Научная статья на тему 'МАКТАБ ЎҚУВЧИЛАРИНИНГ ТАЪЛИМ ТИЗИМИДА ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯНИНГ ИЗЧИЛЛИГИ'

МАКТАБ ЎҚУВЧИЛАРИНИНГ ТАЪЛИМ ТИЗИМИДА ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯНИНГ ИЗЧИЛЛИГИ Текст научной статьи по специальности «Науки о здоровье»

CC BY
64
2
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Fan-Sportga
Область наук
Ключевые слова
МАКТАБ ЎқУВЧИЛАРИ / ИЗЧИЛ УСЛУБИЯТ / ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯ СОғЛОМЛАШТИРИШ ИШЛАРИ / ЖИСМОНИЙ РИВОЖЛАНИШ / ҲАРАКАТ ТАЙЁРГАРЛИГИ / ИННОВАЦИОН ТЕҲНОЛОГИЯ ПЕДАГОГИК ТАЖРИБА

Аннотация научной статьи по наукам о здоровье, автор научной работы — Ўразова М.Ю.

Мақолада мактаб ўқувчилари билан олиб бораладиган жисмоний тарбия соғломлаштириш ишлари услубияти, болаларнинг жисмоний ҳолатини такомиллаштиришга йўналтирилган йиллик педагогик тажриба болалар ривожланиши ва ҳаракат тайёргарлигини баҳолашнинг тажрибада асосланган даражаси кўрсаткичлари ёритиб берилган.В статье раскрывается методика физкультурно оздоровительных занятий со школьниками, анализ результатов педагогического эксперимента, направленного на улучшение физического состояния детей, экспериментально обоснованной школы по оценке физического развития и двигательной подготовленности мальчиков в возрасте 7-8 лет.The article reveals the methodology for conducting physical education and health work with schoolchildren, analysis of the results of a pedagogical experiment aimed at improving the physical status of children, an experimentally substantiated school for assessing the physical development and motor fitness of boys aged 7-8 years.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «МАКТАБ ЎҚУВЧИЛАРИНИНГ ТАЪЛИМ ТИЗИМИДА ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯНИНГ ИЗЧИЛЛИГИ»

Жисмоний тарбия ва спортнинг тиббий-биологик ва ижтимоий-психологик асослари Медико-биологические и социально-психолгические основы физической культуры и спорта

п

Я Л* у

йШ

Муаллиф билан ботланиш учун:

muborakorazova@gmail.com

Мустакил изланувчи М.Ю. УРАЗОВА1

Узбекистан давлат жисмоний тарбия ва спорт университети Чирчик шахри, Узбекистон

МАКТАБ УЦУВЧИЛАРИНИНГ ТАЪЛИМ ТИЗИМИДА ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯНИНГ ИЗЧИЛЛИГИ

Аннотация

Annotation

со см о см

со

го га t

0

Q. W

1

В статье раскрывается методика физкультурно-оздоровительных занятий со школьниками, анализ результатов педагогического эксперимента, направленного на улучшение физического состояния детей, экспериментально обоснованной школы по оценке физического развития и двигательной подготовленности мальчиков в возрасте 7-8 лет.

Ключевые слова: методика преемственности школьников, физкультурно-оздоровительная работа, физическое развитие, двигательная готовность, инновационные педагогические технологии.

Маколада мактаб укувчилари билан олиб бораладиган жисмоний тарбия-соглом-лаштириш ишлари услубияти, болаларнинг жисмоний ^олатини такомиллаштиришга йуналтирилган йиллик педагогик тажриба болалар ривожланиши ва ^аракат тайёргарлигини ба^олашнинг тажрибада асосланган даражаси курсаткичлари ёритиб берилган.

Калит сузлар: мактабуцувчилари, изчил услубият, жисмоний тарбия-согломлаштириш ишлари, жисмоний ривожланиш, царакат тайёргарлиги, инновацион технология педагогик тажриба.

The article reveals the methodology for conducting physical education and health work with schoolchildren, analysis of the results of a pedagogical experiment aimed at improving the physical status of children, an experimentally substantiated school for assessing the physical development and motor fitness of boys aged 7-8 years.

Key words: schoolchildren successive methodology, physical culture and health work, physical development, motor fitness, innovative pedagogical technologies.

Долзарблиги. Бугунги кунда таълим тизимидаги энг долзарб муаммолардан бири таълим сифатини ошириш хисоблади. Ушбу муаммонинг хал этилиши таълим мазмунини замонавийлаштириш, таълим жараёнини ташкил килишда педагогик технология-ларни оптималлаштириш билан боглик. Махаллий ва хорижий илмий-услубий адабиётлардаги мактаб таълим тизимидан жисмоний тарбия тизимининг дастур-меъёрий асосларини ишлаб чикиш ва такомиллаштиришга доир илмий тадкикотлар утказилма-ганлигини аниклашга имкон берди. Сунгги йилларда таълим сохасини ислох килишга, хусусан таълимнинг барча бугинлари узлуксизлиги хамда изчиллигини таъминлашга, тизимга инновацион педагогик техно-логияларни жорий этишга жиддий эътибор каратил-мода. Мактаб таълим муассасалари ва умумтаълим мактабларида кичик ёшдаги болалар билан олиб бориладиган жисмоний тарбия-согломлаштириш ишларининг инновацион технологиялардан педогогик тажрибаларни асослаш ва амалиётга жорий этиш дол-зарб хисобланади. Адабиётлардан маълумки, мактаб укувчиларни бу борадаги тажрибалар утказилмаган. Бунинг хаммаси мактаб укувчилари билан олиб бориладиган жисмоний тарбия-согломлаштириш ишларини ташкил килишда инновацион педагогик технологияларнинг кулланилишини тажрибада текшириш ва илмларни юзага чикаришдан иборат. Ушбу ёш гурухларидаги болаларнинг жисмоний ри-вожланиши ва харакат тайёргарлигини аниклаш хамда уларнинг жисмоний кобилиятларини тарбиялашнинг

самарали воситалари, шакллари ва услубларини таж-рибада аникланди.

Тадкикотнинг максади мактаб укувчиларини жисмоний тарбиялашнинг давлат таълим стандарт-лари буйича илмий-назарий тахлил этишдан иборат.

Тадкикот усуллари. Тадкикот давомида куй-идаги тадкикот услубларидан фойдаланилди: Махсус илмий-услубий адабиётларнинг тахлили, анкета суровнома, педагогик кузатув ва педагогик назорат:

а) педагогик назоратдаги текширувлар; б) машгу-лот фаолиятини эксперт бахолаш, Педагогик тажриба, Пульсеметрия, Математик- статистик услублар.

Тадкикот натижаларининг мухокамаси. Мактаб укувчиларини мактаб таълим тизимида укишга тай-ёрлаш боскичида жисмоний тарбиянинг изчиллигини аниклаш максадида педагогик тажриба утказилди. Педагогик тажриба 2022-2023 укув йилинг сентябрь-май ойлари даврида олиб борилди. Педагогик тажрибада иккита ёш гурухи буйича назорат ва таж-риба гурухлари (46 нафар бола) ташкил килинди. Таж-риба гурухларидаги болалар ушбу таълим тизимида катта педагогик тажрибага эга булган укитувчилар рахбарлигида, 2-синф укувчилари эса биз томонимиз-дан ишлаб чикилган услубият асосида жисмоний тар-бия мутахассислиги маълумотига эга булган укитувчи рахбарлигида шугулланишди. Тана узунлигининг дастлабки антропометрик курсаткичларининг киёсий динамикаси текширилаётган 7-8 ёшгача булган даврда болаларда тана узунлиги 121,8 см.га ошганлиги ва

Медико-биологические и социально-психолгические основы физической культуры и спорта

фарки 1,8% ни ташкил килганлигини куринди. Тана огирлиги курсаткичлари 7 ёшдаги болаларда уртача 19,2 кг.га тенг булди, бунда 8 ёшдаги мактаб укувчи-ларида ушбу натижа 1,5 кг (7,3%) дан куп булди. 12

ёшдаги болалар тезлик имкониятлари буйича яъни 10 м.га югуришда 7 ёшдаги болалардан 6,7% га устун булдилар, бирок 30 м.га югуришда узиб кетиб, 10,5% га устунликка эга булдилар (1-жадвалга каранг).

1-жадвал

7-8 ёшли мактаб уцувчиларининг педагогик тажриба давомидаги жисмоний холат курсаткичларининг циёсий тахлили

Курсаткичлар Гурухлар Фарк

Укувчилар 7 ёш (п=24) Укувчилар 8 ёш (п=22)

х 8 х 8 %

Тана узунлиги (см) 120,6 5,3 122,8 5,3 2,2 1,8

Тана огирлиги (кг) 19,2 4,8 20,7 4,8 1,5 7,3

10 м.га югуриш (сония) 2,9 0,3 3,0 0,3 0,1 6,7

30 м.га югуриш 8,6 0,6 7,7 0,6 0,9 10,5

Турган жойдан узунликка сакраш 98,8 6,8 105,4 6,8 6,6 6,3

Тупни узокликка улоктириш 9,6 1,1 11,2 2,1 1,6 14,3

Турган жойдан узунликка сакраш тести ёрдами-да бахоланадиган тезлик-куч имкониятлари мактаб укувчиларда уртача 98,8 см натижа кайд этди. Теннис тупини узокка улоктириш мактаб укувчиларда нати-жаси 9,6 м.ни ташкил этди. Биринчи синф укувчи-лари улардан 1,6 м.га узиб кетишди, яъни уларнинг натижаси 14,3% га тенг булди. Тажриба давомида укув йили бошида олинган натижаларнинг изчилли-гини аниклаш максадида утказилган жисмоний холат курсаткичларининг киёсий тахлили шуни аниклаб бердики, текширилаётган болалар контингенти жисмоний талабидан олдин коникарли даражадаги харакат тайёргарлиги билан ифодаланган. 8-9 ёшдаги болаларга педагогик таъсир самарадорлиги, уларда жисмоний сифатларнинг ривожланиши ва харакат амалларига иштиёк самарадорлигини аниклаш, уки-тиш жараёнида машклантирувчи самарани таъмин-лаш максадида биз томонимизган ишлаб чикилган машклар бажарилишига караб таксимланди. Улар алохида укув вазифаларига айлантирилиб, уларнинг кетма-кет бажарилиши жисмоний сифатларни устувор ривожлантиришга ва айни пайтда харакат малакала-рини шакллантиришга ёрдам берди. Уларнинг сама-радорлиги ишлаб чикилган вазифаларнинг кетма-кет бажарилиши билан эришилди. Агар болалар аввалги машкни ёмон узлаштирган булсалар, кейинги укув вазифасини бажаришга киришиш каътиян такикланди ва тартибга солинди. Х,аракат малакасининг шаклла-ниш муддатларини тенглаштириш укув жараёнини

индивидуаллаштириш тамойилига асосан таъмин-ланди. Мактаб ёшидаги болалар билан утказиладиган 45 дакика давом этувчи машгулотлар сингари, 8 ёшда-ги болаларнинг жисмоний тарбия дарслари умумий кабул килинган схема буйича ташкил этилиб, асосий кисмдан иборат булди. Болаларнинг хамма бажарган машгулотларнинг соддалаштирилган услуби буйича турли хил укув вазифаларини бажаришди, бу ерда машгулотлар жойида болаларнинг жисмоний имко-ниятларига мос келадиган турли ва хил спорт жихоз-ларида бажаришди.

Аввал болаларга хар бир "бекат"да бажариладиган машклар хамда уларнинг утиш тартиби тушунтирилди ва намойиш килинди, шундан укувчилар орасидан сардорлари бошчилигида машкларни бажаришга ки-ришдилар. Х,ар бир "бекат"да ишлаш вакти ихтиёрий тарзда олдинги йилдаги вазифаларга караб аникланди ва уртача 3-4 дакикани ташкил килди. Машгулотни олиб бораётган педагог буйруги билан булинмалар жойларини алмаштириб турдилар. Бир "бекат"дан иккинчисига утишда машкларнинг кетма-кетлиги харакатда иштирок этаётган асосий мушаклар гу-рухи хамда тезлик-куч, чакконлик, куч, мувозанатни ривожлантиришга йуналтирилган юкламаларнинг хусусиятларига караб узгартирилиб турилди. Асосий педагагогик тажрибани утказиш давомида дастур материалини утиш мобайинида болаларда жамоавий харакатланиш малакалари шаклланиб борди. Агар тажриба бошида миллий харакатли уйинларни утка-

№3-2023

www.fansports.uz

79

Медико-биологические и социально-психолгические основы физической культуры и спорта

зишда болалар уларни индивидуал босиб утиш жараё-ни кизиктирган булса, кейинчалик болалар аста-секин курашишни тушуниб етдилар ва унга кизика бошла-дилар. Уларнинг хатоларини аниклаб, узлари учун харакатларни окилона бажариш усулларини танлаб олишни ургандилар. Ишлаб чикилган дастур асосида утазиладиган барча тажрибавий машгулотлар машгу-лотларнинг мотор зичлиги буйича бахоланди, уртача 68-77% ни ташкил килди. Бунда ЮКС кейинги дарс бошланишидан олдин 90-95% га тикланиб улгурди. Ишлаб чикилган тажриба дастурига мувофик мактаб укувчилари билан утказилган машгулотлар тахлили унинг юкори самарадорлигини аниклаб берди ва кенг жорий этиш учун тавсия килинди. Йиллик педагогик тажрибани утказиш давомида олинган натижаларнинг тахлили шуни курсатдики, 7 ва 8 ёшдаги тажриба гурухи болаларининг тажриба натижалари яхши булди . 60 м.га югуришдаги тезлик имкониятлари натижалари йиллик утиш циклида ишончли тарзда

3,4% дан 6,6% гача усиб борди. Х,ар югуришда ушбу ёш гурухидаги болаларда натижаларнинг шундай усиб бориши, яъни 4,5% га яхшиланиши аникланди. Уму-мий эгилувчанликни бахолаётиб, педагогик тажриба якунида 7 ёшдаги болаларда усиш 24,1%, иккинчи синф укувчиларида усиш 25,0% ни ташкил килганли-ги аникланди. Умумий эгилувчанлик учун берилган тестда натижаларнинг узгариши назорат гурухлари вакилларида 2,3% ни ташкил этди. Умумтаълим муассасалари учун жисмоний тарбия буйича давлат таълим стандардларининг барча меъёрлари учун учта даражани (юкори, урта, паст) инобатга олган холда ишлаб чикилган (2-жадвалларга каранг). Тошкент шахар Учтепа туманидаги 283-умумтаълим мактаби-нинг етакчи жисмоний тарбия укитувчилари амалиёти шуни курсатадики, мактаб укувчилари жисмоний тарбия дарси бу болаларнинг узлаштирилган ёндашув услубиятини такомиллаштириш хамда педагогик жа-раёнга тузатишлар киритиш имконини беради.

2-жадвал

7--8 ёшли мактаб уцувчиларининг педагогик тажриба давомидаги жисмоний холат курсаткичларининг киёсий тахлили

Курсаткичлар 7 ёшдаги укувчилар(н=22) Фарк% 8 ёшдаги укувчилар (н=22) Фарк%

Тажриба бошида Тажриба охирида Тажриба бошида Тажриба охирида

х 8 х 8 х 8 х 8

Тана узунлиги (метр) 120,6 5,3 121,8 4,5 1,0 122,8 5,3 124,1 4,2 0,6

Тана огирлиги (кг) 19,2 4,8 22,9 2,1 9,7 20,7 4,8 23,3 2,4 2,7

10 м. га югуриш (сония) 2,9 0,3 2,9 0,1 3,4 3,0 0,3 2,8 0,2 0,0

30м.га югуриш (сония) 8,6 0,6 6,4 0,2 4,5 7,7 0,6 6,4 0,5 1,5

Турган жойдан узунликка сакраш (метр) 98,8 6,8 110,2 4,3 4,4 105,4 6,8 115,7 5,2 1,6

Тупни узокликка улоктириш (метр) 9,6 1,1 15,6 1,8 18,2 11,2 2,1 17,4 1,8 3,0

Хулоса. Бошлангич тайёргарлик боскичида ёш укувчиларнинг морфо-физиологик холатини купинча эътиборга олмай, меъёрланмаган хажмдаги жисмоний ва техник тайёргарлик воситаларидан нотугри фой-даланиш натижасида энди шугулланишни бошлаган болаларнинг организмида зурикиш ва айрим патало-гик холатларга олиб келаётганини ва спортга булган кизикишнинг йуколишига сабаб булаётганлиги аникланди. Тажриба давомида олинган натижалар асосида таълим жараёнида 7-8 ёшлардаги укувчи-ларнинг жисмоний курсаткичлари ишлаб чикилди,

улар болаларнинг харакат имкониятларини педагогик тестлаш натижаларининг ишончлилигини таъминлаш, улар тайёргарликини тезкор-кучи сифатлари утказила-диган жисмоний тарбия-согломлаштириш ишларига тузатишлар киритиш имконини берди.

Адабиётлар:

1. Усманходжаев Т.С., Мелиев К., Нуриддинова М., Олимов А. Мактаб таълим муассасаларида жисмоний тарбия. Укув-амалий кул-ланма. Чирчик 2019-159 б.

2. Абдуллаев Х. "Жисмоний тарбия назарияси ва услубияти". ФарFона. 2001. - 129 б.

3. Саломов Р.С "Жисмоний тарбия назаряси ва амалиёти". Ташкент 2005-125 б.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.