CC BY
0MAKTABGACHA TA'LIM TASHKILOTLARIDA TA'LIM-TARBIYA JARAYONINI REJALASHTIRISH
Mingeshova Gavhar Ismatovna
Qashqadaryo viloyati, Shahrisabz shahar, 3-DMTT direktori https://doi.org/10.5281/zenodo.11295413
Shaxsga yo'naltirilgan yondashuv asosida rejalashtirishga qo'yiladigan talablar, rejalashtirish tamoyillari.
Rejalashtirish - maktabgacha ta'lim tashkilotida tarbiyaviy ishlar mazmunining asosidir.
Pedagogik ish rejasi muayyan vazifalar, mazmuni, bolalar bilan muayyan vaqt davomida ishlash usullarini belgilaydi. Bu pedagogik jarayonni uyushgan xarakterga ega pedagog ishini maqsadli va samarali qiladi, bolalarni tarbiyalashda kattalarning vakolatlarini kuchaytiradi.
Rejalashtirish - pedagog ishining maqsadga muvofiqligi va barkamol tashkil etilishi sharoitida kichik ishlarning asirligidan, bir tomonlama va tarbiyalanuvchilarni rivojlantirish uchun ba'zi muhim vazifalarni bajarmaslikdan himoyadir. Bir so'z bilan aytganda, rejada pedagogning ta'lim jarayonidagi harakatlar ketma-ketligi algoritmi belgilanadi.
Rejalashtirish pedagogga yil, oy davomida dastur materiallarini teng ravishda taqsimlashga, uni o'z vaqtida tuzatishga, ortiqcha yuklamaslikka, shoshilishga yo'l qo'ymaydi. Reja ta'lim va tarbiya usullari, maqsadlari haqida oldindan o'ylashga yordam beradi. Reja tufayli pedagog bugun nima qilishni va qanday qilib ko'rgazmalar va materiallar ishlatilishini biladi.
Puxta ishlab chiqilgan ish rejasi aniqlikni keltirib chiqaradi, qiyinchiliklarni bartaraf etadi, vaqtni tejaydi, javobgarlikni oshiradi va ishni osonlashtiradi.
Reja shunchaki hisobot hujjati emas, undagi asosiy narsa ish qiymati, bolalar bilan bo'ladigan ishlarning mazmuni va shakllarini oldindan tanlash, ish vaqtidan foydalanish bo'yicha aniq ko'rsatmalardir.
Muvaffaqiyatli rejalashtirishning zaruriy sharti bu dasturni chuqur bilishdir.
Ammo, dasturni bilish muvaffaqiyatli rejalashtirishning yagona sharti emas. Pedagog o'z guruhining bolalarini yaxshi bilishi, o'rganishi va har bir bolani rivojlanish dinamikasini kuzatishi kerak.
Reja tuzishda pedagog birinchi navbatda quyidagilarga tayanadi:
S ilk va maktabgacha yoshdagi bolalarning rivojlanishiga qo'yiladigan davlat talablari;
S maktabgacha ta'lim tashkilotlari uchun "Ilk qadam"DO 'D.
S maktabgacha ta'lim tashkilotida ta'lim faoliyatini mavzuviy rejalashtirish (yosh guruhlari bo 'yicha).
"Maktabgacha ta'lim tashkilotida ta'lim faoliyatini mavzuviy rejalashtirish"da (yosh guruhlari bo'yicha) ta'lim jarayonini qurish oy, hafta mavzularidan kelib chiqadi. Mavzu, har qanday soha faoliyatining ma'lumoti sifatida, nafaqat ta'lim, balki hissiy-majoziy shaklda ham taqdim etiladi. Bola mavzuni turli bolalar faoliyatida (uyushgan ta'lim faoliyatida, o'yinda, rasm chizishda, qurish-yasashda, sahnalashtirishida va boshqalarda) "yashab o'tadi".
Mavzuni turli faoliyat turlarida amalga oshirish kattalarni yanada erkinroq pozitsiyaga -pedagog emas, balki sheriklik pozitsiyasiga, ya'ni ta'lim jarayonida shaxsga yo'naltirilgan yondashuvni tashkil etishga majbur qiladi. Bunday vaziyatda pedagogga "Loyihaviy faoliyat", "Muammoli ta'lim" va boshqa texnologiyalarda ishlash uchun ta'lim faoliyati mavzulari juda mos
keladi. Markazlashgan mavzuviy rejalashtirish umumiy madaniyat, ustozning ijodiy salohiyati va sezgirligiga juda katta talablar qo'yadi, ularsiz maktabgacha yoshdagi bolalar guruhida shaxsga yo'naltirilgan yondashuvni o'rnatish shunchaki mumkin emas.
Maktabgacha ta'lim tashkilotlari uchun "Ilk qadam" DO'D quyidagi ta'lim
yo'nalishlari bo'yicha o'quv faoliyatini tashkil qilishni nazarda tutadi:
S jismoniy rivojlanish va sog'lom turmush tarzini shakllantirish;
S ijtimoiy-hissiy rivojlanish;
S nutq, muloqot, o'qish va yozish ko'nikmalari;
S bilish (anglash) orqali rivojlanish;
S ijodiy rivojlanish.
Ta'lim va tarbiyaning mazmuni, bolalar hayotini tashkil etish shakllari bolaning har tomonlama barkamol rivojlanishi asosida pedagogik ta'sirning usullari rejada tanlangan va ko'rsatilgan bo'ladi.
Pedagogning ta'lim-tarbiya haftalik ish rejasi bolalar bilan ishlashda asosiy hujjat bo'lib, har kuni bolalarning barcha faoliyat turlari va ularning tegishli ish shakllarini rejalashtirishni ta'minlaydi. Ushbu hujjatsiz pedagog ishni boshlashga haqqi yo'q. Hujjatning maqsadi -rejalashtirilgan ta'lim va tarbiya maqsadlariga erishishga yordam berish. Reja - bu ta'lim jarayoni barcha ishtirokchilarining pedagogik faoliyati loyihasi.
Shaxsga yo'naltirilgan yondashuv asosida rejalashtirishga qo'yiladigan talablar
S Reja o'quv va shaxsiy rivojlanishga asoslangan bo'lishi kerak. Yo'naltirilgan yondashuv, uning maqsadi - har bir bolaning qulay va tabiiy rivojlanishidir.
S Reja ta'lim sohalarini birlashtirishgaasoslangan, guruh tarbiyalanuvchilariningyosh imkoniyatlari va boshqa xususiyatlariga muvofiq tuzilishi kerak.
S Reja maktabgacha yoshdagi bolalarning rivojlanishi bilan bevosita bog'liq bo'lgan kompetensiyalarni (bilim, ko'nikma) shakllantiradigan, tarbiyalanuvchilarningta'lim maqsadlari va vazifalarini amalga oshirishni rivojlantiradigan, ta'lim va tarbiya maqsadlarini birligini ta'minlaydigan bo'lishi kerak.
S Bolalar bilan tashkil etiladigan ta'lim jarayonini rejalashtirishda maktabgacha yoshdagi bolalar pedagogikasi psixologik-pedagogik asoslariga mos kelishi kerak.
Har bir yosh guruh uchun alohida reja tuziladi. Turli yosh guruhlari rejalaridagi asosiy farq -dastur materialining mazmunida, ish olib borish usullarida (ta'lim faoliyatining soni va davomiyligi, ta'lim usullari va boshqalar). Pedagoglar rejaci Pedagogik kengash tomonidan muhokama qilinib, tasdiqlangandan keyin mustaqil ravishda yozishning yagona shakli tanlanishi mumkin.
Rejalashtirish tamoyillari
S Maktabgacha yoshdagi bolalar uchun ochiq bo'lgan, asosan o'yinlar, bilim olish va tadqiqot faoliyati shakllarda rivojlanish ta'limi tamoyili.
S Ta'lim jarayonini mavzuviy tashkil etish tamoyili.
S Ta'lim-tarbiya va rivojlanish vazifalarining birlashish tamoyili (ta'lim-tarbiya vazifalari nafaqat tashkil etilgan ta'lim faoliyatida, balki kun davomidagi boshqa faoliyatlarda ham rejalashtiriladi).
S Pedagogik jarayonning davomiyligi va ayniqsa turli kun tartiblarni o'tkazish, sog'liqni saqlash va gigiyena talablariga muvofiqlikni hisobga olish.
S Yil fasli va ob-havo sharoitlarini hisobga olish. Ushbu tamoyil sayr, chiniqtirish va sog'lomlashtirish tadbirlari va ekologik ta'lim bo'yicha mashg'ulotlarni o'tkazishda amalga oshiriladi.
S Shaxsiy xususiyatlarni hisobga olish (bolaning fe'l-atvori, uning qiziqishlari, kuchli tomonlari va rivojlanishga muhtoj tomonlari, oilaviy madaniyati, ta'lim uslubi, uni pedagogik jarayonga jalb qilish usuli).
S Rejada ta'lim va mustaqilfaoliyatni muvaffaqiyatli almashtirish.
S Bolalarning rivojlanish darajasini hisobga olish (ta'limiy-o'yin jarayonlarida, individual faoliyatda, umumiy guruhlarda ishlashda).
S Ta'limiy ta'sirlarning muntazamligi, izchilligi va takrorlanishi (bitta o'yin bir necha bor rejalashtiriladi. Ammo vazifalar o'zgaradi va murakkablashadi: o'yinni tanishtirish, o'yin qoidalarini bilib olish, qoidalarga amal qilish, bolalarga do'stona munosabatni shakllantirish, qoidalarni murakkablashtirish, o'yin qoidalari to'g'risidagi bilimlarni mustahkamlash va hokazo).
S Rejalashtirilgan faoliyatning turtkisi.
S Har bir bolaning salohiyatini yuqori darajada ochilishiga targ'ib qiluvchi turli tadbirlarni rejalashtirish - bu shaxsga yo'naltirilgan yondashuv.
REFERENCES
1. Olimov Q.T, Li D.Ye, Mavlonov N.Sh, Technology of creation electronic textbooks on special disciplines for vocational education, J: Xalqaro ilmiy jurnal "Vestnik nauki" 2020-yil 23-fevral № 2 (23)
2. Kalmuratov T.N. Norboev A. EXPANSION OF THE NETWORK OF NON-PUBLIC PRESCHOOL EDUCATIONAL INSTITUTIONS ON THE BASIS OF PUBLICPRIVATE PARTNERSHIP: EXPERIENCE OF UZBEKISTAN. European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences Vol. 8 No. 8, 2020 Part III ISSN 2056-5852
3. F.R. Valiyeva Ensuring continuity in the traning of future professionals in the educatication system.// Europen Journal of Research and Reflection in Educational Sciences/ Volume 7 Number 6, 2019. ISSN 2056-5852
4. O'zbekiston Respublikasi Maktabgacha va maktab ta'limi vazirligi huzuridagi Maktabgacha ta'lim Agentligining 2023-yil 28-avgustdagi "Maktabgacha ta'lim tashkilotlari pedagoglarining ish hujjatlarini tasdiqlash to'g'risida"gi 99-sonli buyrug'i.
5. Grosheva I.V., Olimov K.T., Nazarova V.A, Djanpeisova G.E., Mikailova U.T., Kenjabaeva D.A., Gulyamova N.B., Miftaeva N.A. "Kuzatish va baholash". T.:2020-y.
