Научная статья на тему 'МАКТАБ ТАЪЛИМИ – УЧИНЧИ РЕНЕССАНСНИНГ УСТУНЛАРИДАН БИРИ СИФАТИДА'

МАКТАБ ТАЪЛИМИ – УЧИНЧИ РЕНЕССАНСНИНГ УСТУНЛАРИДАН БИРИ СИФАТИДА Текст научной статьи по специальности «Философия, этика, религиоведение»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
мактаб / таълим тизими / ўқувчи / ўқитувчи / ота-она / зиёли / миллий қаҳрамонлар сиймоси / илм-фан / маданият-маърифат / учинчи Ренессанс. / school / educational system / student / teacher / parents / intellectual / figure of national heroes / science / culture-enlightenment / third Renaissance.

Аннотация научной статьи по философии, этике, религиоведению, автор научной работы — Саифназаров, Исмаил

Мақолада мактаб таълим тизими, ундаги муаммо ва камчиликлар таҳлил этилган, мактаб таълими Учинчи ренессанснинг устунларидан бири эканлиги таъкидланган. Мамлакат тараққиёти мезонлари, жаҳон халқлари тарихида маданият ва маърифатга эътибор, мактаб таълимини ривожлантириш, муаллимларнинг фаолиятини такомиллаштириш ва уларнинг касбий ва ҳаётий фаолият мезонларининг замон талаблари асосида тадқиқ қилиш зарурияти ва омиллари борасида тадқиқот олиб борилган. Тадқиқот натижаларига кўра, муаммо доирасидаги камчилик ва муаммоларга муносабат билдирилган, мактаб таълим тизимини ривожлантириш, ўқувчиларнинг ҳаёт ва фаолиятини такомиллаштириш учун миллий қаҳрамонлар сиймосини яратиш, уларнинг эстетик дидини тарбиялаш, илмий изланиш кўникмаларини шакллантиришда ота-она, ўқитувчи ва зиёлиларнинг ролини ошириш лозим. Бунда, “боғча, мактаб, ота-она, маҳалла, зиёлиларнинг ўзаро ҳамкорлиги” тизими илм-фан, маданият ва маърифат ривожининг муҳим омил эканлиги қайд этилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

SCHOOL EDUCATION IS ONE OF THE PILLARS OF THE THIRD RENAISSANCE

The article analyzes the school education system, its problems and shortcomings, it is emphasized that school education is one of the pillars of the Third Renaissance. Research was conducted on the criteria of national development, attention to culture and enlightenment in the history of world nations, the development of school education, improvement of teachers' activities and the necessity and factors of researching the criteria of their professional and life activities based on the requirements of the time. According to the results of the research, it is necessary to increase the role of parents, teachers and intellectuals in the development of the school education system, the development of the school education system, the creation of national heroes, the education of their aesthetic taste, and the formation of scientific research skills. It was noted that the system of "mutual cooperation of kindergarten, school, parents, neighborhood, intellectuals" is an important factor in the development of science, culture and enlightenment.

Текст научной работы на тему «МАКТАБ ТАЪЛИМИ – УЧИНЧИ РЕНЕССАНСНИНГ УСТУНЛАРИДАН БИРИ СИФАТИДА»

МАКТАБ ТАЪЛИМИ - УЧИНЧИ РЕНЕССАНСНИНГ УСТУНЛАРИДАН БИРИ СИФАТИДА

d https://doi.org/10.5281/zenodo. 11661402

Исмаил Саифназаров

Тошкент давлат ик;тисодиёт университети Фалсафа фанлари доктори, профессор profis48 48@mail.ru, ORCID 0000-0002-4946-4303

АННОТАЦИЯ

Мацолада мактаб таълим тизими, ундаги муаммо ва камчиликлар таулил этилган, мактаб таълими Учинчи ренессанснинг устунларидан бири эканлиги таъкидланган. Мамлакат тарацциёти мезонлари, жауон халцлари тарихида маданият ва маърифатга эътибор, мактаб таълимини ривожлантириш, муаллимларнинг фаолиятини такомиллаштириш ва уларнинг касбий ва уаётий фаолият мезонларининг замон талаблари асосида тадциц цилиш зарурияти ва омиллари борасида тадцицот олиб борилган. Тадцицот натижаларига кура, муаммо доирасидаги камчилик ва муаммоларга муносабат билдирилган, мактаб таълим тизимини ривожлантириш, уцувчиларнинг уаёт ва фаолиятини такомиллаштириш учун миллий цаурамонлар сиймосини яратиш, уларнинг эстетик дидини тарбиялаш, илмий изланиш куникмаларини шакллантиришда ота-она, уцитувчи ва зиёлиларнинг ролини ошириш лозим. Бунда, "бозча, мактаб, ота-она, мауалла, зиёлиларнинг узаро уамкорлиги" тизими илм-фан, маданият ва маърифат ривожининг мууим омил эканлиги цайд этилган.

Калит сузлар: мактаб, таълим тизими, уцувчи, уцитувчи, ота-она, зиёли, миллий цаурамонлар сиймоси, илм-фан, маданият-маърифат, учинчи Ренессанс.

ШКОЛЬНОЕ ОБРАЗОВАНИЕ - ОДИН ИЗ СТОЛПОВ ТРЕТЬЕГО

РЕНЕССАНСА

ИСМАИЛ САИФНАЗАРОВ

Ташкентский государственный экономический университет Профессор кафедры «Социально-гуманитарных наук»

Ташкент / Узбекистан Тел: +998901862005 E-mail: profis48 48@mail.ru

ORCID 0000-0002-4946-4303

АННОТАЦИЯ

В статье анализируется система школьного образования, ее проблемы и недостатки, подчеркивается, что школьное образование является одним из столпов Третьего Возрождения. Проведено исследование критериев национального развития, внимания к культуре и просвещению в истории народов мира, развития школьного образования, совершенствования деятельности учителей, а также необходимости и факторов исследования критериев их профессиональной и жизненной деятельности на основе требования времени. По результатам исследования необходимо повысить роль родителей, учителей и интеллигенции в развитии системы школьного образования, развитии системы школьного образования, создании национальных героев, воспитании их эстетического вкуса. и формирование научно-исследовательских навыков. Было отмечено, что система «взаимного сотрудничества детского сада, школы, родителей, микрорайона, интеллигенции» является важным фактором развития науки, культуры и просвещения.

Ключевые слова: школа, система образования, ученик, учитель, родители, интеллигент, фигура национальных героев, наука, культура-просвещение, третье Возрождение.

SCHOOL EDUCATION IS ONE OF THE PILLARS OF THE THIRD

RENAISSANCE

ISMAIL SAIFNAZAROV Tashkent State Economic University (TSEU) Department of Social Sciences Uzbekistan, Tashkent, E-mail: ^profis48_48@mail.ru Mobil: +998901862005

ORCID 0000-0002-4946-4303

ABSTRACT

The article analyzes the school education system, its problems and shortcomings, it is emphasized that school education is one of the pillars of the Third Renaissance. Research was conducted on the criteria of national development, attention to culture and enlightenment in the history of world nations, the development of school education, improvement of teachers' activities and the necessity and factors of researching the criteria of their professional and life activities based on the requirements of the time. According to the results of the research, it is necessary to increase the role of parents, teachers and intellectuals in the development of the

school education system, the development of the school education system, the creation of national heroes, the education of their aesthetic taste, and the formation of scientific research skills. It was noted that the system of "mutual cooperation of kindergarten, school, parents, neighborhood, intellectuals" is an important factor in the development of science, culture and enlightenment.

Key words: school, educational system, student, teacher, parents, intellectual, figure of national heroes, science, culture-enlightenment, third Renaissance.

KHPHm

EyryH 6h3 Huxo^rga MypaKKa6, TaxnuKanu, Taxguggu Ba Ta«:oBy3Kop gyHega arnaanMH3. ^axoHga W3 6epaeTraH BoKea-xogucanap, 6eKapop cuecar, rereMoHnuK BacBacacH, y3apo 3uggutfraap, MunnaTHunuK Ka6u 6yxpoHnap 6rogaH xap KanoHrugaHga KynpoK arnM-^aHra, TatnuM-TapSuara, MatHaBu^T Macananapura ^ugguft эtтн6op KaparumHu Tana6 этaцн. ^yHKH TapaKKueT MaMgoHuga Konum eTyK, ManaKanu, BarapnapBap aBnogra 6ornuK. BroHuHrna, y cu^arau TatnuM Ba caMapanu arnM-^aH Herrouga w^opu uHTenneKTyan gapa^anu aBnogHu Tap6uanamgaH u6opar Synurnu MaKcagra MyBO^uKgup. ^yHKu w^opu uHTenneKTyan gapa^anu aBnogHuHr naMgo Synumu, ^aMu^THuHr 6apna SyruHura Kupu6 6opumu, MaMnaKaTgaru MaB^yg coxanapHuHr u^SuM yзгapнmнгa, aHrunaHumura, puBo^naHumura, TapaKKuM этнmнгa onu6 Kenagu. BywK fflapK ^aftnacy^u Кoн$yцнн «BunuMcronuK uhcohuat ynyH энг KopoHFu TyHgup», geraHuga MuHr Kappa xaK. HeraKu, uhm uhcohu^thu MKcaKnuKKa KyTapca, GamMcro-nuK yHu ^aKaT Ty6aHnuK, ^apnuK capu eTaKnaftgu. EyHra uhcohuat TaMaggyHuga Muconnap ^yga Kyn. fflyHuHr ynyH эpтacннннг ^apoBoH SynumuHu ynnaraH ^aMu^T uhm capu uHTunagu, em aBnogra 6unuM yprarum, 3ue TapKarum naHugaH 6ynagu.

YTraH acpHuHr 6omnapuga ropraMroga ^aonu^T onu6 6opraH ^agugnunap, Matpu^aTnapBap SoSonapuMro xaM roprau acpuM KonoKguKgaH onu6 hukuS, yHu xyp, o6og MaMnaKaTra aHnaHTupumHuHr gacraaSKu noftgeBopu TatnuMga, ge6 SunraHnapu 6e^u3 эмac. By xaKga cy3 KeTap экaн, SeuxTuep A6gynna ABnoHuHHuHr «Tap6ua 6u3 ynyH e xaeT — e MaMoT, e Ha^oT — e xanoKar, e caogaT — e ^anoKar Macanacugup», geraH nyKyp MatHonu $uKpu eguMrora TymaBepagu. BywK Matpu^amapBap 6o6oмнзнннг 6y cy3napu acpuMro 6omuga MunnarnMro ynyH KaHnanap MyxuM 6ynraH 6ynca, xo3upru BaKTga xaM myHnanuK, 6anKu yHgaH xaM KynpoK gon3ap6 axaMu^Tra эгa. ^yHKu, 6yryH pean BoKenuKKa afinaHraH ^Hru Y36eKucToHga KyfiunaeTraH YHUHHU PeHaccaHc noMgeBopuHuHr HaKagap MycTaxKaM Synumu aHHaH 3aMoHaBuH uhm $aH acocnapugaH 6oxa6ap, KaMuga uKKura ynTa Tunga MynoKoT Ku^a onaguraH, y3napu TaHnaraH Kac6-xyHap

сирларини мукаммал эгаллаган ёшларимизга боглик. Шу хакда суз юритганда, мана бу мисолга эътибор каратишни лозим, деб топдим. Иккинчи жахон уруши даврида Буюк Британия бош вазири Уинстон Черчиллга танишиб чикиш учун мамлакат бюджетини келтиришган экан. Хужжатга куз югуртириб, у сураган: -Маданият ва маърифат масалаларига харажатлар кани? - Ахир уруш кетаяпти, кандай маданият?! - Агар маданият ва маърифат йук булса, унда нима учун урушаяпмиз? - дея хайратланган экан Черчилл. АДАБИЁТЛАР ТАХЛИЛИ:

Муаммони урганиш жараёнида анъанавий ва замонавий

мутафаккирларнинг, давлат рахбарларининг, олим ва зиёлиларнинг мактаб таълим, илм-фан ва маданият-маърифат тараккиётига оид хикматли сузлари, хаётий тажрибалари, таклиф ва тавсиялари тахлил этилди. Жумладан, Конфуцийнинг фарзанд тарбиясига муносабати, Абдулла Авлоний, Фитрат каби жадид маърифатпарварларнинг мактаб таълимини ривожлантиришга муносабатлари, Президентимиз Шавкат Мирзиёевнинг таълим ислохотлари, укитувчи шаъни, кадр-кимматини, обру-эътиборини ошириш борасидаги саъйи-харакатлари тахлил этилган.

Шунингдек, мактаб таълим тизими ислохотчилари ва назариётчилар Ж.Дьюи, М.Монтессори, В.А.Сухомлинскийларнинг асарлари, тадкикотчилар И.Н.Каланчина, У.Р.Кудратоваларнинг илмий ишларига мурожаат килинган.

МЕТОДЛАР: Таълим тизимини тахлил килиш, ижтимоий гуманитар фанлар доирасида кулланиладиган умумфалсафий метод ва методологияларга асосланади. Мактаб таълим тизими ва унинг субъектларига доир муаммолар анализ ва синтез, умумлаштириш, таккослаш, киёсий тахлил, суровнома усуллари асосида урганилди. Унга тарихийлик, мантикий изчиллик, илмийлик тамойилларига кура, диалетик, синергитик методология асосида муносабат берилди.

НАТИЖАЛАР ВА МУНОЗАРАЛАР: Х,озир дунёда карама-каршиликлар кетаяпти. Шундай бир огир шароитда, мураккаб ва кескин муаммоларга тукнаш келаётганимизга карамасдан, илмга эътиборни кучайтиришимиз шарт. Давлатимиз рахбари "Янги Узбекистон - мактаб остонасидан бошланади" деган фикрида ута мухим стратегик гоя мужассам. Дархакикат, мактаб мукаддас даргох. Мактабнинг ривожланиши, юксалиши, тараккий этиши мухим ва заруратдир. Буни англаб етганлар аллакачонлар мактаб таълимига алохида эътибор каратмокда. Бунинг натижасида мактаблар миллатга таълим--тарбия бермокда. Тафаккурини тиниклаштирмокда. Таълим мактабгача таълим, халк таълими, олий таълим буладими, тизим бир бутунликда инсон капиталини яратиш ва ривожлантиришнинг бош омили хисобланади. XXI асрга келиб,

дунёда инсон капитали масаласи кун тартибига чикди ва мустахкам урин эгаллади. Мамлакатлар рейтингини белгилашда асосий талаблардан бири хам инсон капиталидир. Узбекистонда бу борада жуда мухим кадамлар ташланди. Аввало, мактабгача таълим тизими янгидан ташкил этилди. Халк таълими сохасида 11 йиллик мактаб таълими тикланди. Самарасиз касб-хунар коллежлари ёпилди. Мактаб укитувчи ва укувчилари мажбурий мехнатдан озод килинди. Муаллимнинг маоши бир неча баробар оширилди. Мактаблар моддий-техник базаси янгиланди. Олий укув юртларига кабул квоталари йилдан-йилга оширилди. Профессор-укитувчиларнинг иктисодий ахволи тубдан яхшиланди. Талаба ва домлалар хам пахта, турли хил хашарлардан халос булди. Ёшларни олий маълумот олиш имкониятлари кенгайди. Халкаро нуфузга эга булган олий укув юртларининг филиаллари ташкил этилди.

Аммо мамлакатимиз рахбари томонидан олиб борилаётган таълим ислохотларига мутасаддилар кандай жавоб кайтармокда? Маоши кутарилган муаллим, домла уз дунёкарашини узгартирдими? Таълим сифатини яхшилаш учун жон куйдиряптими? Синфхонада, аудиторияда мамлакатнинг эртанги куни, келажаги борлигини англаб етяптими? Узбекистон чорак аср давомида, айникса, таълим сохасида жуда ортда колганлигини, жахон таълим стандартларидан узоклашиб кетганлигини биладими? Саволлар куп, жуяли жавоб йук. Хукумат укитувчи ва олимлар олдидаги уз мажбуриятини бажарди. Бугун хатто 1000 доллардан маош олаётган мактаб укитувчилари сони анчагина. Уз устида ишлаётган, малакали мактаб муаллимларига хам эътибор кучайди. Аммо барибир фаолиятимиздан узимизнинг кунглимиз тулмайди. Президентимиз таъкидлаганидек: "Агар рахбарлар, муаллимлар, янги Узбекистонга муносиб харакат килса, фарзандларимизни давр талабига мос укитишимиз мумкин. Халкимиз бизга энг катта бойлигини - зурриёдини ишониб беряпти. Бу жуда катта масъулият. Шуни хис килиб, узимизни кийнаб, мактабни ислох килсак, келажакка замин яратамиз". Мамлакатимиз рахбарининг ушбу талаби жуда уринли ва уз вактида куйилмокда. Фарзандларимизнинг умрини бехуда утказаётган, дарс - мукаддас тамойилига амал килмайдиган, оладиган маошини окламайдиган укитувчилар хам учраб туради. Аммо танкидлардан, курилган чора тадбирлардан кейин укитувчилар фаолиятида хам, укувчилар билим ва савиясида хам ижобий узгаришлар руй берди. Бунинг исботини ярим асрдан купрок вакт талабаларга дарс бераётган педагог сифатида танамда хис килаяпман. Абитуриент ва талабалар билан сухбатда буламан. Масалан, 2022-2023 укув йилини битирган укувчиларнинг илм олишга булган иштиёки баланд. Улар информатика, математика, хорижий тиллар каби фанлар буйича юкори узлаштиришга эга. Аммо тарих ва адабиёт

фанлари буйича билимлари анча саёз. Бу эса мамлакатимизнинг юртга дахллдор, маънавиятли ва ватанпарвар фарзандларни тарбиялаш борасидаги олдинга куйилган максадларига мос эмас. Ахир, биз орзу килган фарзандлар уйгок булиши, хар томонлама баркамол булиши керак. Х,еч нарсага бефарк булмаслиги лозим. Бугунги ахборот ва юкори технологиялар асрида факат замонавий курол-аслахаларнинг узи мамлакатнинг тинчлиги ва баркарорлигини таъминлаш учун етарли эмас. Ахборот майдони хакикий жанг майдонига айланиб булди. Оммавий коммуникация технологиялари оркали ахборот каналлари уткир ва тезкор курол сифатида тобора куч олмокда. Бу эса айнан ана шундай хуружларга карши тура оладиган фарзандларни тарбиялашни такозо этади. Бунда хамма нарсани мактаб хал килади. Айнан маънавий-рухий тарбия керак пайтда калкон, керак пайтда химоя куроли вазифасини утай олади. Президентимиз таъкидлаганидек, "уз фарзандларига юксак ватанпарварлик рухини камол топтира олмаган давлат кандай кудратли куролга эга булмасин, мудофаа кобилиятини мустахкамлай олмайди" Бундай миллат бир кун ганимлар томонидан махв этилиши мумкин.

Демак, маънавий-рухий, ватанпарварлик тарбиясини кучайтиришда ёзувчи ва шоирлар, кино, театр, телевидение ижодкорлари, маънавий-маърифий жабхаларда фаолият юритувчи ташкилотлар олдида мухим вазифалар турибди. Бугун ёзувчиларимиз укувчилар учун замонамиз кахрамонларини курсатиб берадиган асарларни, образларни яратиши керак. Хдмон ёдимизда, бизга Павел Корчагин, Валентин Котик, Зоя Космеденянская каби кахрамонлар образини миямизга куйишган. Бегона миллат кахрамонларига хавас килиб катта булдик. Бугун хам ижтимоий хаётимизда шундай ачинарли холатлар учраб турибди. Болаларимиз Жумонг, Де Жойонг каби корейс ва бошка миллатларнинг кахрамонлари мохирона тасвирланган сериалларни куриб катта буляпти. Уларга хавас киляпти. Нега, узимизда урнак килиб курсатса буладиган аждодларимиз йукми? Бор. Хдтто улар юзлаб кинофильмлар ва сериалларга жой булади. Бунинг учун миллатпарвар, юртпарвар булишимиз, эртанги кунимиз учун куйинишимиз керак. Узбекистон халк артисти Озодбек Назарбеков ижросида айтилган "Ким Ватанга калкон булса, мендирман ушал!" деган кушик бугун улуг саркарда Жалолиддин Мангуберди тимсолида миллионлаб фарзандларимиз юракларида мардлик ва жасорат, ватанпарварликни улгайтиришга хизмат килмокда. Аммо бу каби юракни жунбушга келтирувчи, юксак ватанпарварлик хиссини кучайтирувчи кушиклар куплаб яратилиши лозим. Зеро, мардлик мардликни уйготади, эр йигит сузи эр йигитни камолга етказади. Аждодларимиз мардона рухи, жасорати билан асрлар давомида душманларни куркув ва тахликага солиб турган. Зеро, шер бор

жойга кашкир йулолмас, деб бежиз айтмаганлар. Ватанимиз тарихида айнан ватанпарварлик туйгуси сабаб узидан сон жихатдан бир неча ун баробар куп булган кудратли лашкарларни енгган канчадан-канча жасур аждодларимиз утган. Тумарис, Спитамен, Махмуд Торобий, Амир Темур, Жалолиддин Мангуберди, Бобур Мирзо — булар маънавий рух, мардлик ва шижоат, миллатпарварлик, ватанпарварлик туйгуси билан аскарларини кудратли кучга айлантира олган юрт калконларидир. Ана шу маънода жасур аждодларимизнинг жанг санъати, харбий меросини янада чукурррок ургансак, уларни кино тасмаларига, экранларга олиб чиксак, эртанги кун эгалари ватанпарвар булиб етишмайдими? Тарихдан маълумки, Ватан озодлиги учун курашиш масаласи алломалар асарлари хамда эзгу гояларни ифода этувчи таълимотларнинг бош гояси булиб келган. Ватан тарихини билган, улуг аждодлар меросини чукур урганган хар бир инсон калбида миллий гурур-ифтихор туйгулари янада жуш уриб, эл-юртга, Ватанга садокати ортиб бораверади. Инсон калбида миллат, Ватан, аждодлар рухи олдидаги бурч ва туйгулар канчалик чукур жой олган булса, махдудлик урнига миллий гоялар вужудга келади. Мана шундай фазилатларга эга инсонларда курашчанлик, ташаббускорлик, уз узини англаш, миллат, Ватан шаъни ва манфаатини химоя килишдек мукаддас туйгулар шаклланади. Демакки, Ватан шаъни, ор-номусини жон-жахди билан химоя киладиган, жамият максад ва манфаатларини тушуниб етадиган, хар томонлама комил инсонни тарбиялаш, бунинг учун фарзандларимиз онгида Ватанга мухаббат, юрт такдирига дахлдорлик, тинч, эркин ва фаровон хаётнинг кадрига етиш туйгусини кучайтириш биз зиёлилар олдидаги энг устувор масала булиб колаверади. Ижод ахли мард ва жасур аждодларимизни, саркардаларимиз, жадид боболаримизнинг ёркин сиймосини кино тасвирларда, спектаклларда, матбуотда, асарларда курсата олсак юртдошларимизни, ёшларимизни, хозирги кескин шароитда гоявий мафкуравий сохада ракобатга тайёрлашга эриша оламиз. Булар оддий масалалар эмас. Одамни жиддий уйлантирадиган, ташвишга соладиган саволлар.

Кискаси, мактаб хам, муаллим хам, жамият хам, ота-она, оила, махалла хам мактаб ишига нисбатан узгариши шарт, янгиланишга, уйгонишга мажбур. Бундан бошкача булмайди. Бу уринда, нафакат мактаб, балки олий таълим муассасаси хам уз иш услубини, таълим-тарбия беришни бутунлай замонавийлаштириши керак. Биз таълимнинг куч-кудратини, мазмун-мохиятини тулик англаб етганимиз йук. Биргина Осиё йулбарслари деб аталган Сингапур, Жанубий Корея, Малайзия каби давлатлар такдирини таълим канчалар узгартириб юборганлигига ахамият бермаймиз. Улар минг

машаккатлар билан мустакиликка эришган, иктисодий огир ахволда эди. Улар, дастлаб, ишни таълим ислохотидан бошлади. Виждонли, фидойи, миллатпарвар, ватанпарвар муаллим миллатни таназзулдан олиб чикди. Жахон тарихидан бундай мисолларни куплаб келтирса булади.

Аммо бизда барча шароитлар мухайё, бирок таълим сифати паст. Бунда факат укитувчиларни айблаймиз. Жамоатчилик ва ота-оналар айбсиздек. Улар хам беайб эмас. Купчилик ота-оналаримиз учун мактаб бу болаларини маълум бир вактга олиб утирадиган жой хисобланади. Одатда, ота-оналар фарзандларини билим ва кобилиятларини текширмайди. Утган дарслар буйича савол-жавоб килмайди. Боласининг билими билан иши булмайди. Бунинг натижасида талаб ва таклиф йук жойда интилиш хам булмайди. Муаллим хам бамайлихотир вактни утказади. Буларнинг хаммаси йигилиб, халкнинг саводхонлик даражаси пасайишига, билимсизлик, фикрсизлик ортишига олиб келади. Агар мактабда муаллим, университетда домла уз ишига виждонан ёндашганда эди, хаётимиз бутунлай бошкача буларди. Яна бир нарсага одатланиб колганмиз. Масжид, мадраса куришга боримизни сарфлаймиз. Мактаб куришга келганда юзимизни бурамиз. Ахир, эртанги кунимиз эгалари мактаб партасидан чикадику. Тадбиркор, бакувват юрдошларимиз мактаб учун хам кайишса бунинг мевасини бугун булмаса, эртага курамиз.

Барча иллатларнинг дояси илмсизлик экан, миллатнинг оёгига тушов булаётган кусурлардан тезрок кутилишимиз керак. Дабдабали туйлар, хашаматли иморатлар, кераксиз орзу хаваслар урнига болаларимизни укитишимиз жуда катта зарурат эканлигини унутишга хакккимиз йук. Хдммасини давлатга ташлаб куйиш, хаммасини давлатдан кутиш тугри эмас. Инсон тафаккури дунёкараши, билим ва кобилияти жуда мухим эканлигини англаб етмас эканмиз, ахволимиз унгланмайди. Илм-фан ва сифатли таълимсиз тараккиёт хам, ривожланиш хам булмайди.

Бизнингча, мактабларга ватанпарвар, утмишда фидойилик курсатган тажрибали педагогларни, олимлар, ёзувчи ва шоирлар, таникли спортчилар ва санъаткорларни купрок жалб килишимиз, укувчиларни уларнинг ибратли хаёт йули билан таништиришимиз хам фойдадан холи булмайди. Шу уринда бир мисол келтирмокчиман. Таникли ака-ука олимлар, академиклар Саидахрор ва Саидасрор Гуломовлар Юнусобод туманидаги мактабларга уз ташаббуслари билан катнаб, укувчилар билан учрашиб, уларни илм-фанга кизиктириш учун бор тажрибалари, махоратларини ишга соляпти. ^анийди, жамиятимизда шундай фозил инсонлар купайса.

Нокамтарлик булса хам айтаман, узим мехнат килаётган Тошкент давлат Иктисодиёт университетида уз юртига садокат, багрикенглик, ватанпарварлик

ва мехр-окибат хиссини ривожлантириш, жамиятимиз асоси булган махалла институтининг мазмун-мохиятини чукур урганиш максадида Фалсафа фанидан "Менинг махаллам - менинг фахрим" мавзуида талабаларнинг мустакил ишини ташкил килдик. Унинг асосий максади, нафакат назарий жихатдан балки амалий ахамиятга молик хисобланган фарзандларимизни, талаба ёшларни махалла хаётига, унинг кадриятларига якинлаштириш ва шу оркали узлигини англаши, ватанпарварлик, элпарварлик эътикодини ривожлантиришдир. Мухими, жамият тараккиётида махаллаларнинг урни ва инсоннинг шахсий хаётида хам махалла - мухим кадрият сифатида эканлигини курсатиб бериш, талаба ёшларнинг миллий ва умуминсоний кадриятлар тизимига асосланган ахлокий нормаларини, уз махалласи, у ерда яшаб утган ёки хозирда истикомат килаётган эл хурматига сазовар булган атокли инсонлар билан фахрланиш, уз юртига садокат, кишиларга мехр-окибат, багрикенглик, оилапарварлик ва ватанпарварлик каби туйгуларини ривожлантириш, уларнинг эстетик дидини тарбиялаш, илмий изланиш куникмаларини шакллантириш ва уларни фикрлашда мантикий аниклик, изчиллик коидаларига амал килишга ургатишдан иборат. Колаверса, уларда узлари яшаб турган махалласи тугрисида аник маълумотлар базасини шакллантириш ва такдимот тайёрлаш оркали уз махалласи хакида тулик таассуротга эга булиш, уз махалласи билан фахрланиш учун керакли факт ва далилларни излаб топиш ва уни чиройли намоён килиш, шунингек, махаллада уз оиласининг нуфузини янада юксалтириш, жамият ривожида махалла институтининг ролини янада ошириш учун аник таклиф ва тавсиялар ишлаб чикиш уз ахамиятини топган. Назаримда бундай амалиётларни мактабларда хам жорий этишимиз керак. Мактаб даргохида олинган билим эртага тошга уйилган накшдек бола миясида колиб кетади.

Мактабдаги маънавий мухит масаласи хам жуда мухим. Даргохга эркак укитувчиларни хам жалб этишимиз зарур. Иродали, матонатли, жасур, хамиятли, ор-номусли фарзандларни тарбиялашда эркакларнинг урни хамиша юкори булган. Мактабда маънавий мухитнинг ёмон булиши холати билан мутлако муроса килиб булмайди. Аслида, маънавият, маърифат, маданият мактабдан бошланадику. Маърифатпарвар жадид аждодимиз Абдурауф Фитрат хаёт йулида биринчи масала мактаб масаласидир, деган эди. Айтмокчимизки, бугун мамлакатимиз учун мактаб бош максад, биринчи масала ва нажот калъасидир. Мактабни узгартирмасдан туриб, мамлакатни тараккий эттириб булмайди. Демак, миллат ва мамлакат такдири мактабда хал булади. Шунинг учун Президент Шавкат Мирзиёев биз укитувчи ва педагогларни мактаб

таълими сохасидаги ислохотларни амалга оширишда энг якин ёрдамчим, деб биламан, деган эди. ХУЛОСА:

Тарихга назар ташланг, мамлакатлар качон кудратли булган? Кдчон тараккий этган? ^ачон гуллаб-яшнаган? ^ачон халк фаровон ва бой яшаган? Албатта, илм-фан ва таълим ривожланганда. Минглаб мактаб ва мадрасалар курилганда. Шахарларимиз марказидаги энг баланд, энг мухташам иморатлар мадрасалар булганда. Аччик булсада, яна бир бор такрорлаймиз, мактабни янгилаш керак. Унга янги рух киритиш шарт. Буларнинг хаммаси учун, фарзандларимизни фикрлашга ургатайлик. Бугунги дунёда хам ахвол худди шундай. Илм-фан ва таълим ривожланган давлатлар хар томонлама жахонга хукмронлик килмокда. Аслида, курол-ярокданда купрок маблагларни илм-фанга йуналтирмокда. Камбагал мамлакатлардаги истеъдодли ёшларни, иктидорли олимларни катта пул эвазига узларига чакириб олмокда ва улардан уз максадлари йулида фойдаланмокда. Илмий салохиятга эга чикмокда. Бунинг натижасида давлатлари зиёда булиб, халки яхши яшамокда. Максадимиз Учинчи Ренессансни куриш экан, инсон манфаатлари бирламчи булган, иктисодий ривожланган, ижтимоий мукаммал, баркарор жамиятни барпо этиш экан, пойдевори замондан илгари кадам ташлайдиган таълим ва илмдир. Бу хакикат Президентимиз томонидан илгари сурилмокда ва халкимиз хаётидан тобора чукур урин эгалламокда.

Мактаб масаласи барча ислохотларимиз марказида булмоги зарур.

REFERENCES

1. Мирзиёев Ш. Узбекистон Республикаси Президентининг Парламентга ва узбек халкига мурожаатномаси 2022 йил 20 декабрь. https://www.xabar.uz/jamLyat/shavkat-mirziyoyevning-oliy-majlis-va-ozbekiston-xalqi#

2. Авлоний Абдулла. Туркий гулистон ёхуд ахлок. - Тошкент: Yoshlar nashriyot uyi, 2018. -248 б.

3. Дьюи Дж. Демократия и образование // Пер.с англ. - М.: Педагогика-Пресс. 2000. - 384 с.

4. Каланчина И.Н. Социально-философский анализ роли личности учителя в современном образовании: Автореф. дис. ... канд. филос. наук. - Барнаул, 2004. -48 с.

5. Конфуций. Х,икматлар. - Тошкент: Алишер Навоий номидаги Узбекистон миллий кутубхонаси нашриёти, 2010.-220 б.

6. Конфуций. Мухокама ва баён. - Т.: Янги аср авлоди, 2013. -180 б.

7. Кудратова У.Р. замонавий таълим тизимида укитувчи феноменининг ижтимоий фалсафий тахлили: Фалс. фан. буй. фал. док. (PhD)... дис. автореф. -Тошкент, 2022. - 54 б.

8. Masuda Y., 1990. Managing in the Information Society: Releasing synergy Japanese style. - Oxford, 1990. -p. 59.

9. Монтесорри М. Монтессори педагогика. По материалам сайта: http://www.kid.ru

10. Монтессори М. Мой метод. Руководство по воспитанию детей от 3 до 6 лет. - М.: Центрполиграф, 2011.

11. Саифназаров, И. (2020). Замонавий таълим Янги Узбекистон тараккиётининг мухим омили. Демократлаштириш ва инсон хукуклари, 4[88], Б. 17-19.

12. Saifnazarov, I. (2023). Yangi O'zbekiston: inson qadri ulug'langan yurt. -Tashkent: "Ilm-Ziyo-Zakovat" MChJ. - 209.

13. Саифназаров И., Кудратова У. Янгиланаётган Узбекистон укитувчиси. -Тошкент: IQTISODIYOT, 2023. - 200 б.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.