Научная статья на тему 'МАКТАБ ТАЪЛИМИДА РАҚОБАТ МУҲИТИНИ ЯРАТИШ БЎЙИЧА ЯПОНИЯ ТАЖРИБАСИ'

МАКТАБ ТАЪЛИМИДА РАҚОБАТ МУҲИТИНИ ЯРАТИШ БЎЙИЧА ЯПОНИЯ ТАЖРИБАСИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
7
4
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
рақобатбардошлик / баҳолаш мезонлари / усуллари / таълим тизими / ўқув жараёни.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Ботиров Ҳамид Хакимович

Японияда мактабларнинг рақобатбардошлигини баҳолаш мезонлари ва усуллари таҳлил қилинди, ўрганиш натижасисида айрим тажрибаларини миллий қонунчиликка қўллаш мумкинлиги юзасидан хулослар қилинди.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «МАКТАБ ТАЪЛИМИДА РАҚОБАТ МУҲИТИНИ ЯРАТИШ БЎЙИЧА ЯПОНИЯ ТАЖРИБАСИ»

МАКТАБ ТАЪЛИМИДА РАЦОБАТ МУ^ИТИНИ ЯРАТИШ БУЙИЧА ЯПОНИЯ

ТАЖРИБАСИ Ботиров Х,амид Хакимович

А.Авлоний номидаги педагогларнинг касбий ривожлантириш ва янги методикаларга ургатиш миллий-тадкикот институти, Doctor of Philosophy in law (PhD)

hamidbotirov@inbox.ru https://doi.org/10.5281/zenodo.10800106

Аннотация. Японияда мактабларнинг рацобатбардошлигини бауолаш мезонлари ва усуллари таулил цилинди, урганиш натижасисида айрим тажрибаларини миллий цонунчиликка цуллаш мумкинлиги юзасидан хулослар цилинди.

Калит сузлар: рацобатбардошлик, бауолаш мезонлари, усуллари, таълим тизими, уцув жараёни.

Аннотация. Проанализированы критерии и методы оценки конкурентоспособности школ Японии, в результате исследования сделаны выводы относительно возможности применения части опыта в национальном законодательстве.

Ключевые слова: конкурентоспособность, критерии оценки, методы, образовательная система, образовательный процесс.

Abstract. The criteria and methods for assessing the competitiveness of schools in Japan are analyzed, as a result of the study, conclusions are drawn regarding the possibility of applying part of the experience in national legislation.

Keywords: competitiveness, evaluation criteria, methods, educational system, educational process.

Шарк мамлакатларининг мактабларида х,ам ракобат мух,итини шакллантиришда самарали тажрибалар мавжуд. Шарк мамлакатларида узига хос анъаналар билан таълим сифатини таъминлашда янги усул ва воситаларни, инновацияларни кулллаш ва ривожлантириш борасида ракобат мух,ити бир неча йиллардан буён шаклланган.

Япония мажбурий таълимга бошлангич (1-6-синфлар) ва урта (7-9-синфларда) таълим киради. Япон таълимининг бузилмас принципи шундаки, олти ёшли барча болалар бошлангич мактабга бориб, олти йилдан кейин битириши керак. Бошлангич мактабда укиш пайтида укувчиларга деярли бах,о куйилмайди. Бу факат кейинги синфга утиш учун амалга оширилади. Синфдан синфга утказишнинг асосий шарти - билим даражаси эмас, ёши. Мажбурий таълим тизимида укиётганда, коникарсиз бах,о беришга йул куйилмайди, шунинг учун тушуниш кийин булган фанлар жуда узок вакт узлаштирилади.

Мажбурий таълим тизимида "Мактаб таълими тугрисида"ги конунга мувофик, синфларда 50, давлат ва муниципал мактабларда 40 дан ортик укувчи булмаслиги керак[2.].

Бошлангич мактаб дастури болаларга асосий фанлар (тил, арифметика, мусика, санъат ва хунармандчилик, уй хужалиги, жисмоний тарбия, ижтимоий меъёрлар) буйича мувозанатли билим беришга каратилган. Биринчи боскич умумтаълим мактабида нафакат фанларни чукур урганишни давом эттирибгина колмай, балки индивидуал кобилиятларни ривожлантиришга жиддий эътибор каратади, бунинг учун болалар ихтиёрий дарсларни танлайдилар. Иккинчи боскич умумтаълим мактабларида куп йиллар давомида таълим икки дастур буйича - умумий ва ихтисослаштирилган х,олда амалга оширилди.

Барча даражадаги мактаблар учун мажбурий дарсликлар мавжуд. Улардан баъзилари (600 дан ортик номлар) хусусий нашриётлар томонидан ишлаб чикилади ва нашр

этилади, лекин хар доим тегишли "Укув режаси" асосида ва Таълим ва фан вазирлиги томонидан мажбyрий тасдикланиши керак. Деярли барча мактаблар 6у дарсликлардан фойдаланадилар. Бошка дарсликлар (40 га якин ном) Таълим вазирлиги томонидан нашр этилган ва баъзи Урта мактаблар учун мyлжалланган. Хукумат томонидан тасдикланган дарсликлардан дарсликни танлаш умумтаълим мактаблари директорлари зиммасига юкланган. Бу эса дарсликларни ишлаб чикувчилар учун ракобатни шаклантиради. Аксарият муаллифлар уларнинг дарсликлари укув жараёнида фойдаланишлари учун дарсликлар сифатига катта ахмият берилади. ^анчалик уларнинг дарсликларини мактаблар укув жараёнига фойдаланишса, уларнинг рейтинги ва мавкеига ошишига олиб келади. Шунинг учун укитувчилар бир нечта дарсликлар ичидан узларига мос булган дарсликни танлашади[1. Б.317].

Япониядаги барча болалар учун 6 йиллик бошлангич таълим ва 3 йиллик урта таълим мажбурийдир. Укувчиларнинг хеч бири муваффакиятсиз ёки битта синфда колмайди. Барча укувчилар имтихонда кандай натижаларга эришганлигидан ёки кандай бахо олганларидан катъи назар, кейинги синфга утказилади. Аммо хар бир укувчи барча имтихонларни чин дилдан топшириши шарт, чунки бу имтихонлар булажак кириш имтихонлари учун асос яратади.

Укувчилар билимини бахолаш тизими[3]

Бахо Балл (шкала) Бахо тавсифи Эслатмалар

S 9G.GG - 1GG.GG Намунали Камдан-кам холларда берилади

А 9G.GG - 1GG.GG Намунали

А 8G.GG - 89.99 Жуда яхши

B 7G.GG - 79.99 Яхши

C 6G.GG - 69.99 ^оникарли

F G,GG - 59,99 Муваффакиятсиз

P Утиш

Укувчиларни бахолаш учун бах,олаш тизими 5 шкала буйича, яъни А, С, Б, C ва Ф шкала буйича куйилади. Агар бирор укувчи бирон бир фан буйича даража ута олмаган булса, у уша фандан имтихон топшириши керак.

Шунинг натижасида, Японияда мактабларнинг рейтинги факатгина укувчиларнинг билим даражаси ва укитувчилар уртасида олиб бориладиган суровномаларга асосланади. Укувчиларни билим даржаси "Z-баллари - стандартлаштириш"[4.] методикаси асосида аникланади. Айтайлик, бир синфда 36 нафар укувчи бор. Улар апрел ойида А тестини ва сентябрда Б тестини топширдилар. Синфдаги укувчилар иккала тестни хам топширди ва А тестидаги балл 100 баллдан 70 балл, Б тести эса 100 баллдан 70 баллни ташкил этди. Дастлабки улчов билан уларнинг кобилияти апрелдан сентябргача 6 ой давомида кузатилади. А ва Б тестнинг таксимланишини солиштирилганда, Б тестнинг 70 балли А тестига караганда юкори кобилиятни курсатса, натижаларни умумий килиб олиш мумкин.

PISA - 2015 доирасида муаммо билим, куникма ва саъй-харкатларларни бирлаштириш оркали укувчилар томонидан муаммоларни биргаликда ечиш буйича биринчи халкаро тадкикот утказилди. Масалан япон укувчилари бу йуналишларда анча яхши натижаларни курсатдилар, бирок улар муаммоларни биргаликда ечишни янада яхширок уддаладилар[1. Б.282]. Айнан япон укувчиларнинг индивидуал ракобатлашишдан кура жамоавий курашишда бошка давлатларга нибатан анча тажрибалари юкори хисобланади.

Япония мактаб бинолари, кушимча хизматлар, ялтирок дарсликлар ва кимматбахо спорт дастурларига хийла кам пул сарфлаб, уз ресурсларининг куп кисмини таянч таълимга сарфлайдилар. Иктисод килинган пулларнинг бир кисми укитувчиларнинг нисбатан яхши иш хакига ажратилади. ^олгани солик туловчиларга кайтарилади. Япония мактаб таълимига килинган (бюджет ва хусусий) йиллик сарф-харажатлар ялпи ички махсулотнинг 30 фоизини ташкил этади. Катта харажат килмасдан яхши натижаларга эришишнинг бошка бир йули - бу таълим тизимини танч даражада ташкил килишни узгартиришдир. Японияда мактаб ёшдаги болалар сони кискаргунга кадар Япония ва А^Шда бир укитувчига тугри келадиган укувчилар сони бир хил эди. Бирок японлар укувчи сони куп булган синфларни саклаб колишга карор килишди. Бу карор япон укитувчиларга дарсга тайёргарлик куришга, узлаштириши паст укувчилар хусусида хамкасблари билан маслахатлашишга ва ёмон узлаштирувчи укувчилар билан кушимча иш олиб боришга анча куп вакт ажратиш имконини берди[1. Б. 148-149].

Хулоса килиш мумкинки, шарк давлатлари мактаб таълимидаги ракобатнинг узига хослиги, асосан укувчиларни бахолаш тизимига купрок ургу берилган булиб, укувчиларни укишга булган мотивациясини оширишга хизмат килади. Шу билан бирга укувчиларни жамоавий булиб ракобат килишга купрок ундайди. Хорижий тажрибалардан мактаб таълимида ракобат мухитини яратишда фойланишга хизмат килади.

REFERENCES

1. Андреас Шляхер. Жахон микесидаги таълим.ХХ1 аср мактаб тизимини кандай барпо этмок керак?/ Андреас Шляхер; суз боши Ш.Шерматов, Х,.Умарова; умумий тахрир Д.Норбоева. - Тошкент: "Zamin Nashr" нашриёти 2022. Б. 148-149, 282, 317.

2. https://en.wikipedia.org/wiki/Secondary_education_in_Japan

3. https://www.japaneducation.info/education-system/grading-system.html

4. https://www.spss-tutorials.com/z-scores-what-and-why/

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.