва субеъктив жидатдан модирлик, усталик - кураш билан шугулланиш учун зарур мод- билан ташкил этиш дамда бошкариш кобиляти ва дий-техник база ва инфратузулмани шакллантириш; малакасига эгалигидир деб, кайд этилган. - куролли кучлар ва дукукни мудофаза килиш Кураш буйича мураббийларнинг педагогик мадо-органлари жисмоний тайёргарлик машгулотларда ратини такомиллаштириш бугунги кунда ижтимоий устувор спорт турлари сифатида киритиш; заруриятга айланган.Давлатимиз радбарини кураш - кураш буйича профессионал мураббийлар, да- спорт турини ривожлантириш тугрисидаги карори-камлар тайёрлаш, укув-услубий кулланмалар ишлаб ни, фикр ва мулодазаларини амалга ошириш учун чикиш, курашнинг илмий-методологик баъзасини кураш буйича мураббийларнинг педагогик мадорати кучайтириш; тизимли равишда олиб борилиши лозим. Ушбу вази- - Узбек кураши брендини яратиш, инвестиция- фаларни амалга ошириш учун муаммонинг куйидаги ларни жалб этган долда махсус спорт кийимлари жидатларига эътиборни каратиш керак: ва кураш гиламларини ишлаб чикариш, курашда 1. Малака ошириш жараёнида кураш буйича тижоратлаштириш чораларини куриш; мураббийларнинг касбий мадоратини такомиллашти- - курашни адоли уртасида, шу жумладан оммавий риш алодида тадкикот объекти сифатида урганилиши ахборот воситалари оркали кенг таргиб килиш каби зарур; вазифалар белгилаб берилди. 2. Малака ошириш курсларининг укув-услубий Мазкур карор асосида кураш миллий спорт таъминотини такомиллаштириш максадга мувофик; турини 2025 йилгача янги боскичга олиб чикиш 3. Малака ошириш курсларида дарс машгулотла-концепцияси ишлаб чикилди. Концепцияда Узбекис- рини олиб бораётган профессор-укитувчиларнинг тон ва хорижий мамлакатларда курашни тизимли касбий мадоратларига эътибор бериш сифат курсат-ривожлантиришнинг максади, вазифалари, устувор кичига олиб келпди; йуналишлари, истикболдаги боскичлари белгилаб 4. Кураш спорт тури мураббийлари учун улар-берилди. ни касбий мадоратини такомиллаштиришга оид Шубдасиз, юртбошимиз ва дукуматимиз томо- укув, услубий кулланмалар, услубий тавсия ва дарс нидан кабул килинган карор ва курсатмалар кураш машгулотларининг ишланмаларига булган эдтиёж спорт турини ривожлантиришга ва бу борада мураб- таъминланиши керак; бийлар зиммасидаги маъсулятли вазифаларни юклай- 5. Касбий мадоратни такомиллаштиришга оид ди. Аникроги кураш спорт турини ривожлантириш семинар-тренинглар юкори савияда ташкил этилиши куп жидатдан малакали мураббийларнинг билими ва тизимли равишда утказилиши лозим; ва мадоратига боглик. 6. Кураш спорти буйича касбий мадорати юкори Х,ар бир мураббийнинг жумладан кураш спорти булган мураббийларнинг иш тажрибаларини урга-буйича мураббийнинг муваффакиятли ишлаши унинг ниш ва оммалаштиришда оммавий ахборот восита-педагогик мадоратига боглик. Педагогик мадоратга ларининг имкониятларидан етарлича фойдаланиш эга булган мураббий кам меднат сарфлаб, купрок лозим; натижаларга эришади. 7. Кураш буйича етарли тажрибага эга, фидоий, Ишчан, кобилятли, истеъдодли кишилардагина уз содасининг жонкуяри булган ватанпарвар му-педагогик мадорат булади. Кураш буйича мураббийда раббийлар мунтазам равишда моддий ва маънавий кобилятни билиш, тушунтира олиш кузатувчанлик, жидатдан рагбатлантириб борилса, баркамол авлодни нутк, ташкилотчилик обру орттира олиш, тугри муо- тарбиялашдек давлат буюртмаси бажарилган булади. мала кила олиш, келажакни кура олиш каби турлари Адабиётлар: шаклланган булиши лозим. J 1.O zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 2 oktyabrdagiKurash Педагогика фанидан изодли лугатда "Педагогик milliy sport turini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to'g'risida"gi PQ-3306- -- „ -, sonli Qarori. мадорат, укитувчининг, устоз, мураббийнинг фази- 2. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020 yil 4 noyabrdagi "Kurash латлари укитувчилик касбий сирларини чукур эгал milliy sport turini rivojlantirish va uning xalqaro nufuzini yanada oshirish chora-латлари, укитувчилик касбий сирларини Чукур эгал- tadbirlari to'g'risida"gi PQ-4881-sonli Qarori. лаганлиги инсонийлилиги ва истеъдоди, интеликтуал 3. Jo'ravev.A Malaka oshirish ^raymte tinglovchilarning kasbiy malakasini rivojlantirishning pedagogik mexanizmlarini takomillashtirish. 13.00.01-Pedagogika салодияти асосида ундаги касбий билим, тушунча, nazariyasi, Pedagogik ta'limotlar tarixi. Pedagogika fanlari bo'yicha falsafa doktori (PhD)dissertatsiyasi avtoreferati Samarqand 2019-yil. ва куникма ва малакаларни мукаммал шаклланган 4. туррунов С., Дониеров Б., УмаралиеваМ.ва бош^алар^итувчилар-касбий фаолияти" - деб курсатилган нинг касбий мадорати ва компетентлигини ривожлантириш" У^ув ^улланма Т ; Д jV • т. "Сано-стандарт" 2012-йил,189 бет. Педагогик мадоратдан кузланган максад машгу- 5. Педагогика фанидан изохли лугат Хасанбоев.Ж., ва бош^алар Т.."Фан ^ ва техналогия" 2009-йил, 399,бет. лотларнинг сифат ва самарадорлигини оширишдан 6. Зиемухаммедов.Б Педагогик-мах,орат асослари. У^ув ^улланма Т "ТИБ китоб" 2009-йил 182.бет.

www.fansports.uz №4-2021

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.