Научная статья на тему 'МАКТАБ ҲУҚУҚ ТАЪЛИМИНИ ИННОВАЦИОН ТЕХНОЛОГИЯЛАР АСОСИДА РИВОЖЛАНТИРИШ'

МАКТАБ ҲУҚУҚ ТАЪЛИМИНИ ИННОВАЦИОН ТЕХНОЛОГИЯЛАР АСОСИДА РИВОЖЛАНТИРИШ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

105
17
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ҳуқуқ таълими / инновацион теxнология / услубий андоза / шахсга ѐндашув / фаол усул / вазият муҳокамаси. / legal education / innovative technology / methodological model / personal approach / active method / situation discussion.

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Шаҳодат Тешабоева

Мақолада мактаб ҳуқуқ таълимини инновацион технологиялар асосида ривожлантиришнинг айрим масалалари ҳақида назарий фикрлар билдирилган, услубий тавсиялар берилган. Ушбу фанни инновацион теxнологиялари орқали ўқитиш имкониятларини таҳлил қилинган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

The article provides theoretical views on some issues of development of school law education on the basis of innovative technologies, provides methodological recommendations. The possibilities of teaching this subject through innovative technologies are analyzed.

Текст научной работы на тему «МАКТАБ ҲУҚУҚ ТАЪЛИМИНИ ИННОВАЦИОН ТЕХНОЛОГИЯЛАР АСОСИДА РИВОЖЛАНТИРИШ»

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 11 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-11-774-778

МАКТАБ ХУКУК ТАЪЛИМИНИ ИННОВАЦИОН ТЕХНОЛОГИЯЛАР

АСОСИДА РИВОЖЛАНТИРИШ

Ша^одат Тешабоева

Сурхондарё вилоят ХТХ^ТМОХМ катта укитувчиси shte shaboyeva74 @mail .ru

АННОТАЦИЯ

Маколада мактаб хукук таълимини инновацион технологиялар асосида ривожлантиришнинг айрим масалалари хакида назарий фикрлар билдирилган, услубий тавсиялар берилган. Ушбу фанни инновацион технологиялари оркали укитиш имкониятларини тахлил килинган.

Калит сузлар: хукук таълими, инновацион технология, услубий андоза, шахсга ёндашув, фаол усул, вазият мухокамаси.

ABSTRACT

The article provides theoretical views on some issues of development of school law education on the basis of innovative technologies, provides methodological recommendations. The possibilities of teaching this subject through innovative technologies are analyzed.

Keywords: legal education, innovative technology, methodological model, personal approach, active method, situation discussion.

КИРИШ

Маълумки, мамлакатимизнинг ривожланиши ва ислохотларнинг муваффакияти куп жихатдан халкимизнинг хукукий онги хамда хукукий маданият даражасига боглик. Шахснинг сиёсий фаоллиги, унинг чинакам фукаролик позицияси, демократик ислохотларга интилувчанлиги белгиланган максадларга тезрок эришишнинг мухим омилидир. Хукукий таълимнинг ривожланиб бориши хукукий онг ва хукукий билим даражасини юксалишига хизмат килади.

Узбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 9 январдаги

"Жамиятда хукукий онг ва хукукий маданиятни юксалтириш тизимини тубдан

такомиллаштириш тугрисида"ги ПФ-5618 сонли Фармонида "... инсон хукук ва

эркинликларига хурмат билан муносабатни шакллантиришга, ахолининг

хукукий онги ва хукукий маданиятини юксалтиришга, жамиятда

Google Scholar Scientific Library of Uzbekistan

Academic Research, Uzbekistan 774 www.ares.uz

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 11 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-11-774-778

фукароларнинг хукукий саводхонлик даражасини оширишга тускинлик килувчи бир катор муаммо ва камчиликлар сакланиб колинмокда[1].

МАВЗУГА ОИД АДАБИЁТЛАР ТАХЛИЛИ

Хукукий таълим жараёнида инновацион технологиялардан фойдаланиш масаласи буйича Е.А. Певцова [2], П.Д.Гаджиева[3] томонидан бир катор тизимли ишлар килинган булса-да, бирок етарлича урганилмаган. Таълим усулларини тахлил килиш замонавий ёндашувни талаб этади.

Адабиётларнинг назарий-илмий тахлили ва мактаб таълимининг амалдаги тизими тахлили хукукий билимларни узлаштириш жараённи фаолллаштиришга кумаклашувчи куйидаги омиллар мавжудлигини курсатди:

биринчидан, замонавий дарслик ва адабиётлар яратиш, машгулотларни назарий ва амалий жихатдан юкори савияда утказишга узининг салбий таъсирини курсатиши табиий;

учинчидан, хорижий хукукий адабиётларни давлат тилига таржима килиш ва таркатишнинг самарали тизимини ишлаб чикиш ва фаолиятини йулга куйиш заруриатининг мавжудлиги;

учинчидан, хукукий фанлар буйича электрон дарсликларни тайёрлаш масаласи долзарб ахамият касб этиб, бундай дарсликларни профессионал даражада тайёрлаш ишларини жадаллаштириш ва истеъмолчиларга таркатиш куламини кенгайтириш талаби мавжудлиги;

туртинчидан, укув адабиётларини тайёрлашда эса, уларни монграфик тарзда ёзилаётганлиги, уларни тайёрлашда умумий ёндошувнинг мавжуд эмаслиги, дарсликларни ёзишга тегишли соха мутахассислари жалб этилмаётганлиги, укув адабиётларида талабанинг предмет материалларини мустакил урганишлари учун йуналтирилган замонавий инновацион ёндошувнинг камлиги;

бешинчидан, шиддат билан ривожланиб бораётган хозирги замонда конун-ларга киритилаётган сунги узгартиш ва кушимчаларнинг мазмун-мохиятини укув ва укув-методик ишланмаларга уз вактида киритиб бориш оксаётганлиги, яъни назариянинг амалиётдан оркада колиши, укитувчиларнинг аксарияти уз касбига замонавий педагогик нуктаи-назаридан ёндашишда сусткашликка йул куйилаётганлиги, машгулотларнинг назарий жихатига купрок эътибор каратилиши каби муаммолар мавжуд [4].

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 11 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-11-774-778

Шунга карамасдан, кадрлар масаласига бевосита алокадор булган айрим муаммолар мавжуд. Бизнинг фикримизча, бунинг асосий сабаблари куйидагилардан иборат. Биринчидан, бугунги кунда умумтаълим мактабларида хукук фани укитувчиларининг етишмаслиги. Бу эса баъзи холларда умумтаълим мактабларида хукук фани дарсларини тарих фани укитувчилари утишига сабаб булмокда. Иккинчидан, хукук фани укитувчиларининг малака оширишга кенг камраб олинмаганлиги.

ТАДКЩОТ МЕТОДОЛОГИЯСИ

Хукукий таълим укув дастурлари мазмуни, уни укитиш методларини услубий тахлил килиш, мактаб укитувчиларининг инновацион педагогик фаолиятга тайёрлашнинг амалий асосларини ишлаб чикиш.

ТАХЛИЛ ВА НАТИЖАЛАР

Хукукий маданиятни юксалтиришда, энг аввало, хукукий таълим ва тарбия борасидаги ишлар тизимли ва узвий олиб борилиши принципи хукук таълими олдига бир катор вазифаларни куяди. Шу нуктаи назардан бахолаганда, таълимни, жумладан, хукукий таълимни инновацион технологиялар асосида ташкил этиш мухим ахамиятга эга.

Интерфаол урганиш билиш фаолиятининг махсус шакли хисобланади. Бунда аник максадлар назарда тутилади. Мазкур жараёнда талабаларнинг интеллектуал кобилияти руёбга чикади, муаммони хал этиш учун кулай мухит яратилади ва талабалар бир-бири билан узаро муносабатда фаоллашади. Натижада кузланган максадга эришилади.

Инновацион технологиялар таълим жараёнида кулланилганда хукукий билим, хукукий онг ва хукукий маданият даражаси юкори булган талабалар билимини амалиётда куллаш имконини беради. Бу нафакат таълимда, балки таргибот оркали жамиятда хам хукукий маданиятни юксалишига хизмат килади. Таълим муассасаларида хукукий клиникани ташкил этиш оркали бунга эришиш мумкин.

Хукукий таълим технологияси аник бир максадга етиш учун олдиндан режалаштирилган, укув жараёни лойихалаштирилган хамда таълим жараёнининг метод ва воситалари мажмуасидир. Хукук таълими технологиясининг замон талабларига мос равишда узгариб, янгиланиб боришини инновацион таълим технологияси деб аташ мумкин.

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 11 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-11-774-778

Таълим технологиялари хакида фикр юритишда дидактик жараён тузилмаси хакида тушунчага эга булиш керак. Педагогик, психологик ва услубий адабиётларда курсатилишича, дидактик жараён узаро бир-бири билан боглик булган бир неча таркибларни уз ичига олади: талаба, укитувчи (педагог); давлат буюртмасига мос келувчи таълимнинг максади, мазмуни; укитишнинг ташкилий шакли; услубий жихатлари; талаба (талаба)нинг таълимий мотивацион холати; талабанинг укув-билиш фаолияти ва уни укитувчи (педагог) томонидан бошкариш.

Шу асослада мактаб таълимида инсон хукукларини урганиш оркали ёшлар янги имкониятни кучайтирадилар ва узларини хурмат килишнинг янги усулини топадилар. Улар узларининг фикрларини ифода этишни урганадилар, хатто уларни машхур килмайдилар ва энг мухими, хукукларни амалга ошириш биринчи навбатда бошкаларни хурмат килишни англатади, бу эса муайян масъулиятга олиб келади.

Марие Денис Дуённинг келтирган маълумотларига кура, мактаб ёшидаги болалар билан боглик купинча инсон хукукларига жиддий тахдид соладиган ходисалар содир булади. Вояга етгандан сунг талабалар низоларни хал килиш учун зуравонликка дуч келишлари мумкин. Кимки "кучли зарбалар" билан курашса, унинг иродаси мустахкамланади. Афсуски, ёшлар купинча сиёсий майдонда ёки оммавий ахборот воситаларида катталар томонидан яратилган ушбу моделни таклид килишга мойил булади [5].

Ёшларда хукукий саводхонликни ошириш учун куйидаги ишларни йулга куйиш зарурий эхтиёждир:

Биринчидан, ёшлар таълимнинг турли сохаларида иштирок этишлари билан узларининг билим даражаларини ошириб боришади. Улар турли фан сохаларидаги билимлар билан бирга хукукий билимлар берадиган фанлардан хам хабардор булиб боради. Укув муассасаларида берилаётган билимлар мамлакатимиз ёшларининг хукукий маданиятининг усишида мухим ахамиятга эга. Хукукий билимларни урганувчиларнинг сони йилдан-йилга ошиб боргани сари, мамлакатимизда ахолининг хукукий маданияти даражаси хам шунчалик юкори булиб бораяпти.

Иккинчидан, хукукий саводхонлик ёшлар жамиятнинг хукукий ва сиёсий хаётида бевосита иштирок этишидир. Хар бир укувчи хукукий муносабатлар, хукукий мавзуларда буладиган сухбатлар, йигилишлар, тадбирларда уз фикр-мулохазаларини билдиради. Бундай мулокот ва муносабатлар шахс онгига

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 11 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-11-774-778

таъсир этиб, хукукий маданиятнинг шаклланиши учун кулай шарт-шароитни вужудга келтиради.

Учинчидан, ёшларда хукукий таълим беришда уларнинг булгуси мутахассислигини эътиборга олиш лозим. Уларга умумий хукукий билимларни бериш билан бирга, имконият даражасида уз мутахассислигига тааллукли булган хукукий билимларни бериш керак.

ХУЛОСА ВА ТАКЛИФЛАР

Изланишларимиз натижасида, инновацион таълим шароитида хукукий таълим назарияси ва методикаси такомиллаштирилди, укитишнинг шакл, усул ва воситалари ишлаб чикилди. Адабиётлар тахлили шуни курсатмокдаки, хукукий билимларни пухта эгаллаш талабаларда хукук ва эркинликларни бузмасдан амалга ошириш кобилиятини хамда уз билимларини амалда куллаш кобилиятини ривожлантиради.

REFERENCES

1. Узбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 9 январдаги "Жамиятда хукукий онг ва хукукий маданиятни юксалтириш тизимини тубдан такомиллаштириш тугрисида"ги ПФ-5618 сонли Фармони.

2. Певцова Е. А. Актуальные вопросы методики преподавания юриспруденции: учебное пособие.— Москва: Издательство Международного юридического института, 2010. С. 101-102.

3. Гаджиева П.Д. Интерактивные методы в правовом образовании учащихся. Специальность 13.00.01 - Общая педагогика, история педагогики и образования. Автореферат. Махачкала - 2005.

4. Азизов А. А., Акиншина Н.Г., Нишонов Б. Э. Баркарор тараккиёт таълими (укув услубий кулланма) T.;UNESC0.2007. 142 б.

5. Турсунов Ф. Санъат ва маданият муассасаларида хукук таълимини инновацион технологиялар асосида ривожлантириш. УзДСМИ хабарлари — 2019/3(11).

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.