Научная статья на тему 'МАКТАБГАЧА ЁШДАГИ БОЛАЛАРНИ ЖИСМОНИЙ ҚОБИЛИЯТЛАРИНИ ҲАРАКАТЛИ ЎЙИНЛАР ОРҚАЛИ РИВОЖЛАНТИШ'

МАКТАБГАЧА ЁШДАГИ БОЛАЛАРНИ ЖИСМОНИЙ ҚОБИЛИЯТЛАРИНИ ҲАРАКАТЛИ ЎЙИНЛАР ОРҚАЛИ РИВОЖЛАНТИШ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
934
71
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Fan-Sportga
Область наук
Ключевые слова
ТАЪЛИМ ТИЗИМИДА / СОғЛОМ ТУРМУШ / ЖИСМОНИЙ ФАОЛЛИКЛАР / ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯСИ

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Aрипова В.Б., Епифанова Е.С., Нуралиевa Ў.Ш.

Ушбу мақолада мактабгача таълим тизимида бутун дунё олимларининг илмий қарашларида болаларни жисмонан соғлом ривожлантириш, айниқса, глобализация даврида кичкинтойларни уяли алоқа воситалари (виртуал олам) дан эътиборини тортган ҳолда фаол жисмоний ҳаётга чорлаш, соғлом турмуш тарзини олиб бориш, ёш авлоднинг жисмоний тарбияси, жисмоний тайёргарлигини ва жисмоний сифатларини ошириш ва жисмоний тарбиясининг асосий вазифаси ҳам уларни эрта таълимга йўналтириш ва жисмоний фаолликларини таъминлашдан иборат.В данной статье ученые всего мира рассуждают о развитии физически здоровых детей в системе дошкольного образования, особенно в эпоху глобализации.Основная задача физического воспитания дошкольного образования состоит также в том, чтобы направить их на раннее обучение и обеспечить их физическая активность.In this article, scientists from all over the world discuss the development of physically healthy children in the system of preschool education, especially in the era of globalization. The main task of physical education and physical education is also to direct them to early learning and ensure their physical activity.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «МАКТАБГАЧА ЁШДАГИ БОЛАЛАРНИ ЖИСМОНИЙ ҚОБИЛИЯТЛАРИНИ ҲАРАКАТЛИ ЎЙИНЛАР ОРҚАЛИ РИВОЖЛАНТИШ»

Детско-юношеский спорт

Мустакил изланувчи В.Б. АРИПОВА1 Мустакил изланувчи Е.С. ЕПИФАНОВА1

Укитувчи

У.Ш. НУРАЛИЕВА2

Узбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университети, Чирчик шахри, Узбекистон 2Карши давлат университети, Карши шахри, Узбекистон

Муаллиф билан богланиш учун:

vasila@gmail.com

МАКТАБГАЧА ЁШДАГИ БОААААРНИ ЖИСМОНИЙ ЦОБИАИЯТААРИНИ ХДРАКАТАИ УЙИНААР ОРЦААИ РИВОЖААНТИШ

Аннотация

Annotation

В данной статье ученые всего мира рассуждают о развитии физически здоровых детей в системе дошкольного образования, особенно в эпоху глоба-лизации.Основная задача физического воспитания дошкольного образования состоит также в том, чтобы направить их на раннее обучение и обеспечить их физическая активность.

Ключевые слова: в системе образования, глобализация, здоровый образ жизни, двигательная активность, физическое воспитание.

Ушбу маколада мактабгача таълим тизимида бутун дунё олимларининг илмий карашларида болаларни жисмонан соглом ривожлантириш, айникса, глобализация даврида кичкинтойларни уяли алока воситалари (виртуал олам) дан эътиборини тортган ^олда фаол жисмоний ^аётга чорлаш, соглом турмуш тарзини олиб бориш, ёш авлоднинг жисмоний тарбияси, жисмоний тайёргарлигини ва жисмоний сифатларини ошириш ва жисмоний тарбиясининг асосий вазифаси х,ам уларни эрта таълимга йуналтириш ва жисмоний фаолликларини таъминлашдан иборат.

Калит сузлар: таълим тизимида, глобализация, соглом турмуш, жисмоний фаолликлар, жисмоний тарбияси.

In this article, scientists from all over the world discuss the development of physically healthy children in the system of preschool education, especially in the era of globalization. The main task of physical education and physical education is also to direct them to early learning and ensure their physical activity.

Key words: in the education system, globalization, healthy lifestyle, physical activity, physical education.

CM О CM OD

ГО

га t

0 ü w

1

Долзарблиги. Жахон таълим тизимида пандемия шароитида масофадан туриб таълим бериш шакли амалга оширилиши билан, оилада болаларни жисмоний фаолликка йуналтириш баробарида, уларда жисмоний тарбиянинг асосий шаклларини амалга оширишга эътибор кучайтириш лозимлиги намоён булмокда. Мактабгача таълим тизимини ривожлантириш тугилгандан мактабгача булган ёшдаги болаларнинг жисмоний фаоллигини ошириш, жисмоний кобилиятларини ривожлантириш муаммоларини хал этиш учун янги усулларни яратиш, мактабгача ва бошлангич таълим ташки-лотларида жисмоний тарбия буйича Педагогик -Коучинг (замонавий педагогик хамкорлик усули) тизимини жорий этиш, оилада ёш ота-оналарнинг фарзандларига эрта таълим беришларини таъмин-ловчи (early learning sistemy) тизимларини йулга куйиш каби мухим масалаларни ечиш вазифалари ва методологияларини ишлаб чикиш зарурияти билан богликдир.

Тадкикотнинг максади: Х,аракатли уйин-лардан фойдаланиш оркали мактабгача ёшдаги болаларнинг жисмоний кобилиятларини ривож-лантиришни педагогик тажрибада асослаш.

Тадкикотнинг вазифалари:

мактабгача ёшидаги болаларнинг жисмоний кобилиятларини ривожлантириш муаммолари ва

жисмонии таиёргарлик даражасини аниклаш;

мактабгача ёшдаги болаларда жисмоний ко-билиятларнинг ёшга оид ривожланиш хусусият-ларини урганиш ва асосий харакат турларининг ёш гурухларига мувофик аниклаш;

мактабгача ёшдаги болаларнинг жисмоний кобилиятларини ривожлантиришда харакатли уйинларни куллаш самарадорлигини тажрибада асослаш;

мактабгача таълим ташкилотларида тарбияла-нувчиларни харакатли уйинларга ургатиш буйича ишлаб чикилган "Кувнок уйинлар" дастури ва харакатли уйинлар мажмуасини амалиётга татбик этиш;

Тадкикотнинг усуллари: илмий-услубий ада-биёт маълумотлари буйича муаммонинг холатини урганиш ва тахлил килиш; мактабгача ёшдаги бо-лалар жисмоний тарбиясининг илгор тажрибала-рини тахлил килиш ва умумлаштириш; педагогик кузатув ва педагогик тажриба, анкета-суровнома, сухбат, антропометрия, пульсометрия, математик статистика усуллари.

Тадкикотнинг илмий янгилиги куйидаги-лардан иборат:

мактабгача ёшдаги болаларнинг жисмоний ри-вожланиши, фаоллиги ва жисмоний тайёргарлик даражаси (чакконлик, эгилувчанлик, тезкорлик-

Детско-юношеский спорт

ка йуналтирилган) махсус машклар ёрдамида аникланган;

мактабгача ёшдаги болаларнинг жисмоний кобилиятларини ривожлантиришда асосий хара-кат турлари илк ва мактабгача ёшдаги болалар ривожланишига куйиладиган давлат талаблари асосида аникланган;

мактабгача ёшдаги болаларнинг жисмоний ко-билиятларини ривожланишга харакатли уйинлар таъсири урганиб чикилиб, педагогик тажрибада асослаб берилган;

мактабгача таълим ташкилоти тарбияланувчи-ларининг жисмоний кобилиятларини ривожланти-ришга каратилган харакатли уйинларга ургатиш буйича "Кувнок уйинлар" дастури ишлаб чикилди ва амалиётга татбик этилган.

Тадкикотнинг амалий натижалари куйида-гилардан иборат: Мактабгача ёшдаги болалар-да жисмоний кобилиятларни ривожлантириш мактабгача таълим ташкилотларида биз томо-нимиздан ишлаб чикилган "Кувнок уйинлар" дастури оркали болалар билан жисмоний тарбия машгулотларини ва уйинларни ташкил килишда кулланилиши шунингдек, ишлаб чикилган ил-мий-назарий материаллар, жисмоний кобилият-ларни ривожлантириш буйича илмий ва амалий тавсиялардан мактабгача таълим тизимида, мак-табгача таълим ташкилотлари учун жисмоний тарбия буйича тадбирлар ишланмаларни ишлаб чикишда фойдаланиши билан изохланади. Кичик, урта, катта ва мактабгача тайёрлов гурухлари бо-лалари учун жисмоний тарбиянинг уйин дастури ишлаб чикилди, унинг таълим ва тарбия жараёни-га татбик этиш буйича илмий-методологик асос белгилаб берилди.

Асосий харакат турлари буйича белгилаб берилган таквимий режа мактабгача ёшдаги бо-лаларнинг жисмоний кобилиятларини ривожлан-тириш буйича тажрибада синовдан утказилди.

"Кувнок уйинлар" дастурини самарадорлиги амалиётда аникланиб таълим жараёнига йунал-тирилди.

Тадкикот натижаларининг ишончлилиги ишда кулланилган ёндашув, мактабгача таълим ташки-лотларида жисмоний согломлаштириш, жисмоний тарбия машгулотлари назарияси ва услубияти сохасидаги хорижий хамда республикамиз олимларининг фикр-мулохазарига асосланган; тадкикот вазифаларига мос узаро бир-бирини тулдириб борувчи тадкикот услублари кулланил-ган; тахлил ва тадкикот вазифалари сон ва сифат жихатдан таъминланган; тажриба-синов ишла-рида олинган натижалар, математик-статистик

тахлил услублари ёрдамида кайта ишлаб чикил-ган, натижалар ваколатли тузилмалар томонидан тасдикланган.

Тадкикот натижаларининг илмий ахамияти шундаки, тадкикот жараёнида олинган маълумот-лар болаларнинг жисмоний кобилиятларни ри-вожлантиришда мактабгача ёшдаги болаларнинг жисмоний тарбия машгулот жараёнини ташкил килиш ва утказиш, жисмоний кобилиятлари ри-вожланишдан ортда колаётган болаларнинг хара-кат фаоллигини ошириш муаммоларига тегишли мактабгача таълимда жисмоний тарбия назарияси ва услубияти фани мазмунини бойитади хамда кенгайтиради.

Тадкикот натижаларининг амалий ахамияти шундан иборатки, улар жисмоний кобилиятлари ривожланишдан ортда колаётган болалар билан олиб бориладиган машгулотларни такомиллашти-риш, махсус жисмоний машклар билан узок вакт шугулланишни ташкил килиш, укув кулланмалар ишлаб чикиш ва МТТ (мактабгача таълим тизими) даги жисмоний тарбия тарбиячисининг касбий фаолияти давомида касбий компетентлигини ри-вожлантириш учун хизмат килади.

Мактабгача ёшдаги болаларнинг жисмоний кобилиятларини харакатли уйинлар оркали ри-вожлантириш буйича утказилган тажрибалар асосида:

мактабгача ёшдаги болаларда жисмоний ко-билиятларини ривожлантиришга йуналтирилган харакатли уйинлар методикаси «Кувнок уйинлар» дастури "Жисмоний тарбия ва спорт (Гимнастика)" укув кулланмасида баён этилган (Узбекистан Республикаси туризм ва спорт вазирлигининг 2021 йил 29 июлдаги 03-17-02-3354-сонли маълумотно-маси). Натижада мактабгача ёшдаги болаларнинг жисмоний кобилиятлари 10,5%га яхшиланган;

мактабгача ёшдаги болаларда жисмоний ко-билиятларини ривожлантиришга йуналтирилган асосий харакат турлари учун ишлаб чикилган таквимий режа "Жисмоний тарбия ва спорт (Гимнастика)" укув кулланмасида баён килинган (Узбекистон Республикаси туризм ва спорт вазир-лигининг 2021 йил 29 июлдаги 03-17-02-3354-сон-ли маълумотномаси). Натижада жисмоний тарбия машгулотлари самарадорлиги 15% га ошишига эришилган;

мактабгача ёшдаги болаларнинг жисмоний ривожланиши ва жисмоний кобилиятларини оши-ришга йуналтирилган харакатли уйинлар мажмуа-сида ёритилган (Узбекистон Республикаси туризм ва спорт вазирлигининг 2021 йил 29 июлдаги 03-17-02-3354-сонли маълумотномаси). Натижада

см о см оо

го га

0 ^

ю

1

с го

Детско-юношеский спорт

мактабгача ёшдаги болаларнинг жисмонан риво-жланиши буйича ривожланиш хариталаридаги кузатувлар даражаси 10.5% га узгарган;

кичик, урта, катта ва мактабгача тайёрлов гу-рухлари болаларининг жисмоний кобилиятларини ривожлантиришга йуналтириган жисмония тарбия машгулотлари таркибий кисмлари "Жисмоний тарбия ва спорт (Гимнастика)" укув кулланмасида баён килинган (Узбекистон Республикаси туризм ва спорт вазирлигининг 2021 йил 29 июлдаги 03-17-02-3354-сонли маълумотномаси). Натижада Учтепа тумани жисмоний тарбия йуналиши буйи-ча ишларни ташкил этиш уртача 10% га ошишига эришилган.

"Мактабгача ёшдаги болаларни жисмоний кобилиятларини ривожлаништиришда кувнок уйинлар дастурининг таъсири" деб номланган учинчи бобида, мактабгача ёшдаги болаларнинг харакат фаоллигини ошириш, соглигини мус-тахкамлаш, жисмоний кобилиятларини ривож-лантириш, жисмоний тайёргарлик даражасини яхшилашга йуналтирилганг харакатли уйинлар ва уйин машкларига ургатиш буйича педагоглар фаолиятига узгартиришлар киритиш максадига ишлаб чикилган "Кувнок уйинлар" дастурига кура машгулотлар жараёнини ташкил этиш ва унинг тузилмаси ва мазмунини акс эттирувчи тахлилий материаллар келтирилган.

1-жадвал

Кувноц уйинлар дастурининг 9 ойлик машгулот тузилмаси (тайёрлов гурухи6-7 ёш)

СМ

о

см 00

го га

0 ^

Ю

1

№ Ой Жисмоний тадбирлар мазмуни

1 1.Мувозанат саклаш-гимнастика скамейкаси буйлаб боланинг икки кадами оралигида куйилган кубиклар устидан кулларини белга куйиб, хатлаб утиб юриш 2.Сакраш- полдан шиддат билан итарилиб, икки оёкда сакраб олдинга силжиш. 3.Каторда туриб тупни икки куллаб пастга отиш(болалар ораси-даги масофаси 2,5м) 4.Харакатли уйин "Туп кимда"

2 Гимнастика скамейкаси буйлабкулни бош бош оркасига куйиб тулдирма туп устидан хатлаб утиш. Бир-биридан 40см оралатиб ("илон изи" килиб) куйилган буюм-лар орасидан икки оёкда сакраб олдинга силжиш Каторда туриб полга урилиб кайтгантупни ташлаш (тарбиячи-нинг ишораси билан болалар тупни ерга уриб уни икки куллаб илиб олиб шеригига ташлайдилар) Харакатли уйин 'Тутувчилар"

3 Сентябр Сакрашлар- икки оёкда сакраш Сакрашни 4-6марта кетма-кет бажариш, кейин бир зум дам олиш ва тарбиячининг ишорасига биноан яна сакраш Кичик тупни (диаметри 6-8 см) икки куллаб юкорига иргитиш Уртача тезликда югуриш (1,5 дакика) Харакатли уйин "Биз кувнок болалармиз"

4 Жойида туриб юкорига сакраш Тупни юкорига отиб, чапак чалиш ва уни икки куллаб илиб олиш(10-15марта) Буюмлар орасидан эмаклаб юриш ва югуришни навбатлашти- риш(2-3марта) Харакатли уйин "Шакл яса"

5 Гимнастика скамейкаси буйлаб кафт ва тиззаларда эмаклаш (2-3марта) Аркон буйлаб жуфтлама кадам билан ёнламасига юриш, куллар белда (2-Змарта), бош ва говдани тугри тутиш Тупни икки куллаб юкорига отиш ва уни илб олиш, тупни юкорига отиш ва чапак чалиб илиб олиш (10-12марта) Харакатли уйин "Кармок"

Кувнок уйинлар дастури тарбия-таълим жа-раёнини тузишда асосий харакатларнинг кулла-нилиши ва уларга мувофик харакатли уйинларни танлаб олиш икониятини яратади. Дастур болани соглиги, жисмоний тайёргарлиги ва ривожланиш даражасини хисобга олиш билан харакатли уйин-лар, спорт уйинлари ва турли спорт машкларига жалб килган холда уни хар томонлама жисмонан ривожлантиришга йуналтирилганлиги, дастур уз навбатида харакатли уйинларни бошка жисмоний тарбия-согломлаштириш тадбирлари билан бир-галикда куллашни назарда тутади.

Харакатли уйинлар ва уйин машкларини МТТ тизимининг жисмоний тарбия-согломлаштириш хамда кушимча жисмоний тарбия амалиётида куллаш ва ушбу йуналиш буйича профессионал кадрларни тайёрлаш заруриятини курсатаётганлиги аникланди. Таъкидлаб утилган муаммоларни хал этиш учун МТТнинг асосий ва кушимча таълим сохасида жисмоний тарбия мутахассислари томо-нидан согломлаштириш фаолиятларида ижодий ва самарали куллаш имкониятини берувчи мактабгача ёшдаги болалар учун турли хил харакатли уйин-лар ва жисмоний тарбия воситаларини уз ичига олган дастурлар ва технологиялар ишлаб чикилди ва амалиётда синовдан утказилди. Дастур буйича машгулотлар тузилмасига кура 9 ойлик таквимий режа асосида машгулотнинг максади ва режаси берилган. Ушбу намуна асосида мактабгача таълим ташкилотининг хар бир гурух кесимида жисмоний тарбия машгулотлари ташкиллаштириш тартиби ёритиб берилган (1-жадвалга каранг).

МАКСАДИ:

Болани жисмоний тарбия дарсига нисбатан кнзнкнши ] хнмт жисмоний ривожлантириш

эътибори шакллангириш

ж

ВАЗИФАЛАРИ

- харакатнннг куникма ва малакасини шакллантириш:

- болада узшпшг организми хаюша оддин билимларни сингдириш;

- Инсон хаётида жисмоний машкларнннг урни ва шахснй органнзмини бошкарншнн Ургаппп.

Тарбия

- Машгулотларда жисмоний машкларга

заруриятннн шакллантнш;

- болани горманал ва хар томонлама ривожланишн;

- Жисмоний тарбияга кизикиши (харакатларни ифодалаш, харакат ижодкорлнги)

Согломлаштнрув'ш:

мустахкамлаш ва хаётини мухофаза килиш (таянч-харакат аппаратини мустахкамлаш):

- Организм функшиснни хар томонлама жисмоний такомиллаштириш (нафас олиш, хаз килиш, харакат фаллиги);

- 1пп кобилиятини ошириш.

1-расм. Мактабгача ёшдаги болалар жисмоний тарбиясининг максад ва вазифалари (В.Н. Филин ва И.А.Лях буйича)

Мактабгача таълимнинг замонавий ривожла-ниш боскичида, амалиётга айнан харакатли уйин-лар, ракс ва спорт-согломлаштириш билан боглик булган барча согломлаштириш технологиялари кенг жорий этилаётганлигини кузатилмокда. Тошкент шахрининг уттиздан ортик МТТларида утказилган суров маълумотларига кура, жисмо-

Детско-юношеский спорт

ний тарбия инструкторларининг 64,6% харакатли уйинларни нафакат жисмоний тарбия машгулотла-рида балки кушимча таълим машгулотларида хам куллар зарурлигини курсатганлар. Бирок улар-нинг амалий ишлари тахлили шуни курсатадики купчилик харакатли уйинларни тор доирадаги

вазифаларни хал этишга йуналтирилган ёрдамчи воситалар сифатида куллайдилар; ушбу далил тизимли эмас, балки бу жараён илмий-услубий жихатдан кучсиз ёритилганлиги сабабли тусат-дан, уз-узидан ва лавхали тавсифга эга эканлиги урганиб чикилди (1-расмга каранг).

2-жадвал

6-7 мактабгача ёшдаги болаларнинг жисмоний кобилиятларини ривожлантириш учун харакатли уйинлар

МАЖМУАСИ

№ ^аракатли уйинлар * Уйинни давомийлиги Меъёри Дам олиш оралиги Х^афта кунлари

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Чакконлик кобилиятини ривожлантириш учун

УРМ мажмуаси 2-3 дакика 1 марта 1-1,5 дакика Душанба

Бир доирадан иккичи доирага сакраш 5-6 дакика 2 марта 1,5-2 дакика

Кувнок эстафета 5-6 дакика 1 марта 1,5-2 дакика

Эгилувчанлик кобилиятини ривожлантириш учун

2 УРМ мажмуаси 2-3 дакика 1 марта 1-1,5 дакика Чоршанба

Жираф 5-6 дакика 2 марта 2-2,5 дакика

Тусикдан сакраб утиш 5-7 дакика 1 марта 1,5-2 дакика

Тезкорликни кобилиятини риво^антириш учун

3 УРМ мажмуаси 2-3 дакика 1 марта 1-1,5 дакика Жума

Буш урин 7-8 дакика 1 марта 1,5-2 дакика

Кун ва тун 5-6 дакика 1 марта 2-2,5 дакика

Изох: хар бир уйинни ургатиш жараёнида йурикчи болаларга хато ва камчиликларини айтиб туриши хамда имкон кадар уларни

жойида бартараф этишга харакат килиши лозим.

Мактабгача ёшдаги болалар жисмоний тарбия ва согломлаштириш машгулотларида харакатли уйинлардан фойдаланиш муаммола-рини тахлил килишда, болаларни жисмоний, рухий ва ижтимоий саломатлигини шаклланти-ришда унинг натижавийлиги ва самарадорли-

гини аниклаш катта ахамиятга эга. Педагогик тадкикотлар тахлили педагогик ахборотлар объективлигини ошириши билан бир каторда воситалар танловини кенгайтиришга хамда асосланган тавсиялар ва хулосалар чикаришга имкон беради.

3-жадвал

6-7 ёшли тажриба ва назорат гурухи болаларнинг жисмоний ривожланиш курсаткичларини тахлили (п=24)

Курсаткичлар гурух Тажриба бошида Тажриба охирида Р

X ±о У(%) X ±о У(%)

Тана огирлиги, кг ТГ 22,86 ±1,32 5,77 24,01±1,21 5,04 3,15 <0,01

НГ 22,97±1,03 4,48 23,61±0,98 4,15 2,21 <0,05

Детско-юношеский спорт

ТГ 118,43±7,41 6,26 122,74±7,25 5,91 2,04 <0,05

Тана узунлиги, см

НГ 114,39±6,44 6,07 117,86±6,94 5,89 1,73 >0,05

ТГ 58,83±3,14 5,34 60,84±3,15 5,18 2,21 <0,05

ККД, см НГ 57,89±3,03 5,23 59,39±3,02 5,09 1,72 >0,05

Бу даврда болаларнинг жисмоний тарбия-сини тугри ташкил этиш, илк ёшдан бошлаб жисмоний куникма ва малакаларини шакллан-тириш ва хар томонлама уйгун ривожлантириш асосий талаблардан хисобланади. Мактабгача таълим муассасаларида боланинг жисмоний ривожланиши ва унинг фаол харакатланишига имкон яратиш, таълим-тарбиявий жараённинг мазмуни ва методларини ишлаб чикишга илмий ёндашиш, тизимли хусусиятларга риоя килиш, чиниктириш, чидамлиликни ошириш, харакат килишнинг зарур куникмаларини тарбиялаш; машгулотларда ва уйин фаолиятида мустакил фикрлашга, жисмоний тарбия ва спортга булган мухаббатни тарбиялашга оид мухим масалалар-ни хал этиш лозим.

Жисмоний ривожланиш мутаносиблик ва гармоник тушунчаларини белгиловчи антропометрик курсаткичларнинг ифодала-ниши хамда тана кисмлари хаёт фаолиятини тавсифловчи физиологик параметрлар билан узвий боглик булган хар бир боланинг сог-лигини тавсифловчи интеграл курсаткичлар хисобланади.

Педагогик тажриба охирида тажриба бошида урганилган синовлар хар иккала гурухда хам яна такрорланди. НГ ва ТГ синалувчиларининг тест-лар буйича курсатган натижалари, статистик характеристикалари ва махсус тест-машклар натижалари уртача арифметик кийматларининг тажриба давомида узгаришининг сттистик ишончлилиги бахолаш курсаткичлари 4 ва 5-жадвалларда келтирилган. Тажриба охирига келиб, барча урганилган тестлар буйича гурух таркибига киритилган синалувчиларнинг тайёр-гарлик даражасини аниклайлиган катталик вариация коэффициентлари кийматлари тажриба бо-шидагига нисбатан яхшиланганлиги кузатилди. Жумладан, тажриба бошида энг кичик вариация коэффициенти НГда "10 м га югуриш" вактида

(У=17,75 %)дан тажриба охирида "Жойдан узун-ликка сакраш" масофасида 17,22 % гача ва энг катта катта курсаткичи эса "Мувозанат саклаш" вактида (19,86 %)дан 19,43 % гача яхшиланган-лиги кузатилди.

Хулосалар. Мактабгача таълим тизимида бо-лаларнинг жисмоний тарбияси мухим ахамиятга эга. Максадга йуналтирилган педагогик таъсир натижасида боланинг соглиги мустахкамлана-ди, организмнинг физиологик вазифаларининг шугулланиши содир булади, шахсни хар томонлама жисмоний ривожланиши учун зарур булган харакатлар, харакат кобилиятлари, куникмалари ва жисмоний сифатлар ривожланади. Х,аракат кобилиятларини ривожлантириш мактабгача ёшдаги болалар жисмоний тарбиясида мухим урин эгаллаган. Амалиётнинг курсатишича, купгина болалар куч, тезкорлик, чакконлик, эгилувчанлик каби асосий харакат кобилиятлари етарли даражада ривожланмаганлиги сабабли югуриш, сакрашлар, улоктиришларда юкори натижаларга эриша олмайдилар.

Бу жихатдан харакатли уйинлар жисмоний тайёргарликнинг энг самарали воситаси си-фатида гавдаланади. Х,аракатли уйинларнинг максадга йуналтирилган, услубий-уйланган кулланмаси болалар фаолиятини такомил-лаштиради, ахамиятли даражада фаоллашти-ради.

Адабиётлар:

1. Узбекистан Республикаси Президентининг 2018 йил 5 мартдаги "Жисмоний тарбия ва спорт со^асида давлат бош^аруви тизимини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тyFрисидаl'ги ПФ-5368-сонли фармони.

2. В.А. Соколкина. Соотношение генетических и средовых влияний в развитии координационных способностей детей 7-10 лет: Автореф...дист.канд. пед. наук. М.: 1991 г, 22 с.

3. Вяткин Б.А. Роль темперамента в спортивной деятельности - М.; «Физкультура и спорт»; 1978.-134 стр.

4. Багина В. А. Психологические особенности проявления активности личности юного спортсмена в профессиональном самоопределении / В. А. Багина // Теория и практика физической культуры, 2002. - №5. - С. 45.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.