Научная статья на тему 'МАКТАБ ЎҚУВЧИЛАРИДА ФАЗОВИЙ ТАФАККУРНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА ЧИЗМАЧИЛИК ВА МАТЕМАТИК МАСАЛАЛАРИНИНГ ЎРНИ'

МАКТАБ ЎҚУВЧИЛАРИДА ФАЗОВИЙ ТАФАККУРНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА ЧИЗМАЧИЛИК ВА МАТЕМАТИК МАСАЛАЛАРИНИНГ ЎРНИ Текст научной статьи по специальности «Искусствоведение»

CC BY
691
45
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Scientific progress
Область наук
Ключевые слова
геометрик шакл / методлар / амалий ишлар / геометрик фигуралар / нутқ ва фикрлаш

Аннотация научной статьи по искусствоведению, автор научной работы — Дилноза Акбар Қизи Ҳикматова, Ўғилой Нормурод Қизи Тоғайева

Мақолада ўқувчилар геометрик фигураларни тасаввур қила олишни, уларни номлари, катакли қоғозга содда ясашларни ўрганиб олишлари, бундан ташқари, улар кесма ва синиқ чизиқ узунлигини, кўпбурчак периметрини, тўғри тўртбурчак, квадрат ва умуман ҳар қандай фигуранинг юзини (палетка ёрдамида) топиш малакасини егаллашнинг самарали усуллари таҳлил қилинган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «МАКТАБ ЎҚУВЧИЛАРИДА ФАЗОВИЙ ТАФАККУРНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА ЧИЗМАЧИЛИК ВА МАТЕМАТИК МАСАЛАЛАРИНИНГ ЎРНИ»

МАКТАБ УЦУВЧИЛАРИДА ФАЗОВИЙ ТАФАККУРНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА ЧИЗМАЧИЛИК ВА МАТЕМАТИК МАСАЛАЛАРИНИНГ УРНИ

Дилноза Акбар кизи Х,икматова ^^илой Нормурод кизи ТоFайева

Навоий вилояти Навбахор тумани Навоий ДПИ "Тасвирий санъат ва

22-умумий урта таълим мактаб мухандислик графикаси" кафедра IV укитувчиси курс талабаси

АННОТАЦИЯ

Маколада укувчилар геометрик фигураларни тасаввур кила олишни, уларни номлари, катакли когозга содда ясашларни урганиб олишлари, бундан ташкари, улар кесма ва синик чизик узунлигини, купбурчак периметрини, тугри туртбурчак, квадрат ва умуман хар кандай фигуранинг юзини (палетка ёрдамида) топиш малакасини егаллашнинг самарали усуллари тахлил килинган.

Калит сузлар. геометрик шакл, методлар, амалий ишлар, геометрик фигуралар, нутк ва фикрлаш

Укувчиларни геометрик элементларни максимал фикрлашни шакллантириш, чизиш ва улчаш кобилиятларини ургатиш, фикрлашни ривожлантириш учун бир нечта укитиш усуллари мавжуд. Геометриянинг пропедевтик курсини ургатишнинг мухим усули-кузатиш усули, таккослаш усулларидир. Индуктив фикрлашдан ташкари, дедукция элементлари хам кулланилади. Лаборатория ва амалий иш усуллари геометрик материалларни урганишнинг энг самарали усулларидан биридир. Лаборатория ишлари ва амалий машгулотлар укувчиларга геометрик шаклларнинг маъносини тушунишга ёрдам беради.

Геометрик фигуралар хакидаги фазовий тасаввурлар, геометрик фигураларни чизмачилик ва улчаш асбоблари ёрдамида ва бу асбобларнинг ёрдамисиз улчаш ва ясашларнинг амалий малакаларини (кузда чамалаш, кулда чизиш ва хоказо) таркиб топтирилади; укувчиларнинг нутк ва фикрлашлари шу асосда ривожлантирилади.

Бошлангич синфлар укитувчиларининг геометрик таййоргарлигидаги мухим камчиликлар, уларнинг дарс бериш жараёнида акс етади. Катнашилган дарслар тахлили шуни курсатадики, укувчиларнинг энг кэнг таркалган хатоси геомерик фигура тушунчасининг мохиятини билмасликдир. Купинча "Синф тахтаси- бу тугри туртбурчак, танга- бу доира, уй томи- бу учбурчак" дейишади, гарчи табиатда учбурчаклар хам, тугри туртбурчаклар хам, доиралар хам (соф холда) мавжуд эмас. Булар абстракт математик тушунчалар булиб, табиатда эса у

ёки бу шаклга ега нарсалар булиши мумкин.

Маълумки, болаларда геометрик тасаввурларни шакллантиришга мухим таъсири укувчиларнинг геометрик тасаввур шаклланишига оид фаолиятлари мухим таъсир куратади. Тушунчаларни узлашритиш буйича фаолият ичида асосийларидан бири таърифлар (таърифлашдир).

Бирок бошлангич синфларда геометрик тушунчалар билан танишишда таърифлардан фойдаланиш чегаралари хам аникланмаган эди, чунки улар турли вариантларда турлича булиши мумкин. Бошлангич мактаб амалийотида икки хил огиш мавжуд- таърифларнинг ортикча куплиги ва тула йуклиги. Униси хам, буниси хам таълимни эффектсиз (натижасиз) килиб куяди. Бу огишлардан укитувчини кандай химоя килиш мумкин? Методистлар тугри туртбурчак, квадрат, уткир ва утмас бурчаклар ва хоказолар тушунчаларини шакллантириш жараёнида бу тушунчалар мазмунини акс еттирувчи мухим белгиларни курсатиш керак деб таклиф етишиди, бу белгилар мос фигурани уларга якин жипс тушунчасидаги фигуралар ичидан ажратиб олишга имкон берадилар (тугри бурчак-бу хамма бурчаклар тугри бурчак булган туртбурчак, квадрат- бу хамма томонлари тэнг булган тугри бурчак, учбурчак- бу учта бурчакка ега купбурчак ва хоказо). Болалар турли фигураларни топиб олишда ва уларни синфларга ажратишда бу белгилардан фойдаланишлари керак. Кузатиш, улчаш, чизиш, киркиш ва хоказо жараёнида бу белгиларни билиб олишни ташкил етиш И-ИВ синфларда геометрия элементларини ургатиш методикасининг мухим хусусиятидир. Албатта, предметли харакатларнинг заруриятини кабул килган холда укувчиларнинг аклий фаолиятларига максадга мувофик рахбарлик килиш керак булиб, бу урганилайотган тушунча ва улар таърифларининг мухим хоссаларини кашф этилишига йуналган булиши керак.

Укитувчи томонидан тушинтириш олиб бориш жараёнида нарсаларнинг "керакли" белги ва хоссаларига болалар диккатини жалб етиши керак. Бундан ташкари укувчилар геометрик фигура хакида тугри тасаввур хосил килиши учун улар фигуралар хоссалари ва уларнинг мухим белгиларини ажратиб олишга урганишлари керак булади. Бундай фаолият асосида эса фигурани тахлил килиш укуви йотади. Шу билан бирга куп сонли кузатишлар шуни курсатдики, барча бошлангич мактаб укитувчилари хам бундай тахлил фаолиятини амалга ошира олишмайди, мухим белгиларни ажрата олишмайди. Кичик йошдаги укувчиларнинг эса бунга кучлари этмаслиги аник.

Математика таълим бошлангич боскичидаги яна бир мухим хусусият шуки, бу асосан анъанавий курсларга таалукли булиб, бу ерда факат геометрия элементлари урганилади. Биринчи карашда бу билан геометрик тушунчалар орасида хеч кандай алока ва муносабат булмайдигандек куринади. Х,акикатда эса бундай эмас "И-ИВ синфларда математик таълим методикаси" укув кулланмасида

курсатиладики, геометрик материалнинг дарсликларда амалга оширилган дастурга киритилган асосий мазмуни "геометрик билим-тасаввурларнинг йетарлича тулик систэмасини шакллантиришга йуналтирилган булиб, бу (мазмунга) геометрик фигуралар образлари, уларнинг элементлари, фигуралар орасидаги муносабатлар киритилган" Бу нарса укитиш амалийотида албатта хисобга олиниши керак. Билимларнинг систематик равишда шакллантириш томонга булган йуналиш бу алока ва муносабатлар укитувчи томонидан хис килиб турилади. Шу билан бирга кузатишларимиз шини курсатадики, (укитувчиларнинг) купчилигида бошлангич мактаб математика курсида шакллантириладиган алокалар ва муносабатлар хакида ва уларнинг урта мактабда кейинчалик ривожлантирилиши хакида аник тасаввурлар йук. Бу шунга олиб келадики, бундай мухим обйектларнинг пропедевтикаси бошлангич мактабда укитиш амалийотида йетарлича амалга оширилмай колади.

Барча кичик синфлар укитувчилари асосий геометрик тушунчаларга 7 синфларда урганиладиган ихтийорий геометрик обйектлами тушунадилар, бунинг урнига улар энг содда геометрик фигуралар хакида гапиришлари керак. Бу билан улар томонидан назарияни куришнинг аксоиматик методини билмасликлари сабаб булади, бу эса геометрик материални байон етишда кетма-кетлилик ва системалиликнинг бузулишига олиб келади. Бунга мисоллар куп. Масалан, учбурчак тушунхчасини шакллантирайотиб болалар унгача кесма тушунчаси билан танишмаганлари учун укитувчи учбурчак томонларини тугри чизиклар деб атаб узига "келишувчиликка" юл куяди. Акс холда кандай килиб бу холда ишлатилайотган термини чексизлик хоссалари билан мувофиклаштирсин. Ёки уткир ва утмас бурчак тушунчалари тугри бурчакни каралмаган холда киритилади.

Укувчиларни ички чизилган айланалар билан таништирар екан укитувчи шундай тушунтиради, ички чизилган айлана фигуранинг ичидан хамма томонларга тегиб туриши керак. Мэдианалар кесишган нукта факат тэнг томонли учбурчак учун ички чизилган айлана маркази булади, чунки бундай учбурчакда мэдиана биссектриса хам булади. Учбурчакка ички чизилган айлана маркази - бу биссектисалар кесишган нуктадир. Укитувчи тушунтиришларидаги бундай терминлар куплиги, баъзиларини укувчи умрида биринчи бор ешитишлари хам булиши мункин. Масалан, учбурчак биссектрисаси. Бизнингча, болаларнинг киритилайотган тушунча мохиятига йетиб боришига ёрдам берармикан. Кейин учбурчакка ички чизилган айланани унинг радиусини топмасдан чизиш курилади. Укитувчи болаларга бундай таълим беришда уларни доимо адаштиради, шуниси аникки, болалар хар канча кизикканлари хам геометрияни бундай укитишнинг ижобий натижага еришиш хакида гапирмаса хам булади. Бу мисоллар укитувчининг у ёки бу тушунчани киритиш методикасини билмаслигини

курсатади. Бунинг сабаби геометрия сохасида укитувчининг чукур назарий билимлари ега эмаслиги. Хусусан назарияни куришнинг дедуктив усулини билмасликдир.

Х,озир хам у ёки бу геометрик термини кичик йошдаги мактаб укувчиларига айтмаслик ва уни энгилроги билан алмаштириш анъанаси мавжуд. Масалан "бурчакнинг учи" термини урнига "бурчакнинг уткирлиги", бошка болар учун "томонлар тэнглиги", "бурчаклар уткирлиги". Агар у ёки бу фигурага нишатан каралаётган ташки сохага фигуранинг биронта сохаси хам тегишли булмаса, фигуранинг ташки кисми хакида гап булиши мумкинми?

А.М.Пишкало уз даврида тугри айтган эдики, масалани бундай куйиш (терминларни энгилрогига алмаштири) хато геометрик тасаввурлар хосил булишига олиб келади, болаларнинг умумий ривожланишига салбий таъсир етади. Олим бу вазиятдан чикишнинг тугри йулини таклиф етилайотган терминларнинг илмий мазмунини тугри очиб беришдаги систематик курган эди.

Геометрик тушунчаларни киритишда терминлардан нотугри фойдаланиш шунга олиб келадики, укувчилар онгида нотугри тасаввурлар босил булислиги ва топширикларни нотугри ифодалашлар кулланишига, олиб келувчи нарсалар билан методик ишланмалар тулиб тошган булади факат баъзи мисолларни келтирамиз.

Шундай икки кесиб утувчи тугри чизиклар жуфтини танлангки, улар квадратнинг диагоналлари булсин. Танланган диагоналларга ега квадратни ясанг.

Чизиксиз когозда шундай иккита кесис утувчи тугри чизикларни чизинки, кейин шундай тугри туртбурчак чизингки, бу чизиклар унинг диагоналлари булсин.

Шундай тугри туртбурчак чизилганки, унинг факат битта бурчаги тугри бурчак булсин.

Шундай тугри туртбурчак чизингки, унинг факат иккита бурчаги тугри бурчак булсин.

Иккита учбурчак чизиш мумкинми? уларнинг факат иккита нуктаси умумий булсин 4 та умумий нукталари, Купрок-чи? (Жавоб: бтагача мумкин).

Бу топширикда учбурчак хакида эмас, балки уч звеноли синик чизик хакида гапириш керак эди, чунки учбурчак- текисликнинг кисми булиб, учта звеноли синик чизик билан чегараланган купбурчак тушунчаси билан йопик синик чизик тушунчалар худди доира ва айлана тушунчалари каби бир-биридан фарк киладилар.

Айлана чизинг. Унинг марказини белгилаб, киркиб олинг. Бу топширикни хам изохлашга хожат йук, чунки ким хам айланани киркиб ола оларди.

Варакка йопик чизик чизинг. Унинг ичидан ва ташкисидан бир нечталарни белгиланг. Нукталарни кайерга куйиш мумкин ичкаригами? Бу ерда

"ташкаридан" термини бутунлай нотугри ишлатилган. Бундан ташкари болалар, ехтимол, куйилган саволларга тугри жавоб бера олмасликлари мумкин, чунки фигуранинг ички ва ташки сохасида нукталар чексиз куп ва бу нукталар сонини таккослаш мумкин эмас. Тушунчанинг мухим белгиларини тушунмасдан, жуда куп холларда укитувчилар уни урганишда зиддиятларга йуликишади, ва бу буни пайкашмайди хам. Масалан, текислик ва чексизлик тушунчаларини караганда укувчиларга бундай машкни таклиф етишади. "^айчини олинг ва текисликни сиздаги расм контури буйича киркинг. Сизда йопик чизик, контур билан чегараланган текислик бор. Уни текис фигура дейилади. Уни чегараловчи йопик чизикки, унинг "чегараси" контури деймиз. Чегара ичида- фигуранинг ички кисми, ташкарисида ташки кисми"

Бу машкда шу келиб чикадики, текис фигура-бу чегараланган текислик булиб, бунинг эса булиши мумкин эмас; агар чегара -бу чизик булса у холда чегара ичи термини нимани англатади? Бу ерда текисликни тушунтиришдаги геометрик фигура мантикнинг бузилишини очик-ойдин кузатамиз. Укитувчи узига узи карши чикади, ва албатта биз бу холда укитувчининг юкори геометрик маданиятли деб айта олмаймиз, агар акси булмаса.

Енди укитувчининг тугри чизик ва нурни таккослашдаги укувчилар фаолиятини кандай тахкил етишини куриб чикамиз. Бу фигура (нур) тугри чизикка нимаси билан ухшаш деган укитувчи саволига укувчилар жавоб беришади: " У чексиз факат бир томонга, у хам тугри чизик" Укитувчи бундай тушунтиришга рози булади ва нур факат тугри чизикни кисми булиб, у тугри чизик эмас едган нарсани айтмайди. Бу фигура (нур) тугри чизикдан нимаси билан фарк килмайди? деган саволга жавоб шундай булиши мумкин: "Унинг бошланиши бор ёки охири бир томонлама. Укитувчини бу жавоб яна каноатлантиради, лекин нуминг бошланиши булиб охири йук еканини айтиши керак эди. Укитувчи укувчиларнинг таълими учун жавобгар, ва улар фаолиятини шундай ташкил етиши керакки, улар тугри фикрга келишлари керак.

Купрок геометрия элементларини укитишида дарсни ёки дарс кисмини ертак куринишида олиб бориб кизикарлилик усулини куллайдилар. Бундай ертакларни тузишга жуда хам диккат билан киришиш керак, чунки унинг мазмуни муаллиф (эртак сузловчи) геометрик фигуралар хакида кандай тасаввурга егалиги билан боглик.

Илмийлик таомилига беписанд караб булмайди. Шундай килиб, факат яхши таййорланган укитувчигина укувчиларни бошлангич геометрия буйича яхши саводли укитиши мумкин, уларда у мантикий тафаккурни, фазовий тасаввурни яхши ривожлантириши мумкин, предметни кейинчалик яхши урганишлари учун керак булган зарур билимларини олишга ёрдамлашган холда. Бизнинг кузатишларимиз (дарслардан намуналар) шуни курсатадики, укувчилар

билимининг чукурлиги укитувчининг геометрик таййоргарлигига боглик булиб, бу нарса тушунча мукаммал эмас.

Шундай килиб тасдикловчи тажриба ва дарсларнинг кузатилиши натижалари шуни курсатадики, дастур буйича "Геометрия элементлари" булимининг мазмуни, урганиш ва шакллари такомиллаштиришга мухтож.

Талабалар томонидан мактаб математика курсида олган билимлар хисобга олинган, кичик йошдаги укувчиларни геометрия элементлари буйича укитишга зарур геометрик материал берилган. Бу педагог учун хозирги кунда мавжуд булган "Елементар геометрия" булимининг тулик ва хажмдор баёнидир.

Укувчиларнинг типик хатоларини аниклаб муаллиф уларнинг пайдо булиш сабаблари куп холларда укитувчининг геометрик таййоргарлигига боглик еканини ишот килиб берди. Бу илмий изланишларда математика укитиш методикаси курсининг тахлили бажарилган ва таълимнинг турли шакллари ишлаб чикилган.

Геометриянинг мактаб курсида унинг асосий тушунчалари синфдан синфга утган сари узгариб боради, Масалан, «кесма», «бурчак» »купбурчак» каби тушунчалар ноаник тушунчалар гурухига киради. Шунинг учун бошлангич синф укувчиларига «Учбурчак нима?» деб савол бериш нотугри булар эди. Лекин бу саволни бошка шаклда, «Учбурчак хакида нима дея оласиз?» деган саволга болалар уз билими доирасида жавоб бера оладилар (учбурчакнинг учта бурчак, учта томонлари бор).

Куйи синф укувчиларини геометрик фигуралар билан таништиришни ерта бошлашга булган харакат нафакат дастурий талабларни оширишга, шу билан бирга материални нотугри узлашти-ришга кадар хатоларга йул куйишга, масалан,укувчилар квадратнинг тугри бурчакли туртбурчак еканлигини сезмайдилар, купбурчакли фигуралар хисобига факат беш-олти бурчакли фигураларни киритадилар.

Бошлангич синфларда геометрик материални урганишда болалар энг оддий тушунчалар: тугри ва тугри булмаган бурчаклар, куп бурчакли фигуралар (бурчаклар сонига кура учбурчак, туртбурчак, бешбурчак) билан танишадилар.

Машгулотни шундай тартибда олиб бориш керакки, унда болалар квадратни тугри туртбурчак, туртбурчак ёки купбурчакли фигура деб атай олсинлар.

Геометрик материални урганишда чизма ва улчов ашобларини куллаш, оддий чизмаларни чизиш, геометрик фигуралар тасвирини ясаш билан боглик булган мунтазам амалий ишлар болаларда тегишли куникмалар хосил килишга хизмат килади. Бундай холатларда бажарилайотган ишларни сузлар билан тарифлай олиш, дастурда кузда тутилган символика (белги, рамз) ва атамаларни куллай олиш мухим ахамиятга егадир.

Шуни хам назарда тутиш гарурки, бошлангич синфларда олинган геометрик

фигураларни ясаш ва улчашга доир куникмалар болалар онгида узок вактлар сакланиб колади.

Курилмаларнинг аниклиги ва улчашга оид дастлабки тасоввурлар болалар онгида бошлангич синфлардайок шакллана бошлайди. И синф укувчилари чизгич ёрдамида кесмаларни 1 см.гача аниклик билан улчаш куникмасига ега булишлари керак.Бундай шароитда зарурий амалий ишларни бажарилиши аниклигини мунтазам кузатиб бориш зарур булади. Чизиш ашоблари ва каламлардан фойдаланишда болалар олдига йозиш ва хисоблаш куникмаларини шакллантириш каби жиддий талаблар куйиш керак.

Чизиш ва улчашга оид куникмаларни шакллантириш ишларини аста - секин ва изчиллик билан, бунинг учун нафакат математика, бошка фанлардан, жумладан, мехнат дарси, тасвирий санъат, табиацхунослик машгулотларидан хам фойдаланиш лозим.

Укувчиларни геометрик фигуралар билан таништириш методикаси.

Мавзуни урганишдан максад.

1. Нукта, кесма, бурчак, купбурчак, тугрибурчак, квадрат каби геометрик фигуралар хакида аник тасаввурларни шакллантириш.

2. Чизиш ашоблари ёрдамида ва уларсиз геометрик фигуралар ясаш учун амалий тажриба ва куникмаларни шакллантириш.

3.Укувчиларнинг фазовий тасввурларини ривожлантириш.

Бошлангич синфлар укувчиларининг геометрик фигуралар хакидаги тасоввурларини шакллантириш методикаси юкорида зикр етилган вазифалар алохида куяди ва куйидаги боскичларни уз ичига олади.

Умуман айтганда бошлангич синфларда геометрик билим беришда укувчиларнинг тасаввури кэнгаяди, математикани узлаштиришга булган ехтийожи кондирилади ва педагогик-психологик хусусиятлари геометрик тушунчаларни узлаштириш жараёнида мустахкамланади.

Бошлангич синф укувчиларининг бошлангич геометрик тушунчаларни узлаштириш пойдеворини яратиш ва уларни урганиш методикасини узлаштириши фаолиятини ташкил етишда укитувчининг йетакчи ролини, унинг шахси, билими, ишга ва укувчиларга булган муносабати, методик махорати масаланинг муваффакиятли йечилишида катта ахамиятга ега. Фазовий муносабатлар хакида тасаввурлар хосил килиш ва уларда бошлангич синфларда геометрия элементларини урганишда фойдаланиш геометрик тушунчалар мазмунини узлаштиришга имкон беради, атроф мухитни бутун ранг-баранглиги билан хис килишга олиб келади, реал мавжуд дунйо хакида билимлардан аста-секин абстракт-геометрик дунйога, фазовий тафаккур ривожига, укувчиларининг умумий ривожланиш даражасининг юксалишига олиб келади. Шу билан бирга шунга еътибор бериш керакки, бунда геометрик фигуралар устида амаллар

бажариш мумкин булган объектлар еканлигини назарда тутиш ва укувчилар томонидан унинг кандай кабул килинишига еътибор бериш керак, хамда укувчиларини мантикий богловчилар билан таништиришни унутмаслик керак.

Укувчилар фазовий шаклларни тасаввур кила олишни, уларни номлари, катакли когозга содда ясашларни урганиб олишлари керак. Бундан ташкари, улар кесма ва синик чизик узунлигини, купбурчак периметрини, тугри туртбурчак, квадрат ва умуман хар кандай фигуранинг юзини (палетка ёрдамида) топиш малакасини егаллаб олишлари керак.

Кичик мактаб йошидаги укувчиларга математикани ургатиш жараёнида хал етиладиган куп масалалар ичида укувчиларнинг фазовий тафаккур ва тасаввурларини ривожлантириш яъни катта ахамиятга ега.

Шу нарса аникки аввалги мавжуд дастур ва методикага караганда хозирги замон бошлангич мактаби жуда хам илгарилаб кетган. Бошлангич синфларда математикани урганиш давомида геометрик материал талаб ва имконият даражасида арифметик материал билан богланган.

REFERENCES

1. Чориевич Ю.С.Роль композийии в повышении пространственного воображения студентов и студентов // Центрально-Азиатский журнал искусства и дизайна. - 2021. - Т. 2. - №11. - С. 15-17.

2. Чориевич, Джалолов Шавкат. «Роль композиции в увеличении пространственного воображения студентов и студентов» Центрально-Азиатский журнал искусства и дизайна. - (2021). 15-17.

3. Чориевич, Ж.С (2021). Роль композиции в увеличении пространственного воображения студентов и студентов» Центрально-Азиатский журнал искусства и дизайна. - 2(11) 15-17

4. Жумаев М.Е. ва бошк. Бошлангич синфларда математика укитиш методикаси. (Олий укув юрти талабалари учун дарслик) — Т:. «Фан ва технология», 2005-йил.

5. Jalolov Shavkat Choriyevich. "Methods of Writing Composition on the Basis of theme " Pindus Journal of Culture , Literature, and ELT ( 2021) V 1 #12

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.