Научная статья на тему 'МАКТАБГАЧА ЁШДАГИ БОЛАЛАРНИНГ ЖИСМОНИЙ СИФАТЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ'

МАКТАБГАЧА ЁШДАГИ БОЛАЛАРНИНГ ЖИСМОНИЙ СИФАТЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ Текст научной статьи по специальности «Науки о здоровье»

CC BY
3332
168
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Fan-Sportga
Область наук
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «МАКТАБГАЧА ЁШДАГИ БОЛАЛАРНИНГ ЖИСМОНИЙ СИФАТЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ»

Детско-юношеский спорт

УУК (УДК, UDC): 796:373

Муаллиф билан ботланиш учун:

laziz.xolmurodov@mail.ru

Педагогика фанлари буйича фалсафа

доктори (PhD), доцент

Л.З. ХОЛМУРОДОВ1

Узбекистан давлат жисмоний тарбия

ва спорт университета,

Чирчик шахри, Узбекистон

МАКТАБ ГАЧА ЁШДАГИ БОЛАЛАРНИНГ ЖИСМОНИЙ СИФАТЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ

Аннотация

Annotation

В данной статье представлен специальный комплекс упражнений для эффективной организации процесса физического воспитания дошкольников, развития физических качеств ребенка в зависимости от возраста и развития физического развития и уровня подготовленности.

Ключевые слова: дошкольное образование, физическое развитие, физическая подготовка, физические качества, физическая активность, образование.

Мазкур маколада мактабгача ёшдаги болаларнинг жисмоний тарбия жараёнини самарали ташкил килиш, ёшга нисбатан боланинг жисмоний сифатларини ривожлантириш хдмда жисмоний ривожланиши ва жисмоний тайёргарлик даражаларини ривожлантиришда махсус жисмоний машклар мажмуаси амалиётга тадбик килинган.

Калит сузлар: мактабгача таълим, жисмоний ривожланиш, жисмоний тарбия, жисмоний сифат-лар, жисмоний фаолият, таълим.

This article presents a special set of exercises for the effective organization of the process of physical education of preschoolers, the development of physical qualities of the child, depending on the age and development of physical development and the level of fitness.

Key words: preschool education, physical development, physical fitness, physical qualities, physical activity, education

Долзарблиги. Х,озирда Республикамизда жадал суъратларда х,ар бир сохани ривожлантиришга каратилаётган эътибор сиёсий даражага чикди. Мактабгача таълим тизимини тубдан такомил-лаштириш, болаларни хар томонлама интеллектуал, ахлокий, эстетик ва жисмоний ривожлантириш, таълим-тарбия бериш оркали болаларни мактаб таълимига сифатли тайёрлаш ва таълим-тарбия жараёнига замонавий таълим дастурлари ва технологияларинижорий этишга каратилган пе-дагогик жараёнга эътибор янада кучайтирилди. 2018 йилнинг якуний статистик тахлилларига кура, Республикамизда жами 5770 та ДМТМ (1808 та НМТМ) фаолият олиб бораётган булиб, уларда 876 443 (48435 НМТМда) нафар утил ва киз болалар тарбия олмокдалар. Мазкур маълумотларни ино-батга олган холда, мактабгача таълим муассасаси тарбияланувчиларини хар томонлама хаётий ва соглигини мухофаза килиш, хамда таълим-тарбия согломлаштириш жараёнининг самарали ташкил этилиши мухимлигини таъкидлаш жоиздир.

Узбекистон Республикаси Президентининг

2016 йил 29 декабрдаги "2017 - 2021 йилларда мак-табгача таълим тизимини янада такомиллашти-риш чора-тадбирлари тутрисида"ги ПК,-2707-сон Карори, Узбекистон Республикаси Президентининг

2017 йил 30 сентябрдаги "Узбекистон Республи-каси Мактабгача таълим вазирлиги фаолиятини ташкил этиш тутрисида"ги ПК-3305-сон Карори, Узбекистон Республикаси Мактабгача таълим ва-зирининг 2018 йил 18 июндаги "Илк ва мактабгача ёшдаги болалар ривожланишига куйиладиган давлат талаблари"1-мх-сон буйрути ва бошка мазкур сохага тегишли меъёрий-хукукий хужжатларда белгиланган вазифаларни амалга оширишда ушбу тадкикот му-

айян даражада хизмат килади[1,2].

Мактабгача ёшдаги болаларда хаёт учун за-рур булган дастлабки асосий харакат куникма ва малакаларини шакллантириш хамда ривожлан-тириш масалалари буйича Т.С.Усманходжаев, А.Н.Ливицкий, Р.С.Саломов, К.М.Махкамжоновлар мактабгача ёшдаги болаларни согломлаштириш ва жисмоний машкларни бажаришга мослашиш назарияси буйича Ф.Х.Ходжаев, Г.К.Жалолова, Ф.А.Раимбекова олимлар ва мутахассислар то-монидан олиб борилган илмий изланишларида МТМлари катта гурух болаларининг жисмоний тайёргарлигини ривожлантириш йулларини ишлаб чикиш бугунги кунда жисмоний тарбия назарияси ва амалиётининг долзарб муаммоларидан бири булиб к,олмокда[7,8].

Тадкикртнинг мак,сади. Жисмоний машклар ёрдамида 5-7 ёшли болаларнинг жисмоний ривож-ланиши ва жисмоний тайёргарлигини ривожлан-тиришдан иборат.

Тадщщот ишининг вазифалари:

✓ мавзуга доир илмий-услубий адабиётларни тахлил килиш;

✓ мактабгача тарбия муассасаларидаги 5-7 ёшли болаларнинг жисмоний ривожланиш кур-саткичларини аниклаш;

✓ жисмоний машклардан фойдаланган холда 5-7 ёшли болаларнинг жисмоний тайёргарлик даражасини тажрибада асослаш.

Тадкикрт услублари. Илмий-услубий адабиёт-лар тахлили, педагогик кузатув, педагогик тестлаш, метематик статистик услублар.

Тадк,ик,отни ташкиллаштириш. Тажриба Тошкент шахар Чилонзор туманидаги "Кичкинтой" хамда М.Улубек туманидаги "Юлдузча" ва "Кал-

46

e-mail: fan_sportga@uzdjtsu.uz

Детско-юношеский спорт

диргоч" номли мактабгача таълим муассасалари (200 нафар)тарбияланувчиларида олиб борилди.

Мактабгача ёшдаги болаларнининг жисмо-ний ривожланиш ва жисмоний тайёргарлиги-ни аниклашда Л.П.Матвеев, Л.И.Пензулаева, В.И.Лях,В.М.Шебеко, Т.С.Усманходжаев, А.Н.Ли-вицкий, Р.С.Саломов, К.М.Махкамжонов каби олимлар узларининг илмий-тадкикотларида ушбу масалада изланишлар олиб борганлар. Лекин, хозирги замон назарияси ва амалиётининг жадал суъратларда ривожланиши хамда таълимга куйи-лаётган талабларнинг ошиб бориши натажасида 5-7 ёшли болаларнинг жисмоний тайёргарлигини ривожлантириш учун замонавий методикалардан фойдаланишни талаб килади[8,9].

Тадкикрт натижалари ва унинг мухркамаси. Жисмоний харакат инсон учун, айникса, болалик ва усмирлик боскичларида хаётий зарур куникма ва малакаларни шакллантириш даври хисоблана-ди. Жисмоний харакатларсиз болаларнинг ижодий фаоллигига ва жисмоний кобилиятларини етарли даражада ривожланмаслигига олиб келади. Х,а-ракатни чеклаш ёки уни бузиш хаётнинг хар бир боскичида узининг салбий таъсирини курсатади.

Шу нарса маълум булдики, болалалик даврида усиб келаётган организм учун жуда куп харакат зарурдир. Жисмоний харакатсизлик эса болаларни тез чарчашга, усишини секинлашишига, аклий ри-вожланишни сусайишига ва юкумли касалликларга карши курашиш имкониятларини камайтиради. Куп харакат килган болаларда жисмоний ва психик такомиллашувга табиий интилиш вужудга келади.

Болаларнинг тулаконли ривожланиши учун аклий ва жисмоний юкламалардан окилона фой-даланиш катта ахамиятга эга.

Кун тартибида олиб бориладиган жисмоний тарбия ишларини режалаштиришда улардан кенг фойдаланиш максадга мувофикдир.

Шулардан бири ёшлик чогидан бошлаб бола-нинг жисмоний ривожланишига эътибор бериш лозим. Тошкент шахридаги мактабгача ёшдаги 5-7 ёшли утил ва киз болаларнинг жисмоний ривожланиши курсаткичлари натижалари 1-жадвалда келтирилган.

1-жадвал

Мактабгача ёшдаги болаларда жисмоний ривожланишнинг курсаткичлари та^лили

№ Еши 5 ёш 6 ёш 7 ёш

Тестлар х±а х±а х±а

Угил болалар

1. Буйи (см) 104,3±0,43 110,3±0,48 116,5±0,61

2. Огирлиги (кг) 17,4±0,23 18,0±0,14 20,3±0,23

3. Панжа кучи: унг кул (кг) чап кул (кг) 5,0±0,18 4,9±0.,16 7,0±0,22 6,6±0,26 8,0±0,23 6,9±0,23

Кукрак кафасининг

кенглиги 55,0±0,34 61,8±0,43 60,7±0,44

4. Тинч х,олатда 56,6±0,29 64,0±0,36 62,2±0,39

Нафас олганда 53,7±0,32 59,7±0,31 57,5±0,41

Нафас чикарганда (см)

Киз болалар

1. Буйи (см) 100,2±0,49 109,7±0,45 113,0±0,47

2. Огирлиги (кг) 15,3±0,18 18,7±0,2 19,6±0,21

Панжа кучи:

3. унг кул (кг) 3,1±0,15 4,8±0,21 6,9±0,15

чап (кг) 3,7±0,13 6,1±0,23 7,3±0,19

Кукрак кафасининг

4. кенглиги Тинч х,олатда Нафас олганда Нафас чикарганда (см) 53,8±0,2 55,4±0,24 52,6±0,2 55,0±0,25 57,9±0,25 54,0±0,27 56,0±0,28 59,0±0,3 54,7±0,26

Тезкор-куч сифати курсаткичлари (турган жойдан узунликка сакраш-назорат машки) куйи-дагича узгарган: 5-6 ёшли утил болаларда 16,7 см, киз болаларда эса 26,6 см га усган булса, 6-7 ёшли утил болалар уртасида 12,1 см.га киз болаларда эса 12,2 см.га ортган. Шу билан бирга 7 ёшли киз ва утил болалар уртасида курсатилган натижалар паст булишига карамасдан, киз болалар натижа-лари утил болалар натижалари билан тенглашган. Бу эса шу ёшдаги жисмоний тарбия жараёнларида воситаларнинг нотутри танланганлиги ва тезкор - куч сифатини ривожлантириш машкларига кам эътибор берилмаганлигидан далолат беради.

Маълумки, болалар жисмоний тарбияси, жисмоний ривожланиши, тайёргарлигини услубий ва педагогик нуктаи назардан тутри ташкиллашти-риш учун болалар физиологияси ва психологияси-ни яхши билиш шарт, шуларга суянган холда хар бир маштулот олдидан аник вазифалар куйилиши лозим. Вазифалар сони 2-3 тадан иборат булиб, вазифаларга биноан асосий харакатлар, машклар ва харакатли уйинлар танланади. Танланган машклар, биринчидан, асосий харакатлар билан боглик булиши лозим, иккинчидан, машклар ёши-га, тайёргарлигига, жинсига мос булиши хам талаб этилади. Колаверса, бу машклар болаларга оддий, тушунарли, таниш, бажара оладиган булиши шарт. Шундагина болаларда харакат куникмаси хосил булиши ва малакага айланишига эришиш мумкин.

Болаларнинг жисмоний тайёргарлиги ва ривож-ланиши саломатликнинг асосий таркиби хисобла-нади. Болаларнинг жисмоний ривожланиши ва тайёргарлик сифати замонавий усул ва шаклларни куллаган холда жисмоний тарбия жараёнини педа-гогик жихатдан тутри куйилганлигига богликдир.

1-расм. 5-7 ёшли болаларнингжисмоний тайёргарликкурсаткичларини узарокорреляцион богли^ликта^лили

СМ О СМ

ГО

га

0 ^

ю

1

с го

№1-2021 е-шаП: fan_sportga@uzdjtsu.uz 47

Детско-юношеский спорт

1. 30 м.га югуриш (сония)

2. Моксимон югуриш 4х10 м. (сония)

3. Турган жойдан узунликка сакраш (см)

4. Тулдирма тупни отиш (см)

5. Олдинга эгилиш (см)

6. Гавдани букиш ва ёзиш (сон)

7. Кумли халтачани иргитиш (м)

8. Унг ва чап

Тадкикотда олинган маълумотларга кура, кат-та гурух болаларининг тезкорлик машкларини бажаришга булган имкониятлари йилдан-йилга (10,0 сониядан 6,9 сониягача) ошиб борди.

Угил болаларда тезкорлик сифатлари, яъни 30м. га югуришда курсатилган натижалар 5-6 ёшлилар-да 0,5 сонияга тенг булса, 6-7 ёшлилар уртасидаги фарк 0,9 сонияга усган.

Киз болаларда эса 0,7; 1,9 сонияга тенг. Бу курсаткичлар богча ёшдаги болалар орасида тезкорлик машкларини бажаришда угил ва киз болаларнинг курсатган натижалари бир-биридан унчалик катта фарк килмаслигини кузатилди.

А.Н.Ливицкий берган маълумотларга караганда, 5-7 ёшли болаларда 30 метрга югуришнинг уртача курсаткичи угил болаларда 5-6 ёшлиларда мувофик равишда 8,7-7,9-7,6 сонияни ташкил этса, киз болаларда 5-6-7 ёшлиларда 9,3-9,0-8,3 сонияга тенг, бизнинг олган маълумотларимизда эса, 10,010,5; 9,5-9,8; 8,6-8,9 сонияни ташкил этади. Юко-рида келтирилган натижалар статистик жихатдан фарк килмаса-да, тажриба утказишга тайёрланган 5-7 ёшли болаларнинг тезкорлик сифати натижа-лари нисбатан пастлигини куришимиз мумкин (2-жадвалга каранг).

5-7 ёшли тажриба гуру^ болаларнинг жисмоний тайёргарлиги буйича курсатган дастлабки ва якуний натижалари (п=У-40, К-40)

курсаткичлари хам 2,1 сонияга усди, яъни йил бошида олинган натижаларга караганда 21,4 %га устунлиги куринди (2-жадвалга каранг).

н 5-7 ёш

№ Машцлар нс г К Дастлабки о ±о Якуний о ±о г Р

1. 30 метр (сония) У К 10,0±0,55 10,5±0,34 8,2±0,45 8,1±0,32 2,53 5,15 < 0,05 < 0,001

2. 4х10 м (сония) У К 17,2±1,05 17,7±0,68 13,9±0,77 14,7±0,33 4,27 3,97 < 0,05 < 0,05

3. Турган жойдан узунликка сакраш (см) У К 79,0±5,10 75,0±7,0 97,0±1,95 94,0±5,72 3,33 2,11 < 0,05 < 0,05

4. Ерда утириб олдинга У 59,0±5,5 98,0±4,8 5,30 < 0,05

тулдирилган тупни улоцтириш (см) К 55,0±8,2 95,0±8,27 3,43 < 0,05

5. Оёцларни 30см оралигида очиб, ерда утириб олдинга энгашиш (см) У К 3,9±1,92 4,9±1,29 8,9±1,41 8,8±1,34 2,17 2,16 < 0,05 < 0,05

Тажриба ва назорат гурух болаларининг курсат-кичларини таккослаш тахлили шуни курсатадики, угил ва киз болаларнинг курсатган натижалари педагогик тажрибадан сунг статистик фаркли равишда (2-жадвалга каранг) ^=2,12,2,31; Р<0,05) усди. Бу эса тажриба гурухидаги угил болаларнинг натижаси назорат гурухига караганда 1,1 сонияга яхшиланганлигини курсатди ва 11,8 %ни ташкил килди, киз болаларда эса 1,2 сонияга хамда йил давомида 12,9 %га яхшиланганлиги аникланди.

6 ёшли тажриба гурухи угил болаларининг курсатган натижалари 2,1 сонияга яхшиланган булса, бу 29,1 %ни ташкил этди. Киз болаларнинг

2-расм.5-7 ёшли угил ва ^из болаларнинг жисмоний тайёргарлик натижалари гистограммаси. 4х10 м. мокисимон югуриш (сония).

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Хулоса. Илмий - услубий адабиётлар тахлили давомида маълум булдики, 5-7 ёшли болаларнинг жисмоний ривожланиши ва жисмоний тайёргар-лиги буйича етарлича маълумотлар жуда кам.

Мактабгача тарбия муассасаларида машгулот-ларни ташкил этиш масалалари ишлаб чикилма-ган, педагогик жараён йуналишлари буйича илмий тасдикланган маълумотлар етарли эмас.

Тажрибадан шу нарса аникландики, 5-7 ёшли болаларнинг жисмоний ривожланиши ва жисмо-ний тайёргарлик даражалари дастур талабларига мувофик эмас. Тезкорлик сифати 18,2-51,8%; 24,327,2%; 29,0-26,7% га, координацион кобилиятлар 40,3-38,7%; 32,8-29,7%; 17,3-17,9% га, тезкор-куч сифати (жойидан туриб узунликка сакраш) 28,961,7% га, 6-18,1%, 15,0-13,5% га кам.

Жисмоний ривожланиш ва жисмоний тайёргарлик курсаткичлари уртасида корреляцион боглик-лик (урта ва юкори) даражаси борлиги аникланди. (г=0,35 дан г=0,95 гача). Шу билан бирга 5 ёшдаги угил болалар ва7 ёшдаги киз болаларда харакат тезлиги хамда чакконлик, тезкор-куч сифатлари курсаткичлари уртасида нисбатан паст даража-да узаро богликлик кузатилганлигини белгилаб утиш жоиз.5-7 ёшдаги угил ва киз болаларнинг жисмоний ривожланиши хамда жисмоний тайёр-гарлигини бахолаш мезонлари ишлаб чикилди. Х,ар томонлама жисмоний тайёргарлик курсаткичлари мезонлари шартли равишда Мактабгача таълим вазирининг 2018 йил 18 июндаги 1-сонли Илк ва мактабгача ёшдаги болалар ривожланишига куй-иладиган давлат талаблари" меъёрий хужжатида белгилаб куйилган.

"Саломатлик паспорти" ишлаб чикилган. У болани мактабгача таълим муассасасига келган вактдан бошлаб то битиргунга кадар олиб бори-лади. Шу оркали мактабгача таълим муассасалари тарбияланувчиларининг жисмоний тайёргарли-гини якка тартибда бахолаш имкони яратилади.

Мактабгача таълим муассасалари тарбияланув -чиларининг жисмоний тарбия жараёнига миллий уйинлар (10-30%) ва мусобака тарзидаги уйин услубларини киритиш болаларда машгулотларга булган кизикишни уйготишга, уларнинг умумий

48

е-шаЛ: fan_sportga@uzdjtsu.uz №1-2021

Детско-юношеский спорт

жисмоний тайёргарлигини оширишга хамда дас-тур материалларини янада мустахкам эгаллашга ёрдам берди.

Адабиётлар:

1. Узбекистан Республикасининг "Жисмоний тарбия ва спорт тутриси-да"ги к,онуни (янги тахрири), 2015 йил 5 сентябрь.

2. Узбекистан Республикаси Президентининг 2017-2021 йилларга мулжалланган "Узбекистан Республикасини янада ривожлантириш буйича Х,аракатлар стратегияси тутрисида"™ Фармони.

3. Узбекистан Республикаси Президентининг 2016 йил 29 декабрдаги "2017 - 2021 йилларда мактабгача таълим тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисида'Ти ПК,-2707-сон Карори.

4. Узбекистон Республикаси Мактабгача таълим вазирлигининг "Узбекистан Республикасининг илк ва мактабгача ёшдаги болалар ривожланиши-га куйиладиган давлат талаблари" Буйруги (2018 йил 18 июнь).

5. "Илк к,адам" Мактабгача таълим муассасасининг Давлат ук,ув да-стури. Т.: 2018 й.

6. Arnst N.V., Ponomarev V.V. - Motor preparedness of children of preschool age. ТиМФК: 2016. № 7. 31-35 с.

7. Ливицкий А.Н. умумий тахрири остида. Мактабгача ёшдаги болалар жисмоний тарбиясининг назарияси ва методикаси. Дарслик. Т.1995. 458 б.

8. Лях В. И.Развитие координационных способностей у дошкольников. изд., «Спорт» - М.: 2016. - 96 с.

9. Usmonxajayev T.S., Islomova S.T. Maktabgacha ta'lim muassasalarida jismoniy tarbiya T.: "Ilm Ziyo" nash. 2006.

УУК (УДК, UDC): 796.012.1: 373

Муаллиф билан ботланиш учун:

vasila@gmail.com

Мустакил изланувчи В.Б. АРИПОВА1

!Тошкент тиббиёт академияси, Тошкент шахри, Узбекистон

МАКТАБГАЧА ЁШДАГИ БОЛАЛАРДА АСОСИЙ ХДРАКАТ ТУРЛАРИ ВА ЖИСМОНИЙ КрБИЛИЯТЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ ХУСУСИЯТЛАРИ

Аннотация

Annotation

В статье представлены результаты исследования уровня физической подготовленности и уровня развития двигательных способностей дошкольников. Выявлены возрастные особенности развития физических качеств и формирования двигательных умений и навыков.

Ключевые слова: физические качества, физическое развитие, двигательные способности, исследование уровень развития, возрастные особенности.

Ушбу маколада мактабгача ёшдаги болаларда жисмоний тайёргарлик даражаси ва харакат коби-лиятларини ривожланиш даражаси тадкикот натижалари такдим этилган, жисмоний сифатлар хамда харакат билим ва куникмаларини шакллантиришда ёш хусусиятлари очиб берилган.

Калит сузлар: жисмоний сифатлар, жисмоний ривожлантириш, царакат цобилиятлари, ривожланиш даражасини тадциц этиш, ёш хусусиятлари.

The article presents the results of the evaluation of the physical fitness and motor development levels in preschool children. The data demonstrates age characteristics of development of physical qualities and motor skills and abilities.

Key words: physical development, physical qualities, motor abilities, evaluation of the level of development, age characteristics.

Долзарблиги. Хар томонлама ривожланган, жисмонан соглом ёш авлодни тарбиялаш давлат ахамиятига молик вазифалардан хисобланади. Уни амалга ошириш учун эса болаларни мактабгача таълим давридан бошлаб соглигини мустахкам-лаш, тугри тарбиялаш ва ривожлантиришнинг мухим шартларидан бири хилма-хил жисмоний тарбия воситалари ва услубларидан кенг фойда-ланиш зарур.

Уйин богча боласи хаётида мухим урин тутган-лиги сабабли педагоглар томонидан тарбиянинг асосий воситаси сифатида кабул килинган. Болалар богчаларида ролли, дидактик, харакатли ва шунга ухшаш уйинлар кенг кулланилади. Бирок уйинлар куплигига карамай айнан зарур харакатли уйин-ларни ажратиб олиш максадга мувофик. Мактаб-гача ёшдаги болалар уйин вазифаларини марок билан бажарадилар. Уйин давомида бола турли харакатларни бажариш билан хам чиникади, хам шутулланади [3].

Харакатларни куп карра такрорлаш болалардан диккат, иродавий ва жисмоний куч, харакатлар ко-ординациясини талаб килади. Демак, урта, айникса катта мактаб ёшида харакатли уйинлар нафакат харакат фаоллиги ривожлантириш учун, балки эп-чиллик, тезкорлик, чидамкорлик каби сифатларни тарбиялаш учун мухим восита хисобланади [3,5].

Харакатли уйинлар организмнинг асосий физиологик тизимлари (юрак кон-томир, нафас) фаолиятини такомиллаштиришга, болаларни жисмонан ривожлантириш, жисмоний тайёр-гарлигини яхшилашга, маънавий ва иродавий сифатларни тарбиялашга ёрдам бериш билан бир каторда уларнинг харакат фаоллигини оширади.

Харакат фаоллиги - мактабгача ёшдаги болаларни ривожлантиришнинг асосий йунали-шларидан бири хисобланади. Ахамиятлилигига кура, бу болани шахс сифатида хар томонлама ривожлантиришда энг мухим омилдир. Одатда харакат фаоллигини ривожлантириш мактабгача таълим назарияси ва амалиётида болалар организ-ми тизимларининг функционал имкониятларини хар томонлама акс эттирувчи, уларнинг маълум жисмоний тайёргарлик даражасини белгилаб бера-диган харакат махорати ва жисмоний сифатларни шакллантириш каби курилади. Бирок жисмоний тайёргарлик феномени аста-секин максадга ай-ланди ва болалар харакат фаоллигининг ривожланиш даражасини бахолашда ягона мезон сифатида кабул килина бошланди [1,3].

Мактабгача таълим ташкилотларида болаларни согломлиги ва жисмонан ривожланганлигини хисобга олмасдан урнатилган меъёрларга уларни "тортиш" гояси вужудга келмокда. "Ривожланти-

см о см

со га t

0

ΠW

1

№1-2021 e-mail: fan_sportga@uzdjtsu.uz

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.