Научная статья на тему 'УМУМИЙ ЎРТА ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИДА ТЕХНОЛОГИЯ ФАНИ БЎЙИЧА ФАКУЛЬТАТИВ ДАРС МАШҒУЛОТЛАРНИ ТАШКИЛ ЭТИШ МАСАЛАЛАРИ'

УМУМИЙ ЎРТА ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИДА ТЕХНОЛОГИЯ ФАНИ БЎЙИЧА ФАКУЛЬТАТИВ ДАРС МАШҒУЛОТЛАРНИ ТАШКИЛ ЭТИШ МАСАЛАЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Энергетика и рациональное природопользование»

506
24
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Концепция / ташаббус / тамойил / технология / concept / initiative / principle / technology

Аннотация научной статьи по энергетике и рациональному природопользованию, автор научной работы — Дониёрбек Абдулманнопович Қодиров

Ушбу мақолада Ўзбекистон Республикаси Президенти Ш.М.Мирзиѐевнинг бешта муҳим ташаббуси асосида юртимиздаги сунги йилларда халқ таълими тизимига катта эътибор берилишининг долзарб муаммолари ѐритилган. Шунингдек, хозирги профессионал лаълимда техналогия фанини хозирги даврида ривожланиши ва техналогияни ўқитишнинг замонавий тизимидаги аҳамияти, ўзига хослиги баѐн этилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по энергетике и рациональному природопользованию , автор научной работы — Дониёрбек Абдулманнопович Қодиров

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

This article highlights the current problems of the system of public education in our country in recent years, based on five important initiatives of the President of the Republic of Uzbekistan Sh.M. Mirziyoyev. Also, the current development of the science of technology in modern professional education and the importance and specificity of the modern system of teaching technology are described

Текст научной работы на тему «УМУМИЙ ЎРТА ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИДА ТЕХНОЛОГИЯ ФАНИ БЎЙИЧА ФАКУЛЬТАТИВ ДАРС МАШҒУЛОТЛАРНИ ТАШКИЛ ЭТИШ МАСАЛАЛАРИ»

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 8 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-8-161-166

УМУМИЙ УРТА ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИДА ТЕХНОЛОГИЯ ФАНИ БУЙИЧА ФАКУЛЬТАТИВ ДАРС МАШГУЛОТЛАРНИ ТАШКИЛ

ЭТИШ МАСАЛАЛАРИ

Дониёрбек Абдулманнопович ^одиров

Тошкент давлат педагогика университетининг профессионал таълим методикаси кафедраси укитувчиси

АННОТАЦИЯ

Ушбу маколада Узбекистон Республикаси Президенти Ш.М.Мирзиёевнинг бешта мухим ташаббуси асосида юртимиздаги сунги йилларда халк таълими тизимига катта эътибор берилишининг долзарб муаммолари ёритилган. Шунингдек, хозирги профессионал лаълимда техналогия фанини хозирги даврида ривожланиши ва техналогияни укитишнинг замонавий тизимидаги ахамияти, узига хослиги баён этилган.

Калит сузлар: Концепция, ташаббус, тамойил, технология.

ABSTRACT

This article highlights the current problems of the system of public education in our country in recent years, based on five important initiatives of the President of the Republic of Uzbekistan Sh.M. Mirziyoyev. Also, the current development of the science of technology in modern professional education and the importance and specificity of the modern system of teaching technology are described

Keywords: concept, initiative, principle, technology

КИРИШ

Узбекистон Республикаси Президентининг бешта мухим ташаббуси асосида юртимизда сунги йилларда халк таълими тизимига катта эътибор берилиши натижасида техналогия сохасида бир катор ислохотлар амалга оширилмокда.

Бу ислохотларнинг давоми сифатида умумий урта таълим муассасаларида техналогия фанларини укитишни янада такомиллаштириш ва юкори мехнат самарадорлигига эришаётган укитувчиларни куллаб-кувватлашга алохида эътибор каратилди.

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 8 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-8-161-166

АДАБИЁТЛАР ТАХЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

2020-2021 укув йилидан бошлаб умумий урта таълим муассасаларида тасвирий санъат, техналогия фанлари буйича факультатив дарс машгулотларини ташкил этилиши режалаштирилди.

Ушбу факультатив дарс машгулотларини утишга ОТМдан махоратли профессор, юксак ютукдарга эришган укитувчи ва ишлаб-чикариш технолог ходимларини бириктирилиши максадга мувофикдир.

Ушбулар оркали техналогия фанларига укувчиларнинг кизикиши ортади, уларнинг кобилияти ва иктидори барвакт аникланади ва ривожлантирилади.

Умумий урта таълим мактабларида техналогия фанлари турлари буйича факультатив дарсларни ташкил этиш мухим урин эгаллайди. Хрзирги кунда ушбу масалалар долзарб булиб турибди, уларни хал этиш учун техналогиянинг куйидаги турлари буйича амалга ошириш максадга мувофикдир яъни мехнат турлари буйича ёш технолог, робота техника турлари буйича тугараклар ташкил этиш мумкин. Тугаракларни учта гурухларга тахсимлаш лозим булади, улар куйидаги кичик гурухлар (5-8 синфларда), катта гурухларга (9-11 синфларда) булиниб тугараклар ташкил этиш максадга мувофикдир. Укувчилар синфдан ташкари буш вакитларида талаб этиладиган вазифаларни бажариш технологияларини узлаштирадилар. Технология факультатив дарс машгулотлари ташкил этилиши у ёки бу турли технология асосида хам ташкил этилиши мумкин. Бу факультатив дарс машгулотларининг турлари уларга ажратилган соатлар хажмидан ва таълим мазмуни укувчиларнинг истаклари ва мактаб имкониятлари, болаларнинг ёшлик хусусиятларидан келиб чикиб белгиланади.

Умумий урта таълим муассасаларида технология фанларидан тугаракларни ташкил этишнинг асосий максади ва вазифалари асосан укувчиларда технология фанига булган кизикиши ортади, шунингдек уларнинг иктидори барвакт аникланади, ижодий кобилиятларини ривожлантириш ва шакиллантириш хисобланади, уларни катъий режа асосида мунтазам олиб борилиши талаб этилади.

Узбекистон Республикасининг «Таълим тугрисида»ги ^онуни ва «Кадрлар тайёрлаш миллий дастури»да узлуксиз таълим тизими олдига хар томонлама камол топган, жамиятда турмушга мослашган, таълим ва касб-хунар дастурларини онгли равишда танлаган ва кейинчалик, пухта узлаштириш учун ижтимоий-сиёсий, хукукий, психологик-педагогик ва бошка тарздаги шароитларни яратиш, жамият, давлат ва оила олдидаги уз жавобгарлигини хис

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 8 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-8-161-166

этадиган фукароларни тарбиялаш каби давлат буюртмаларини куяди ва мазкур буюртмаларни бажариш учун куйидаги вазифаларни бажариш назарда тутилган:

- тугарак машгулотларида укувчиларни маънавий-ахлокий тарбиялаш ва маърифий ишлариинг самарали шакллари ва усулларини ишлаб чикиш ва жорий этиш;

- тугарак машгулотларида укувчиларни янги педагогик ва ахборот технологиялари, фойдаланган холда укитишни жадаллаштириш;

- укувчиларни халкнинг бой маънавий ва интеллектуал мерослари хамда умумбашарий кадриятлар асосида ватанпарварлик рухида тарбиялаш;

- тугарак машгулотлари жараёнига дидактик ва ахборот таъминотининг янги авлодини ишлаб чикиш ва жорий этиш;

- тугарак машгулотлари жараёнини юкори сифатли укув адабиётлари ва илгор педагогик технологиялар билан таъминлашни амалга ошириш;

- тугарак машгулотлари жараёнида укувчиларга миллий-мустакиллик тамойилари ва халкнинг бой интеллектуал мероси хамда умумбашарий кадриятлар устуворлиги асосида таълимнинг барча даражалари ва бугинларида таълим олувчиларнинг маънавий ва ахлокий фазилатларини фаоллаштириш;

- тугарак машгулотлари жараёнида укувчиларга таълим беришнинг барча даражаларида таълим олувчиларни бадиий таълим ва нафосат тарбиясини такомиллаштириш;

- тугарак машгулотлари жараёнида укувчи-ёшлар онги ва калбига миллий истиклол мафкурасини сингдириш, таълим муассасаларида мафкуравий тарбияни бугунги кун даражасига кутариш;

МУХОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Юкорида кайд этилган вазифаларни муваффакиятли амалга ошириш учун, аввало, таълим тизимида барча укув фанлари катори, технология буйича таълим-тарбия жараёнини ташкил этишнинг илмий-назарий асослари булган укитиш тамойилари ва конуниятларини аниклаш лозим. Мазкур тамойилар ва конуниятларни аниклашда мамлакатимизнинг таълим сохасидаги давлат сиёсатига оид асосий йуналишларини тахлил килиш зарурдир. Факультатив дарслар хар бир мактабда технологиянинг турлари, буйича битта ёки бир нечта булиши мумкин. Умумий урта таълим мактабларида технология фанлари буйича факультатив дарсларни ташкил этувчи тугарак рахбарининг асосий эътибори куйидагиларга каратилади:

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 8 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-8-161-166

- технология фани буйича тугаракга укувчиларнинг кизикиши ва кобилиятига караб кабул килиш;

- тугаракда укувчиларнинг сони 8-10 нафар этиб белгилаш. Акс холда улар билан олиб бориладиган ижодий ишларнинг самарадорлиги ва сифати пасайиб кетади;

- технология тугаракларига укувчиларнинг кизикиши, идроки, ижодий кобилиятлари урганилиб ва маълум вакт мобайнида синовдан утказилиб, кабул килиш;

- технология тугараклари машгулотларини утишга ОТМдан махоратли профессор, юксак ютукларга эришган укитувчи ходимларни бириктирилиши хамда илмий салохиятга эга булган олимларни жалб килиш максадга мувофикдир;

- мактабда технология факультатив дарс машгулотлари учун алохида махсус хона ажратиш ва тегишли жихозлар билан таъминлаш.

- умумий урта таълим муассасалари таълим мазмунининг тугри белгиланиши факультатив дарс машгулоти ишини муваффаккиятини таъминлаш.

Шунингдек тугарак рахбари мавжуд дастурларни урганиб чикиши ва шу асосида узининг махаллий шароитларидан келиб чикиб мослаштириши, укувчиларнинг тайёргарлиги ва имкониятлари, мактаб моддий-техникавий бъазаси асоснинг мавжудлигига караб таълим мазмунига оид уз режаси ва дастурини ишлаб чикади, мактаб педагогик кенгаши томонидан куриб чиклади ва тасдикланади.

Технология факультатив дарс машгулотларинг кайси тури булмасин улардан катъий назар, у амалий ва назарий кисмлардан ташкил топади1.

Технологиядан амалий ишлар бажаришда бевосита, макетларнинг узига караб тасвирлар ишлашни амалга оширадилар ва мустакил равишда мавзули иноватция тузади, технологлар томонидан яратилган деталлар намуналаридан нусха тайёрлаш технологияларини урганадилар. Технология тугарак машгулотларида укувчилар технология фанига уз хиссасини кушган

Технология тугарак машгулотларида ижододий ишлашга катта ахамият берилади. Укувчилар технологиянинг барча турлари (чилангарлик, ёгочга ишлов бериш, либослар дезайнери, мошинасозлик технологияси, роботатехника ишлари) буйича мустакил ишлашни узлаштиради, таникли технологлар

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 8 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-8-161-166

томонидан яратилган техникалардан намуналар курсатилиб нусха ясаш билан шугулланадилар ва уларнинг технологияларини тахлил килади.

Бундай факультатив дарс машгулотларида, полителин турбалар ёрдамида хонани сув йулларини монтаж килиш ишлари, уй-рузгор буюмларни ва синган мебелларни кайта таъмирлаш, дазмол ва ортехникаларни таъмирлаши куйилган максадга эришишни енгиллаштиради. Юкорида кайд килинган буюм ва нарсалар топширикнинг вазифасига караб алокида ёки жамланган холда, харакатда ёки харакатсиз холатларда тамирлаш мумкин. Робототехника тугарак машгулот ларида укувчилар робототехника билан якиндан танишади ва робототехникада мустакил ишлаш технологияларини узлаштирадилар.

Чилангарлик тугараги машгулотларида укувчилар кичик хажмдаги буюмларни ясашни урганади, технологиянинг ушбу сохасида тасвирлана- диган нарсани узунлик, кенглик ва баландликка эга килиб акс эттириш принципига асосланган технология турини шакилантиради. Асосан бунда укувчи ясаган деталини кайерга, кандай килиб, канчалик баланликда жойлашни урганади.

Тугарак машгулотларида укувчилар республикамизнинг турли шахарларида яратилган технологиялари ва иноватциялари билан якиндан танишади

Укувчиларга бериладиган вазифалар, топшириклар, мавзулар мазмуни жихатдан укувчиларнинг ёшига нисбатан, ижодий кобилияти ва иктидори, технологияга кизикиши имкониятларига яраша булади. Технология танловида куйидаги мавзулар укувчиларда катта кизикишлар уйготади, масалан;

20 аср корокчилари кемаси, Дупи тикдим ипаклари тиллодан, Антиквар автомобил, Мехнаткаш уй-рузгор буюми, байрамларга багишланган бахорий гуллар ясаш, олтин куз фаслига атаб дарахтлар ясаш, робототехника буйича узи харакатланадиган техникаларни яратиш мумкин, танлов учун катта гурухдаги укувчиларга эркин мавзуларни тавсия этса хам булади.

Шулар билан бир каторда укувчилар томонидан тайёрланган технология ижодий ишлари туман, шахар, вилоят, Республика ва халкаро курик танловлар кургазмаларида иштирок этиш учун амлага оширлади. Булар факультатив дарс машгулотлари, таникли технологлар билан учрашувлар, техника кургазмалари, технология буйича курик-танловлар, кечалари каби катор йуналишларда утказилади ва улар укувчиларни ижодий эхтиёжларини кондириш ва ижодий кобилиятларини ривожлантириш, улардаги индивидуаллик ва истеъдодни руёбга чикаришга хизмат килади. Шу билан бирга у укувчиларнинг бадиий ва

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 8 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-8-161-166

эстетик жихатдан дунё карашини кенгайтиради хамда ижодий кобилиятини ривожлантиради.

ХУЛОСА

Хулоса килиб шуларни айтиш мумкинки бу тугаракларнинг натижасида укувчилар узлари тайёрлаган буюмлари билан курик-танловларда катта кизикиш билан иштирок этадилар. Укувчилар роботатехника ва технологияни турлари билан якиндан танишади, Буюк технологлар томонидан яратилган янги технологиялар билан якиндан танишадилар. Укувчилар томонидан Турин олийгохини технолог устахоналарига ташриф буюрадилар натижада укувчилар технологиянинг асл нусхалари билан танишадилар, уларнинг яратилиш жараёнининг шохиди буладилар. Укувчиларни Турин олийгохини технологиялар устахонасига саёхатлар уюштирилганда технологлар узларининг хаётлари ва ижодлари, келажак режалари хакида атрофлича гапириб берадилар, узи яратган техникалари билан таништирадилар ва техникаларни кандай килиб яратилиши тарихи хакида хикоя килиб берадилар. Технологнинг жонли нутки ва унинг хикояси укувчиларни хаяжонлантиради, уларнинг хотирасида учмас из колдиради, келажакда ёшларимиз касб танлашда бир хулосага келадилар.

REFERENCES

1. Мирзиёев Ш.М. Нияти улуг халкнинг - иши хам улуг, хаёти ёруг ва келажаги фарован булади. 3-жилд. - Т.: Узбекистон, 2020. - 3-булим.

2. Толипов УД. Олий педагогик таълим тизимида умуммехнат ва касбий куникма ва малакаларни ривожлантиришнинг педагогик технологиялари: Дис. ... пед. фан. док. - Тошкент: 2004. - 314 б.

3. http: //www.istedod.uz/

4. http://www.pedagog.uz/

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.