Научная статья на тему 'БЕЛБОҒЛИ КУРАШ СПОРТ ТУРИГА БОЛАЛАРНИ САРАЛАШНИНГ НАЗАРИЙ ВА АМАЛИЙ ТАҲЛИЛИ'

БЕЛБОҒЛИ КУРАШ СПОРТ ТУРИГА БОЛАЛАРНИ САРАЛАШНИНГ НАЗАРИЙ ВА АМАЛИЙ ТАҲЛИЛИ Текст научной статьи по специальности «Науки о здоровье»

CC BY
172
25
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Fan-Sportga
Область наук
Ключевые слова
БОРЬБА НА ПОЯСАХ / АНКЕТА / ОТБОР / СИСТЕМА / СОВЕРШЕНСТВОВАНИЯ / ПОДГОТОВКА / УМЕНИЕ

Аннотация научной статьи по наукам о здоровье, автор научной работы — Хамиджонов А.У.

Мақоланинг мақсади сўровномалар ёрдамида белбоғли кураш бўйича болаларни саралаш тизимини такомиллаштиришдан иборат. Мақолада саволларнинг турли шакллари келтирилган, сўров маълумотлари бўйича статистика берилган, илмий-услубий адабиётлар, ушбу мавзунинг долзарблиги ва мақсади ҳамда белбоғли кураш ҳақида умумий тасаввур олиш бўйича хулоса ва тавсиялар таҳлил этилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «БЕЛБОҒЛИ КУРАШ СПОРТ ТУРИГА БОЛАЛАРНИ САРАЛАШНИНГ НАЗАРИЙ ВА АМАЛИЙ ТАҲЛИЛИ»

Детско-юношеский спорт

Хулоса урнида, мактабгача ёшдаги болаларнинг ёш хусусиятларини хисобга олган холда дастлабки гимнастикага асосланган образли-сюжетли машклар мажмуасидан ташкил топган дастурни МТТлари амалиётида куллаш, жисмоний тарбия жараёнининг самарадорлигини оширишга имкон беради хамда харакат фаоллигини ошириш динамикасига ижобий таъсир курсатади, шунингдек, болаларнинг мунтазам жисмоний машкларга булган кизикишини шакллан-тиришга асос булади.

Адабиётлар:

1. Кабаева А.М. Содержание спортивно-оздоровительного этапа подготовки детей дошкольного возраста в художественной гимнастике канд. дисс. Санкт-Петербург - 2018. 63 с.

2. Амосов Н.М. Раздумья о здоровье. Кемерово, 1999, 198 с.

3. Эштаев А.К. Гимнастикаукув услубий кулланма 2017 й. 78. б. УзДЖТСУ.

4. Ачилов A.M., Акрамов Ж.А., Гончарова О.В. "Болаларнинг жисмоний сифатларини тарбиялаш". Т.: Укув кулланма Узбекистан. 2004 й. 85 б.

5. Бальсевич В.К., Королева М.Н., Майорова Л.Г. Развитие быстроты и координации движений у детей 4-6 лет // Теория и практика физической культуры, 1986, № 10, с. 21-25.

6. Гайдаров Б.Т., Холбоева Г.Х. "Жисмоний тарбия назарияси ва методикаси" "Мактабгача таълим ташкилотларида» "СамДУ" Нашри дарслик. 2020 й. 178 б.

7. Малинина Н.Н. Гимнастика и методика преподования. Ташкент. 2001 й. 123 стр.

8. Чайковская Е. А. Использование игрового стретчинга для развития гибкости у детей седьмого года жизни / Е. А. Чайковская.

- Текст: непосредственный // Молодой ученый. - 2017. - № 13 (147).

- С. 622-625. - УРЛ: ХТТПС://молуч.ру/ арчиве/147/41383/ (дата обращения: 18.09.2020).

9. Гончарова О.В. Ёш спортчиларнинг жисмоний кобилиятларини ривожлантириш. Т.: Укув кулланма, Узбекистан, 2004 й. 57 б.

10. Таджиева М.Х., Хусанходжаева С.И. "Мактабгача тарбия ёшидаги болалар жисмоний тарбия назарияси ва методикаси": 2017. 18. б. Тошкент "Иктисод-Молия. 89-96 бет.

УУК (УДК, UDC): 796.093.43

А My ставил изланувчи

А.У. ХАМИДЖОНОВ1

^Á -TW 'Наманган давлат университета,

mim Наманган шах,ри, Узбекистон

Муаллиф билан богланиш учун: Abdulaziz19931910@mail.ru

БЕЛБОFЛИ KУPAШ CnOPT TyPOTA БОЛAЛAPНИ СAPAЛAШНИНГ НAЗAPИЙ BA AМAЛИЙ TA^ЛИЛИ

Aннoтaция

Annotation

Целью статьи является совершенствование системы отбора детей для занятия борьбой на поясах с помощью анкетирования. В статье представлены различные формы вопросов, дана статистика по данным анкетирования; представлен анализ научно-методической литературы, актуальность и цель данной тематики, а также выводы и рекомендации для получения общего представления о борьбе на поясах.

Ключевые слова: борьба на поясах, анкета, отбор, система, совершенствования, подготовка, умение.

Мавзунинг долзарблиги. Бугунги кунда Респуб-ликамизда миллий кураш турларимизни ривожлан-тиришга алохида эътибор каратилмокда. Жумладан, Президентимизнинг 2017 йил 2 октябрдаги "Кураш" миллий спорт турини янада ривожлантириш чо-ра-тадбирлари тугрисида"ги ПЕ-3306-сонли Еарори [1], имзоланиши барчани бирдек кувонтирди. Бунга жавобан белбогли курашчиларимиз 2017 йилда Тур-кманистон пойтахти Ашхобод шахрида ёпик иншоот-ларда булиб утган Осиё уйинларида белбогли кураш спорт тури буйича 57 та медалнинг кулга киритилиши ушбу спорт турининг ривожланаётганидан далолат беради. 2018 йил 5 мартдаги "Жисмоний тарбия ва спорт сохасида давлат бошкаруви тизимини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисида"ги

Ма^оланинг ма^сади суровномалар ёрдамида белбогли кураш буйича болаларни саралаш тизимини такомиллаштиришдан иборат. Ма^олада саволларнинг турли шакллари келтирилган, суров маълумотлари буйича статистика берилган, илмий-услубий адабиётлар, ушбу мавзунинг долзарблиги ва ма^сади хамда белбогли кураш ^а^ида умумий тасаввур олиш буйича хулоса ва тавсиялар та^лил этилган.

Калит сузлар: белбогли кураш, суровнома, танлов, тизим, такомиллаштириш, уцитиш, майорат.

The purpose of the article is to improve the system of selecting children for "belt wrestling" using questionnaires. The article presents various forms of questions, provides statistics on the survey data, analyzes the scientific and methodological literature, the relevance and purpose of this topic, as well as conclusions and recommendations for getting a General idea of "belt wrestling".

Key words: "belt wrestling", questionnaire, selection, system, improvement, training, skill.

ПФ-5368-сонли Фармони [3] хамда "Спорт турлари буйича терма жамоалар таркибига спортчиларни саралаб олиш тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисида"ги Вазирлар Махкама-сининг 2020 йил 4 мартдаги 122-сон карори [4] бу сохага тегишли бошка меъёрий-хукукий хужжат-ларда белгиланган вазифаларни амалга оширишга ушбу маколанинг тадкикот натижалари хам муайян даражада хизмат килади.

Тадкикотнинг максади. Белбогли кураш спорт турига болаларни саралаш тизими ва мазмунини такомиллаштириш услубиятини яратиш ва уни ама-лиётга жорий этиш буйича тавсиялар ишлаб чикиш.

Мавзуни урганилганлик даражаси. Т. Усмонхужаев, Р. Саламов, Ф. Керимов, Ш. Хонкелдиев, А. Абдуллаев,

№6-2020

e-mail: fan_sportga@uzdjtsu.uz

75

Р. Халмухамедов, В. Шин, Г. Абдурасулова, С. Тажибаев, Ш. Мирзакулов, Н. Азизов, Ж. Нуршин ва бошкалар илмий изланишлар олиб бориб узларини дарслик, укув кулланма ва илмий маколаларида саралаш тизимини асословчи янгидан-янги маълумот ва тавсиялар ишлаб чикишган. Келтирилган мутахассисларнинг илмий адабиётлар тахлилларига асосланиб, белбогли кураш спорт турига болаларни саралаш тизими ва мазмунини такомиллаштиришнинг назарий хамда амалий жиха-тини урганиш ва саралашдаги муаммоларни анщлаш максадида белбогли кураш мураббийларидан суровнома утказилди. Суровномада асосан, мураббийлар томонидан болаларни белбогли кураш спорт турига йуналтиришдаги асосий жихатлар, мураббийнинг уз олдига куйган мезон талаблари тугрисида маълумотлар келтирилган (1-жад-валга каранг).

Утказилган суровнома тахлили шуни курсатдики бошлангич тайёрлов гурухлари учун укув машгулот ишлари сизга ёкадими? деган мазмундаги саволга (77%) жуда ёкади, умуман олганда^ёкади (15%), айти-шим кийин (8%) респондентлар БУСМда, бошлангич тайёрлов гурухлари учун укув машгулот ишлари уларга ёкади, аммо сиз фаолият олиб бораётган спорт мактабда болаларни спорт турларига саралаб олиш ва спорт тур-ларига йуналтириш жараёнига кандай бахо берасиз? деган мазмундаги саволимизга респондентларнинг (15%) аъло даражада, (19%) яхши, (27%) ёмон, (39%) коникарсиз даражада деб фикр билдиришди.

Кейинги саволнома, сиз белбогли кураш спорт турига болаларни бошлангич тайёргарлик гурухла-рига неча ёшдан кабул килган маъкул деб хисоблай-сиз? деган саволга респондентларнинг фикрига кура 11 ёшдан (41%), 12 ёшдан (39%), боларларнинг белбогли кураш спорт турига иктидори булса 10 ёшдан (13%), хаттоки 9 ёшдан (7%) болаларни белбогли кураш машгулотларига кабул килиш юкори самара беришига

Детско-юношеский спорт

ишонадилар. Респондентларнинг аксарияти (29%) белбогли кураш спорт турига иктидорли болаларни саралаб олиб бошлангич тайёрлов гурухларига кабул килишади. Ха (15%), йук (23%), шифокор тавсиясига кура (37%), услубиятини билмайман (25%), респондентлар эса хеч кандай саралов утказишмайди.

Бошлангич тайёрлов гурухлари учун белбогли кураш спорт турига болаларни саралаб олишда нималарга эътибор берасиз? мазмундаги саволга (31%) антропометрик курсаткичларига деб жавоб беришган булса, (25%) респондентлар эса боланинг кизикишларига эьтибор беришларини курсатди, (27%) боланинг жисмоний кобилиятларига эътибор берадилар.(17%) Жисмоний кобилятларига ва ан-тропометрик курсаткичларига эътибор беришади. Респондентлар кейинги саволга куйидагича жавоб беришди. Белбогли кураш спорт турига болаларни саралаб олиш юзасидан маълумотларни каердан оласиз? (10%) китоблардан олишини, (7%) макалолар укиганман, (53%) касбий тажрибам оркали биламан, (30%) интернет сайтлари оркали, куриниб турибдики болаларни спорт турларига колаверса кураш турлари-га саралаб олиш буйича узбек тилида етарлича адаби-ётлар йуклигини хамда куп сонли респондентларнинг фикрларига кура алохида саралашга оид тизим мав-жуд эмаслигини курсатади. Сиз бошлангич тайёргар-лик боскичида укувчи болаларнинг спорт мактабида шугулланишни тухтатиб куйиш сабабалари нима деб уйлайсиз? деган саволимизга респондентларнинг (66%) саралаш жараёнидаги хатолик деб бахолашган булса, (14%) мураббийнинг тажрибасининг йуклиги деган фикрни билдиришди, (12%) респондентлар спорт турида куникмаларни хосил килишдаги кийин-чиликлар жавобини танлашди, респондентларнинг (8%) болалар билан тил топиша олмаслик мазмуни-даги жавобни танлашди (1-жадвалга каранг).

Белбогли кураш спорт турига болаларни саралаш буйича утказилган суровнома тахлили (%)

№ Саволлар Жавоблар % хисобида

жавоб % жавоб % жавоб % жавоб %

1. Бошлангич тайёрлов гурухлари учун укув машгулот ишлари сизга ёкадими? Жуда ёкади 77 Умуман олганда ёкади 15 Айтишим кийин 8 Умуман ёкмайди 0

2. Сиз фаолият олиб бораётган спорт мактабда болаларни спорт турларига саралаб олиш ва спорт турларига йуналтириш жараёнига кандай бахо берасиз? Аъло 15 Яхши 19 Коникарсиз 27 Ёмон 39

3. Сиз белбогли кураш спорт турига болаларни бошлангич тайёргарлик гурухларига неча ёшдан кабул килган маъкул деб хисоблайсиз? 9 ёш 7 10 ёш 13 11 ёш 41 12 ёш 39

4. Сиз белбогли кураш спорт турига иктидорли болалар саралаб оласиз? Ха 15 Йук 23 Шифокор тавсиясига кура 37 Саралаш усулини билмайман 25

5. Сиз белбогли кураш спорт турига болаларни саралаб олишда нималарга эътибор каратасиз? Антропометрик курс аткичларига 31 Боланинг кизикишига 25 Боланинг жисмоний кобилятига 27 Жисмоний кобиляти ва антропометрик курсаткичига 17

6. Белбогли кураш спорт турига болаларни саралаб олиш буйича маълумотларни каердан оласиз? Китобдан 10 Илмий маколалардан 7 Касбий тажрибамдан 53 Интернет оркали 30

7. Качон бошлангич тайёрлов боскичидаги болалар белбогли кураш билан шугулланишни тухтатиб куяди? Укув йилининг биринчи ярим йилида 40 Биринчи укув йилида 30 Иккинчи укув йилида 20 Учинчи укув йилида 10

8. Сиз бошлангич тайёргарлик боскичидаги укувчи болаларнинг спорт мактабида шугулланишни тухтатиб куйиш сабабалари нимада деб уйлайсиз? Саралаш жараёнидаги хатолик 66 Мураббийнинг тажрибасининг йуклиги 14 Спорт турида куникмаларни хосил килишдаги кийинчиликлар 12 Болалар билан тил топиша олмаслик 8

О О СО

ГО

га ■с о

76 е-ша11: fan_sportga@uzdjtsu.uz №6-2020

Детско-юношеский спорт

Машгулотлар сифатини кутариш ва шугулланувчилар микдорини саклаб колиш учун кандай услубий ёрдам керак? мазмунидаги ёпик тестимизга респондентларнинг (57%) саралов ва йуналтириш буйича услубий тавсия ва услубий курсатмалар зарурлигини ёзишди, (43%) респондентлар эса 11-12 ёшли болалар учун махсус ёши, жинси белбогли кураш спорт турига мос якка кураш элемент-ларига эга булган харакатли уйинлар юзасидан методик курсатмаларга эхтиёж борлиги хакида ёзишган.

1-расм. Машгулотлар сифатини кутариш ва шугулланувчилар контингентини саклаб колиш учун кандай методик ёрдам керак? Мазмунидаги ёпик тест натижаси

Шу уринда, белбогли кураш спорт турига болаларни кизиктириш учун миллий харакатли уйинларнинг хам урни катта улардан "Румолчани торт", "Оёкка эхтиёт булиш", "Чалинган оёклар", " Доирадан чикариш" ушбу уйинлар оркали курашчиларнинг сезгирлик ва чаккон-лик сифатлари яхши ривожланади. Шунингдек, таклиф этилаётган уйинлар курашнинг техник усулларини тезрок узлаштириш, беллашувларга хос харакатларни амалга ошириш, керак булса мураккаб усулларни кул-лашга йул очади. Айни пайтда бундай уйинлар белбогли кураш жараёнидаги аник харакатларни амалга ошира билиш, спортчидаги рухий-маънавий имкониятларни сафарбар этиш билан кизгин бахсда галабага эришиш

омили булиб хизмат килиши кузда тутади [8].

Хулоса. Анкета сурови натижалари, Белбогли ку-раш спорт турига болаларни саралаб олиш жараёнини урганиш долзарб йуналиш булиб, кенгрок ва камровли тадкикотларни талаб килади. Белбогли кураш спорт турига болаларни саралаш, спортчиларни узок муддатли тайёргарлигининг барча асосий боскичларини камраб олган узлуксиз жараён сифатида куриб чикишни бир катор мутахассислар томонидан алохида таклиф ки-линган. Шундай экан, унинг биринчи боскичида спорт йуналиши билан ифодаланиши, бу спортчи кобилиятини аниклаш, бахолаш ва прогнозлашни хамда саралаш жараёнида айнан белбогли кураш спорт турига мос келадиган болаларни шу спорт турига йуналтириш лозимлигини талаб этади.

Адабиётлар:

1. Узбекистан Республикаси Президентининг 2017 йил 2 октябр-даги "Кураш" миллий спорт турини янада ривожлантириш чора-тад-бирлари т^рисида"ги П^-3306-сонли карори.

2. Узбекистан Республикаси Президентининг "Жисмоний тарбия ва спорт сохаасини ривожлантириш масалаларига баFишланган" йитлишдаги нутки; 2018 йил 21 сентябр Халк сузи газетаси.

3. Узбекистан Республикаси Президентининг 2018 йил 5 мартдаги "Жисмоний тарбия ва спорт сохосида давлат бошкаруви тизимини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари т^рисида"ги ПФ-5368-сонли Фармони.

4. Узбекистан Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2020 йил 4 мартдаги "Спорт турлари буйича терма жамоалар таркибига спортчиларни саралаб олиш тизимини янада такомиллаштириш чора-тад-бирлари г^рисида"™ 122-сон карори www.lex.uz.

5. Керимов Ф.А. Спорт кураши назарияси ва услулияти. УзДЖТИ нашриёт-матбаа булими. 2018.-С. 198-190 б.

6. Керимов Ф.А. Якка кураш элементларига эга булган харакатли уйинлар. Илмий техника ахборроти-пресс, 2020. - 79 б.

7. Керимов Ф. А. Спорт сохасидаги илмий тадкикотлар. Тошкент, 2018, 334 б.

8. Усмонходжаев Т.С. Миллий харакатли уйинлар. Тошкент. «Уки-тувчи» 2000 йил, 53-54 б.

УУК (УДК, UDC): 796.4:015.132 М М М М М N И П П П П М Н Н М Н Н П N И М М М М П М П М М М Ё М М М М М М Ё Ё Ё Ё Ё М М М

Научный соискатель, Мастер спорта международного класса по художественной гимнастике, Д.А. АХМЕДОВА1 Информация для связи с 1Узбекский государственный университет физической

автором: тт л.т г

jamilya99@gmail.com культуры и спорта, город Чирчик, Узбекистан

СПЕЦИАЛЬНО-ДВИГАТЕЛЬНАЯ ПОДГОТОВКА ГИМНАСТОК - «ХУДОЖНИЦ» 7-13 ЛЕТ

Аннотация

Annotation

В представленной статье рассматриваются вопросы развития специально-двигательной подготовки гимнасток различных возрастных групп в процессе учебно-тренировочных занятий. Научно обоснована программа поэтапного освоения и совершенствования квалификационных требований. Предложены варианты педагогического контроля за двигательной подготовленностью гимнасток, специализирующихся по художественной гимнастике.

Ключевые слова: Специально-физические качества, техническая подготовка, координационные способности, равновесие, педагогический контроль, корреляционный анализ, программные требования.

Такдим этилган маколада укув машгулотларида турли ёшдаги бадиий гимнастикачи-кизларнинг махсус-харакатчан тайёргарлигини ривожлантириш муаммолари ёритилган. Малака талабларни боскичма-боскич урганиш ва такомиллаштириш дастури илмий асосланган. Бадиий гимнастика билан шугулланувчи кизларнинг харакат тайёргарлигини педагогик назорат килиш йуллари таклиф этилган.

Калит сузлар: Махсус-жисмоний сифатлар, техник тайёргарлик, координацион цобилиятлар, мувозанат, педагогик назорат, узаро боглицли тщлил, дастурий талаблар.

The presented article deals with the development of special-motor training of female gymnasts of different age groups in the process of educational and training sessions. The program of step-by-step development and improvement of qualification requirements has been scientifically substantiated. Variants of pedagogical control over the motor fitness of gymnasts specializing in rhythmic gymnastics are proposed.

Keywords: Special motion qualities, technical training, coordination abilities, balance, pedagogical control, correlation analysis, program requirements.

№6-2020

e-mail: fan_sportga@uzdjtsu.uz

77

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.