Научная статья на тему 'МАКТАБГАЧА ТАЪЛИМ ТАШКИЛОТЛАРИДА МУЛЬТИМЕДИАЛИ ТАЪЛИМ ЖАРАЁНИНИ ТАШКИЛ ЭТИШ'

МАКТАБГАЧА ТАЪЛИМ ТАШКИЛОТЛАРИДА МУЛЬТИМЕДИАЛИ ТАЪЛИМ ЖАРАЁНИНИ ТАШКИЛ ЭТИШ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
1431
103
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
компьютер / дидактик / ўйин / тақдимот / инновация / таълим / мультимедиа. / компьютер / дидактика / игра / презентация / инновация / образование / мультимедиа.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Бегматова Нодира Хакимовна

Мақолада мактабгача таълим ташкилотларидаги машғулотлар жараёнида мультимедиали дидактик воситалардан фойдаланиш имкониятлари баён этилган бўлиб, бу эса машғулотлар жараёнида ахборот-коммуникацион технологиялардан фойдаланиш ва шу асосда таълимтарбия самарадорлигини ошириш имкониятини беради.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ОРГАНИЗАЦИЯ МУЛЬТИМЕДИЙНОГО ОБРАЗОВАТЕЛЬНОГО ПРОЦЕССА В ДОШКОЛЬНЫХ ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫХ ОРГАНИЗАЦИЯХ

В статье описываются возможности использования мультимедийных дидактических средств в процессе занятий в дошкольных образовательных организациях, что позволит использовать информационно-коммуникационные технологии в процессе обучения и на этой основе повысить эффективность образования.

Текст научной работы на тему «МАКТАБГАЧА ТАЪЛИМ ТАШКИЛОТЛАРИДА МУЛЬТИМЕДИАЛИ ТАЪЛИМ ЖАРАЁНИНИ ТАШКИЛ ЭТИШ»

Бегматова Нодира Хакимовна,

Карши давлат университети "Информатика укитиш методикаси" кафедраси доценти, педагогика фанлари номзоди

МАКТАБГАЧА ТАЪЛИМ ТАШКИЛОТЛАРИДА МУЛЬТИМЕДИАЛИ ТАЪЛИМ ЖАРАЁНИНИ ТАШКИЛ ЭТИШ

УДК: 372.3.4

БЕГМАТОВА Н.Х. МАКТАБГАЧА ТАЪЛИМ ТАШКИЛОТЛАРИДА МУЛЬТИМЕДИАЛИ ТАЪЛИМ ЖАРАЁНИНИ ТАШКИЛ ЭТИШ

Маколада мактабгача таълим ташкилотларидаги машFулотлар жараёнида мультимедиали дидактик воситалардан фойдаланиш имкониятлари баён этилган булиб, бу эса машFулотлар жараёнида ахборот-коммуникацион технологиялардан фойдаланиш ва шу асосда таълим-тарбия самарадорлигини ошириш имкониятини беради.

Таянч суз ва тушунчалар: компьютер, дидактик, уйин, такдимот, инновация, таълим, мультимедиа.

БЕГМАТОВА Н.Х. ОРГАНИЗАЦИЯ МУЛЬТИМЕДИЙНОГО ОБРАЗОВАТЕЛЬНОГО ПРОЦЕССА В ДОШКОЛЬНЫХ ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫХ ОРГАНИЗАЦИЯХ

В статье описываются возможности использования мультимедийных дидактических средств в процессе занятий в дошкольных образовательных организациях, что позволит использовать информационно-коммуникационные технологии в процессе обучения и на этой основе повысить эффективность образования.

Ключевые слова и понятия: компьютер, дидактика, игра, презентация, инновация, образование, мультимедиа.

BEGMATOVA N.KH. ORGANIZATION OF MULTIMEDIA EDUCA-TIONAL PROCESS IN PRESCHOOL EDUCATIONAL INSTITUTION.

The article describes the possibilities of multimedia didactic tools implementation in the classes in preschool educational institutes, which will make it possible the information and communication technologies implementation in the process of education and on this basis to increase the efficiency of education.

Key words and concepts: computer, didactic, game, presentation, innovation, education, multimedia.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2021, 6 (103)

Кириш.

Мактабгача таълим сохаси узлуксиз таълим тизимининг биринчи тури хисобланиб, у хар томонлама соFлом ва баркамол бола шахсини тарбиялаш ва мактабга тайёрлашда Fоят мухим ахамият касб этади. Хозирги даврда узлуксиз таълим тизимига татбик этиш учун куплаб таъ-лимий технологиялар ишлаб чикилган булиб, уларнинг ичидан мультимедиа технологияси алохида урин тутади, чунки мультимедиа тех-нологиясидан таълим жараёнида фойдала-ниш таълим сифат ва самарадорлигини оши-ришга олиб келади. Мультимедиа технологияси асосида эса мультимедиали таълим жара-ёни амалга оширилади.

Узбекистон Республикаси "Таълим туFрисида"ги Конунининг 7-моддасида таълим турлари санаб утилиб, унинг биринчи тури - мактабгача таълим ва тарбия экан-лиги таъкидланган. Шунингдек, 8-моддасида: "Мактабгача таълим ва тарбия болаларни укитиш ва тарбиялашга, уларни интеллектуал, маънавий-ахлокий, этик, эстетик ва жисмо-ний жихатдан ривожлантиришга, шунингдек болаларни умумий урта таълимга тайёрлашга каратилган таълим туридир"1, - дейилган.

Узбекистон Республикаси Президенти-нинг "2017-2021 йилларда мактабгача таълим тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари туFрисида"ги карорига "... мактабгача таълим сифатини ошириш, мактабгача таълим муассасаларида болаларни мактабга сифатли тайёрлашни тубдан яхшилаш, таълим-тарбия жараёнига жах,он амалиётида кенг кулланиладиган замонавий таълим дастурлари ва технологияларини жорий этиш"2 - вазифа-лари белгиланган.

Узбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 8 майдаги «Узбекистон Республикаси мактабгача таълим тизимини 2030 йилгача ривожлантириш концепциясини тасдиклаш

1 Узбекистон Республикасининг "Таълим туFрисида"ги Конуни // Конун хужжатлари маълумотлари миллий базаси, 24.09.2020 й., 03/20/637/1313-сон

2 Узбекистон Республикаси Президентининг 2016 йил 29 декабрдаги «2017-2021 йилларда мактабгача таълим тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари туFрисида»ги ПК.-2707-сон карори. - Узбекистон Республикаси конун хужжатлари туплами, 2017 й., 1-сон,

11-модда, 35-сон, 923-модда; Конун хужжатлари маълу-

мотлари миллий базаси, 31.07.2018 й., 06/18/5483/1594-сон.

туFрисида»ги ПК-4312-сон карорида хам мактабгача таълим тизимига инновацияларни, илFор педагогик ва ахборот-коммуникация технологияларини жорий этиш зарурлиги кузда тутилган3.

Узбекистон Республикаси Мактабгача таълим вазирининг 2018 йил 18 июн-даги 1-мх "Узбекистон Республикасининг илк ва мактабгача ёшдаги болалар ривожланишига куйиладиган давлат талаблари" да бир катор вазифалар белгиланган булиб, жумладан, ".... таълим-тарбия жараёнига педагогик ва замонавий ахборот-коммуникация технологияларини жорий этиш"4- зарурлиги таъкидланган.

Мавзунинг долзарблиги.

Юкорида баён килинган далиллардан куриниб турибдики, мактабгача таълим тизи-мига ахборот технологияларини, жумладан, инновацион технология сифатида мультимедиа технологиясини татбик этиш, болаларни умумий урта таълимга компьютер саводхонлиги билан тайёрлаш, уларни компьютер билан элементар тарзда фойдаланишга ургатиш ва мактаб таълимига тайёрлаш бугунги кун-нинг долзарб масалалардан бири эканлигини курсатади.

Мактабгача таълим ташкилотлари таълим-тарбия жараёнида мультимедиа технологи-ясидан фойдаланишни унинг воситаларисиз амалга ошириб булмайди. Мультимедиа воси-таларига, биринчи навбатда, электрон дарс-ликлар, компакт дисклар, видео-аудио кас-сеталар, турли хил такдимотлар ва хоказолар киради. Мактабгача таълим ташкилотларида мультимедиа технологиясидан фойдаланиш-даги муаммолардан яна бири - илFор педагогик ва ахборот технологияларидан фойдала-ниб, таълим-тарбия жараёни самарадорлигини ошириш методикасини ишлаб чикиш, унга мос ишланмалар яратиш хамда амалиётга жорий килиш зарурлигидир.

3 Узбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 8 майдаги "Мактабгача таълим тизимини 2030 йилгача ривожлантириш концепциясини тасдиклаш туFрисида"ги ПК-4312-сон. - http://lex.uz/docs/4327235

4 Узбекистон Республикаси Мактабгача таълим вазирининг 2018 йил 18 июндаги 1-мх-сон буйрури билан тасдикланган "Узбекистон Республикасининг илк ва мактабгача ешдаги болалар ривожланишига куйиладиган давлат талаблари".

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2021, 6 (103)

Мактабгача таълим ташкилотларида мультимедиа технологиясидан фойдаланишнинг узига хос хусусиятлари мавжуд. Мактабгача таълим ташкилотларида мультимедиа технологиясидан фойдаланишнинг узига хос хусусиятларини урганиш, технологияларни жорий этиш жара-ёнида болалар ёшини х,исобга олиш ва мос х,олда дидактик материалларни танлаш, таълим жараёнида болаларга педагогик ва психологик таъсир этиш усулларини урганиш ва амалиётга жорий этиш бугунги куннинг долзарб вазифа-ларидан х,исобланади.

Бу жараёнда асосий мацсад, мактабгача таълим ташкилотларида мультимедиали таълим жараёнини ташкил этиш, машFулотлар жараёни учун мультимедиали таълимий ва ривожлантирувчи уйинлар яратиш х,амда уларни амалиётда татбик, этишдан иборатдир.

Мацоланинг илмий мо^ияти.

Мактабгача таълим ташкилотларида мультимедиа технологиясидан фойдаланишнинг методик таъминотини яратиш, компьютерли таълимий ва ривожлантирувчи уйинларнинг компьютер дастурларини ишлаб чикиш ва шу асосда тарбияланувчиларнинг бошланFич компьютер саводхонлигини шакллантириш маколанинг илмий мох,иятини ифодалайди.

Мультимедиа воситаларидан таълим-тарбия жараёнида фойдаланишнинг долзарб эканлигини инобатга олган х,олда Вазирлар Мах,камасининг 2006 йил 7 июндаги 110-сонли карорига асосан Халк таълими вазирлиги х,узурида "Мультимедиа умумтаълим дастурла-рини ривожлантириш маркази" ташкил этилди. Марказда х,озиргача бир нечта мультимедиали дисклар тайёрланди.

Шу билан биргаликда В1АКК жамоаси ходимлари "Ранг ва шаклларни урганамиз" дастури буйича 8 хил мультимедиа воситаси тайёрлаганлар. Математикадан элементар билим беришга оид мультимедиали таълим дисклари (Б.Болтаев, А.Валихонов, М.Мах,амов ва Б.Хайитовлар) шулар жумласидандир.

Шундай килиб, мактабгача таълим ташкилотларида фойдаланиш учун хорижда ва республикамизда куплаб мультимедиа воситалари ишлаб чикишга етарлича эътибор берилаётган булса-да, х,озиргача улардан мактабгача таълим ташкилотларининг мактабга тайёрлов гурух,лари таълим-тарбия жараёнида

фойдаланишнинг илмий асослари тадкик этил-маган ва методикаси тула ишлаб чикилмаган.

Мавзу буйича илмий манбаларнинг кискача тах,лили.

МТТ тарбияланувчиларида элементар математик тушунчаларни шакллантириш бора-сида таникли математиклар илмий асосланган методик тизимлар яратганлар. Бундай олим-лар каторига И.А.Маркушевич, С.И.Шварцбурд, Б.В.Гнеденко ва бошка олимларни кири-тиш мумкин. И.А.Маркушевич тарбияланувчиларнинг куникмалари буйича методоло-гик дастур беради, С.И.Шварцбурд бир неча компонентларга ажратган х,олда математик тушунчаларни шакллантириш методика-сини беради. Б.В.Гнеденко уз ишларида математик кобилиятларнинг икки хил: "оддий, урта кобилият" ва "уртадан юкори булган кобилият" каби даражаларини ажратиб курсатади, шунингдек, математикани ургатишда тарбия-вий чораларнинг катор омилларини киритади.

Бу борада Республикамиз олимлари ва методистлари х,ам бир катор методик кулланмалар чоп эттирган. Масалан, М.Е.Жумаев "Болаларда математик тушунчаларни ривожлантириш назарияси ва методикаси", Н.У.Бикбаева ва бошкалар, "Мактабгача тарбия ёшидаги болаларда математик тасаввурларни ривожлантириш" каби кулланмаларида болаларда математик билим-ларни анъанавий усулда шакллантириш маса-лалари ёритиб берилган. З.А.Рахмонкулова ва Н.Курбоновалар математик тасаввурларни шакллантириш буйича машFулотлар ишланма-сини тавсия этганлар.

Мактабгача таълим ташкилотларида мультимедиа технологиясидан фойдаланишнинг туб мазмуни - компьютерли таълим булгани учун, биринчи навбатда, тах,лилни компьютер-ларнинг таълим жараёнига кириб келишидан бошлаш максадга мувофикдир.

Мактабгача таълим муассасаларининг таълим-тарбия жараёнида компьютердан фойдаланиш Fояси ва дастлабки назарий асослари илк бор 1964 йилда Сеймур Пейперт томони-дан берилган1.

1 Полат Е. Проблемы использования компьютеров в система образования развитых капиталистическых стран // Информатика и образование.- № 4. 1987. -С. 106-107.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2021, 6 (103)

1990 йилда Канадада ургатувчи тизим DIL асосидаги электрон китоб мультимедиа эле-ментлари мультификация оркали намойиш этилди1. С.В.Гурьев мактабгача таълим муас-сасаларининг катта ёшдаги болаларига таълим беришда компьютер технологиялари самарали восита эканлигини таъкидлайди2. Г.Э.Джанпеисова илмий-тадкикот ишида турли технологиялардан фойдаланган х,олда, мактабгача таълим ташкилотларининг катта ёшдаги болаларида математик билимларни шакллан-тириш методикаси берилган3.

Шунингдек, мактабгача таълим ташкилотларининг мактабга тайёрлов гурух,ларида анъ-анавий методика асосида саводга тайёрлаш, элементар математик билим бериш, эколо-гик таълим ва х,оказолар буйича О.Болтабоева ва Х.Мах,мудова, Н.Алимов, Н.Бикбаева, Т.Умарова, Ф.К,одироваларнинг услубий ишлари х,озирги кунда мактабгача таълим ташкилотларининг таълим-тарбия жараёнида кенг кулланилмокда.

Асосий цисм.

Республикамизда мультимедианинг татбик этиш сох,аларидан бири - таълим сох,аси булиб, бу борада бир катор ишлар амалга оширилмокда. Мактабгача таълим ташкилот-лари учун мультимедиа воситалари тайёр-лашда тарбияланувчиларнинг ёшини х,исобга олиш ва мос х,олда дидактик материалларни танлаш, таълим жараёнида болаларга педа-гогик ва психологик таъсир этиш усулларини урганиш ва релаксация этапининг 15-20 дакика булишини инобатга олиш лозим булади. Муль-тимедиали дидактик воситалар тарбияланувчи тафаккурини ривожлантириш, аклий фаолия-тини ошириш, диккатини баркарорлаштириш, идрокларини фаоллаштиришга каратилган.

МТТларининг таълим-тарбия жараёнига мультимедиага асосланган компьютерли таъ-

1 Бондаровская В., Никонова И. Обучающая система DIL. // Информатика и образование. - № 2. 1990. - С. 115-116.

2 Гурьев С.В. Информационные компьютерные технологии как эффективное средство в образовательном процессе детей старшего дошкольного возраста. http:// www.256.ru/pedagogics/guriev_stat_i.php

3 Джанпеисова Г.Э. Формирование элементарных геометрических представлений детей старшего дошкольного возраста. Дисс. ... канд. пед. наук. - Т.: 2005. - 156 с.

лимни амалга ошириш, дидактик воситалар сифатида мультимедиа таълим воситалари ишлаб чикиш ва улардан фойдаланиш, тарбияланувчиларнинг компьютер саводхонли-кларини шакллантириш, мультимедиага асосланган компьютерли таълимнинг методикаси ишлаб чикиш ва мактабгача таълим ташкилотларининг таълим-тарбия жараёнига татбик этиш, машFулотлар жараёнини инно-вацион технологиялар асосида ташкил этиш учун асос булиб х,исобланади. Бу жараён эса мактабгача таълим муассасаларининг таълим-тарбия жараёнига татбик этиш режалаштирил-ган модернизацияни амалга оширишга олиб келади.

Мактабгача таълим ташкилотлари учун мультимедиа воситалари тайёрлашда куйидаги мезонлар эътиборга олиниши лозим:

1. Тарбияланувчиларнинг ёшини х,исобга олиш.

2. Ёш хусусиятларидан келиб чиккан х,олда дидактик материалларни танлаш.

3. Таълим жараёнида болаларга педа-гогик ва психологик таъсир этиш усулларини урганиш.

4. Релаксация этапининг 15-20 дакика булишини инобатга олиш лозим булади.

Мультимедиали дидактик воситалар тарбияланувчи тафаккурини ривожлантириш, аклий фаолиятини ошириш, диккатини баркарорлаштириш, идрокларини фаоллашти-ришга каратилган. Куйида мактабгача таълим ташкилотларининг машFулотлар жараёни учун мулжалланган мультимедиали такдимот мате-риаллари билан танишамиз.

Тарбияланувчиларга турли мавзуларда, масалан, "Табиат билан таништириш"га доир экологик таълим бериш мумкин. "Табиат билан таништириш"га доир тайёрланган мультиме-дали дидактик восита ёрдамида тарбияланувчиларга экологик таълим-тарбия бериш мумкин. Аввало, экологик таълим уч турга булиб чикилади, яъни, ижобий ва салбий экологик таълим х,амда компьютернинг болага салбий экологик таъсири.

Мультимедиали такдимот ёрдамида бола-лар онгига табиатдаги гузалликдан завк олишни тарбиялаш, улар теварак - атрофни тоза ва озода саклашлари, х,айвон ва кушларга озор бермаслик, гулларни, ут-уланларни пайх,он килмаслик, дарахт шохларини син-

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2021, 6 (103)

1-расм. Боланинг ижобий х,аракатлари\

дирмаслик, куш уяларини бузмаслик, чумоли-ларнинг инини бузмаслик каби хислатлар хам шакллантирилиши керак.

Бу жараёнда болаларнинг ижобий ва сал-бий экологик таъсирларига доир мультимеди-авий слайдлар тайёрланади. 1 ва 2-расмларда такдимот материалларидан намуналар келти-рилган.

Ушбу слайдда боланинг ижобий х,аракатларидан гулларга сув куйиши,тарбиячи билан кучат утказиши, кафасдаги кушларга сув-дон бериши келтирилган.

Навбатдаги слайдда боланинг салбий х,аракатларидан-дарахт шохларини синдираёт-гани, рогатка (палахмон) билан кушларни уриб тушираётгани, кушларни инини бузаётгани, гулларни пайхон килаётгани келтирилган.

Адабиётларда берилган шунга ухшаш расм-лар статик характерга эга булиб, улар харакат-ланмайдилар. Мультимедиавий слайдлар эса динамик характерга эга булиб, монитор экра-нига матн ва тасвир элементлари бирин-кетин анимация эффектлари ёрдамида жилола-ниб, х,аракатланиб намойиш этилади ва х,амда ушбу жараённи тарбиячининг овози шарх-лаб боради. Натижада, ушбу жараён болаларга кизикарли ва жозибали эффект беради. Тар-биячи слайддаги болаларнинг х,аракатларини тарбияланувчиларга тушунтириб боради ва машFулот якунида тарбияланувчиларга куйидаги саволни куяди: Слайддаги болаларнинг кайси бир х,аракатлари туFри, кайси бири нотуFри? ТуFри жавоб олингач навбатдаги слайдлар намойиш этилади.

Мактабгача ёшдаги болаларга

мулжалланган мультимедиали технология

1 Расм макола муаллифи томонидан тайёрланган ва дарс жараёнида такдимот шаклда кулланилади.

2-расм. Болаларни салбий ^аракатлари2.

SALBIY TA'SIR

жорий анъанавий технологияларга нисбатан куйидагилар билан фаркланади:

• болаларнинг психологик жихатлари;

• болаларнинг ёши (6-7 ёш);

• компьютерли машFулотнинг давомий-лиги (15 дакика);

• материалнинг болаларга мослиги (мультимедиа шаклида);

• материалнинг х,ажми (30 дак,ик,ага мулжалланган);

• материалнинг мураккаблик даражаси (болалар учун содда материаллар танланади);

• уларнинг фаоллик даражалари ва х,.к.3.

Мактабгача ёшдаги болалар учун яратил-

ган мультимедиали компьютер технологияси вариантида технологик ёндашув куйидагича кечади: мактабгача таълим ташкилотлари тар-бияланувчисининг урганиладиган материални узлаштиришини кулайлаштириш ва осонлаш-тириш максадида материал бир-бири билан боFл и к кисмларга, булакларга ажратилади, сунгра таълимдан мулжалланган натижа олиш учун амаллар кетма-кет бажарилиши ва лойихалаштирилган ишлар поёнига еткази-лиши кузда тутилади. Энг мухими, ушбу техно-логияда урганиладиган материал мультимедиа асосида такдим этилади.

Бола миясига бундай "мультимедиавий хужум" натижасида боланинг узлаштириш

2 Расм макола муаллифи томонидан тайёрланган ва дарс жараёнида такдимот шаклда кулланилади.

3 Абдукодиров А.А., Бегматова Н.Х. Мактабгача таълим муассасаларида мультимедиа технологиясидан фой-даланиш услубиёти (укув-услубий кулланма). - Карши: "Насаф", 2011. - Б.163.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2021, 6 (103)

г

V

3-расм. Мавзуга оид мультимедиа воситасидан лавх,а1.

даражаси кутарилиб, машfулот самарадорлиги ошади2.

Тарбияланувчиларига экологик таълим-тарбия беришда компьютерли "Саёх,ат" ва одатдаги табиатга саёх,ат усулидан фой-даланиш мумкин. Компьютерли "Саёх,ат" куйидагича амалга оширилади:

Тарбиячи олдиндан Интернетдан усимликлар дунёси (майсазор, утлок, мада-ний экинзор ва х,.к.)ни, х,айвонлар дунёси (турли хил утхур х,айвонлар, гуштхур йирткич х,айвонлар, уй х,айвонлари ва х,.к.)ни, турли хил кушларнинг тасвирларини топади ва компьютер хотирасига файл сифатида саклайди. Маъ-лум бир мавзуга тегишли экологик машfулотда, улардан фойдаланади, уни шарх,лаб, тушун-тириб беради. Натижада, тарбияланувчи-лар узок ^.удудлар, китъалар ва мамлакатлар-даги усимлик ва х,айвонот дунёси билан тани-шиб, бутун дунё буйича "саёх,ат" га чиккан буладилар.

Энг мух,ими, тарбиячи тарбияланувчилар эътиборини купрок, намойиш килинаётган материаллар ичидан "Кизил китоб"га кири-тилганларига каратиши лозим. Компьютерли "саёх,ат"нинг афзаллик томони шун-дан иборатки, материал бир марта такдимот куринишида тайёрланса ва файл сифатида

1 Расм макола муаллифи томонидан тайёрланган ва дарс жараёнида такдимот шаклда кулланилади.

2 Бегматова Н.Х. Диалоговый метод обучения с применением компьютера в детских дошкольных учреждениях // Объединенный научный журнал - Москва, 2011. - № 11-12 . 18-22 стр.

сакланса, уни ихтиёрий вактда намойиш этиш мумкин булади.

Жонли табиатга саёх,ат тарбияланувчиларга завк ба^шлайди, табиатга саёх,атга чикиш олдидан тарбиячи режа тузиб олади, саёх,ат объектини аниклайди. Шунингдек, саёх,атнинг максади, мазмуни, утказиш тартибини белги-лайди.

Бах,ор фаслида, "Мевазорга саёх,ат" мавзу-сини танлаш мумкин. Бунда бирор муассаса ёки фермернинг мева етиштирадиган бо™ танланади. Тарбиячи манзилга боргунча, йул-йулакай тарбияланувчи-ларга йил фасллари, шулардан бах,орнинг куркамлиги туfрисида гапириб беради ва атрофдаги ям-яшил утлок ва мовий осмонга эътибор беришни таъкид-лайди.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Мактабга тайёрлов гурух,ларида

машfулотлар гарчи дарс шаклда утказилмаса-да, тарбиячи у ёки бу мавзу мате-риали буйича узига машfулот технологик хари-тасини тузиб олиши керак. Харитада: мавзу, максад ва вазифалар, машfулот жараёнининг мазмуни, машfулот жараёнини амалга ошириш технологияси, кутиладиган натижалар, келгуси ишлар, уйга вазифалар акс этиши керак.

Компьютерли машfулот асосан мак-табга тайёрлов гурух,лари (6-7 ёш) учун мулжалланганига карамасдан, куп х,олларда ёш гурух,ларда х,ам фойдаланиш мумкин. Айникса ёш гурух,лардаги тарбияланувчи-ларга компьютер экранига тарбиячининг изох,и билан турли кизикарли тарбиявий уйинлар ёки бола-

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2021, 6 (103)

4-расм. Мавзуга оид мультимедиа воситасидан лавх,а\

лар х,аётига доир кургазмаларни намойиш этиш кул келади.

Таълим жараёнига татбик этиладиган мультимедиа технологияси одатдаги анъанавий методларга нисбатан маълум бир афзалли-кларга эга. Жумладан:

• тарбияланувчиларнинг фикрлаш кобилиятини устиради;

• тарбияланувчи бир вактнинг узида х,ам куради, х,ам эшитади (миянинг унг ва чап ярим шарлари бир вактда фаоллик курсатади);

• анъанавий усулларга нисбатан таълим олувчиларга ургатиладиган материалнинг х,ажми ортади;

• машfулот давомида таълим олувчи-ларни толиктирмаслик учун дидактик матери-алларни анимациялар оркали узатиш имкони-яти мавжуд;

• урганилаётган материалларни кичик кисмларга ажратган х,олда намойиш этиш ёки кайта намойиш этиш мумкин.

Машfулотлар жараёнида мультимедиали дидактик воситалардан фойдаланишда тах,лил, диалог, аналогия, савол-жавоб методларидан фойдаланиш яхши самара беради.

Шундай килиб, мактабгача таълим ташки-лотларининг таълим-тарбия жараёнида мультимедиа воситаларидан фойдаланишнинг кенг имкониятлари мавжуд. Бу эса х,озирги давр талаби х,исобланади.

Юкорида баён этилганлардан келиб чикиб куйидаги хулосаларни келтириш мумкин:

1 Расм макола муаллифи томонидан тайёрланган ва дарс жараёнида такдимот шаклда кулланилади.

1. Мактабгача таълим ташкилотларининг таълим-тарбия жараёнида мультимедиа тех-нологиясидан фойдаланишда электрон дарс-ликлар, такдимотлардан фойдаланиш сама-рали натижа беради. Шулар каторида, Интернет ашёларидан машfулотлар жараёнида фойдаланиш максадга мувофиклиги курсатилди.

2. Мультимедиа воситалари психологик жих,атдан болаларнинг фаолла-шуви, диккатининг баркарорлашиши, бола миясининг иккала ярим шарининг бир вактда ишлаши, урганиладиган материал га кизикишлари ва иштиёкининг ортиши каби психологик жих,атларини ташкил этади. Ком-пьютерли таълимий ва ривожлантирувчи уйинлардан фойдаланишнинг педагогик-психологик жихатлари янгича технологик ёндашувда асослаб берилди.

3. Мактабгача таълим ташкилотларида мультимедиа технологияси асосида ташкил этилган машfулотларнинг самарадорлигини ошириш йуллари ёритиб берилди.

Юкорида келтирилган хулосаларга асослан-ган х,олда куйидаги тавсияларни бериш мум-кин:

1. Мактабгача таълим ташкилотлари тар-бияланувчиларида бошлан^ч компьютер саводхонлигини шакллантириш максадида шахсга йуналтирилган таълим-технологиялари, ахборот ва мультимедиа технологиясидан кенгрок фойдаланишга эришиш.

2. Мактабгача таълим ташкилотлари тар-биячи (педагог)лари иш фаолиятида режа-лаштирилган мавзулар буйича компьютерли машfулотлар утказишни амалга ошириш.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2021, 6 (103)

с МАКТАБГАЧА ТАЪЛИМ / ДОШКОЛЬНОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 59 и

Адабиётлар руйхати:

1. Узбекистон Республикасининг "Таълим тyFрисида"ги Конуни // Конун х,ужжатлари маълумотлари миллий базаси, 24.09.2020 й., 03/20/637/1313-сон)

2. Узбекистон Республикаси Президентининг 2016 йил 29 декабрдаги «2017-2021 йилларда мактабгача таълим тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тyFрисида»ги ПК-2707-сон карори. - Узбекистон Республикаси конун хужжатлари туплами, 2017 й., 1-сон, 11-модда, 35-сон, 923-модда; Конун хужжатлари маълумотлари миллий базаси, 31.07.2018 й., 06/18/5483/1594-сон.

3. Узбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 8 майдаги "Узбекистон Республикаси мактабгача таълим тизимини 2030 йилгача ривожлантириш концепция-сини тасдиклаш тyFрисида"ги ПК-4312-сон Карори. - http://lex.uz/docs/4327235

4. Узбекистон Республикаси Мактабгача таълим вазирининг 2018 йил 18 июндаги

I-мх, сонли "Илк ва мактабгача ёшдаги болалар ривожланишига куйиладиган давлат талаблари".

5. Полат Е. Проблемы использования компьютеров в система образования развы-тих капиталистическых стран // Информатика и образование.- № 4. 1987. -С. 106-107.

6. Бондаровская В., Никонова И. Обучающая система DIL. // Информатика и образование. - № 2. 1990. - С. 115-116.

7. Гурьев С.В. Информационные компьютерные технологии как эффективное средство в образовательном процессе детей старшего дошкольного возраста. http:// www.256.ru/pedagogics/guriev_stat_i.php

8. Джанпеисова Г.Э. Формирование элементарных геометрических представлений детей старшего дошкольного возраста. Дисс. ... канд. пед. наук. - Т.: 2005. - 156 с.

9. Абдукодиров А.А., Бегматова Н.Х. Мактабгача таълим муассасаларида мультимедиа технологиясидан фойдаланиш услубиёти (укув-услубий кулланма). - Карши: "Насаф", 2011. - Б.163.

10. Бегматова Н.Х. Диалоговый метод обучения с применением компьютера в детских дошкольных учреждениях // Объединенный научный журнал - Москва, 2011. - №

II-12 . 18-22 стр.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2021, 6 (103)

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.