Научная статья на тему 'БАЙДАРКАДА ЭШКАК ЭШУВЧИЛАР ТЕЗКОР-КУЧ ТАЙЁРГАРЛИГИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ САМАРАДОРЛИГИ'

БАЙДАРКАДА ЭШКАК ЭШУВЧИЛАР ТЕЗКОР-КУЧ ТАЙЁРГАРЛИГИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ САМАРАДОРЛИГИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
12
11
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Fan-Sportga
Область наук
Ключевые слова
ТЕЗКОР КУЧ / УСЛУБЛАР / МУРАББИЙЛАР / қАТЪИЙ РЕГЛАМЕНТЛАШТИРИЛГАН МАШЫЛАР / ЭШКАКЧИЛАР / ТАЙЁРГАРЛИК / ЮКЛАМА / ХАТОЛАР

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Гейгер А.И., Гейгер Л.А.

Тезкор куч таёргарлигини ривожлантиришда барча самарали услублардан вариатив фойдаланиш тезкор куч сифатини ошишига самарали таъсир кўрсатади. Бундан ташқари мураббийлар томонидан қатъий регламентлаштирилган машқларни бериб боришда услубий камчиликларга йўл қўйишлари, яъни машқларни тўғри бажариш қоидаларига тўлиқ амал қилмаслиги якунда спорт натижаларининг сезиларли пасайишига олиб келади.Вариативное использование всех эффективных методов эффективно влияет на повышение скоростно - силовых качеств. Кроме того, отсутствие методических недостатков в обеспечении тренерами строго регламентированных упражнений, то есть несоблюдение правильного выполнения упражнений, в конечном итоге приводит к значительному снижению спортивных результатов.Variable use of all effective methods effectively affects the increase in speed strength qualities. In addition, the absence of methodological shortcomings in the provision of strictly regulated exercises by coaches, that is, non-observance of the correct performance of the exercises, ultimately leads to a significant decrease in sports results.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «БАЙДАРКАДА ЭШКАК ЭШУВЧИЛАР ТЕЗКОР-КУЧ ТАЙЁРГАРЛИГИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ САМАРАДОРЛИГИ»

Медико-биологические и социально-психолгические основы физической культуры и спорта

ленного воздействия с учётом двигательной структуры движения, которое позволит юным гимнасткам успешно овладевать более сложные соревновательные упражнения.

Литература:

1. Постановление президента республики Узбекистан ПП-2821. 9.03.2017г.

2. Винер И.А. Подготовка высококвалифицированных спортсменок в художественной гимнастике: Автореф.дис... к.п.н. - СПб., 2003. - 20 с.

УУК (УДК, ЦОС): 796.012:266:12:004

3. Лисицкая Т.С., Кувшинникова С.А. Комплексная оценка специальной физической подготовленности в художественной гимнастике // Теория и практика физической культуры 1986 - № 12 - С. 34.

4. Нестерова Т.В. Техника двигательных взаимодействий в групповых упражнениях художественной гимнастики /Т.В. Нестерова // Наука в олимпийском спорте. - К.: Олимпийская литература. - 2000. - № 2. - С. 31-39.

5. Пилюк, Н. Н. Система соревновательной деятельности в спортивных видах гимнастики / П. Н. Пилюк // Теория и практика физической культуры. 1998. - № 2. - С. 9-11.

6. Платонов В.Н. Система подготовки спортсменов в олимпийском спорте. Общая теория и её практические приложения - Киев: Олимпийская литература, 2004 - 808 с.

Катта уцитувчи А.И. ГЕЙГЕР1 Магистрант Л.А. ГЕЙГЕР1

1 Узбекистан давлат жисмоний тарбия ва спорт университети Чирчиц шахри, Узбекистан

MÄST 6_ учун: БАИДАРКАДА ЭШКАК ЭШУВЧИЛАР

ТЕЗКОР-КУЧ ТАЙЁРГАРЛИГИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ САМАРАДОРЛИГИ

Аннотация

Annotation

Вариативное использование всех эффективных методов эффективно влияет на повышение скоростно-силовых качеств. Кроме того, отсутствие методических недостатков в обеспечении тренерами строго регламентированных упражнений, то есть несоблюдение правильного выполнения упражнений, в конечном итоге приводит к значительному снижению спортивных результатов.

Ключевые слова: скоростная сила, методы, тренер, строго регламентированные упражнения, гребцы, подготовка, нагрузка, ошибки.

Тезкор-куч тайёргарлигини ривожлантиришда барча самарали услублардан вариатив фойдаланиш тезкор-куч сифатини ошишига самарали таъсир курсатади. Бундан ташкари мураббийлар томонидан катъий регламентлаштирилган машкларни бериб боришда услубий камчиликларга йул куйишлари, яъни машкларни тугри бажариш коидаларига тулик амал килмаслиги спорт натижаларининг сезиларли даражада пасайишига олиб келади.

Калит сузлар: тезкор-куч, услублар, мураббий, цатъий регламентлаштирилган машцлар, эшкакчилар, тайёргарлик, юклама, хатолар.

Variable use of all effective methods effectively affects the increase in speed strength qualities. In addition, the absence of methodological shortcomings in the provision of strictly regulated exercises by coaches, that is, non-observance of the correct performance of the exercises, ultimately leads to a significant decrease in sports results.

Keywords: speed strength, methods, trainer, strictly regulated exercises, rowers, preparation, load, mistakes.

Тезкор-куч сифатини тарбиялашда асосий восита сифатида кучли мушак цисцариши билан тавсифла-нувчи машцлар цулланилади ва машцлар хам, куч хам тезкорликни талаб этувчи харакатларни уз ичига олади, бундай машцлар цисца вацт ичида сезиларли кучнинг хосил булиши билан характерланади [1,2,3].

Тезкор-куч сифатини ривожлантиришда цатъий тартиблаштирилган машцларнинг урни жуда мухим, чунки машцларда харакат тезлиги ва юклама даража-сини бошцариш цулай хисобланади. Шунга эътибор бериш лозимки, бундай машцларда юклама даража-сини ёки цайтаришлар сонини даврий узгартириб туриш керак. Меъёрий огирликдаги харакатларни куп маротаба цайтаришлар секин-асталик билан мушак-ларнинг цисцариш даражасини барцарорлашувига олиб келади, бу эса тезкор-куч цобилиятини ривож-ланишини чегаралайди. Бундан куриниб турибдики, шугулланувчиларнинг тезкор-куч имкониятларини ривожлантиришда тугри услубни танлай олиш ва уни цуллашда хатоликларга йул цуймаслик куннинг долзарб масалаларидан бири булиб турибди [3,4].

Тадкикот максади. Спортчиларнинг тезкор-куч тайёргарлигини ривожлантириш услубиятини урганиш.

Тадкикот вазифалари:

1. Мавзуга доир адабиётларни урганиш ва тахлил килиш.

2. Эшкакчиларнинг тезкор-куч тайёргарлигини ривожлантиришга каратилган самарали услуб ва воситаларни аниклаб олиш.

3. БУСМ ларда мураббийларнинг машгулот олиб бориш жараёнини кузатиш ва тахлил килиш.

4. Тажриба ва назорат гурухларини ташкил килиш максадида махсус назорат тестларини аниклаб олиш.

5. Гурухларда спортчиларнинг тезкор-куч курсат-кичларини узаро таккослаштириш ва хулоса килиш.

Амалий ахамияти. Эшкак эшувчиларнинг тез-кор-куч имкониятларини ривожлантириш услубияти мавзуси буйича тупланган материаллар, назарий билимлар ва тахлиллар эшкак эшишнинг машгулот жараёнларида, мусобака фаолиятида кенг куллани-лиши учун тавсия этилади.

Тадкикотни ташкиллаштириш. 2020 -2021 йиллар давомида 2-БУСМ да 15-16 ёшли эшкакчи байдаркачилар билан тажриба тадкикот-лар олиб борилди. Тадкикотда 20 нафар спортчи иштирок этди. Тажриба 9 ой давомида олиб борил-

Медико-биологические и социально-психолгические основы физической культуры и спорта

ди. Назорат гурухи тажриба давомида машгулот-лар одатий холатда дастур асосида олиб борилди. Тажриба гурухида тезкор-куч имкониятларини ривожлантиришда самарали услубларни вариатив куллаган холда хамда машкларни услубий тугри бажарган холда машгулотлар ташкиллаштирил-ди. Буни амалга оширишда спортчиларнинг хар машгулотда бажарган машклари, машклардаги юкламалар, кайтаришлар сони, бажариш шакллари ёзиб белгиланиб борилди. Х,ар бир машгулот бир биридан фарк килиниши таъминланди.

Тадкикот натижалари ва мухокамаси. Тез-кор-куч сифатини тарбиялашда асосий восита сифа-тида кучли мушак кискариши билан тавсифланувчи машклар кулланилди ва машклар хам куч, хам тез-корликни талаб этувчи харакатларни уз ичига олади, бундай машклар киска вакт ичида сезиларли кучнинг хосил булиши билан характерланади. Бу турдаги машкларни тезкор-куч машклари деб айтиш мумкин.

Тезкор-куч сифатини ривожлантиришга йунал-тирилган услубларга куйидаги услубларни киритиш мумкин: динамик кучланиш услуби, "зарбли" услуб, статодинамик услуб, айланма машгулот ва уйин услуби.

Динамик кучланиш услубининг максади мак-симал кучланишни маълум огирликдаги юкламани максимал тезлик ва амплитудада харакатлантириш оркали яратишдир. "Зарбли" услуб мушакларни реактив хусусиятларини оширувчи машкларни уз ичига олади, бунда шугулланувчи киска сонияларда зарбли таъсирга эга огирликни енгиб утиши лозим, бу уз навбатида кучланиш кувватини ривожлантиришга ёрдам беради.

Статодинамик услуб - мушакларни иккита асосда ишлаш кобилият билан характерланади: изометрик ва динамик.

Куч сифатини тарбиялашда 2-6 сониялик изо-метрик машкларни 80-90% максимумдан бажариш, кетидан дархол портловчи характерга эга динамик ишни огирлик бироз камайтирилган холда бажарили-ши (уринишда 2-3 кайтарилиш, 2-3 серия, дам олиш 2-4 дакика) лозим.

Айланма машгулот услуби турли гурух мушак-ларига комплекс таъсир курсатишни таъминлайди. Машклар "станция"лар буйича олиб борилади ва хар бир серияда турли гурух мушаклари билан ишлаш амалга оширилади.

Тезкор-куч кобилиятини ривожланганлик дара-жасини аниклаш учун куйидаги назорат машкларини куллаш мумкин: аргимчокдан сакраш, турникда тортилиш, ерга таянган холда кулларни букиб ёзиш, ётган холда танани кутариш, турникда кулларни буккан ва ярим буккан холда осилиб туриш, турник-да танани кутарган холда айланиш, жойидан туриб узунликка сакраш, уч хатлаб сакраш, оёкларни бук-маган холда тушириб кутариш, тулдирилган тупни улоктириш (1-3кг).

Эшкакчиларнинг тезкор-куч кобилиятини ри-вожлантириш жараёнида кулланиладиган услубий харакатлар: давомийлиги 20 сониядан ошмайдиган

кесилмаларни эшиб утиш, юкламанинг куч компо-нентини кушимча огирлик, гидротормоз ва шамолга карши эшиш билан оширган холда эшкак эшиш самарали воситалардан саналади.

Тадкикот олдига куйилган вазифаларни хал этишда биз Тошкент шахридаги бир нечта БУСМ-ларда машгулотларни тахлили буйича кузатув ишларини олиб бордик. Бунда биз асосий эътиборни мураббийлар томонидан спортчиларнинг тезкор-куч имкониятларини ривожлантиришда кандай услуб ва воситалардан фойдаланаётганликларига каратдик. Мураббийлар спортчиларни тезкор-куч имконият-ларини ривожлантиришда асосан самарали услуб-лардан хисобланган айланма машгулот, динамик кучланиш ва "зарбли" услублардан фойдаланишлари, жуда кам холларда статодинамик ва уйин услублари-ни куллашлари маълум булди, бахоланки барча сама-рали услублардан вариатив фойдаланиш тезкор-куч сифатини ошишига самарали таъсир курсатади.

Бундан ташкари мураббийлар томонидан катъий тартиблаштирилган машкларни бериб боришда услу-бий камчиликларга йул куйишлари, яъни машкларни тугри бажариш коидаларига тулик амал килмасли-ги кузга ташланади. Спортчилар хар машгулотда бир хил турдаги машкларни узок муддат давомида бажармокдалар, машгулотларда машкнинг шакли, юклама даражаси, кайтаришлар сони, дам олиш ораликлари узгартирилмаяпти. Барчага маълумки, мушаклар маълум огирликдаги юкламага вакт утиши билан мослашади, шу пайтда машкнинг шакли ёки огирлиги, бажарилиш тартиби ёки кайтарилиш сонини узгартириш талаб этилади, акс холда машк кутилган самарани бермайди. Шу сабабли, бу холат спортчининг шахсий натижаларига канчалик таъсир курсатишини аниклаш учун тадкикот утказишга карор килдик [1,2,3,4].

Махсус назорат тестлари ёрдамида назорат ва тажриба гурухларини саралаб олдик. Назорат гурухи-да тажриба давомида машгулотлар одатий холатда дастур асосида олиб борилди. Тажриба гурухида тез-кор-куч имкониятларини ривожлантиришда самарали услубларни вариатив куллаган холда хамда машкларни услубий тугри бажарган холда машгулотлар олиб борилди. Буни амалга оширишда спортчиларнинг хар машгулотда бажарган машклари, машклардаги огир-ликлар, кайтаришлар сони, бажариш шакллари ёзиб белгиланиб борилди. Х,ар бир машгулот бир-биридан фарк килиниши таъминланади. Бунга эришишда куйидаги тавсиялардан фойдаланилди:

1. Динамик кучланиш услубидан фойдаланган холда кулланиладиган машклар, яъни маълум огирликдаги юкламани максимал тезликда ва амплитудада бажариладиган машклардан фойдаланишда хар бир машгулотни бир хилда олиб бормаслик мухим аха-мият касб этади, бунинг учун хар бир машкда кай-таришлар сони маълум чегарагача ортиб бориши ва юклама даражаси ортиши билан кайтаришлар сони яна пастки чегарадан бошланиши лозим, бундан ташкари машклар хар 12 та машгулотда узгартириб борилиши лозим.

см о см

го га

0 ^

ю

1

с го

№4-2021

www.fansports.uz

77

Жисмоний тарбия ва спортнинг тиббий-биологик ва ижтимоий-психологик асослари Медико-биологические и социально-психолгические основы физической культуры и спорта

2. "Зарбли" услубдаги машклардан фойдаланишда факатгина блокли тренажёрлар билан чекланиб колмасдан, 70-75см. баландликдаги устунлардан сакраш машкларини куллаш купрок самара беради, сакрашларни оёкларга маълум огирликларни богла-ган холда бажариш мумкин.

3. Статодинамик услубдаги элементларни сунгги кайтаришларда куллаш купрок самара беради.

4. Машгулотларда мураббийлар томонидан уйин услубидан фойдаланмаслик жуда ачинарли холат, турли эстафеталар шаклида турли хажмдаги огирликларни бир жойдан иккинчи жойга олиб бориш нафакат тезкор куч имкониятларини оширади, балки спортчига ижобий рухий таъсир курсатади.

5. Сувда бажариладиган махсус машклар, старт ке-симларини босиб утиш, 20 сониялик эшкак эшишлар купрок мусобака услубида бажарилиши максадга мувофик.

Тажриба сунггида гурухларда олинган тест на-тижаларини узаро таккослаш натижасида куйидаги фарклар кузга ташланди, 20 сониялик эшкак эшиш тестида 2,1; 10 сония давомида турникда тортилиш тестида 1,6; старт кесимини босиб утиш тестида 1,6; ерга таянган холда кулларни букиб ёзиш тестида 2,4 натижа курсатилди (жадвалга каранг).

Жадвал

Тажриба ва назорат гуру^ларининг тест натижалари буйича уртача курсаткичлари ва улар орасидаги фар^лар

Гурухлар Назорат тестлари

20 сониялик эшкак эшиш тести(м) 10 сония ичида турникда тортилишлар сони(марта) Старт кесимини босиб утиш, 150м(с) Ерга таянган холда кулларни букиб ёзиш,10 с (марта)

Тажриба 88,2 8,5 33,1 17,4

Назорат 86,1 6,9 34,7 15,0

Уртача фарк 2,1 1,6 1,6 2,4

Тажриба сунггида олинган натижаларга таяниб шуни айтиш мумкинки, маълум бир жисмоний си-фатни ривожлантиришда энг самарали услублардан тулаконли фойдаланмаслик, машкларни бажаришда, хафталик машгулотлар циклини тузишда унча мухим булиб куринмаган холатларда кичик хатоликларга йул куйиш якунда натижаларни сезиларли пасайи-шига олиб келади.

Хулоса. Олинган тажриба маълумотлари бизга куйидаги хулосаларни чикариш имконини беради:

Тезкор-куч кобилиятларини ривожланганлиги кулланилган машгулот услубиятига боглик.

Тезкор-куч тайёргарлигини ривожлантиришда барча самарали услублардан вариатив фойдаланиш тезкор-куч сифатини ошишига самарали таъсир курсатади. Бундан ташкари мураббийлар томонидан катъий тартиблаштирилган машкларни бериб бо-ришда услубий камчиликларга йул куйишлари, яъни машкларни тугри бажариш коидаларига тулик амал килмаслиги якунда спорт натижаларининг сезиларли пасайишига олиб келади.

Адабиётлар:

1. Зеленин, Л.А. Новый тренажёр для улучшения безопасности, равновесия и технической подготовленности гребцов / Л.А. Зеленин, В.Д. Медведков // Учёные записки университета им. П.Ф. Лесгафта. - 20011. - № 7 (77). - С. 76-80. (0,74/0,15).

2. Икрамов Б. Ф. Инновационный Тренажер "Kayak Balance Training Ergometr" Для Развития Равновесия У Юных Гребцов Байдарочников // Ббк 60 С 56. - 2019. - С. 27.

3. Икрамов Б. Ф. Нетрадиционное Развитие Равновесия На Суше У Юных Байдарочников //Ббк 60 А 43. - 2019. - С. 99.

4. Farkhodovich, I.B., (2020). Development of balance in young kayakers in the initial stage of training. European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences.Vol.8 No.2.6670.

УУК (УДК, UDC): 796.071.4

Муаллиф билан ботланиш учун:

azamxonov1991@gmail.com

Мустакил изланувчи О.А. АЪЗАМХОНОВ1

1 Узбекистан давлат жисмоний тарбия ва спорт университети Чирчик шахри, Узбекистон

МАЛАКА ОШИРИШ ЖАРАЁНИДА КУРАШ БУЙИЧА МУРАББИЙЛАР КАСБИЙ МАДОРАТИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ ЙУЛЛАРИ

Аннотация

Annotation

В данной статье рассматриваются способы повышения квалификации тренеров по курашу в тренировочном процессе.

Ключевые слова: кураш, тренер, профессионализм, совершенство, национальный, честный, международный, федерация, патриотизм, физические качества.

Ушбу маколада малака ошириш жараёнида кураш буйича мураббийлар касбий махрратини такомиллаштириш йуллари ёритилган.

Калит сузлар: кураш, мураббий, касбий майорат, такомиллаштириш, миллий, цалол, халцаро, федерация, ватанпарварлик, жисмоний сифатлар.

This article discusses ways to improve the professional skills of kurash coaches in the training process.

Key words: kurash, coach, professionalism, perfection, national, honest, international, federation, patriotism, physical qualities.

Курашиш саънати куп халкларда кадим замон-лардан маълум. Кураш кадимги Юнонистонда кенг таркалган булиб, олимпиада мусобакаларидан хам

урин олиб келган. Курашни хилма-хил куринишлари Греция, Италия, Япония, Туркия, Эрон, Афгонистон, Россия, Узбекистон, Грузия, Арманистон, Озарбай-

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.