Научная статья на тему 'МАКТАБГА ЎТИШ ЁШИДАГИ БОЛАЛАРДА ОИЛАВИЙ АДРИЯТЛАР, УРФ-ОДАТЛАР ОРҚАЛИ ҚАДРИЯТЛИ МУНОСАБАТЛАРИНИ ШАКЛЛНАТИРИШ ЙЎЛЛАРИ'

МАКТАБГА ЎТИШ ЁШИДАГИ БОЛАЛАРДА ОИЛАВИЙ АДРИЯТЛАР, УРФ-ОДАТЛАР ОРҚАЛИ ҚАДРИЯТЛИ МУНОСАБАТЛАРИНИ ШАКЛЛНАТИРИШ ЙЎЛЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

103
14
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
оила / ота-она бола тарбиячи-педагог методика / муҳит / урф-одатлар оилавий байрамлар / қадриятли муносабат. / family / parents / child-rearing methodology / environment / traditions / family holidays / valuable attitude.

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Акбар Эшқуватович Хўжақулов

Мактабга ўтиш ѐшидаги болаларда оилавий қадриятлар, урф-одатлар орқали қадриятли муносабатларини шакллнатириш йўллари болалар ва отаоналарнинг қизиқишларига қараб Оила намунаси бола оила тўғрисидаги билимларни, ўз оиласи мисолида кўрадиган тасаввурларнинг бола онгида акс этиши. Оила намунасини дастлабки шакллантириш ўз оиласидаги муносабатлар, шахслараро муносабатларнинг хусусиятлари, оилавий қадриятлар, урф-одатлар, оилавий байрамларда иштирок этиш, йўллари ҳақида фикр-мулоҳазалар юритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Family values in children of pre-school age, ways to form valuable relationships through traditions. Depending on the interests of children and parents. Preliminary formation of the family model reflected on the relationship in the family, the characteristics of interpersonal relationships, family values, traditions, participation in family celebrations, ways.

Текст научной работы на тему «МАКТАБГА ЎТИШ ЁШИДАГИ БОЛАЛАРДА ОИЛАВИЙ АДРИЯТЛАР, УРФ-ОДАТЛАР ОРҚАЛИ ҚАДРИЯТЛИ МУНОСАБАТЛАРИНИ ШАКЛЛНАТИРИШ ЙЎЛЛАРИ»

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-1158-1162

МАКТАБГА УТИШ ЁШИДАГИ БОЛАЛАРДА ОИЛАВИЙ АДРИЯТЛАР, УРФ-ОДАТЛАР ОР^АЛИ ЦАДРИЯТЛИ МУНОСАБАТЛАРИНИ ШАКЛЛНАТИРИШ ЙУЛЛАРИ

Акбар Эшкуватович Хужакулов

Карши давлат университети укитувчиси xoj aqulov82@mail .ru

АННОТАЦИЯ

Мактабга утиш ёшидаги болаларда оилавий кадриятлар, урф-одатлар оркали кадриятли муносабатларини шакллнатириш йуллари болалар ва ота-оналарнинг кизикишларига караб Оила намунаси - бола оила тугрисидаги билимларни, уз оиласи мисолида курадиган тасаввурларнинг бола онгида акс этиши. Оила намунасини дастлабки шакллантириш уз оиласидаги муносабатлар, шахслараро муносабатларнинг хусусиятлари, оилавий кадриятлар, урф-одатлар, оилавий байрамларда иштирок этиш, йуллари хдкида фикр-мулох,азалар юритилган.

Таянч сузлар: оила, ота-она бола тарбиячи-педагог методика, му^ит, урф-одатлар оилавий байрамлар, кадриятли муносабат.

ABSTRACT

Family values in children of pre-school age, ways to form valuable relationships through traditions. Depending on the interests of children and parents. Preliminary formation of the family model reflected on the relationship in the family, the characteristics of interpersonal relationships, family values, traditions, participation in family celebrations, ways.

Keywords: family, parents, child-rearing methodology, environment, traditions, family holidays, valuable attitude.

КИРИШ

Табиийки, тарбия жараёни тарбиячининг шахсий намунасига, узини тутишига, тарбиячиларга булган муносабатига, дунёкарашига, ишчанлик сифатларига ва обрусига бевосита богликдир. Маълумки, купчилик тарбияланувчилар учун тарбиячи-педагог обруси мутлакдир, улар унга барча жихдтлардан таклид килишга тайёрдирлар. Качонки тарбиячи-педагог уз

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-1158-1162

шахсий намунаси, обруси билан тизимли ва изчил таъсир курсата борса, шундагина ижобий намуна кучи орта боради. Шу билан бирга, тарбияланувчилар педагогнинг сузи билан иши уртасида фарк йуклигига ишонч хосил килсалар, хамда у барчага хайрихох ва тенг муносабатда булишини сезсалар унинг ижобий таъсир кучи усиб боради.

Педагогик адабиётлардан яна бири - мунозара методидир, у шахс онгини шакллантирувчи метод хисобланади. Мазкур метод тарбияланувчиларни кизиктирувчи кандайдир мавзу устида бевосита кдзгин бахс юритиш оркали амалга оширилади. Мунозара шу билан эътиборлики, кадриятли муносабат, мотивлар фикрлар тукнашуви, турли нуктаи назарларни таккослаш натижасида шакллантирилади. Ушбу метод мураккаб хисобланиб, ундан асосан бошлангич синфларда ва ундан кейинги таълим жараёнида фойдаланилади. МТТда эса мазкур методдан масалан, кадриятли муносабат ва одоб-ахлок мавзусидаги сухбатларда фойдаланиш мумкин.

Шундай килиб, педагогик жараённинг реал шарт-шароитида тарбия методлари мураккаб ва бир-бирига карама-карши, зиддиятли холатларда узини намоён этади. Бу ерда алохида мантикий воситалар эмас, балки бир-бирига мувофик равишда ташкил этилган тизим хал этувчи ахамият касб этади. Албатта, тарбия жараёнининг кандайдир аник боскичида у ёки бу метод купрок ёки камрок тадбик этилиб, айри холда кулланилиши мумкин. Лекин, мос бошка методларга таянмасдан, улар билан биргаликда богланмасдан тарбия жараёни олиб борилса, у уз ахамиятини йукотади ва кузланган максад сари харакат секинлашади.

АДАБИЁТЛАР ТА^ЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Оила намунаси - бола оила тугрисидаги билимларни, уз оиласи мисолида курадиган тасаввурларнинг бола онгида акс этиши. Оила намунасини дастлабки шакллантириш уз оиласидаги муносабатлар, шахслараро муносабатларнинг хусусиятлари, оилавий кадриятлар, урф-одатлар, оилавий байрамларда иштирок этиш, мехнат фаолиятида катнашиш ва шу кабилар оркали содир булади.

Мактабга утиш ёшидаги болаларда оила образи икки куринишда булиши мумкин: биринчиси, бадиий адабиётлар, мультфильм ва шунга ухшашларга асосан шакллланадиган идеал оила образи булса, иккинчиси уз оиласидаги хис-туйгулари билан боглик булади. Бола кандай шароитда тарбияланади,

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-1158-1162

унинг оиласи кандай йул тутади, бу узининг келажакдаги оиласининг умидларини шакллантириш учун асосдир, шунинг учун болаларга тугри хулк -атвор, ота-оналар уртасидаги яхши муносабатлар намунасини бериш жуда мухимдир. Оила узининг кадрият йуналиши, шахслараро муносабатларнинг узига хос хусусиятлари, бутун хаёт тарзи тугридан-тугри ёки билвосита, купрок ёки озрок даражада болани келажакдаги оилавий хаётига тайёрлайди. Оила ва МТТнинг биргаликдаги харакатлари мактабгача ёшдаги болаларда оиланинг ижобий имиджини шакллантиришга таъсир килиши мумкин. Мактабгача ёшдаги болаларнинг доимо ёш, индивидуал хусусиятларини хисобга олиш керак. Мактабгача ёшдаги болаларнинг узига хослиги хакида кискача айтганда, беихтиёр эътиборни, киска муддатли кизикишларни таъкидлаш керак булади, бунда уйин асосан боланинг ривожланишини белгилайдиган етакчи фаолиятдир.Шунинг учун болалар билан ишлашда машгулотларга хиссий оханг берадиган ва шу билан болаларнинг кизикишини куллаб-кувватлайдиган уйин техникасидан фойдаланиш керак.

Ушбу йуналишда педагог-тарбиячининг болалар билан ишлаш шакллари куйидагича булиши мумкин:

- якка тартибдаги ва гурухда сухбатлар. Сухбат - асосида дастлабки маълумотларни туплаш методидир. Ушбу метод, маълум коидаларга риоя килган холда, утмиш ва хозирги вокеалар, баркарор мойилликлар, баъзи харакатларнинг мотивлари ва субъектив холатлар тугрисидаги кузатувлардагидан кам булмаган ишончли маълумотларни олишга имкон беради. Мазкур методдан фойдаланиш санъати - кандай сурашни, кандай саволларни беришни, олинган жавобларга кандай ишонч хосил килишни аниклашни билишдир. Сухбат сурокка айланмаслиги жуда мухим, чунки бу холатда унинг самарадорлиги пасаяди.

МУХ,ОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

^икоялар тузиш, репортажлар (савол-жавоблар окшоми, иш жойидан репортаж, севимли онаси хакидаги хикоялар тузиш ва шу кабилар);

- Такдимотлар ва видеоларни куриш;

-Уйин фаолияти (дидактик уйинлар, уйин машгулотлари, уйин дарслари). Дидактик уйин - куп томонли, мураккаб педагогик ходиса: бу мактабгача ёшдаги болаларни укитишнинг уйин усули ва машгулот шакли, мустакил уйин фаолияти ва бола шахсини хар томонлама тарбиялаш воситасидир.

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-1158-1162

- Нуткий билиш фаолияти (тематик машгулотлар, бадиий адабиётларни укиш); фаолият махсулдорлиги ("Менинг оилам" мавзусида расм чизиш, онасига гулдаста ясаш, барча оила аъзолари учун карточкалар тайёрлаш ва бошкалар);

- Ота-она бурчагини дизайни билан шугулланиш. МТТда ота-оналар бурчаги - бу ота-оналар билан мулокот килишнинг яхши методидир. Х,ар бир педагог-тарбиячи ота-оналар билан богланиши учун хар кандай имкониятдан фойдаланиши жуда мухимдир. Ахир, ота-оналар уз фарзандларининг ютуклари хакида мунтазам равишда билиб боришлари, машгулотлар ва бошка тадбирлар хакида маълумот олишлари, болаларни тарбиялаш буйича яхши маслахатларни олишлари мумкин.

- Оилавий байрамларни ташкиллаштириш. Оилавий байрамлар - болалар хаётидаги алохида кунларни, кувонч ва хиссий кутаринкиликни уз ичига олади, хар бир бола учун ёкимли совгаларни ва дустлар билан очик мулокотга имкон беради. Оилавий байрамларни утказишдан максад - ота-оналарнинг болаларни байрамда имкони борича жалб килиш зарурлигини тушунишларидир.

-Оилавий альбом. "Менинг оилам" фотоальбомини яратиш - оиланинг шиори жамоавий булиб танланган. Х,аёт коидалари, альбомни шакли (китоб, глобус, гуллар ва бошкалар). Оила аъзоларининг хар бирига алохида фотосуръатлар, савол-жавобларни жойлаштириш учун алохида сахифа ажратилади.

- Муайян оиланинг кадриятлар тизимини, авлоддан-авлодга утиб келаётган анъаналарни тушунишнинг самарали воситаси булган оилавий музейларни яратиш. Бундай музейни ташкил этиш хакли равишда катталар (оила аъзолари, педагоглар) ва болаларнинг нафакат уз оиласининг, балки бутун жамиятнинг маданий меросини урганиш ва ривожлантириш билан боглик булган таълимий ва ижодий манфаатларини кондиришга каратилган биргаликдаги фаолият шакли сифатида куриб чикилиши мумкин.

Оила музейи фаолиятининг принциплари: кургазмалилик, ишончлилик, музей майдонидаги фаолиятнинг психологик кулайлиги ва хавфсизлиги, болалар богчасида ва оилада таълим-тарбияни мувофиклаштириш ва бошкалар.

ХУЛОСА

Хулоса килиб айтганда, МТТда оиланинг урни, кариндошлик тизими хакида бошлангич, аммо элементар хабардор килишга, уларнинг оила аъзоси

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-1158-1162

сифатидаги урнини аниклашга имкон беради. Мактабгача ёшдаги болаларда оила образини шакллантириш буйича педагог-тарбиячининг турли хил иш шакллари болалар ва ота-оналарнинг кизикишларига караб энг оптималини танлашга имкон беради.

REFERENCES

1. Шадиев Р.Д.,Ибрагимова Г, Набиев И Современное дошкольное образование и инновационная деятельность. Бюллетень науки и практики — Bulletin Of Science and Practice (scientific journal) №4 2018. p-457-460. DOI: 10.5281/zenodo.399225

2. Khujakulov A.E. The formation of value relations to the family pre-school as psycho-pedagogical problem. European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences Vol. 7 No. 2, 2019

3. Рожков, М.И. Воспитание толерантности у школьников: учеб.-метод. пособие/ М.И. Рожков, Л.В. Байбородова, М.А. Ковальчук - Ярославль: Академия развития. - 2003. -191 с.

4. Хужакулов А.Э. МТТ тарбияланувчиларининг оилага кадриятли муносабатини шакллантиришда таълим-тарбия жараёни субъектларининг роли хамда уларнинг тамойиллари Педагогика ва психологияда инновациялар махсус сон журнали Тошкент, 2020. 62-67- бетлар

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.