Научная статья на тему 'МАКТАБГАЧА ЁШДАГИ БОЛАЛАРДА МАТЕМАТИК ТУШУНЧАЛАРНИ ШАКЛЛАНТИРИШНИНГ ЗАМОНАВИЙ ТЕХНOЛОГИЯЛАРИ'

МАКТАБГАЧА ЁШДАГИ БОЛАЛАРДА МАТЕМАТИК ТУШУНЧАЛАРНИ ШАКЛЛАНТИРИШНИНГ ЗАМОНАВИЙ ТЕХНOЛОГИЯЛАРИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
1937
90
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Элементар / метод / математика / фаолият / материал / кичик гуруҳ / дидактика / ўйин / тасаввур / Elementary / method / mathematics / activity / material / small group / didactics / play / imagination.

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Саидова, Нигора Олимовна, Рустамова, Шохсанам Шухратжон Кизи

Мазкур мақолада мактабгача ёшдаги болаларда математик тушунчаларни шакллантиришнинг замонавий технологиялари ҳақида фикр-мулоҳазалар билдирилди.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

MODERN TECHNOLOGIES OF FORMATION OF MATHEMATICAL CONCEPTS IN PRESCHOOL CHILDREN

This article discusses modern technologies for the formation of mathematical representations in preschoolers.

Текст научной работы на тему «МАКТАБГАЧА ЁШДАГИ БОЛАЛАРДА МАТЕМАТИК ТУШУНЧАЛАРНИ ШАКЛЛАНТИРИШНИНГ ЗАМОНАВИЙ ТЕХНOЛОГИЯЛАРИ»

Scientific Journal Impact Factor

МАКТАБГАЧА ЕШДАГИ БОЛАЛАРДА МАТЕМАТИК ТУШУНЧАЛАРНИ ШАКЛЛАНТИРИШНИНГ ЗАМОНАВИЙ

ТЕХИСЛОГИЯЛАРИ

Саидова Нигора Олимовна

Мактабгача таълим кафедраси укитувчиси Фаргона давлат университети.

Рустамова Шохсанам Шухратжон кизи

Мактабгача таьлим йуналиши талабаси

АННОТАЦИЯ

Мазкур мацолада мактабгача ёшдаги болаларда математик тушунчаларни шакллантиришнинг замонавий технологиялари уацида фикр-мулоуазалар билдирилди.

Калит сузлар: Элементар, метод, математика, фаолият, материал, кичик гуруу, дидактика, уйин, тасаввур

АННОТАЦИЯ

В данной статье рассматриваются современные технологии формирования математических представлений у дошкольников.

Ключевые слова: Элементарный, метод, математика, деятельность, материал, малая группа, дидактика, игра, воображение.

ABSTRACT

This article discusses modern technologies for the formation of mathematical representations in preschoolers.

Keywords: Elementary, method, mathematics, activity, material, small group, didactics, play, imagination.

КИРИШ

Элементар математик тасаввурларни шакллантиришда амалий метод етакчи метод хисобланади. Унинг мохияти болаларнинг буюмлар ёки уларнинг урнини босувчилар (тасвирлар, график расмлар, моделлар ва х. к.) билан ишлашнинг жиддий аникланган усулларини узлаштиришгай йуналтирилган амалий фаолиятларини ташкил килишдан иборат.

Мазкур усул махсус машклардан фойдаланишни назарда тутади. Бу машклар курсатиш учун белгиланган материал шаклида, ташкил килиниши еки

таркатма материал билан мустакил иш куринишида топширик шаклида берилиши мумкин.

МУХ,ОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Машклар хамма болалар бир вактда ёки битта бола доска ёки тарбиячининг столи олдида бажарадиган якка тарзда булиши мумкин. Х,амма болалар бажарадиган машклардан билимларни узлаштириш ва мустахкамлашдан ташкари, назорат килиш учун хам фойдаланиш мумкин. Якка-якка тарзда бажариладиган машклар хам уша вазифаларни бажаради-ю, аммо улар болалар фаолиятида йуналиш оладиган образ (намуна) сифатида хам хизмат килади. Улар орасидаги богланишлар вазифаларининг умумийлиги билангина эмас, балки доимо алмашиниб келиши, конуний равишда бир-бирларининг урнини босиши билан хам аникланади.

Хдмма ёшдаги гурухларда бажариладиган машклар уйин элементлари кичик гурухда — сюрприз момент куринишида, ухшаш харакатлар, эртак кахрамони ва х. к. дан иборат булади. Катта гурухларда бундай машклар изланиш, мусобака характерини олади.

Машклар болаларнинг ешига караб кийинлаштириб борилади. Улар бир неча бугинлардан ташкил топади. Укув-билиш мазмунига оид уйин-машклар муаммо шаклида эмас, купчилик холларда, уларни бажариш учун тасаввур буйича харакат килиш, топкирликни намойиш килиш, акллиликни курсатиш талаб килинади.

Масалан:

Тарбиячи кичик гурухдаги болалардан хар кайси куенни сабзи билан сийлашни таклиф килади.

Катта гурухдан болалардан эса, доскага осиб куйилган карточкадаги доирачалар нечталигини айтишни, гурух хонасидан худди шунча буюм топишни, карточкадаги доиралар микдори билан гурухдаги буюмлар микдори тенг эканини исботлашни таклиф килади. Агар биринчи холда машк шартли ажратилган битта бугиндан иборат булса, иккинчи холда 3 та бугиндан иборат булади.

Комплекс машклар энг самаралидир, чунки, улар дастурнинг хар хил булимларига доир масалаларни бир вактда бир-бири билан таркибан бирга хал килиш имконини беради.

Болаларнинг ёши катталашиши билан машкларни бажаришдаги мустакилликлари ортади. Мактабгача таълим ешидаги болаларнинг мустакил фаолиятларини ташкил килувчи ва йуналтирувчи огзаки курсатмалар,

тушунтиришлар, ойдинлаштиришлар роли орта боради. Болалар топширикни, машкни бажарганларидан кейин уз харакатларини ва уртокларининг харакатларини, узини-узи ва узаро текширишни урганадилар. Элементар математик тасаввурларни шакллантиришда уша укитишнинг мустакил усули сифатида намоен буладн. Аммо уни амалий усуллар гурухига киритиш хам мумкин. Бунда хар хил уйинларнинг, хар хил амалий харакатларнинг, масалан, кисмлардан бутун тузиш, шакллар каторлари,санок, устига ва енига куйиш, гурухлаш, умумлаштириш, таккослаш каби харакатларни узлаштиришдаги алохида ахамияти хисобга олинади.

Дидактик уйинлардан энг куп фойдаланилади. Бола билиш мазмунини уйин шаклига кирган ургатувчи масалани (уйин мазмунида), уйин харакатлари ва коидалари олдиндан назарда тутилмаган холда узлаштиради. Дидактик уйинларнинг хамма тури (буюмли, столда уйналадиган босма ва огзаки турлари) элементар математик тасаввурларни шакллантиришнинг самарали восита ва усулларидир. Буюмли ва огзаки уйинлар математика машгулотларида ва улардан ташкарида утказилади, столда уйналадиган— босма уйинлар одатда машгулотдан буш вактларда утказилади.

Хдракатли усуллар ва уларга мос тасаввурлар шаклидаги билимларни болалар машгулотдан ташкари вактда олади, уйинлар (сюжетли —дидактик, дидактик ва бошка хил уйинлар) да эса шу билимларни аниклаштириш,

ХУЛОСА

Элементар математик тасаввурларни ургатиш ва шакллантириш методи машгулотларда хар хил турдага уйинлардан, унинг алохида элементларидан (сюжетли-ролли, харакатли ва б.), усулларидан (сюрприз момент, мусобака, излаш), уйин ва дидактик бошланншларни катталарнинг рахбарлик ва ургатувчи роли хамда болаларнинг билимини фаоллаштиришни таркибан бирга кушиб олиб боришдан фойдаланишни назарда тутади.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЕТЛАР (REFERENCES)

292

1. Абдуллаева С. 6-7 ёшли болаларнинг мактаб таълимига тайёргарлик даражасини аниклашда тест усулидан фойдаланиш. // «Мактабгача таълим», 2002, 1-сон. —10-12-б.

2. Алимов Н. Мактабгача ёшдаги болаларни математик таълимга тайёрлаш. // «Мактабгача таълим», 2005, 2-сон. -7-10 б.

3. Жумаев М. Болаларда математик тушунчаларни ривожлантириш назарияси ва методикаси. - Т.: «Илм Зиё», 2005. -223- б.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.