Научная статья на тему 'МАКТАБГАЧА ТАЪЛИМ ТАШКИЛОТЛАРИ ФАОЛИЯТИГА КЛАСТЕР ТИЗИМИНИ ЖОРИЙ ЭТИШНИНГ НАЗАРИЙ-МЕТОДОЛОГИК АСОСЛАРИ'

МАКТАБГАЧА ТАЪЛИМ ТАШКИЛОТЛАРИ ФАОЛИЯТИГА КЛАСТЕР ТИЗИМИНИ ЖОРИЙ ЭТИШНИНГ НАЗАРИЙ-МЕТОДОЛОГИК АСОСЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
401
66
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
КЛАСТЕР ТИЗИМИ / ТАЪЛИМ КЛАСТЕРИ / МАЛАКА ОШИРИШ / МАКТАБГАЧА ТАЪЛИМ ТАШКИЛОТЛАРИ / РАқОБАТБАРДОШ КАДРЛАР / СИФАТ ВА САМАРАДОРЛИК

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Абдуллаева Н.Ш.

Мақола мактабгача таълим ташкилотлари фаолиятига кластер тизимини жорий этишнинг назарий-методологик асосларига бағишланган. Шунингдек, муаллиф мактабгача таълим фаолиятига кластер тизимини жорий этиш бўйича ўз фикр ва мулоҳазаларини бериб ўтган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THEORETICAL AND METHODOLOGICAL FOUNDATIONS OF THE IMPLEMENTATION OF THE CLUSTER SYSTEM IN THE ACTIVITIES OF PRESCHOOL EDUCATIONAL ORGANIZATIONS

The article is devoted to the theoretical and methodological foundations of the implementation of the cluster system in the activities of preschool educational organizations. The author also expressed his views and comments on the implementation of the cluster system in preschool activities.

Текст научной работы на тему «МАКТАБГАЧА ТАЪЛИМ ТАШКИЛОТЛАРИ ФАОЛИЯТИГА КЛАСТЕР ТИЗИМИНИ ЖОРИЙ ЭТИШНИНГ НАЗАРИЙ-МЕТОДОЛОГИК АСОСЛАРИ»

МАКТАБГАЧА ТАЪЛИМ ТАШКИЛОТЛАРИ ФАОЛИЯТИГА КЛАСТЕР ТИЗИМИНИ ЖОРИЙ ЭТИШНИНГ НАЗАРИЙ-МЕТОДОЛОГИК АСОСЛАРИ

DOI: https://doi.org/10.53885/edinres.2021.72.73.011 Абдуллаева Нафиса Шавкатовна,

Мактабгача таълим ташкилотлари директор ва мутахассисларини цайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш институти кафедра мудири педагогика фанлари буйича фалсафа

доктори(PhD), доцент

Аннотация. Мацола мактабгача таълим ташкилотлари фаолиятига кластер тизимини жорий этишнинг назарий-методологик асосларига багишланган. Шунингдек, муаллиф мактабгача таълим фаолиятига кластер тизимини жорий этиш буйича уз фикр ва мулоуазаларини бериб утган.

Калит сузлар: кластер тизими, таълим кластери, малака ошириш, мактабгача таълим ташкилотлари, рацобатбардош кадрлар, сифат ва самарадорлик.

ТЕОРЕТИКО - МЕТОДОЛОГИЧЕСКИЕ ОСНОВЫ ВНЕДРЕНИЯ КЛАСТЕРНОЙ СИСТЕМЫ В ДЕЯТЕЛЬНОСТЬ ДОШКОЛЬНЫХ ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫХ

ОРГАНИЗАЦИЙ

Абдуллаева Нафиса Шавкатовна,

заведующий кафедры института переподготовки и повышения квалификации руководителей и специалистов дошкольных образовательных организаций, доктор философских педагогических

наук (PhD), доцент

Аннотация. Статья посвящена теоретико-методологическим основам внедрения кластерной системы в деятельность дошкольных образовательных организаций. Автор также высказал свои взгляды и замечания по внедрению кластерной системы в дошкольную деятельность.

Ключевые слова: кластерная система, кластер образования, квалификация, дошкольные организации, конкурентоспособные кадры, качество и эффективность.

THEORETICAL AND METHODOLOGICAL FOUNDATIONS OF THE IMPLEMENTATION OF THE CLUSTER SYSTEM IN THE ACTIVITIES OF PRESCHOOL EDUCATIONAL ORGANIZATIONS

Abdullaeva Nafisa Shavkatovna,

Head of the Department of the Institute of Retraining and Advanced Training of managers and specialists of preschool educational organizations, Doctor of Philosophical Pedagogical Sciences (PhD),

Associate Professor

Abstract: TThe article is devoted to the theoretical and methodological foundations of the implementation of the cluster system in the activities of preschool educational organizations. The author also expressed his views and comments on the implementation of the cluster system in preschool activities.

Key words: cluster system, cluster of education, qualification, preschool organizations, competitive personnel, quality and efficiency.

Турли даражадаги (мактабгача таълим, бошлангич, урта, олий касбий таълим) ишлаб чицариш ва таълим тизимининг узаро таъсирига багишланган купгина нашрлар мавжуд (масалан, А. Беляева; Кустова Ю.А., Шуберт Ю.Ф. ва Козлов А.В.; Матросова П.Г. ва бошцалар). Ушбу нашрларда хамкорликнинг турли жихатлари буйича тадцицот натижалари келтирилган. Ишлаб чицариш ва таълим тизими куп ишларда номувофиц объектлар сифатида куриб чицилади. Шу билан бирга, ушбу мураккаб объектларнинг янги тизимга цушилиши жиддий урганилмаган. Шу сабабли, саноатни ривожлантириш тенденцияларини хисобга олган холда, корхоналар ва уцув муассасалари уртасида самарали хамкорликни таъминлайдиган назарий ва услубий масалаларни ишлаб чициш долзарбдир.

Таълим - ижтимоий фаровонликнинг хал цилувчи омили. У умумий касбий маданиятни, жамиятни такомиллаштиришга царатилган, инсон ва фуцаронинг шаклланишини таъминлайди.

Бир томондан, узлуксиз таълими тизими жамият субъекти сифатида фан, маданият ва таълимнинг маркази булиб хизмат цилади. Ушбу тизимда етакчи урин университетларга берилади. Бошца томондан, касб-хунар таълими тизими ицтисодиёт субъекти хисобланади. У кадрлар тайёрлаш буйича давлат буюртмаларини бажариш учун давлат ресурсларидан фойдаланади ва миллий ицтисодиётнинг техник ривожланишининг кафолати хисобланади.

Шу сабабли, давлат таълим тизимининг ишлаш тамойилларини

ишлаб чицмоцда ва уни яратиш учун тегишли ресурсларни ажратмоцда. Таълим тизими фаолиятининг асосий цоидаларини номлаймиз.

- давлат таълим тизими фаолияти натижаларининг якуний истеъмолчиси (бу буюртмачи таълим тизимининг якуний махсулотига булган уз талабларини шакллантиради ва уларни уз манфаатларини цондириш нуцтаи назаридан бахолайди);

- таълим тизимининг марказий элементи (предмети) - бу таълим тизимининг амалий фаолияти натижасининг ташувчиси (вакили) сифатида иштирок этувчи шахс. Шу сабабли, таълим тизимининг барча фаолияти (уни жамият ва давлат томонидан талаб цилинадиган ходимга айлантириш орцали) йуналтирилган охирги элемент айнан уша;

- хар бир шахс, бир цатор холатлар туфайли, уз мацсади тугрисида шахсий тасаввурига эга булиб, маълум бир мехнат меъёрларини (биринчи навбатда узининг амалий фаолияти) амалга ошириш орцали жамиятда уз урнини белгилайди ва унга эришади: (статус, мацом). Шунинг учун у уз мехнати эвазига олинадиган эквивалентнинг максимал цийматига ва шунга мос равишда унинг сифатини оширишга цизицади. Бирор киши касбий мехнатни тегишли эквивалентга алмаштиришнинг энг юцори самарадорлигини таъминлайдиган шундай профессионал маълумотга эга булиши керак;

- шахс олий таълим тизимига уз талабларини цуяди ва бу талаблар давлатнинг олий таълим тизимига цуядиган талабларига мос келмаслиги мумкин. Шу билан бирга олий таълим тизимига цуйиладиган устувор талаблар билан боглиц савол тугилади. Шахссиз фаолият мумкин эмас ва талаб цилинадиган фаолият унинг мехнатининг маълум хажмини талаб цилади. Мехнат улчови узаро алоцадор субъектларнинг эхтиёжларини узаро цондиришга олиб келадиган мумкин булган алмашинув учун асос булиб хизмат цилади. Мехнат мураккаблиги даражасининг усиши одамга тацдим этиладиган таълим хизматлари шаклида тегишли мустахкамлашни талаб цилади. У, уз навбатида, давлат томонидан талаб цилинадиган иш хаци мицдорини яхшироц тулаш кераклигини хисобга олган холда,уз эхтиёжларига цараб хизматлардан фойдаланади ёки фойдаланмайди.

Бинобарин, олий таълим тизими икки томонлама позицияда: бир томондан, у давлат буюртмасини бажариши шарт, бошца томондан эса хар бир кишининг манфаатларига мос келиши керак. Шу мацсадда тизимнинг ишлаш принциплари белгиланади: унда ресурслар оцими шакллантирилади ва тацсимланади, иерархия яратилади ва тизим умуман ва алохида уцув муассасаси бошцарилади.

Х,ар бир уцув муассасаси куп жихатдан ноёбдир (худуд, ресурслар,

W*//----

узига хослик, имидж ва бошцалар). Шу билан бирга, барча уцув муассасалари ташци мухитда ишлайди, улар нафацат улар томонидан шакллантирилади, балки уларнинг ички хаётига хам ташци таъсир курсатади. Таълим муассасаси фаолиятига таъсир курсатадиган асосий омил - бу таълим муассасасининг умумий ицтисодий тизим билан узаро алоцаси ва узаро боглицлигини белгиловчи бозор.

Университетлар бир нечта махсулот турларини ишлаб чицарувчилардир: таълим хизматлари; илмий-техник махсулотлар; уцув ва услубий цулланмалар. Университет фаолиятида булишига царамасдан, цоида тарицасида, ушбу хизмат турларининг, спектрда, хизматларнинг барча турлари хал цилувчи ахамиятга эга. Агар уцув жараёнини абитуриентдан мутахассисни "тайёрлаш" учун мулжалланган ишлаб чицариш тури сифатида куриб чицсак, "мехнат предмети", "мехнат воситалари" ва бошца атрибутлар билан бир цаторда, таълим технологиялари ва умуман университетнинг самарадорлигини хисобга олиш керак.

Таълим муассасаси фаолиятини оптималлаштириш учун нафацат амалга оширилаётган тадбирлар самарадорлигини, балки унинг самарадорлигини хам улчаш ва бахолаш керак. Илмий адабиётларни урганиш шуни курсатадики, доктарантларни тайёрлаш сифатини бахолаш муаммоси жуда мураккаб. Ушбу муаммони хал цилмасдан, таълим тизимининг асосий мацсадига, давлатнинг кадрлар салохиятини шакллантиришга эришиб булмайди.

Мутахассислар узларининг афзалликлари ва камчиликларига эга булган "таълим сифати" ни аницлашнинг куплаб вариантларини таклиф цилишди, аммо бу ёки бошца усулда тасвирланган ходисанинг мохиятини акс эттиради.

Шуни ёдда тутиш керакки, "таълим сифати" тушунчаси таълим сифатига нисбатан торроц тушунчадир. Уцитиш сифати уцув жараёнининг бевосита натижасидир. Бу профессор-уцитувчилар малакаси даражасига, уцув-услубий таъминотга, моддий-техник базанинг холатига, талабаларнинг интеллектуал салохиятига ва бошцаларга боглиц. Таълим сифати цушимча хусусиятларни уз ичига олади, масалан, уцув юртлари битирувчиларига булган талаб, уларнинг мартаба даражаси, университетнинг ишлаб чицариш муносабатлари иш берувчилари нуцтаи назаридан бахолаш, шикоятларнинг мавжудлиги ёки йуцлигини хам хисобга олиш керак.

Бошца муаллифлар "Битирувчиларнинг таълим сифати" ни маълум бир билим ва куникма, ацлий, жисмоний ва ахлоций ривожланиш сифатида изохлайдилар, таълим муассасалари битирувчилари узларининг режалаштирилган мацсадларига мувофиц равишда

эришганлар.

Шунда таълим сифатини битирувчи - ёш мутахассиснинг белгиланган меъёрларга, маълум бир вацтда цабул цилинган мехнат бозори талабларига мувофицлиги сифатида аницлаш мумкин.

Мавжуд таърифларнинг маъноларини тахлил цилиш ''таълим сифати'' тоифасининг цуйидаги асосий хусусиятларини ажратиб курсатишимизга имкон беради:

- битирувчиларнинг билим ва куникмалари даражасини белгиланган стандартга мувофицлиги;

- университетлар фаолиятини хар томонлама бахолаш талаблари белгиланган стандартларга мувофицлиги;

- уцув жараёнининг турли иштирокчиларини (жамият, давлат, талабалар, иш берувчилар) талабларини цондириш даражаси.

Таълим сифати уцув жараёни сифатидан - таълим хизмати ва унинг натижаси сифати - битирувчини тайёрлашдан иборат. Бу икки томонлама таълим сифатининг ички ва ташци таркибий цисмлари уртасидаги тафовутда узини намоён цилади.

Таълим сифатининг ички таркибий цисмларига цуйидагилар киради:

- уцув жараёнининг шартлари;

- уцув жараёнини амалга ошириш сифати;

- уцув жараёни натижаларининг сифати;

- педагогика ва кадрлар сиёсати билан боглиц ички таркибий цисмлар.

Таълим сифатининг ташци таркибий цисмлари цуйидагилардан иборат:

- таълимнинг талабалар ва уларнинг ота-оналарининг таълим талабларига мувофицлиги;

- давлат таълим стандартларига мувофицлиги;

- олий таълимнинг гарови сифатида университет имиджи;

- замонавий мехнат бозори талабларига мувофицлиги.

Таълим сифатини бахолаш, биринчи навбатда, унинг мацсадларини аницлашни талаб цилади. Масалан, «Таълим тугрисида» ги цонун узлуксиз таълим фаолиятининг мацсади сифатида мактабгача таълим, умумий урта ва олий таълим асосидаги таълимни чуцурлаштириш ва кенгайтиришдаги шахснинг эхтиёжларини цондирадиган, тегишли даражадаги мутахассисларни тайёрлаш ва цайта тайёрлаш вазифасини белгилайди. Таълимнинг уцув фаолияти натижаларини истеъмолчиларнинг хусусиятлари ва талабларидан келиб чициб, олий маълумотли мутахассислар тайёрлашнинг цуйидаги мацсадларини ажратиш мумкин:

If*!----

1) уцув юртларининг фаолияти жамиятнинг мехнат ресурсларига булган эхтиёжларини цондириш учун зарур булган даражада мутахассисларни тайёрлашдан иборат булиши керак;

2) олий таълим тизими мехнат бозори талабларига жавоб берадиган билим ва куникмаларга эга булган, малакали мутахассисларни тайёрлашни таъминлаши керак;

3) Умуман, миллий таълим тизимидаги хар бир уцув муассасасининг самаралиишлашинитаъминлашучун,олиймаълумотлимутахассисларни тайёрлаш энг мацбул харажатлар билан амалга оширилиши керак.

Белгиланган мацсадларнинг хар бирига эришиш самарадорликни таъминлайди, ва бутун комплекс - олий таълим тизими ва хар бир университет фаолияти самарадорлигини таъминлайди. Олий таълим тизими фаолиятининг хусусиятлари мацсадларнинг иккиламчи хусусиятини белгилайди: ицтисодий ва ижтимоий. Юцорида санаб утилган мацсадлар аниц ицтисодий хусусиятга эга ва миллий ицтисодий тизимнинг барцарорлиги ва муваффациятли ишлашини белгилайди.

Олий уцув юртининг махсулотлари - бу фуцаролар, ташкилотлар, шунингдек, университет битирувчилари булган мутахассислар учун амалга оширилаётган уцув, илмий, маслахат ва ишлаб чицариш ишлари ва хизматлари натижасидир. Таълим муассасасининг мацсадларидан келиб чиццан холда, унинг асосий махсулоти ва натижаси уцитилган мутахассислардир. Шу муносабат билан, самарадорликнинг мазмуни мутахассисларни тайёрлаш сифати, унинг мутахассислиги ва унга булган талаб даражаси хацида бахслашиш мумкин.

Узбекистонда мамлакат ижтимоий ва ицтисодий тарацциётининг энг мухим шартларидан бири - жамият ривожи талабларига тула жавоб бера оладиган малакали мутахассисларни тайёрлашга царатилган мукаммал узлуксиз таълим тизими хисобланади.

Мактабгача таълим ташкилотлари узлуксиз таълим тизимида мухим урин тутади. У ерда таълим-тарбия олаётган тарбияланувчиларни мактабга тайёрлаш масаласи бугунги кунда уни янада такомиллаштириш зарурати юзага келганини курсатмоцда. Шу боис, болалар билан олиб бориладиган ишларини цайтадан куриб чициш, уларни онгли ва мустацил касб танлашга тайёрлаш бу масалага узини масъул деган ташкилотларнинг мухим вазифаларидан хисобланади.

Шу жихатдан цараганда, мактабгача ёшдаги болаларни касб-хунар танлашга тайёрлаш масаласига эътиборли булиш, уларнинг маълум бир касб-хунарга нисбатан булган лаёцат, мойиллик, ицтидор, истеъдод, цобилият, цизициш ва ацл-заковатига ахамият беришда ота-оналар, мактабгача таълим ташкилотларининг масъулиятини ошириш ва уларнинг ижтимоий хамкорлигини таъминлаш талаб этилади.

ER

Шунинг учун айни пайтда мактабгача таълим ташкилотларининг самарали фаолият юритиши ва юзага келган муаммоларни бартараф этиш учун унга замонавий усулларни татбиц цилиш зарурати пайдо булаяпти. Шундай инновацион усуллардан бири - кластердир.

Мазкур атама компьютер мудандислигида, мусица, таълим, астрономия, ицтисодиёт каби содаларда цулланилади ва вазифаси жидатидан бир-бирига боглиц ва бир "маржон"дек тизилган объектларга нисбатан цулланилади.

Бугунги кунда таълимда "кластер" тушунчаси фацат метод доирасида цулланиб келинган. Кластерни яхлит тизим сифатида таълимга жорий этиш масаласи илмий изланишлар ва тадцицотларни кутиб турибди.

Айрим олимлар назарияларида кластерлар (ицтисодиётда) - ишлаб чицарувчилар рацобат устунлигини оширишда юцори самарали булиб, уларнинг дудуддаги таълим, фан, технологик, ицтисодий ва бошца хизмат курсатувчи субъектлар фаолияти билан уйгунлашган тизими эканлиги таъкидланади.

Кластернинг амалий адамияти мамлакатлар, тармоцлар ва корхоналар ицтисодиёти рацобатбардошлигини ошириш ва юцори самарадорликка эришишни назарда тутади.

"Кластер" назарияси ривожланишидан унинг икки фундаментал тавсифини ажратиб курсатиш мумкин.

Биринчиси, кластерга уйгунлашган корхона ва фирмалар фаолияти аниц бир хил турдаги товарлар бозори билан боглиц булиши зарур. Бундай боглицлик вертикал (харид ва сотиш занжири) ва горизонтал (цушимча булимлар ва хизматлар, шунга кетадиган махсус сарфлар, технологиялар ёки институтлар ва бошца алоцалардан фойдаланиш) булади.

Иккинчиси - кластерлар географик яцин жойлашган узаро боглицликдаги корхоналар гуруди булиб, улар уртасидаги узаро ицтисодий-ижтимоий муносабатларни барцарорлашиши натижасида рацобатбардошликнинг ривожланиши, купроц цушимча цийматни яратишига ва бозорда сотилишига имкониятлар яратишдир.

Педагогикада кластер цуйидаги тушунчаларни англатади:

Уцув-ишлаб чицариш мажмуалари ёрдамида иш берувчи ва таълим муассасалари дамкорлиги.

Мактаб кластери: "Х,ар бир кластерда таянч мактаби педагогик дамкорлар (дамрод мактаблар), ижтимоий дамкорлар (олий таълим муассасалари, кутубхоналар, ОАВлар)га эга.

Касбий кластер: Кластер - бир-бирига боглиц булган таълимий, маданий, илмий, ижтимоий, технологик ва ишлаб чицариш ташкилотларни бирлаштирган маданий-тарбиявий тизимдир.

Таълим ва инновацион тадцицотлар (2021 йил №4) ISSN 2181-1709 (P)

er)----

Мактабгача таълим ташкилотларида кластер тизимини ташкил этиш ва тарбияланувчиларни мацсадли касбга йуналтириш:

МТТ юцори малакали кадрларга булган эдтиёжини янада тулицроц цондириш учун мацсадли тайёрлаш ташкиллаштирилади.

МТТ талабларига мувофиц уцув-ишлаб чицариш мажмуаларининг мацсадли уцув режаси, уцув фанлари, махсус курсларини шакллантиради.

Олий таълим муассасалари битирув имтидонларда ташкил этилган кенгашларида, аттестация комиссияларида, буш иш уринлари ярмаркаларида фаол цатнашади.

МТТ уз содалари буйича махсус лойидалар, стипендиялар дамда конкурсларни ташкиллаштиради.

Демак, мактабгача таълим тизими фаолиятига кластер тизимини жорий этиш учун цуйидагиларни амалга ошириш керак:

- МТТ буйича малака талаблари, уцув режалари ва дастурларини такомиллаштириш;

- тарбиячиларнинг касбий компетентлигини ривожлантириш учун зарур шарт-шароитларни яратиш;

- олий таълим муассасаларини битирган талабаларни таълимнинг кейинги босцичига ёки МТТ йуналтиришга кумаклашиш;

- МТТ дуцуц ва мажбуриятларини белгилаш;

- замонавий вариатив дарсликлар, уцув цулланмалар, электрон воситалар яратиш;

- амалий машгулотлар, МТТ сифатини ошириш учун мустадкам моддий-техник базани ташкил цилиш;

- хорижий тажрибалардан фойдаланиш;

- МТТ содасини жадон талаблари даражасида такомиллаштириш ва унинг сифат ва самарадорлигини таъминлаш;

- самарали молиявий-ицтисодий механизмларни жорий этиш;

- таълим муассасалари учун сифат менежменти тизимини яратиш;

- ногиронлиги бор болаларга МТТ таълим олиш имкониятини таъминлаш.

Кластерли тизим мактабгача таълим тизимини ривожлантириш ижтимоий содадаги меднат бозори ва таълим хизматлари бозори уртасида динамик мувозанатга эришишни талаб этади. Бунинг учун:

- мактабгача таълим тизимида истицболли меднат бозорининг эдтиёжларига царатилган инновацион тармоц инфратузилмасини яратиш;

- мактабгача таълим сифатини ошириш;

- ёш кадрлар оцимини ижтимоий содага йуналтириш керак.

Мазкур фикрлардан келиб чициб айтиш жоизки, мактабгача таълим

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

тизимида кластер тизимини жорий этиш цуйидаги натижаларга олиб келади:

[84 Education and innovative research 2021 y. №4

ISSN 2181-1717 (E) Образование и инновационные исследования (2021 год №4) fff^'^h, -

-МТТ малакавий ходимларга, ахборотларга ва таълим муассасаларига тугридан-тугри богланишлари сабабли мактабгача таълим самарадорлигини оширишга имкониятлар яратилади;

- таълим ва илмий-тадцицот марказлари янги илмий-услубий ишланмалар яратиши, уларни цисца муддатда МТТдан тажриба-синовдан утказиши, амалиётга жорий этиши учун шарт-шароитлар юзага келади;

- мактабгача таълимга рацобатбардош ёш кадрлар тайёрланади;

- МТТ.га тайёр махсулотлар ва хизматлар етказиб берилади.

Мактабгача таълим тизимида кластер тизимини жорий _этишнинг афзалликлари_

Максад Натижа

1 У^ув-тарбия жараёни мазмунини такомиллаштириш ва янгилаш Таълим, илм-фан ва ишлаб чи^ариш сохдларида янги билим ва технологияларни тар^атиш тизими яратилади, шунингдек, инновацион фаолият рагбатлантирилади, натижада инновацион мах,сулотнинг алохдда шакли яратилади

2 Мактабгача таълим сифати ва самарадорлигини такомиллаштириш У^ув-тарбия жараёнининг самарадорлиги ва сифати ошади

3 У^ув-тарбия жараёнида тарбияланувчиларга худуднинг эх,тиёж ва талабларига мос ^олда йуналтириш Жамиятнинг ижтимоий-и^тисодий э^тиёжларига ва мех,нат бозорининг талабларига мослаштириш таъминланади

4 У^ув-тарбия жараёнларини давлат ва жамоат ташкилотларининг ижтимоий хдмкорлигини таъминлаш Педагог-тарбияланувчилар давлат-хусусий сектор хдмкорлиги принципларига мувофи^ илмий-тад^и^от муассасалари ва МТТ ходимларининг таълим, илмий ва инновацион жараёнларида иштирок этади

5 У^ув-тарбия жараёнини замон талаблари асосида моддий-техник базасини яратиш Моддий ва ахборот ресурсларидан фойдаланиш самарадорлиги оширилади

.Таълим ва инновацион тадцицотлар (2021 йил №4)

1-й*)--

тадцицотлар ва инновацион фаолият фаоллашади

7 Амалий машгулотлар утказиш фаолиятини такомиллаштириш Малакали мутахассислар тайёрлаш учун зарур шарт-шароитлар яратилади

8 МТТ имкониятларидан фойдаланиш Турли даражалардаги уцув-услубий ва вариатив дастурларини тажриба-синовдан утказиш учун тажриба майдончалари шакллантирилади

9 Педагог-тарбиячиларнинг уцув-тарбия фаолиятини такомиллаштириш, уларга шароит яратиш Уцув-педагогик кадрларнинг ижодий салох,иятини ва услубий ютуцларини туплаш ва жамлаш, уларнинг ижодий ишлари учун цулай шарт-шароитлар яратилади

10 Уцув-тарбия жараённи доимий тарзда такомиллаштириб бориш кадрлар салох,ияти доимий равишда такомиллашиб боради, илмий ва педагогик мактаб фаолияти ривожланади, илмий ва педагогик анъаналарнинг купайиши таъминланади

11 Тарбияланувчилар учун цулай таълим-тарбия жараёнини ташкил этиш Тарбияланувчилар учун цулай уцув шароитлари шаклланиб, уларнинг талаб ва истаклари буйича таълимнинг оптимал даражаси оширилади, таълим хизматлари кенгаяди ва такомиллашади

12 Мактабгача таълим муассасалари уртасида узвийлик ва узлуксизликни таъминлаш Мактабгача таълимни бошцарув органлари билан ижтимоий хдмкорлик тизими яратилади

Мактабгача таълим кластери бу - уни ташкил этувчи ташкилотларнинг, уларнинг ижтимоий шериклигини жадал ривожлантиришни таъминлайдиган интеграцион механизмдир.

-

Шундай цилиб, мактабгача таълим кластери деб, бир-бирига боглиц булган таълимий, касбий, илмий, ижтимоий, технологик ва ишлаб чицариш ташкилотларини бир мацсад йулида бирлаштирган ва цатъий натижа берадиган таълим-тарбиявий тизимга айтилади.

Агар кластер тизими мактабгача тарбия тизимига татбиц этилса, цуйидаги манфаатларга эришиш мумкин:

Давлат манфаати - рацобатбардош кадр етишиб чицади, иш сифати яхшиланади, махсулот сифати ошади, миграция масалалари ижобий хал булади, ицтисодий усиш юзага келади.

Таълим муассасаси манфаати -таълим сифати ва самарадорлиги ошади, уцувчининг бандлиги таъминланади, Устоз-шогирд анъаналари ривожланади, соглом ижтимоий-психологик мухит шаклланади, уцувчиларнинг маънавий дунёцараши мустахкамланади.

Махалла манфаати - ёшлар бандлиги таъминланади, ишбилармонлик тарацций этади, якка тартибдаги тадбиркорлик фаолияти ривожланади.

Ота-оналар манфаати - ицтисодий барцарорлик, бандлик, турли хил оцимларга кириб кетишнинг олди олинади, цадриятлар тикланади, ота-онани хурмат цилиш, уларни цадрига етиш, мехр-оцибат, мехнатсеварлик, ватанпарварлик каби хусусиятлар ривожланади.

Тарбияланувчи манфаати - жамиятга керакли шахс булиб етишади, малакали мутахассисга айланади, цушимча даромад олиш имкониятига эга булади.

Мактабгача таълим ташкилотлари манфаати - моддий таъминот базаси кенгаяди, сифатли кадр тайёрланади, ишлаб чицариш, тадбиркорлик ривожланади, ицтисодий таъминот яхшиланади.

Х,озирги вацтда ривожланган мамлакатларда кластерли ёндашув турли сохаларни, шу жумладан таълимни ривожлантиришнинг энг самарали усулларидан бири хисобланади.

Кластер стратегияси рацобатбардошликни ошириш буйича давлат сиёсатининг энг талаб цилинадиган воситаларидан биридир.

Кластер ёндашуви педагогик жараёнда, яъни мактабгача таълим шартлари буйича, хали уз даражасида цулланилмаган.

Уцитувчиларнинг методик кластер орцали мактабгача таълимга тайёрлигини шакллантириш бу масала буйича тажрибани босцичма-босцич актуализация цилиш, фарцлаш, интеграциялашувини ва индивидуализациясини таъминлайди.

Кластер ёндашувнинг тасдицланиши: Муаллифнинг услубий ёндашуви синовдан утказилди ва уйда уцитиш асосида мактабгача таълимни ривожлантириш хацидаги умумлаштирилган материалларда уз самарадорлигини курсатди.

Дастлабки босцич: Бу дидактик гоялар ва технологик ёндашувларни

If*!----

узгартиришнинг самарали воситаси сифатида курсатилди.

Синергистик эффект - шахсий ва жамоат манфаатлари, шунингдек, услубий ечимларни бирлаштириш орцали уцитувчилар салодиятидан кенгроц фойдаланиш.

Маълумки, кластерларнинг 3 тури мавжуд:

1. Минтацавий кластерлар.

2. Вертикал кластерлар.

3. Горизонтал кластерлар.

Минтацавий кластерлар - бу маълум услубий муаммонинг иштиёци ёки намоён булиш даражасидаги тор амалиёт доирасидаги чекланган уюшмалар. Вертикал кластерлар - бу битта мактаб жараёнидаги уюшмалар. Занжир воситаси: талабалар, уцитувчилар, уцитувчилар, оилалар.

Горизонтал кластерлар - Х,ар хил содалар ва таълим ташкилотларини бирлаштириш.

Кластерларнинг асосий хусусияти: улар орасидаги мумкин булган фарцларга царамай, бу берилган вазифаларни амалга ошириш, умумий мацсадга эришиш, шунингдек, умумий услубий муаммоларни дал цилиш учун бир нечта алодида элементларни бир бутунга бирлаштиришдир.

Хулоса цилиб айтиш мумкинки, бугунги шиддат билан ривожланиш палласида рацобатбардош кадрларга эътибор дар цачонгидан кучайган. Узлуксиз таълимининг дастлабки босцичи булган мактабгача таълим тизимини замон талаблари даражасида ривожлантириш, унга кластер усулини жорий этиш кузланган мацсадга, натижага эришишнинг, муаммоларни бартараф этишнинг бирдан-бир йулидир.

Фойдаланилган адабиётлар:

1. Узбекистан Республикаси Президентининг 2018-йил 25-январдаги "Умумий урта, урта махсус ва касб-дунар таълими тизимини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисида"ги ПФ-5313-сон Фармони. www.lex.uz

2. Узбекистан Республикаси Вазирлар Мадкамасининг 2017-йил 24-октябрдаги "Умумий урта таълим муассасаларининг 10-11-синфлари уцувчиларига касбий таълим беришга ихтисослашган уцув-ишлаб чицариш мажмуаларини ташкил этиш чора-тадбирлари тугрисида"ги №868-сонли царори. www.lex.uz

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.