Научная статья на тему 'МАКТАБГАЧА ЁШДАГИ БОЛАЛАР ИЖОДКОРЛИГИНИ ИНТЕРАКТИВ МЕТОДЛАР ОРҚАЛИ РИВОЖЛАНТИРИШ'

МАКТАБГАЧА ЁШДАГИ БОЛАЛАР ИЖОДКОРЛИГИНИ ИНТЕРАКТИВ МЕТОДЛАР ОРҚАЛИ РИВОЖЛАНТИРИШ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

653
107
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
машғулот / таълим / тадкикот / инновация / интерактив / рефлексия / энержайзер. / lesson / education / research / innovation / interactive / reflection / energizer

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Гулбахор Хамидова

Маколада мактабгача таълим муассасаларидаги болалар интеллектуал қобилиятларини ривожлантиришда, тарбиячилар томонидан педагогик жараѐнни ташкил этишда интерактив методлардан фойдаланишнинг самарали усуллари курсатилган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

DEVELOPMENT OF INTELLECTUAL ABILITIES IN PRESCHOOL CHILDREN USING INTERACTIVE METHODS

The article highlights the issues of effective use by teachers of interactive methods in the organization of the pedagogical process in the formation of intellectual abilities in children in preschool educational institutions

Текст научной работы на тему «МАКТАБГАЧА ЁШДАГИ БОЛАЛАР ИЖОДКОРЛИГИНИ ИНТЕРАКТИВ МЕТОДЛАР ОРҚАЛИ РИВОЖЛАНТИРИШ»

МАКТАБГАЧА ЁШДАГИ БОЛАЛАР ИЖОДКОРЛИГИНИ ИНТЕРАКТИВ МЕТОДЛАР ОРЦАЛИ РИВОЖЛАНТИРИШ

Гулбахор Хамидова

Жиззах давлат педагогика институти катта укитувчиси

АННОТАЦИЯ

Маколада мактабгача таълим муассасаларидаги болалар интеллектуал кобилиятларини ривожлантиришда, тарбиячилар томонидан педагогик жараённи ташкил этишда интерактив методлардан фойдаланишнинг самарали усуллари курсатилган.

Калит сузлар: машгулот, таълим, тадкикот, инновация, интерактив, рефлексия, энержайзер.

DEVELOPMENT OF INTELLECTUAL ABILITIES IN PRESCHOOL CHILDREN USING INTERACTIVE METHODS

ABSTRACT

The article highlights the issues of effective use by teachers of interactive methods in the organization of the pedagogical process in the formation of intellectual abilities in children in preschool educational institutions

Keywords: lesson, education, research, innovation, interactive, reflection, energizer

КИРИШ

Бугунги кунда мактабгача таълим ташкилотларида мургъак калбларга таълим тарбия бераётган тарбиячиларнинг олдиларида энг муxим вазифаларидан бири xам болаларнинг бунёдкорлик xисларини тарбиялаш, ижодкорлик ва креативлик куникмаларини тарбиялаш, колаверса табиат яратган бойликлардан окилона фойдаланиш руxида тарбиялашдан иборат булиши лозим.

Сунгги йиллардаги таълим-тарбия мазмуни, шакли, восита ва методларини янгилашга эътибор бериш, мактабгача таълимга оид инновацияларни излаш, уни таълим-тарбия жараёнига, тарбиячиларнинг педагогик фаолиятига киритиб боришда малака ошириш тизимининг ахамияти каттадир. Айникса, педагогик жараёнга илгор педагогик технологияларни

татбик этиш, инновацияларни жорий этиш, укитувчи ва тарбиячиларни замонавий усуллардан фойдаланиш, куникма ва малакалари билан куроллантириш малака ошириш тизими олдига куйилган вазифалар замирида амалга оширилмокда.

Хрзирги вактда дунё психологлари таъкидлаганидек, «индиго» болалар дунёда содир булаётган вокеа-ходисаларни катталарданда тез сезмокдалар. Шунинг учун бугунги кун тарбиячилари олдида бир катор долзарб вазифалар турибди. Шулардан бири таълим жараёнида интерактив усуллардан фойдаланишдир.

АДАБИЁТЛАР ТА^ЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

«МТМ тарбиячилари кайси интерактив усуллардан кандай фойдалана олади?» деган хакли савол тугилади. «...Педагог болаларимизга замонавий билим берсин деб талаб киламиз. Аммо замонавий билим бериш учун, аввало, мураббийнинг узи ана шундай билимга эга булиши керак».

Мактабгача ёщдаги болаларда интерактив усуллардан фойдаланган холда ижодорлик хиссини тарбиялаш борасида олимларнинг билдирган фикрларини тащлил килишни максадга мувофик. Жумладан, Н.Л.Фигурин, М.П.Денисова, М.Ю.Кицяковская, А.Валлон, Д.Б.Елконин, Е.А.Аркин, С.Фаянс, Сщ.Бюлер, Ф.И.Фрадкиналарнинг асарлари алохида ахамиятга моликдир. Тарбиячиларни интерактив усуллардан окилона, максад ва шароитга мувофик тарзда дидактик тамойилларга асосланган холда фойдаланишга ургатиш бугунги кунда замонавий педагогиканинг мухим масалаларидан бири хисобланади. МТМ тарбиячилари уз фаолиятларига замонавий усулларни мактабгача таълимга оид илмий маколалар, рисолалар, махаллий илгор тажрибаларни урганиш оркали татбик этиб келмокдалар. Баъзан, интерактив усулларнинг мохияти ва максадини тулик англамаган холда кулламокдалар. Шунинг учун малака ошириш жараёнининг узида интерактив укув мухити яратилиб, тарбиячилар унинг бевосита иштирокчисига айлансалар, яъни хар бир интерфаол усулни бевосита узларидан утказиб узлаштирсалар, ушбу усулларни мактабгача таълимга мослаштириб, амалиётга татбик этишлари шунчалик осон ва кулай кечади.

Мактабгача таълим муассасаларида интерактив усуллардан «Аклий хужум», «Ролли уйин», «Кичик гурухларда ишлаш», «Бахсмунозара», «Галереяга сайр», «Кластер», «Бумеранг», «Энержайзерлар»дан фойдаланиш мумкин. Тарбиячи машгулот утказиш жараёнида машгулотнинг боши ва

охирида мавзу юзасидан болаларнинг тушунчаларини аниклаш хамда олган билимларини мустахкамлаш учун аклий хужум усулидан фойдаланиши максадга мувофик. «Кичик гурухларда ишлаш» болаларнинг узаро мулокот ва фикр алмашувига асосланади. Бунда гурухда тахлил килиш, текшириш асосида берилган мавзу ишлаб чикилади. «Ролли уйинлар»да болаларга бирор муаммоли вазият берилади. Болалар бу метод ёрдамида реал хает холатларини жонлантирадилар. Бахс-мунозара методида болаларга бир кун олдин мавзу берилади. Болалар саволларга ота-оналаридан сураб жавоб топиб келадилар хамда берилган саволларга жавоблар «бахс-мунозара» асосида олиб борилади. Педагогик технология - болани мустакил ижод килиш, билим олиш, фикрлашга ургатишни кафолатлайдиган жараёндир.

Методика - педагогнинг билими, куникмаси, махорати, шахсий сифатлари, темпераментига боглик булиб, маълум шахс, педагог учун кулай булган укитиш усуллари ва йуллари мажмуидир. У алохида методикаларга ажратилади:

Педагогика фани маълум укув фанларини укитиш конуниятларини тадкик килади.

-I- Болага билимлар тайёр холда берилмайди, у келгусида билимларни манбалардан мустакил ола билиш, фикрлай олиш, мустакил позицияда тура олишга ургатилади.

-I- Барча болаларни уз кобилиятлари эхтиёжлари даражасида албатта узлаштириб олишлари кафолатланади.

НАТИЖАЛАР

Юкорида келтирилган интерактив усуллар ва методлардан фойдаланиш мактабгача таълим сифати ва самарадорлигига эришишда мухим ахамият касб этади.

Тарбиячининг машгулотга тайёргарлик модулини куллаш усуллари билан таништириш мухим ахамият касб этади. Айтиш жоизки, хар бир машгулот аввалида тарбиячи «бугунги педагогик вактда болаларга нималарни ургата оламан?» деган саволни уз олдига куйиши ва аник максадни белгилаб олиши зарур. Шунинг учун хар бир тарбиячи тайёргарлик модулини яратишида педагогик вазият учун кетадиган тахминий вактни аник белгилаши лозим. Юкоридагилардан келиб чиккан холда, интерактив усулларни куллаб тайёрлов гурухида тажриба-тадкикот машгулотининг тарбиячи

томонидан тайёргарлик модули ва машгулот ишланмасидан намуна келтирамиз:

Мавзу: Х,аво билан таништириш. Тарбиячи: Болалар бугун мен сизларга тадкикот билан шугулланадиган олимлар ролини бажариш имкониятини бераман. Хозир мен сизларга бир топишмокни айтаман. Топишмокнинг жавобини топсангиз, тадкикот нима билан утказилишини билиб оласиз. Болалар: Хаво.

Тарбиячи: Айтинг-чи, атрофимиздаги хавони курамизми? Болалар: Йук, курмаймиз.

Тарбиячи: Болалар хавони куриш учун биз лабораторияга борамиз (болалар ок фартукни такиб стол атрофига турадилар). Хавони билиш учун уни тутишимиз керак.

Тажриба: «Куринмасни тут».

Тарбиячи: Хаммангиз стол устидаги полиэтилен халтани кулингизга олинг, унда нима бор? Болалар: У буш.

Тарбиячи: Уни олиб бир неча марта пуфлаймиз, энди уни бураймиз, халта хавога тулди, хаво тулдирилган халтача ёстикка ухшайди. Хаво бутун ёстикчага урнашиб халтачани эгаллади. Агар биз уни ечиб юборсак нима булади?

Болалар: Х,алтадаги хаво чикиб кетади, буюм уз холига кайтади.

Тарбиячи: Хдвони сезиш учун уни тутишимиз керак экан, биз бунга эришдик. Биз хавони тутдик. Тажриба: «Пуфлаш машки».

Тарбиячи: Сизнинг олдингизда сув солинган стакан бор, стаканга солинган найчани пуфлаймиз ва нима содир булишини кузатамиз. Болалар: Майда пуфакчалар хосил булади.

Тарбиячи: Биз пуфлаганимизда хаво чикиб, сувда пуфакчалар хосил булади. Демак, хавони яна бир бор кузатдик. Энержайзер. «Кувнок шарчалар».

Уйиннинг бориши. Ушбу уйин учун 6-8 та шар керак булади. Иштирокчилар «санама» айтиш оркали 3 ёки 4 гурухга булинадилар. Хар бир гурух аъзолари давра куриб, бир-бирларининг кулларини махкам ушлайдилар. Тарбиячи хар бир гурухга бир нечта шар беради. Уларнинг вазифаси кулларини куйиб

юбормасдан шарларни хавода иложи борича купрок уйнатишдан иборат. Ерга тушган шарни олиш мумкин эмас. Шарларни узок вакт хавода ушлаб уйнатган гурух голиб деб топилади.

МУХОКАМА

Интерактив укитиш машгулотини утказишда куйидагиларга эътибор каратишингиз тавсия этилади: Машгулот иштирокчилари, мавзуни танлаш:

• иштирокчилар ёши, уларнинг кизикишлари;

• машгулот утказишнинг вактинчалик белгилари;

• шу мавзуда ушбу гурухлар билан аввал машгулот утказилганми?

• Шу машгулотга гурухнинг кизикиши.Керакли шартлар куйидагилар:

• Машгулот максади.

• Таркатма материаллар.

• Техник жихозлар.

• Иштирокчилар.

• Асосий саволлар, уларнинг кетма-кетлиги.

• Хдётдан амалий мисоллар.

^ар бир машгулотда булиши керак булган аспектлар:

• Ечими керак булган муаммони аниклаш.

• Иштирокчиларни таништириш (танишув учун машгулотлар, эмоционал сикувларни бартараф этиш).

• Келажакда олинган билимларни куллаш.

• Амалий кисм. Интерактив методлар:

• Танишув, «Музёрар» уйин.

• Давра сухбати.

• Аклий хужум.

• Ролли уйинлар.

• Кичик гурухларда ишлаш.

• Жуфтликда ишлаш.

• Бахс-мунозара.

• Галереяга сайр.

• Энержайзерлар.

Ушбу интерфаол усуллардан фойдаланган холда турли кизикарли машгулотларни ташкил килиш ва утказиш болаларнинг таълим олишга булган

кизиккишларини ошириб, ижодий кобилиятларини ривожлантиради, интерфаол усулларни амалда куллаш натижасида болалар бу усулларни узидан утказиб, купрок амалий билим ва куникмаларни эгаллайдилар.

ХУЛОСА

Юкоридаги фикрлардан хулоса килиб куйидагиларни айтиш жоиз:

• мактабгача ёшдаги болалар кизикувчан, харакатчан, ташаббускор, эркин фикрловчи, кузатувчан, соглом булиши керак. Хрзирда хар бир бола эркин ижод килиши ва узининг кобилиятини курсата олиш хукукига эга. Ноанъа-навий машгулотларда илгор педагогик технологияларга асосланган холда мехр билан болаларга иктидорини намоён килишига шароит яратиб беришимиз зарур. Тарбиячиларнинг утаётган машгулотлари замон талаблари асосида булибгина колмасдан, тарбияланувчининг узи хам бу машгулотдан завк олсин;

• мактабгача таълим муассасаларида мактабга тайёрлашда болаларни хар томонлама фаоллаштирувчи усуллар-интерактив методлардан фойдаланиш зарурдир, чунки илгор педагогик технологиялар, ноанъанавий усуллар билан таълим-тарбия бериш хозирги даврда жуда яхши самара беради, таълим сифатини оширади;

Тарбиячи томонидан кулланиладиган интерактив усуллар болаларнинг кизикиши ва эхтиёжларини кондирадиган даражада ташкил этилиши мактабгача таълимнинг сифатини оширувчи мухим омил хисобланади.

REFERENCES

1. Е.Рамакаева Одаренные и дети индиго: как их распознать. // «Бошлангич таълим», 2016, 3-сон.

2. «Узбекистонда мактабгача таълим тизимини модернизациялаштириш - юксак маънавиятли келажак авлодни тарбиялаш негизидир» мавзусидаги Республика илмий-амалий анжумани материаллари. - Т., 2009.

3 Usmanova, M. (2020). 6-7-YOSHLI BOLALAR NUTQINI RIVOJLANTIRISHDA TA'LIMIY MASHGULOTLARNING ORNI. Журнал дошкольного образования,(1)

4. Usmonova, M. (2021). KICHIK MAKTAB YOSHDAGI BOLANING MOTIVATSIYA SOHASI RIVOJLANISHI: KICHIK MAKTAB YOSHDAGI BOLANING MOTIVATSIYA SOHASI RIVOJLANISHI. Журнал дошкольного образования, 2(2).

5 Usmanova, M. (2020). THE CONCEPT OF EDUCATIONAL PROFESSIONAL COMPETENCE AND ITS YIELD FACTORS. ApxHB Haynrnix nyönuwHH JSPI.

6. Gulbahor Hamidova .The importance of using interactive techniques in preschool education system.

7. r. XaMHgoBa., O.HyMOH^OHOBa. MaKTaörana emgara öonanap HHTenneKTyan KOÖHnnaTnapH-HH HHTepaKTHB MeTognap opK&nu pHBO^narnupum. TatnHM, $aH Ba HHHOBanua, 2020/2

8. Abdurahmonovna, N. M. (2021). Pedagogical and Psychological Aspects of Professional Sustainability of Future Teachers.

9. XacaHOBa, r. (2021). O.HHH TAL-HHM MYACCACA.ftAPH nEAArOrnAPHHHHT KPEATHB ^OEH^H^T^APHHH PHBO^^AHTHPHmHHHr MA3MYHH. Academic research in educational sciences, 2(1).

10. F. N. Vaxobova, SH. B. Nabixanova, D. Karimova - Maktabgacha yoshdagi bola shaxsini rivojlantirishga yo'naltirilgan ta'lim asoslari - -Toshkent-2015

11. Muslimov N.A., Usmonboeva M.H., Sayfurov D.M., To'raev A.B. Pedagogik kompetentlik va kreativlik asoslari. - Toshkent, 2015. - 120 bet.75

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.