Научная статья на тему 'БОШЛАНҒИЧ БОСҚИЧДАГИ БОЛАЛАРНИ ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯСИНИНГ УЗВИЙЛИГИГА ОИД МУАММОЛАР'

БОШЛАНҒИЧ БОСҚИЧДАГИ БОЛАЛАРНИ ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯСИНИНГ УЗВИЙЛИГИГА ОИД МУАММОЛАР Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
36
7
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Fan-Sportga
Область наук
Ключевые слова
ЁШ АВЛОД / ТАЪЛИМ ТИЗИМИ / ПЕДАГОГИКА ФАНИ / ЖИСМОНИЙ ФАОЛЛИК / ҲАРАКАТ қОБИЛИЯТЛАРИ / МАТЕМАТИК ТАҲЛИЛ / ПЕДАГОГИК НАЗОРАТ / ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИК / БОШЛАНғИЧ МАКТАБ ЁШИ / ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯ ЎқИТУВЧИЛАРИ

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Ураимов С.Р.

Мақолада ёш авлод камолоти билан боғлиқ глобал муаммоларни ҳал этиш учун мактаб таълим тизимидаги таълим жараёнининг тузилиши ва мазмунини қайта кўриб чиқишнинг аҳамияти ҳақида сўз боради. Унда болаларнинг ҳаракатчанлиги ва спорт кўникмаларини ривожлантиришда жисмоний фаолликнинг аҳамияти таъкидланган ва жисмоний ҳаракатсизликнинг ёш ўқувчилар саломатлигига салбий таъсири кўрсатилган. Мақолада ўқувчиларнинг дарс ва дарсдан ташқари машғулотларда жисмоний ҳолатини педагогик назорат қилиш ва таҳлил қилиш тушунчалар, атамалар ва ўлчаш тартиб-қоидаларининг ягона тизимига асосланиши тавсия этилади. Мақолада, шунингдек, бошланғич синф ўқувчилари билан ишлайдиган жисмоний тарбия ўқитувчилари контингенти бўйича социологик тадқиқот натижалари келтирилган.В статье рассматривается важность пересмотра структуры и содержания воспитательного процесса в системе школьного образования для решения глобальных проблем, связанных с развитием подрастающего поколения. Подчеркивается значение двигательной активности в развитии подвижности и спортивных навыков детей, отмечается негативное влияние гиподинамии на здоровье младших школьников. В статье предлагается, чтобы педагогический контроль и анализ физического состояния студентов на занятиях и внеурочной деятельности основывались на единой системе понятий, терминов и методик измерения. Также в статье представлены результаты социологического исследования контингента учителей физической культуры, работающих с младшими школьниками.The article discusses the importance of revising the structure and content of the educational process in the school education system to address global problems related to the development of the young generation. It emphasizes the significance of physical activity in the development of children's mobility and sports skills and highlights the negative impact of physical inactivity on the health of young students. The article suggests that pedagogical control and analysis of students' physical condition during classes and extracurricular activities should be based on a unified system of concepts, terms, and measurement procedures. The article also presents the results of a sociological research study on the contingent of physical education teachers working with primary school children.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «БОШЛАНҒИЧ БОСҚИЧДАГИ БОЛАЛАРНИ ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯСИНИНГ УЗВИЙЛИГИГА ОИД МУАММОЛАР»

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

Педагогика фанлари буйича фалсафа доктори (PhD), доцент

С.Р. УРАИМОВ1

1 Фаргона давлат университета Фаргона шахри, Узбекистан

Муаллиф билан богланиш учун:

sanjaruraimov@mail.ru

Аннотация

БОШЛАНГИЧ БОСЦИЧДАГИ БОЛАЛАР ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯСИНИНГ УЗВИЙЛИГИГА ОИД МУАММОЛАР

Annotation

В статье рассматривается важность пересмотра структуры и содержания воспитательного процесса в системе школьного образования для решения глобальных проблем, связанных с развитием подрастающего поколения. Подчеркивается значение двигательной активности в развитии подвижности и спортивных навыков детей, отмечается негативное влияние гиподинамии на здоровье младших школьников. В статье предлагается, чтобы педагогический контроль и анализ физического состояния студентов на занятиях и внеурочной деятельности основывались на единой системе понятий, терминов и методик измерения. Также в статье представлены результаты социологического исследования контингента учителей физической культуры, работающих с младшими школьниками.

Ключевые слова: подрастающее поколение, система образования, педагогическая наука, двигательная активность, моторика, математический анализ, педагогический контроль, физическая подготовленность, младший школьный возраст, учителя физической культуры.

Маколада ёш авлод камолоти билан боглик глобал муаммоларни хал этиш учун мактаб таълим тизимидаги таълим жараёнининг тузилиши ва мазмунини кайта куриб чикишнинг ахамияти хакида суз боради. Унда болаларнинг харакатчанлиги ва спорт куникмаларини ривожлантиришда жисмоний фаолликнинг ахдмияти таъкидланган ва жисмоний харакатсиз-ликнинг ёш укувчилар саломатлигига салбий таъсири курсатилган. Маколада укувчиларнинг дарс ва дарсдан ташкари машгулотларда жисмоний холатини педагогик назорат килиш ва тахлил килиш тушунчалар, атамалар ва улчаш тартиб-коидаларининг ягона тизимига асосланиши тавсия этилади. Маколада, шунингдек, бошлангич синф укувчилари билан ишлайдиган жисмоний тарбия укитувчилари контингенти буйича социологик тадкикот натижалари келтирилган.

Калит сузлар: ёш авлод, таълим тизими, педагогика фани, жисмоний фаоллик, царакат цобилиятлари, математик тацлил, педагогик назорат, жисмоний тайёргарлик, бошлангич мактаб ёши, жисмоний тарбия уцитувчилари.

The article discusses the importance of revising the structure and content of the educational process in the school education system to address global problems related to the development of the young generation. It emphasizes the significance of physical activity in the development of children's mobility and sports skills and highlights the negative impact of physical inactivity on the health of young students. The article suggests that pedagogical control and analysis of students' physical condition during classes and extracurricular activities should be based on a unified system of concepts, terms, and measurement procedures. The article also presents the results of a sociological research study on the contingent of physical education teachers working with primary school children.

Key words: young generation, education system, pedagogic science, physical activity, motor skills, mathematical analysis, pedagogical control, physical fitness, primary school age, physical education teachers.

Долзарблиги. Жахон согликни саклаш ташкилоти (ЖССТ) жисмоний харакатсизликни ёш авлод саломатлигига таъсир килувчи ижтимоий нокулай омил сифатида расман тан олди. Купгина тадкикотлар ва математик тахлил усули билан восита кобилиятларини педагогик текшириш натижалари шуни курсатдики, 15 ёшдан ошган ёш укувчиларда жисмоний хара-катсизлик 17% ни ташкил килади ва унинг кейинги ривожланиш тенденцияси мавжуд.

Мактаб таълими тизимидаги болаларда усиб бо-раётган организмнинг жисмоний имкониятларининг дастлабки курсаткичлари буйича экспериментал асосланган маълумотларсиз, педагогик таъсирнинг максадли усуллари натижаларини бахолаш ва ре-жалаштириш истикболларини куриш мумкин эмас. Маълумки, хар кандай назорат тестлари кайси курсат-кичларни улчаш ва энг информацион курсаткичларни танлаш максадга мувофиклигини билиш зарурати ва улчов билан бошланади. Бу жараённинг мухим кисми педагогик тест жараёнида олинган натижаларни математик жихатдан тугри кайта ишлай билишдан иборат. Умумтаълим муассасасининг замонавий жисмоний тарбия укитувчиси болалар спортининг танланган тур-лари буйича дарслар ва синфдан ташкари машгулот-ларни утказиш жараёнида укувчиларнинг жисмоний холатини педагогик назорат килиш ва уларни тахлил килиш усулларини эгаллаши керак.

Бизнинг фикримизча, улчовларнинг мантикий-на-

зарий асослари ва укувчилар контингенти устидан утказиладиган педагогик назоратни кулланиладиган математик аппаратлар асосида бахолаш куп жихатдан барча аник илмий мутахассисликлар учун умумийдир. Педагогик назоратни утказиш жараёнида куплаб мак-таб фанлари вакиллари ягона тушунчалар тизими, бир хил ва осон изчил атамалар, бирлаштирилган улчаш тартиблари, тестларни танлашнинг ухшаш коидалари, рейтинг шкаласи ва бошкалар хакида умумий фикр-ларни талаб килади.

Тадкикотнинг максади. Бошлангич синф укувчи-ларининг жисмоний имкониятлари ва тайёргарлигини бахолаш ва жисмоний тарбия сохасидаги комплекс тадкикот натижаларини бахолашга ягона илмий ёндашувни ишлаб чикиш хамда давлат томонидан халк таълими олдига куйилган устувор вазифаларга мувофик мактаб таълими тизимидаги таълим жараё-нининг тузилиши ва мазмунини тубдан кайта куриб чикишга каратилган вазифалар, болаларда кобилият-ларнинг гетерохрон ривожланишининг барча кейинги боскичларида жисмоний фазилатларнинг салбий намоён булишининг олдини олиш ва спорт махорати турини танлаш учун болаларнинг харакатчанлигини ривожлантиришга каратилган сезгир ва кулай ёш омилларидан фойдаланиш.

Тадкикотнинг обекти. Фаргона вилояти умумтаълим мактабларида тахсил олаётган бошлангич синф укувчиларини жисмоний тарбия буйича укув жараёни.

со см о см

см

Ю га t

0 d w

1

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

со см о см

го га

0

ю

1

Ушбу далилларга асосланган жараёнларсиз, бир хил болалар контингенти буйича турли мутахассислар томонидан олиб борилган тадкикотлар натижалари бизга хулосаларни солиштиришга ва умумий хулоса чикаришга имкон бермайди. Шу муносабат билан жисмоний тарбия сохасидаги математик мантик комплекс тадкикотлар натижаларини бахолашга ягона илмий ёндашувни утказиш учун назарий асос яратади.

Бошлангич мактаб ёшидаги болаларнинг жисмоний тайёргарлигини аниклаш учун "Саломатлик" мактаб жисмоний тарбия ва саломатлик тестлари давлат дастурларидан олинган бир катор тестлар танлаб олинди, урганилаётган хусусиятлар буйича йиллик чораклари буйича мониторинг тадкикотлари утказилди.

Педагогик эксперимент жараёнида бошлангич мактаб ёшидаги болалар билан ишловчи 24 нафар жисмоний тарбия укитувчилари социологик тадкикот-ларда иштирок этдилар.

Мактаб таълими тизимининг куйи синфларида фаолият юритаётган жисмоний тарбия укитувчилари контингенти шуни курсатдики, 5 йилгача иш стажига эга булган укитувчилар ушбу болалар контингенти билан - 37,4%, 6 ёшдан 10 ёшгача - 36,7%, 11 ёш-дан 14 ёшгача 15,3%, 16 ёшдан 20 ёшгача - 7,8%, 20 ёшдан катталар - 2,8% булган укитувчилар билан ишлайдилар.,

Жисмоний тарбия дарслари ва турли жисмоний тарбия ва спорт тадбирларини утказиш буйича купчи-лик мактаб таълим муассасаларида - 57,4% коникарли шароитлар, яхши шароитлар - 20,0%, зарур талабларга жавоб берадиган шароитлар - 3,4%, жисмоний тарбия - болалар билан согломлаштириш ишлари - 17,8% ни ташлил килади.

Маълум булишича, мактабларнинг 28,7 фоизида укитувчиларнинг маълумотларига кура, спорт ан-жомлари тулик, колганларида эса уларнинг айрим элементларигина мавжуд. Бу урганилаётган мактаб муассасаларида бошлангич мактаб ёшидаги болалар билан малакали спорт ва дам олиш тадбирлари мавжуд эмас деган хулосага келишимизга имкон беради.

Бошлангич синф укувчиларининг жисмоний тай-ёргарлигини ошириш учун нима килиш керак, деган долзарб саволга респондентлар бир овоздан жисмоний тарбия мутахассисларининг машгулотлар олиб бори-ши зарурлигини таъкидладилар.

Согломлаштириш йуналиши муаммоларини хал килиш учун укув куни режимида укитувчилар касбий тайёргарлиги ва малакаси туфайли машгулотлардан олдин жисмоний машкларнинг турли шаклларидан, эрталабки гигиеник гимнастикадан, машгулотлар давомида жисмоний тарбия машгулотларидан фой-даланадилар, Биз эса, катта танаффусларда миллий очик уйинлар ва укув куни режимида турли спорт хамда дам олиш тадбирларини утказамиз.

Бошлангич мактаб ёшидаги болаларнинг жисмоний фаоллигининг кайси шакли педагогик жамоа томонидан афзал курилади деган саволга куйидаги жавоблар берилди: эрталабки гимнастика -33,6%, миллий очик уйинлар -38,4%, жисмоний машклар

учун мактаб дастурида назарда тутилган жисмоний машклар - 25,6% ва факат - 3,2%. болалар учун бадиий гимнастика ва сув спортига ишора килди [1].

Респондентлар жисмоний тарбия дарсларини утказишнинг энг куп кулланиладиган шаклларини курсатдилар: уйин шакли - 48,1% ва утилган матери-ални такрорлаш - 51,9%.

Респондентларнинг фикрига кура, жисмоний фао-лиятнинг энг севимли ва кулай шакллари: жисмоний тарбия укитувчиси томонидан ташкил этилган очик уйинлар - 22,6%, туп билан очик уйинлар - 36,8% ва югуриш элементлари билан - 37,2%.

Бошлангич мактаб ёшидаги болалар учун мавжуд жисмоний тарбия дастурини кандай бахолайсиз, деган саволга укитувчиларнинг 90,2 фоизи укувчиларга жавоб беришини, 4,4 фоизи харакат сифатлари ри-вожланишига тугри келмаслигини таъкидлаган - 4,4 фоизи жавоб беришга кийналган.

Бошлангич синф укитувчиларининг спорт-соглом-лаштириш тадбирларини утказиш буйича малакасини бахолаш шуни курсатдики, уларнинг 25,7 фоизи яхши, 74,3 фоизи коникарли деб бахо берган.

Мактаб таълим муассасаларида бошлангич синф укувчилари билан жисмоний маданиятни ошириш масаласи буйича ота-оналарнинг фикри урганилди.

Жисмоний тарбия холати ва уларнинг ёш ва сифат таркибини яхшилаш масаласи буйича ота-оналарнинг фикри алохида кизикиш уйготди. Шахсий маълумот-лар тахлили натижалари мониторинги шуни курсатдики, респондентларнинг 36,8 фоизи 20 ёшгача булган ота-оналар, 33,8 фоизи 20-25 ёш, 18,6 фоизи - 26-30 ёш ва 10,8 фоизи - 30 ёшдан ошган ёшда.

Суров маълумотларига кура ота-оналарнинг таъ-лим сифатини тахлил килиш натижасида 8,8 фоизи тулик булмаган урта, 26,6 фоизи урта, 24,8 фоизи урта махсус, 39,8 фоизи олий маълумотли эканлиги аникланди.

Фарзандларингиз тез-тез касал буладими, деган саволга, ота-оналарнинг купчилиги - 64,8% - болалари камдан-кам касал булишларини, 14,8% - гох-гохида, 5,6% - тез-тез касал булишларини ва факат 12,6% болалари касал эмаслигини таъкидладилар.

Ташкил этилган жисмоний машклар мунтазамли-гини курсатган ота-оналарнинг 30,2 фоизи фикрича, 35,2 фоизи мактабда жисмоний тарбия ва согломлаштириш йуналиши буйича дарслар вакти-вакти билан утказилишини, 10 фоизи утказилмаслигини ва 14,8 фоизи умуман катнашмаслигини таъкидлади.

Бошлангич мактаб ёшидаги болаларнинг харакат кобилиятларини узгартириш муаммосини чукуррок урганиш омилини хисобга олган холда, бир укув йили давом этадиган педагогик эксперимент утказилди, унда тест натижалари хар чорак якунланганидан кей-ин кайд этилди. Тест синовлари натижалари ваколатли комиссия томонидан бахоланди,

1 -2-синфларда укиётган бошлангич мактаб ёшидаги угил болаларнинг тезлик кобилиятини педагогик текшириш усули буйича утказилган тадкикотларнинг дастлабки курсаткичлари тахлили шуни курсатдики, уларнинг 30 м масофада тезлик кобилияти уртача 6,6 ±

18

www.fansports.uz

№2-2023

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

0,6 сек. Иккинчи чорак охирида такрорий тадкикотлар 1,6% фарк билан 6,5 ± 0,4 секгача ишончсиз усишни аниклади.

Жисмоний тарбия ва спорт машгулотларининг бошлангич боскичида болаларнинг мувофиклаштириш кобилияти энг мухим омил сифатида 3 х 10 м масофага югуриш тести буйича бахоланади. Болаларда уртача 9,9±1,3 сония ичида узгариб турадиган натижа бор-лиги аникланди ва йэтти хафтадан сунг бу сифатни кайта синовдан утказганда, усиш натижаси 1,1% фарк билан 9,8±1,4 сонияни ташкил этди.

Жисмоний тарбия ва болалар спорти сохасининг етакчи мутахассислари Т.С.Усмонхужаев болаларнинг тезлик-куч сифатлари жуда зарурлиги ва Ф.А.Керимов эса ушбу харакат тести болаларнинг харакатчанли-гини жисмоний яхшилашнинг нозик ёш боскичида мухим таркибий кисм эканлигини таъкидлаб, бу омилга алохида эътибор беришни тавсия килдилар, бунда тик туриб узунликка сакраш натижаларига кура уртача натижа 105,1 ± 16,7 см ни ташкил этди, бу эрда натижанинг 2,2% га бироз усиши хам аникланди, уртача киймати 107,4 ± 16,3 см [2,3].

Жисмоний тарбия укитувчиларининг фикрига кура, дарс давомида болаларнинг куч кобилиятла-рига алохида эътибор каратилди, улар синов курсат-кичлари буйича урганилди ва тортишишларда уртача бошлангич натижа 11,7 ± 2,3 мартани ташкил этди, такрорий тестлар билан, натижа 12,3 ± 2,2 марта, фарк 4,9% ни ташкил этди. Кулларнинг флексиён ва кенгайиш тестида дастлабки курсаткичлар даража-сини бахолашда 6,9 ± 1,9 марта натижага эришилди ва кайта синовдан утказишда 2,9% га сезиларли усиш аникланди. Ётган холатда кулларнинг эгилиш ва кенгайиш тестида ижобий силжишлар уртача 6,9 ± 1,9 мартага тенг, натижалар мос равишда 11,7 ва

6,9 марта, теннис тупини масофага улоктиришда эса уртача натижа олинган. Масофага теннис тупини улоктиришда хам натижанинг 4,1% га ишончли усиш омили аникланди (1-жадвал).

Ушбу чоракдаги дарс давомида муаллифлик дасту-рида ишлаб чикилган инновацион методикада кузда тутилган енгил атлетика ва жамоавий спорт машгу-лотларининг устунлиги тезлик курсаткичларининг олтита харакат сифати йигиндисига нисбатан уртача индекснинг сезиларли узгаришига ёрдам берди. Бо-лалардаги куч сифатлари эса мос равишда 2,43% га тенглиги аникланди.

Учинчи чоракнинг охирида, йиллик машгулотлар циклидаги энг узун, иккита мезоциклнинг давомий-лиги, болаларнинг харакат кобилияти курсаткичла-рининг сезиларли даражада ошиши аникланди, энг мухим узгаришлар эса кучни бахолашда кузатилди, бунда уртача кийматлар оралигида 11,4% дан 17,9% гача узгариб турадиган кобилиятлар аникланди. Теннис тупини улоктириш буйича курсаткичларнинг 11,4 фоизга ошгани аникланди, бу улоктириш ва куч машклари уртасидаги юкори корреляция богликли-гини аник курсатмокда.

Тезлик-куч сифатларини яхшилашга каратилган ишлаб чикилган педагогик чора-тадбирлар мажмуаси 2,7% га тенг булган бир оз ижобий силжиш тенден-циясига эга.

Бошлангич мактаб ёшидаги болаларнинг куч-кув-ват машгулотларига катта эътибор учинчи чоракда давом эттирилди, бу эрда жисмоний тарбия дарсла-рини утказиш жараёнида ёшни хисобга олган холда, куч характеридаги энг оддий жисмоний машкларнинг ишлаб чикилган муаллифлик комплекслари таклиф килинди.(1)

1-жадвал

Йиллик таълим циклида кичик мактаб уцувчиларининг харакатчанлик курсаткичлари динамикаси, чораклар буйича

№ Тестлар ТУРТИНЧИ

И ИИ % ИИИ % ИВ %

X о X о X о X о

1 30 м.га югуриш 6,6 0,6 6,5 0,4 1.6 6,4 0,2 3,1 6,3 0,3 4,6

2 Моксимон югуриш 3х10 м.с 9,9 1,3 9,8 1,4 1.1 9,6 1,8 3.1 9,4 1,8 5.,1

3 Узунликка сакраш с/м, см. 105,1 16,7 107.4 16.3 2.2 118,2 16.6 2.,7 120.8 16.1 5.,2

4 Паст турникда тортилиш 11,7 2,3 12,3 2,2 4.9 13,8 1,9 15,.3 15,2 3,2 22.1

5 Теннис тупини улоктириш, м. 14.1 4,0 14,7 4,2 4.1 15,9 4,3 11.4 16,8 6,1 16.,1

6 Ётган холда, коълларни букиб ёзиш. 6,9 1,9 7,1 1,6 2.9 8,4 1,4 17,.9 8,5 1,9 18.,9

Хулоса. Олинган маълумотларнинг мониторинги тахлили чораклар буйича бахоланган урганилган куч кобилиятлари усишининг ижобий тенденциясини аниклади. Агар иккинчи чорак якунига кура натижалар дастлабки маълумотларга нисбатан усиб, уртача 16,8 фоизни ташкил этган булса, учинчи чорак якунига кура барча тест топшириклари йигиндиси буйича уртача натижа 53,5 фоизни, якунига кура эса 53,5 фоизни ташкил этди. туртинчи чоракда бошлангич мактаб ёшидаги болаларнинг моторли жисмоний тайёргарлиги натижаси 72,9% ни ташкил этди.

1-2-синф укувчилари билан утказилган педагогик эксперимент жараёнида болалар билан олиб борилган асосий жисмоний тарбия машгулотлари укув бошида ° олинган дастлабки натижаларга болаларнинг уддаси-дан чикмаганлиги маълум булди. дастур материали- ^ нинг талаблари ва баркамол шахсни шакллантиришда * уларга юкланган ижтимоий функцияларни бажарма-ган. Мактаб тизимида такдим этилган мажбурий асо- о сий жисмоний тарбия дарслари гиподинамик омилни ю камайтириш учун минимал талабларни таъминламай- £1 ди. Афсуски, укувчилар контингентини мактабдан ^

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

ташкарида жисмоний машклар билан камраб олиш, оммавий спорт турлари буйича секция машгулотла-рини утказиш деярли мумкин эмас.

ЖССТ стандартларига мувофик, ташкил этилган жисмоний машклар учун давлат стандартларида на-зарда тутилган асосий вакт микдори укувчиларнинг функционал тайёргарлигининг кейинги ривожлани-шига йул куймаслик имконини берадиган жисмоний фаолият микдори учун минимал чегара хисобланади.

Амалдаги давлат таълим стандартлари ёш укув-чилар учун хафтасига камида 4 академик соат давом этадиган жисмоний тарбия дарсларининг мавжудли-гини талаб килади.

7-8 ёшли болаларнинг харакатга тайёргарлигини урганиш жисмоний холатнинг индивидуал кур-саткичларида болаларнинг маълум бир кисмининг кечикишини аниклади, бу жисмоний тарбия таълим тизимидаги нуксоннинг натижасидир.

Шу муносабат билан бошлангич синф укувчи-сининг жисмоний тарбияси мазмунини янгилаш ва умумтаълим мактабининг мавжуд техник имкониятла-

ри доирасида таълим жараёнига тегишли тузатишлар киритиш зарур.

Жисмоний тарбия буйича давлат стандартларида кузда тутилган, уларни куришга услубий жихатдан малакали ёндашиш, болаларнинг имкониятларини хисобга олган холда жисмоний фаолиятнинг хажми ва интенсивлигини оптимал дозалаш билан ташкил этилган.

Бошлангич мактаб ёшидаги болаларнинг мактаб жисмоний тарбияси сохасидаги модернизация болаларнинг ушбу контингентининг жисмоний ривожла-ниши, харакатчанлиги ва функционал имкониятларига караб педагогик жараённинг мазмунини батафсил фарклашга каратилган булиши керак.

Адабиётлар:

1. Зациорский В.М. Спортивная метрология. М.Фис, 1988 - 49 с.

2. Керимов Ф.А. Спорт сохасидаги илмий тадкикотлар. Ташкент 2004 334 б.

3. Усмонходжаев Т.С. Научно-педагогические основы физического совершенствования детей в связи с их двигательной активностью. Автореф.дисс...докт. пед. наук. Ташкент. - 1995 - 50 с.

kli

Муаллиф билан боFланиш учун:

shukurjon.gaziyev@mail.ru

Педагогика фанлари буйича фалсафа доктори (PhD), доцент Ш.Ш. ГАЗИЕВ1

1 Узбекистан давлат жисмоний тарбия ва спорт университети, Чирчик шахри, Узбекистон

Аннотация

САМБО РИВОЖААНИШИНИНГ ТАРИХИЙ АСОСААРИ

Annotation

В данной статье история зарождения, становления и развития самбо полностью освещена очень яркими доказательными фактами. Автор предоставил информацию об основоположниках самбо, поэтапном распространении этого вида спорта в мире, чемпионах оставившие почерк в мировых соревнований.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Ключевые слова: самбо, единоборства, физическая культура, спорт, история, Харлампиев, Спиридонов, Чумаков, Ошепков, Международная Федерация Самбо (FIAS), подготовка, борьба.

Мазкур маколада самбо спорт турини келиб чикиши, шаклланиши ^амда ривожланиш тарихи жуда аник далилий фактлар билан тулик ёритилган. Муаллиф Самбо спорт турини асосчилари ^аквда маълумотлар келтирган, боскичма- боскич бу спортнинг дунёга таркалиши ва утказилган Жа^он мусобакаларининг чемпионлари ^акида баён этган.

Калит сузлар: самбо, яккакураш, жисмоний маданият, спорт, тарих, Харлампиев, Спиридонов, Чумаков, Ошепков, Халцаро Самбо Федерацияси (FIAS), тайёргарлик, кураш.

In this article, the history of the origin, formation and development of the sambo sport had fully covered with very clear evidentiary facts. The author provided information about the founders of the Sambo sport, the step-by-step spread of this sport to the world and the champions of the held World competitions.

Key words: sambo, martial arts, physical culture, sport, history, Kharlampiev, Spiridonov, Chumakov, Oshepkov, International Sambo Federation (FIAS), training, wrestling.

Узбекистон Республикасининг таълим-тарбия сохасида олиб бораётган ислохотлари барча сохалар-даги каби жисмоний тарбия ва спорт сохдсида касб танлаш, уни эгаллаш хамда самарали мехнат килиш тушунчалари олий укув юртлар талабалари онгида том маънода шаклланмокда. Касбга муносабат тушун-часи кейинчалик хам мутахассиснинг фаолиятидаги самарадорликни белгилаб берувчи жиддий психологик омил хисобланади. Жисмоний тарбия ва спорт сохасида юкори малакали мутахассисларни тайёрлаш, уларнинг иш фаолиятларини давр талаблари асосида ташкил килиш масалалари энг долзарб муаммолардан бирига айланмокда.

Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамаси-нинг 2019-йил 13-февралдаги "2019-2023 йиллар дав-рида Узбекистон Республикасида жисмоний тарбия ва оммавий спортни ривожлантириш консепсиясини

тасдиклаш тугрисида"ги 118-сон карори ижросини таъминлаш максадида ёшларни ва ахоли катламини жисмоний тарбия ва оммавий спортга жалб килиш, спорт тиббиётини такомиллаштириш, соглом тур-муш тарзи ва соглом овкатланишни таргиб килиш чора-тадбирлари ишлаб чикилди ва ушбу йуналиш буйича кенг куламдаги таргибот ишлари амалга оширилмокда.

Узбекистон Республикаси Президентининг 2020-йил 24-январдаги "Узбекистон Республикасида жисмоний тарбия ва спортни янада такомиллаштириш ва оммалаштириш чора-тадбирлари тугрисида"ги ПФ-5924-сон Фармонидаги Узбекистон Республикаси Жисмоний тарбия ва спорт тизимини 2025-йилгача ривожлантириш концепцияси доирасида белгиланган вазифаларни бажариш оркали мамлакат ахолисининг саломатлик даражасини яхшилашга эришиш, жисмо-

20

www.fansports.uz

№2-2023

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.