Научная статья на тему 'МАКТАБГАЧА ТАЪЛИМ ЙЎНАЛИШИ ТАЛАБАЛАРИНИ АМАЛИЙ ПЕДАГОГИК ВА БОШҚАРУВ ФАОЛИЯТИГА ТАЙЁРЛАШНИНГ ДОЛЗАРБ МУАММОЛАРИ'

МАКТАБГАЧА ТАЪЛИМ ЙЎНАЛИШИ ТАЛАБАЛАРИНИ АМАЛИЙ ПЕДАГОГИК ВА БОШҚАРУВ ФАОЛИЯТИГА ТАЙЁРЛАШНИНГ ДОЛЗАРБ МУАММОЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
456
48
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
профессионал педагог кадрлар / инновацион таълим муҳити / бошқарув фаолиятига тайёрлаш / амалий педагогик фаолият / педагогик таълим инфратузилмаси / рақамли технологиялар / инновацион ёндашув / профессионал тайёргарлик / малакавий амалиёт / креативлик / интегратив ёндашув. / professional teaching staff / innovative learning environment / preparation for management activities / practical pedagogical activity / teacher education infrastructure / digital technologies / innovative approach / professional training / professional practice / creativity / integrative approach.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — D. Toshpo'Latova

Мақолада мактабгача таълим тизимига малакали кадрлар тайёрлашнинг долзарб муаммолари, олий таълим муассасаларида бўлажак мутахассисларни касбий фаолиятга тайёрлашнинг ҳуқуқий – меъёрий асослари таҳлил этилган. Шу билан бирга малакали кадрлар тайёрлаш мақсадида таълимнинг инновацион педагогик технологиялари ва ўқитиш услубларини жорий этишнинг ташкилий-педагогик имкониятлари ва шарт-шароитлари таҳлил этилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ACTUAL ISSUES OF PREPARING STUDENTS FOR PRACTICAL PEDAGOGICAL AND ADMINISTRATIVE ACTIVITIES

The article analyzes the current problems of training qualified personnel for the preschool education system, and the legal-normative bases of training future specialists for professional activity in higher education institutions. Moreover, organizational-pedagogical opportunities and conditions for introducing innovative educational technologies and teaching methods for the purpose of training qualified personnel were analyzed.

Текст научной работы на тему «МАКТАБГАЧА ТАЪЛИМ ЙЎНАЛИШИ ТАЛАБАЛАРИНИ АМАЛИЙ ПЕДАГОГИК ВА БОШҚАРУВ ФАОЛИЯТИГА ТАЙЁРЛАШНИНГ ДОЛЗАРБ МУАММОЛАРИ»

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

МАКТАБГАЧА ТАЪЛИМ ЙУНАЛИШИ ТАЛАБАЛАРИНИ АМАЛИЙ ПЕДАГОГИК ВА БОШЦАРУВ ФАОЛИЯТИГА ТАЙЁРЛАШНИНГ ДОЛЗАРБ МУАММОЛАРИ

Тошпулатова Дилдора Бахриддин кизи

НамДУ таянч докторанти https://doi.org/10.5281/zenodo.7377831 Аннотация. Мацолада мактабгача таълим тизимига малакали кадрлар тайёрлашнинг долзарб муаммолари, олий таълим муассасаларида булажак мутахассисларни касбий фаолиятга тайёрлашнинг цуцуций - меъёрий асослари тацлил этилган. Шу билан бирга малакали кадрлар тайёрлаш мацсадида таълимнинг инновацион педагогик технологиялари ва уцитиш услубларини жорий этишнинг ташкилий-педагогик имкониятлари ва шарт-шароитлари тацлил этилган.

Калит сузлар: профессионал педагог кадрлар; инновацион таълим муцити; бошцарув фаолиятига тайёрлаш, амалий педагогик фаолият, педагогик таълим инфратузилмаси, рацамли технологиялар, инновацион ёндашув, профессионал тайёргарлик, малакавий амалиёт; креативлик, интегратив ёндашув.

АКТУАЛЬНЫЕ ВОПРОСЫ ПОДГОТОВКИ СТУДЕНТОВ К ПРАКТИЧЕСКОЙ ПЕДАГОГИЧЕСКОЙ И АДМИНИСТРАТИВНОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ Аннотация. В статье анализируются актуальные проблемы подготовки квалифицированных кадров для системы дошкольного образования, нормативно-правовые основы подготовки будущих специалистов к профессиональной деятельности в высших учебных заведениях. Кроме того, проанализированы организационно-педагогические возможности и условия внедрения инновационных образовательных технологий и методов обучения с целью подготовки квалифицированных кадров.

Ключевые слова: профессиональные педагогические кадры, инновационная среда обучения, подготовка к управленческой деятельности, практическая педагогическая деятельность, инфраструктура педагогического образования, цифровые технологии, инновационный подход, профессиональная подготовка, профессиональная практика, креативность, интегративный подход.

ACTUAL ISSUES OF PREPARING STUDENTS FOR PRACTICAL PEDAGOGICAL

AND ADMINISTRATIVE ACTIVITIES Abstract. The article analyzes the current problems of training qualified personnel for the preschool education system, and the legal-normative bases of training future specialists for professional activity in higher education institutions. Moreover, organizational-pedagogical opportunities and conditions for introducing innovative educational technologies and teaching methods for the purpose of training qualified personnel were analyzed.

Keywords: professional teaching staff; innovative learning environment; preparation for management activities; practical pedagogical activity, teacher education infrastructure, digital technologies, innovative approach, professional training, professional practice; creativity, integrative approach.

Мамлакатимизда таълим-тарбия тизимини янги боскичга кутариш, педагог кадрлар тайёрлаш сифатини илгор халкаро стандартлар асосида такомиллаштириш ва олий педагогик таълим билан камров даражасини ошириш борасида изчил чора-тадбирлар амалга ошириб келинмокда.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

Педагогик таълим сохасини янада такомиллаштириш, замонавий билим ва педагогик технологияларни куллаш куникмаларига эга, мамлакатимизни ижтимоий-иктисодий ривожлантиришда муносиб хисса кушувчи юкори малакали мутахассислар тайёрлаш учун профессионал педагог кадрлар етказиб бериш, сохага илгор таълим технологияларини жорий килиш максадида педагогика таълим сохасини ривожлантиришнинг куйидаги устувор йуналишлари этиб белгиланди :

тарбия ва укитиш усуллари, ахборот-коммуникация технологиялари хамда хорижий тилларни пухта узлаштирган, таълим жараёнида замонавий педагогик технологияларни куллаш куникмаларига эга профессионал педагог кадрлар тайёрлаш;

педагогик касбга кизикиши юкори булган ёшларни аниклаш хамда уларни максадли тайёрлаб ва тарбиялаб боришнинг узлуксиз тизимини жорий килиш;

педагогик таълим сохасининг таълим йуналишлари ва мутахассисликлари буйича укув режа ва дастурларини илгор хорижий тажриба асосида такомиллаштириш, инновацион укув-меъёрий ва таълим ресурсларини яратиш хамда амалиётга жорий этиш;

сохада таълим, илм-фан ва ишлаб чикариш уйгунлигини таъминлаш оркали таълим сифатини яхшилаш, ракобатбардош кадрлар тайёрлаш, илмий ва инновацион фаолиятни самарали ташкил этиш;

педагог кадрлар буюртмачилари эхтиёж ва талабларини мунтазам урганиб бориш, улар билан узаро хамкорликни ривожлантириш хамда педагог кадрлар тайёрлашнинг илмий асосланган истикболли режаларини белгилаш ва уларни амалга ошириш;

олий педагогик таълимга ракамли технологияларни жорий этиш, замонавий ахборот-коммуникация ва таълим технологияларининг мустахкам интеграциясини таъминлаш пировардида педагог кадрларнинг касбий махоратини узлуксиз ривожлантириб бориш учун кушимча шароитлар яратиш;

педагог кадрлар тайёрловчи олий таълим муассасаларини тизимли ривожлантириш ва уларда бошкарув фаолиятини такомиллаштириш;

педагогик таълим инфратузилмасини яхшилаш, сохадаги халкаро хамкорликни янада кенгайтириш;

юксак маданиятли, амалий касбий куникмага эга, тарбия, укитиш методлари ва бахолаш мезонларини пухта эгаллаган замонавий педагог кадрларни шакллантириш жараёнлари самарадорлигини ошириш.

Кенг камровли ислохотлар, таълим муассасалари фаолиятини такомиллаштиришга йуналтирилган давлат дастурлари, хукумат карорлари, таълим-тарбия жараёни иштирокчиларига каратилаётган эътибор, улар учун яратилаётган кулай шарт-шароитлар, мактабгача таълим ташкилотларида нафакат таълим-тарбия жараёнини илмий асосда ташкил этиш, балки мазкур тизимдаги бошкарув муаммоларининг ижобий ечимини топиш, мазкур соха рахбарларининг бошкарув фаолиятини такомиллаштиришни, яъни бошкарувнинг маъмурий буйрукбозлик методларидан воз кечиб, бугунги кун талабларига мос келадиган, демократик тамойилларга ва инновацион ёндашувларга асосланган бошкарув тизимини шакллантириш, ходимларнинг профессионал тайёргарлигини ошириб боришни такозо этмокда.

Мактабгача таълимни ривожлантириш сохасида давлат сиёсатини муваффакиятли юритишга тускинлик килаётган бир катор тизимли муаммолар ва камчиликлар сакланиб колмокда. МТТ рахбарлари ва таълими муассасаси турли бугинларида фаолият

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

курсатаётган тарбиячи-педагогларнинг аксариятида бошкарув йуналишлари буйича зарурий билим, касбий фаолият тажрибалари, ташкилотчилик махорати, куникма ва малакаларнинг етарли даражада эмаслиги, "мактабгача таълим ташкилотларининг малакали педагог кадрлар билан жамланмаганлиги" каби турли муаммолар шулар жумласидандир.

Узбекистон Республикаси мактабгача таълим тизимини 2030 йилгача ривожлантириш концепциясида "мактабгача таълим тизимига соха ходимларини олий маълумотли кадрлар этиб тайёрлаш, кайта тайёрлаш, малакасини ошириш, танлаб олиш ва ривожлантиришга мутлако янги ёндашувларни жорий этиш" масаласига алохида эътибор каратилди.

Узбекистон Республикасининг «2022 — 2026 йилларга мулжалланган янги узбекистоннинг тараккиёт стратегияси»да хам мактабгача таълим тизимида таълим сифатини янги боскичга олиб чикиш максадида богча ходимларининг профессионал тайёргарлиги ва махоратини ошириб боришнинг такомиллаштирилган тизимини жорий этиш зарурлиги курсатиб утилган.

Мактабгача таълим ташкилотлари бошкариш тизимини такомиллаштириш, жамоат бошкаруви шаклларини ривожлантириш, бунда МТТ рахбарлари ва тарбиячиларининг фаолиятини илмий асосда ташкил этиш хамда замонавий бошкарув технологияларини куллаш, бошкарув самарадорлигини оширишда инновацион методлар ва усуллардан фойдаланиш зарурияти тугилаётгани ва бу уз урнида ихтиёрий рахбар ва тарбиячининг билими, куникма ва малакаси хамда тажрибаларига, яъни бир суз билан айтганда касбий компетентлилигига богликлиги, таълим ташкилоти фаолиятини инновацион ёндашувлар асосида ташкил этиш, таълим ташкилотида кулай таълимий мухитни ташкил этиш, яъни инновацион таълимий мухитни вужудга келтириш буйича зарурий билим, куникма ва малакаларга эга булиш заруриятининг белгилаётганлиги олий таълимда мактабгача таълим йуналиши талабаларини касбий фаолиятга амалий жихатдан тайёрлаш масаласи долзарб муаммо эканлигини курсатади.

Олий таълим муассасаларига мактабгача таълим бакалавариат йуналишида мактабгача таълим тизимига малакали кадрлар тайёрлаш вазифаси юклатилган.

Бирок республикамизда таълим тизимини комплекс урганиш буйича утказилган тахлиллар натижалари асосида берилган хулосаларда олий таълим жараёнида назария ва амалиёт яхлитлиги таъминланмаганлиги, талабаларнинг малакавий амалиётларини ишлаб чикариш корхоналарида утказиш самарали ташкил этилмагани окибатида битирувчиларнинг аксарият кисми тайёр мутахассис булиб чикиш урнига, ишга жойлашгандан кейин кайтадан уз касбини, мутахассислигини урганаётганлиги аникланди.

Мавжуд камчиликлар ва муаммоларни бартараф этиш максадида Узбекистон Республикасида олий таълимни тизимли ислох килишнинг устувор йуналишларини белгилаш, замонавий билим ва юксак маънавий-ахлокий фазилатларга эга, мустакил фикрлайдиган юкори малакали кадрлар тайёрлаш жараёнини сифат жихатидан янги боскичга кутариш, олий таълимни модернизация килиш, илгор таълим технологияларига асосланган холда ижтимоий соха ва иктисодиёт тармокларини ривожлантиришнинг устувор йуналишларини камраб олган Узбекистон Республикаси Олий таълим тизимини 2030 йилгача ривожлантириш концепцияси тасдикланди. Концепцияда:

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

гуманитар ва педагогик йуналишларда кадрлар тайёрлаш сифатига эътиборни кучайтириш;

педагогик таълим йуналишлари ва мутахассисликлари буйича укув режа ва дастурларини илгор хорижий тажриба асосида кайта куриб чикиш ва такомиллаштириш;

мазкур йуналишда тах,сил олаётган талабаларда таълим жараёнида замонавий педагогик технологияларни куллаш куникмаларини шакллантириш, педагогик таълим инфратузилмасини яхшилаш;

талабаларнинг ишлаб чикариш, малакавий ва бошка турдаги амалиётларини мазмунли ташкил этиш учун услубий базани ишлаб чикиш ва ривожлантириб бориш;

ишлаб чикариш корхоналарида дарс машгулотлари ва талабалар амалиётини самарали ташкил этиш тартибини такомиллаштириш, бунда амалий куникмаларни тасдикловчи сертификатлар бериш тизимини жорий этиш;

кадрлар буюртмачилари мурожаати асосида олий таълим муассасалари базасида ишлаб чикаришдан тажрибали амалиётчиларни жалб этиш йули билан максадли таълим дастурлари, профессионал малака ошириш ва кайта тайёрлаш курслари, тренинглар ташкил этиш механизмларини яратиш устувор йуналишларнинг вазифалари сифатида курсатиб утилди.

Мактабгача таълим йуналишида малакали кадрлар тайёрлаш максадида таълимнинг янги педагогик технологиялари ва укитиш услубларини жорий этишнинг халкаро амалиётга мувофик таълим жараёнини ташкил этиш, укув режалари ва фан дастурларини такомиллаштириш, укитишнинг замонавий шакллари ва ахборот-коммуникация технология воситаларини жорий этган х,олда укув жараёнини сифат жихдтидан янгилашга доир ишлар олиб борилмокда.

Мавжуд муаммоларнинг ижобий ечимини топишда, олий таълим муассасалари мактабгача таълим йуналиши талабаларини амалий педагогик ва бошкарув фаолиятига тайёрлаш методологияси хдмда ахдмиятини асослашда куйидаги долзарб масалаларни х,ал этилиши зарур деб х,исоблаймиз:

- мактабгача таълим ташкилотлари рах,барлари ва тарбиячи-педагогларнинг фаолиятига куйилаётган замонавий талаблар билан уларнинг бошкарув йуналишидаги билим, куникма, малака ва касбий тайёргарлик даражаси уртасида узвийликнинг йуклиги;

- олий таълим муассасаларининг мактабгача таълим йуналиши битирувчиларини бошкарув фаолиятига касбий тайёргарлик даражаси ва мактабгача таълим ташкилотларидаги амалий фаолият уртасидаги богликликни таъминлаш;

- мактабгача таълим йуналиши буйича бакалаврлар тайёргарлик даражаси ва зарурий билимлар мазмунига куйилаётган талаблар билан уларни амалий фаолиятга тайёрлаш жараёнлари мазмуни уртасидаги номутаносиблик;

- амалиётда мактабгача таълим ташкилотларида ташкил этиладиган педагогик жараёнларнинг узига хос хусусиятларини МТТ рах,барлари, тарбиячи-педагоглар томонидан етарлича инобатга олинмаётганлиги;

- мактабгача таълим йуналиши талабаларини мактабгача таълим ташкилотларининг интегратив табиатига мос равишда амалий педагогик ва бошкарув фаолиятига тайёрлаш дастурлари хдмда технологияларини мавжуд эмаслиги.

Кузатишлар шуни курсатмокдаки, МТТ рах,барларининг купларида бошкарув йуналишлари буйича зарурий билим, касбий фаолият тажрибалари, педагогик майорат,

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

куникма ва малакаларни етарли даражада эмаслиги юкори келтирилган муаммолар билан бирга тусикларни хам вужудга келтирмокда. Хусусан, мактабгача таълим ташкилотларида уз касбини фидоийлари булган, илгор педагогик тажрибага эга, билимли педагог ва мухандис-педагогларнинг касбий фаолиятдан воз кечиш; тарбиячи-мураббийларнинг фан-техника янгиликлари ва инновацияларни урганиш хамда амалий фаолиятда куллашга нисбатан мотивнинг йуклиги; жамоа аъзоларида, тарбияланувчилар хамда ота-оналарнинг узи танлаган таълим муассасаси фаолиятидан коникиш хосил килмаслиги; жамоада турли хил норасмий гурухларни шаклланиши кабилар бошкарув фаолиятидаги асосий тусиклар саналади.

Мактабгача таълим йуналиши талабаларини педагогик ва бошкарув фаолиятига тайёрлашда укитиш ва тарбиялаш жараёни иштирокчилари фаолиятларини такомиллаштириш хамда мазкур жараённинг натижавийлиги таъминлашда бошкарув фаолиятини илмий асосда ташкил этиш, таълимнинг энг сунгги ютукларини амалиётга жорий этишга зарурият тугилмокда. Х,ар кандай мутахассисда булгани каби булажак педагогларнинг креативлик кобилиятига эга булишлари учун таълимнинг олий таълим тизимида пойдевор куйилади ва касбий фаолиятни ташкил этишда изчил ривожлантириб борилади. Бунда педагогнинг узини узи ижодий фаолиятга йуналтириши ва бу фаолиятни самарали ташкил эта олиши мухим ахамиятга эга.

Талабаларни касбий фаолиятга тайёрлаш жараёнида педагогик фаолиятни ташкил этишда муаммоли масалаларни ечиш, муаммоли вазиятларни тахлил килиш, шунингдек, педагогик характердаги ижод махсулотларини яратишга алохида эътибор каратиши зарур.

REFERENCES

1. Узбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 8 майдаги "Узбекистон Республикаси мактабгача таълим тизимини 2030 йилгача ривожлантириш концепциясини тасдиклаш тугрисида" П^-4312-сон. https://lex.uz/docs/4327235#4328121

2. Узбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 8 октябрдаги «Узбекистон республикаси олий таълим тизимини 2030 йилгача ривожлантириш концепциясини тасдиклаш тугрисида»ги ПФ-5847-сонли ^арори

3. Узбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 27 февралдаги «Педагогик таълим сохасини янада ривожлантириш чора-тадбирлари тугрисида»ги П^-4623-сонли ^арори

4. Узбекистон Республикаси Президентининг 2022 йил 28 январдаги «2022 — 2026 йилларга мулжалланган Янги Узбекистоннинг тараккиёт стратегияси тугрисида»ги ПФ-60-сонли Фармони

5. Эгамбердиева Н. Маданий-инсонпарварлик ёндашув асосида талабаларни шахсий ва касбий ижтимоийлаштириш назарияси ва амалиёти . Пед. фан. док. ... дисс. - Т., 2010.

6. Юлбарсова Х.А., Интегратив ёндашув асосида булажак укитувчиларнинг коммуникатив компетентлигини шакллантириш технологияси. пед.фан.буйича фалс. док. (PhD) дисс. - Арзамас, 2020.

7. ^одиров Б. Комил инсон тарбиясининг педагогик асослари. - Т.: Мехнат, 2001. - 196 б.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.