Научная статья на тему 'МАКТАБ ЁШИДАГИ ЎҚУВЧИЛАРНИНГ ПОРТЛАШ ҚОБИЛИЯТ КЎРСАТКИЧЛАРИ ОРҚАЛИ СПОРТ ТУРЛАРИГА ЙЎНАЛТИРИШ'

МАКТАБ ЁШИДАГИ ЎҚУВЧИЛАРНИНГ ПОРТЛАШ ҚОБИЛИЯТ КЎРСАТКИЧЛАРИ ОРҚАЛИ СПОРТ ТУРЛАРИГА ЙЎНАЛТИРИШ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

CC BY
14
3
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
мактаб / ўқувчи қизлар / вертикал сакраш / портлаш қобилият / ривожлантириш / ўлчаш / динамика. / школа / школьницы / вертикальный прыжок / взрывная способность / развитие / измерение / динамика.

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Зохид Гаппарович Гаппаров, Жавлон Мавлонбоевич Иштаев, Отабек Хамиджонович Хасанов

Мазкур мақолада мактаб ѐшидаги спорт билан шуғулланмайдиган ўқувчиларида портлаш қобилиятини СПОРК мосламаси ѐрдамида ривожлантириш ва ѐш кўрсаткичлари бўйича меъѐрлар ишлаб чиқишни экспериментал асосланган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по наукам о Земле и смежным экологическим наукам , автор научной работы — Зохид Гаппарович Гаппаров, Жавлон Мавлонбоевич Иштаев, Отабек Хамиджонович Хасанов

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

В основу данной статьи положено экспериментальное развитие взрывных способностей у школьников, не занимающихся спортом, с помощью прибора СПОРК и разработка нормативов возрастных показателей.

Текст научной работы на тему «МАКТАБ ЁШИДАГИ ЎҚУВЧИЛАРНИНГ ПОРТЛАШ ҚОБИЛИЯТ КЎРСАТКИЧЛАРИ ОРҚАЛИ СПОРТ ТУРЛАРИГА ЙЎНАЛТИРИШ»

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 11 |November, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |

www.carjis.org

DOI: 10.24412/2181-2454-2022-11-495-500

МАКТАБ ЁШИДАГИ УЦУВЧИЛАРНИНГ ПОРТЛАШ ЦОБИЛИЯТ КУРСАТКИЧЛАРИ ОР^АЛИ СПОРТ ТУРЛАРИГА ЙУНАЛТИРИШ

Зохид Гаппарович Гаппаров

педагогика фанлари номзоди, профессор

Жавлон Мавлонбоевич Иштаев

Педагогика фанлари буйича фалсафа доктори,(PhD) доцент

Отабек Хамиджонович Хасанов

Педагогика фанлари буйича фалсафа доктори,(PhD)

АННОТАЦИЯ

Мазкур маколада мактаб ёшидаги спорт билан шугулланмайдиган укувчиларида портлаш кобилиятини СПОРК мосламаси ёрдамида ривожлантириш ва ёш курсаткичлари буйича меъёрлар ишлаб чикишни экспериментал асосланган.

Калит сузлар: мактаб, укувчи кизлар, вертикал сакраш, портлаш кобилият, ривожлантириш, улчаш, динамика.

АННОТАЦИЯ

В основу данной статьи положено экспериментальное развитие взрывных способностей у школьников, не занимающихся спортом, с помощью прибора СПОРК и разработка нормативов возрастных показателей.

Ключевые слова: школа, школьницы, вертикальный прыжок, взрывная способность, развитие, измерение, динамика.

ABSTRACT

This article is based experimentally on the development of explosive ability in school-age students who are not involved in sports with the help of the SPORK device and the development of standards for age indicators.

Keywords: school, schoolgirls, vertical jump, explosive ability, development, measurement, dynamics.

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 11 |November, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |

www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-11-495-500

Республикамизда сунги йилларда жисмоний тарбия ва оммавий спортни ривожлантириш сохасида олиб борилаётган максадли тизимларнинг шаклланиши, ёшларга берилаётган эътибор, оммавий спорт турларини ривожлантиришга каратилган бир канча фармон ва карорлар ишлаб чикилиб ушбу сохани тартибга солишда меъёрий асос хисобланмокда. "Мактабда укитиш методикаси узгармаса, таълим сифати хам, мазмуни хам, мухит хам узгармайди"1 мактаб укувчиларнинг кобилиятини юзага чикариш, буш вактини мазмунли ташкил этишга каратилган беш мухим ташаббус доирасида тугараклар фаолиятини янада ривожлантириш, уларни зарур восита ва жихозлар билан тулик таъминлашда фаол жисмоний тарбия машгулотларисиз деярли эришиб булмаслиги бугунги кунда ихтисослаштирилган мактаблар уртасида соглом ракобат мухитини шакллантириш, жисмоний тайёргарлигини мониторинг килиш механизмларини ишлаб чикиш, спорт мактабларида укувчиларнинг кизикишига оид спорт йуналишлари тармогини кенгайтиришда узига хос ахамият касб этади.

Узбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 30 октябрдаги ПФ-6099-сон "Соглом турмуш тарзини кенг татбик этиш ва оммавий спортни янада ривожлантириш чора тадбирлари тугрисида"ги фармони, 2021 йил 16 июндаги П^-5148-сон "Жисмоний тайёргарлик даражаси" спорт синовлари ва мезонлари, 2022 йил 14 мартдаги П^-162-сон "Бокс буйича Баходир Жалолов спорт махорати мактабини ташкил этиш чора-тадбирлари тугрисида", ва П^ -163-сон "Гимнастика буйича Оксана Чусовитина спорт махорати мактабини ташкил этиш чора-тадбирлари тугрисида", 2020 йил 6 ноябрдаги П^-4884-сон "Таълим-тарбия тизимини янада такомиллаштиришга оид кушимча чора-тадбирлар тугрисида", 2017 йил 3 июндаги П^-3031-сон "Жисмоний тарбия ва оммавий спортни янада ривожлантириш чора-тадбирлари тугрисида"ги карорлари ва Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2019 йил 13 февралдаги 118-сон "2019 - 2023 йиллар даврида Узбекистон республикасида жисмоний тарбия ва оммавий спортни ривожлантириш консепсиясини тасдиклаш тугрисида" ги карорлари мазкур сохага тегишли бошка меъёрий-хукукий хужжатларда белгиланган вазифаларни амалга оширишда ушбу диссертация тадкикоти муайян даражада хизмат килади.

Мактаб ёшидаги укувчиларнинг портлаш кобилият курсаткичларини инобатга олган холда спорт турларига йуналтириш имконияти урганилган.

'Sh.M.Mirziyoyevning talim-tarbiya tizimini takomillashtirish, ilm-fan sohasi rivojini jadallashtirish masalalari muhokamasi bo'yicha videoselektor yig'ilishidagi nutqidan. 30.10.2021yil. Gazeta.uz

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 11 |November, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |

www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-11-495-500

Портлаш кобилиятни ривожланганлик даражасига караб спорт турларига йуналтириш максадга мувофик булар экан. Спорт турларини 5 та гурухга буллган холда турли тавсиялар бериш мумкин масалан:

1-Жадвал

Портлаш кобилиятининг спорт турлари буйича таксимоти

Т/р Спорт турлари Портлаш кобилият курсаткичлар

1-гурух Спорт гимнастика, акробатика, огир атлетика, енгил атлетикадаги сакрашлар ва киска масофага югурувчилар Энг юкори 75

2-гурух Спорт уйинлари (баскетбол, волейбол, футбол, гандбол, регби ва бошкалар) Юкори 70

3- гурух Бокс, курашнинг барча турлари, киличбозлик урта 65

4-гурух Енгил атлетика узок масофага югуриш, ва улоктиришлар сузиш, велоспорт, эшкак эшиш ва бошкалар Уртачадан пастрок 60

5-гурух Бадиий гимнастика, Ук отиш, шахмат, шашка, Паст 50-55

Портлаш кобилият курсаткичлари умумий уртача максимал курсаткич сифатида кабул килиш мумкин.

Олинган натижалар илмий жихатданкараганда портлаш кобилият бу малум бир мускул ёки органнинг иши эмас балки яхлит шахснинг хоссаси сифатида караш максадга мувофик булар экан.

Кобилият масаласи турлича мунозараларга сабаб булсада спортда портлаш кобилият ривожланишдан тухтаган ва ривожланиб булган деган фикрлар уз исботини топмайди. Спортчиларга шароит ва мухитни яратиб берилса шунга хос тарзда ички ундовчи куч мотивация уйготилса спортчининг натижалари доим усишда давом этади.

"СПОРК" мосламасида машкланиш укувчиларни икки оёкдан канчалик баландга сакрашини устириш оркали уларда портлаш кобилиятини шакллантирилса, нафакат жисмоний тарбия дарсларидаги меъёрларни самарали топширишга, балки тезкор куч талаб этадиган спорт турларини эгаллашга хам замин яратади. Бу эса уз навбатида болаларнинг соглом булиб вояга етишига хамда улар уртасидаги вертикал сакраш ракобатини кучайтиради. Укувчиларда

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 11 |November, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |

www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-11-495-500

ёшлик чогидан ушбу кобилият ривожлантирилса катта спортга ёки юкори спорт махоратига эришиши осонлашади.

Спортчининг портлаш кобилиятини ривожлантиришда С.Л.Рубинштейн, Б.М.Теплов, Д.Н.Шадриковларнинг кобилият ва кобилиятни ривожлантириш, О.А.Конопкиннинг сенсомоторикани ривожлантиришда онгли уз-узини бошкариш механизми хакидаги консепсияларига, П.К.Анохиннинг кайта информацияси, Д.Н.Узнадзенинг Установка таълимотларига асосланиб, спортчиларда портлаш кобилиятини ривожлантириш методологияси яратилди. Ушбу методология ишлаб чикилган "СПОРК" мосламасида уз аксини топган.

Мактаб ёшидаги спортчиларнинг портлаш кобилиятининг курсаткичлари 2700 нафар спортчиларнинг умумий уртача курсаткичлари олинди. Синфлар буйича киз бола спортчиларда 20 сантиметрдан 39,3 сантиметргача, угил болаларда 19,5 дан 48 смгача эканлиги аникланди. 1-синфдан 11- синфгача портлаш кобилият курсаткичларининг динамикаси тулкинсимон шаклда ривожланаиши спортчи укувчилари орасида спорт машгулотлар жараёнида 19,3 см, угил болаларда 28,5 смгача усиши кузатилди.

Мактаб ёшидаги укувчиларда портлаш кобилият курсаткичлар ёш даврлар буйича тахлили шуни курсатдики. Бошлангич синфда ва юкори синфларда портлаш кобилият курсаткичлари бошлангич синфда 5,9 сантиметр, юкори синфларда 1,7 сантиметр усиш даражаси бироз суст эканлиги ва урта синфларда эса портлаш кобилият курсаткичлари 11,3 сантиметр нисбатан кескин ривожланиши аникланди. Демак айнан портлаш кобилиятни 11-12-ёшдан 15-16 ёш оралдигида ривожлантириш максадга мувофик булар экан.

Мактаб ёшидаги спортчиларнинг портлаш кобилияти 1 ой давомида СПОРК мосламасида машклантирилди. Тадкикот бошида ва охирида оддий реакция натижалари хам текширилди. Бир ойлик экспериментдан сунг портлаш кобилияти 4 сантиметргача усганлигини хамда оддий реакция натижалари бир ой ичида максимал 15 сигмагача кискарганлигини куришимиз мумкин. Демак портлаш кобилият курсаткичлари билан оддий реакция натижалари орасида кучли статистик богланиш борлиги корреляция коэфиценти r=0,89 натижалари тасдиклайди.

Мактаб укувчиларида портлаш кобилиятни ривожлантиришнинг "Жисмоний тайёргарлик даражаси" меъёрларини топширишга таъсирини урганиш учун олиб борилган педагогик тадкикот натижаларидан куйидаги хулосага келиш мумкин. "Жисмоний тайёргарлик даражаси" меъёрлари

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 11 |November, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |

www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-11-495-500

орасидан танлаб олинган 4 та тест натижалари Турган жойдан узунликка сакраш (см.), 30 сония давомида арконда сакрашлар сони (марта), Югуриб келиб баландликка сакраш (см.), Югуриб келиб узунликка сакраш (см.) назорат гурухининг тадкикот якунида олинган натижалари бошидагига нисбатан усганлиги ахамиятлилик даражада эмас.(Р>0,05); тажриба гурухининг 4 та тест натижаларининг барчасида тадкикот охирида бошидагига нисбатан ишончлилик даражаси юкори эканлиги аникланди. (P<0,001);

1. Портлаш кобилият курсаткичлари худудлар кесимида бошлангич синфларда тогли худудларда ва урта синфларда деярли бир хил ва юкори синфларда шахар худудларида яхши ривожланганлигини экспериментлар жараёнида кузатилди.

2. Мактаб ёшидаги укувчиларнинг портлаш кобилиятини улчаш ва ривожлантириш оркали уларнинг турли спорт турларига педагогик ва психологик имкониятларни хисобга олиб спорт турларига йуналтириш илмий асосланди.

REFERENCES

1. Омуруллаева, М. Х. (2021). Значение развития взрывной способности у школьников (на примере 10-11 классов). in молодёжь, наука, инновации: актуальные вопросы современности (pp. 110-112).

2. Иштаев, Ж. М., Арзикулов, М. У., & Омуруллаева, М. Х. (2021). Мактаб укувчиларида портлаш кобилиятини табакалаштирилган динамикасини урганиш. Fan-Sportga, (3), 42-43.

3. Gapparov, Z. &Ishtayev, J. M., (2022). Development of explosive ability in schoolchildren (on the example of 10-11 grades). Eurasian Journal of Law, Finance and Applied Sciences, 2(2), 56-59.;

4. Ishtayev, J. M., Abdullayev, B. B., Xasanova, N. R., & Toshpo'Latov, A. A. (2022). Effectiveness of the new developed sports and health program in sports gymnastics in the preparation of 3-7 year old boys. Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS), 2(3), 94-99.

5. Иштаев, Ж. М. (2022). Мактаб ёшидаги кизларнинг портлаш кобилият курсаткичлари ва уларнинг тахлили (1-11 синфлар мисолида). Fan-Sportga, (1), 46-48.

6. Ishtaev, J. M. (2022). Psychological training to improve the technical and tactical skills of wrestlers. ijodkor o'qituvchi, 2(19), 338-340..

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 11 |November, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |

www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-11-495-500

7. Ёкубова, Д. М., & Усманова, Ш. Ш. (2021). ТАЛАБАЛАРДА СТЕСС ^ОЛАТИ ВА УНИ БАРТАРАФ ЭТИШ ЙУЛЛАРИ. Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS), 1(3), 207-211.

8. Ёкубова, Д. М., & Усманова, Ш. Ш. (2022). БОГЧА ЁШИДАГИ БОЛАЛАРДА БИЛИШ ЖАРАЁНЛАРИНИНГ РИВОЖЛАНИШИ. Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS), 2(3), 155-161.

9. Усманова, Ш. Ш., & Ёкубова, Д. М. (2022). ДЕВИАНТ ХУЛИЛИ У^УВЧИЛАР БИЛАН ИШЛАШДА ПСИХОКОРРЕКЦИОН ИШЛАРНИНГ НАТИЖАЛАРИ. Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS), 2(3), 170-175.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.