CC BY
14Оригинален научен труд UDC 930.85(497.7)
МАКЕДОНША ВО КНИЖЕВНИТЕ ДЕЛА НА ЛАВ VI И КОНСТАНТИН VII: ИСТОРША И ЛЕГЕНДА
Митко Б. Панов
Институт за национална истори]а,Скоп]е, Македонца
The analysis of the works of emperors Leo VI and Constantine Porfyrogenitus illustrate the tendency of representatives of the Macedonian dynasty in Byzantium for creating the impression that they are associated with the name Macedonia as well as with the Macedonian historical traditions. This ideology was generally created by Porfyrogenitus who, in his Vita Basilii, introduced the story about a direct relationship with Philip II and Alexander III the Macedon in the genealogy of his grandfather Basil I, apart from the ancient Armenian ancestry with the Arsacids,. To attach the Macedonian descent of the dynasty founded by Basil I, in his De thematibus Porfyrogenitus deliberately represented Macedonia in a wider geographical area, creating an impression that the administrative unit-theme with the same name Macedonia was an integral part in geographical as well as in historical connotation. The tendency for glorification of the dynasty with the Macedonian historical traditions resulted in its definite association with the name Macedonia and Macedonians, which became an essential part of the identity appellation and identification of the emperors of the Macedonian dynasty. This political ideology significantly impacted the perception of the Byzantine authors and their use of Macedonian terminology in elaborating the contemporary events related to Macedonia in the 9th-12th century.
Македонща како територща Koja била директно асоцирана со македонските културно-историски традиции од времето на Филип II (359-336 пр. н.е.) и Александар III (336-332 пр. н.е.) и кои биле непосредно практикувани од населението, континуирано претставувала инспирацща за политичката елита, независно од имперщалната провиниенцща. Континуитетот во одржувааето на изворното практикуваае на македонските традиции, асоцщацщата ща ]а обезбедувала Македонща со апостолските зачетоци на христщанството во Европа, паралелно со имперщалната димензща ща ]а симболизирал Александровиот владетелски модел, биле фактори кои ]а инспирирале и политичка елита во Византща. Ваквата тенденцща, ща може да се карактеризира и како своевидна про]ава на „македонизам" на ниво на имперщална власт, нашла директна
рефлексща при креирааето на византиската политичка идеологща во втората половина на IX и првата половина на X век.
Во периодот на почетните воени успеси на Византща во реставрирааето на балканските територии кон кра_|от на VIII век, кои биле ефектуирани во создавааето на новата воено-административна единица - тема именувана како Македонща, a лоцирана во западна Тракща, византиските императори симболично ги на]авиле плановите за реставрираае на власта во историска Македонща. Административниот термин Македонща за истоимената тема ко] се етаблирал во византиската докyментациjа, станал основа за креирааето на новата византиска идеолошка концепцща на императорската династща основана од императорот Василщ I (867886). Во то] контекст, анализата на книжевниот опус на директните наследници на Василщ I, неговиот син Лав VI (886-912) и внукот Константин Порфирогенит (913-959), овозможува да се дефинираат мотивите за креирааето на новата византиска идеологща заснована на сопствената репрезентацща на императорите како Македонци, што станало и составен дел од идентитетската апелацща, ща ги придружувала императорските имиаа.
Византиските извори кои го третираат потеклото на императорите од македонската династща генерално упатуваат на „ерменскиот род",1 независно од нивната асоцщацща со креираниот етноним „Македонци" по ко] тие станале препознатливи. Cведоштвата на високо едуцираните Лав VI и Константин Порфирогенит, недвосмислено ]а илустрираат потребата од акцентираае на ерменското генеолошко потекло на нивната династща, става]ки го Василщ I во фокусот на идеолошкиот концепт. Мотивите за зацврстуваае на позицщата на македонската династща преку
1 Во историографщата преовладува ставот за ерменското потекло на Василщ I, со исклучувааето на древната врска со Арсакидите: Markopoulos, 1994: 159-170; Treadgold, 2001: 113; Крсмановип, Радошевип, 2004: 77-81; Tobias, 2007: 1-24; Tougher, 2008: 294-295. Schminck, 2000: 61-8 неосновано смета дека Василщ I бил од „чиста грчка крв". Shepard: 2008, p. 19, без посебна елаборацща упатува на можното „словенско потекло" на Василщ I. Во ово] контекст интересно е да се напомене дека арапските извори од подоцнежниот период го идентификуваат Василщ I како ^овен (ал - Cакалиб). Преглед на арапските извори за потеклото на Василщ I, raj Tobias: 2007, p. 20-24. Етнонимот Cловени за авторите од арапска провиниенцща во X век претставувал синоним за етнонимот Македонци, што било комплементарно со географското дефинираае на Македонща како зем]а „на ^овените" (ас-Cакалиба) со юэ]а мегу другото се идентификувала и историската територща на Македонща, юэ]а била диференцирана од Бугарща и од темата Македонща.
возвеличyвaftето та евидентното скpомно потекло та не]зиниот основaч,2 pезyлтиpaле со создaвaftето нa евлогистичнa пpетстaвa зa Вaсилиj I пpекy кpеиpaftето нa легендa непосpедно по неговaтa смpт. Во то] контекст импеpaтоpот Лaв VI во Посмртното слово зa неговите pодители чyвствyвaл зa потpебно дa го aкцентиpa еpменското потекло та неговиот тaтко, пpитоa воспостaвyвajки ^еку Вaсилиj I диpектнa генеолошкa вpскa со дpевниот pод нa Apсaкидите (Hausherr, 1932: 4448). ^и ^е^^ето нa Вaсилиевaтa генеологиja Лaв VI несомнено бил под силно влиjaние нa Фотщ, нa што нajвеpоjaтно се должи и интегр^^ете нa дpевнaтa истоpискa вpскa та динaстиjaтa со еpменските Apсaкиди.3
Зaбележливо е отсуството нa мaкедонскaтa компонента во генеолошкaтa констpyкциja нa Лaв VI содpжaпa во Посмртното слово, незaвисно од фaктот што зa вpеме нa неговото влaдееftе динaстиjaтa веке стaнaлa пpепознaтливa кaко мaкедонскa. Сепaк, постои елемент ко] ja paзоткpивa тенденциjaтa нa Лaв VI зa извесно повpзyвaftе со мaкедонските тpaдиции и тоa пpекy култот нa св. Димитpиja. Неспоpен индикaтоp се тpите хомилии кои Лaв VI ги состaвил во чест та св. Димитpиja, што пpетстaвyвa единствен пpимеp во дотогaшното пpaктикyвaftе нa визaптискaтa импеpиjaлнa влaст.4 Хомилиите биле инкоpпоpaни и во цеpемониjaлнaтa пpоцесиja, пpоследени со xимнa и литypгиja пpи пpaзнyвaftето нa св. Димитpиja. Gфициjaлнaтa цеpемониja се одвивaлa во импеpaтоpскaтa пaлaтa и во цpквaтa Св. Димитpиja во Констaнтинопол, изгpaденa нa инициjaтивa нa Лaв VI, што дополнително yкaжyвa та истaкнaтото место кое го зaземaл култот во импеpaтоpскaтa идеологиja.5 Иaко сaмиот Лaв VI не ja нaведyвa пpичинaтa зa неговaтa силта посветеност кон св. Димитpиja, во
2 Во aнонимнaтa поемa зa Вaсилиj I jaспо се констaтиpa пеговото скpомпо и сиpомaшпо потекло. Markopoulos, 1992: 225-232, ко] го идентификyвa пaтpиjapxот Фоти| кaко aвтоp пa поемеaтa.
3 Vita Ignatii (Migne, 1862: col. 565-568) и Pseudo Symeon (Bekker, 1838: 689-690), yпaтyвaaт пa диpектпaтa ипволвиpaпост rn Фоти| во кpеиpaaето пa измисленaтa дpевпa гепеологиja зa Вaсилиj и повpзaностa со Apсaкидите. Cf. Dagron: 2007: p. 37, 192, n. 5, ко] сметa декa Лaв VI всушпост ja следел кpеиpaнaтa легепдa од Фотиj во Посмртното слово, по со извесш pезеpвa, копстaтиpajки истовpемепо декa Вaсилиj I бил избpaн од Господ зa влaдетел.
4 Antonopoulou, 1997: 62, xpонолошки го опpеделyвa со^^ув^его m хомилите во чест пa св. Димитpиja во paпиот пеpиод m влaдееaето пa Лaв VI.
5 Const. Porf. De Ceremon, I, 30 (Bonn, 1829: 21). Cf. Magdalino, 1990: 199200; Antonopoulou, 1997: 46-48; Dagron, 2007: 39-40; 46-49. 3a цpквaтa посветеш m св. Димитpиja во Копстaптипопол изгpaденa пa ипициjaтивa пa Лaв VI, Janin, 1969: 88-94.
Житието на св. Теофана е содржана епизода Koja во извесна смисла ги открива мотивите за неговата длабока поврзаност со солунскиот чудотворец. Имено, во Житието е наведена сторщата за потпагааето на Лав VI во заточеништво поради обвинението за наводно конспирираае против Басили] I. Наога]ки се во ваква состо]ба, според Житието, Лав VI и неговата сопруга Теофана имале визща во ко]а се по]авил млад човек во воена облека и со оруж|е во рацете, ко] ги охрабрил дека Господ ги слушнал нивните молитви и дека то] бил „повикан да до]де од Солун" за да ]а презентира вистината пред императорот Басили]. Епизодата завршува со рехабилитацщата на Лав VI, ко] со тоа всушност го обезбедил наследството на императорската функцща благодарение на директното инволвираае на св. Димитрща (Vita Theophano, ed. Kurtz, 1989: 10-11). Спецщалната посветеност на Лав VI кон св. Димитрща е манифестирана и преку императорската одлука за трансфер на византиските трговски активности со Бугари]а од Константинопол во Солун во 893 година, што може да се протолкува како израз на своевидна благодарност кон св. Димитрща преку обезбедувааето на бенефиции за градот и за црквата на светецот.6
Независно од силното почитуваае на култот на св. Димитри]а, во книжевните дела на Лав VI, доминантно место во генеалогщата на Басили I зазема ерменскиот сегмент, што е проследено и со компарацщата со Давид како владетелски модел.7 Во секо] случа], евидентно е дека ерменската компонента биолошки произлегувала од претците од Ерменща, ко]а послужила како основа за фабрикуваае на генеалоги]ата од страна на Лав VI, под непосредно влщание на Фотщ. Тоа било направено во функци]а на демонстрираае на историските корени кои требало да ]а потврдат древната врска на династи]ата со славните Арсакиди.
За разлика од ерменската, македонската компонента во генеологщата на Басили] I, била креирана и придодадена подоцна од
6 Magdalino, 1990: 198-201. Touher, Leo VI: 188-190, изразува резерва во однос на Каменщатовото сведоштво дека градот бил оставен сам на себе при осво]увачкиот напад на Араб]аните во 904, укажува]ки дека Лав VI всушност се ангажирал во одбраната на градот преку дипломатски и воени мерки. То] упатува и на фактот дека патрщахот Никола одржал служба по падот на Солун, додека Лав VI составил поема во ко]а го изразил своето жалеае за ово] настан.
7 Markopoulos, 1994: 159-170; Dagron, 2007: 199-200. Markopoulos, 1992: 225, укажува на забележливата тенденцща во анонимната поема за Басили] I, за акцентираае на паралелизмот во однос на скромното потекло на Басили] I и на Давид.
arpara ra Константин Порфирогенит (912-959). Тенденциjaтa зa внесувяъе нов суштински елемент во генеологиjaтa било комплементapно со потpебaтa зa доpaботyвaftе нa генеaлошкaтa легендa, со оглед декa зa потpебите нa новaтa визaнтискa идеологиja било неопxодно диpектното повpзyвaftе га динaстиjaтa, освен со името Мaкедониja по коja стaнaлa пpепознaтливa, и со мaкедонските истоpиски тpaдиции. Вaквaтa тенденциja нa Поpфиpогенит може дa се согледa во неговото дело Vita Basilii содpжaно во „ Пpодолжyвaчот нa Теофaн", што всушност пpетстaвyвa доpaботкa нa генеолошкaтa констpyкциja нa веpзиjaтa нa Лaв VI. Комплексниот опис га Порфирогенит глaвно се сведyвa нa aкцентиpaftето га фaктот декa Вaсилиj „потекнyвaл од земjaтa нa Мaкедонците, a по pод бил од племето га еpменските Apсaкиди" ("...ек tflç MaKeSóvwv gÁj, to S4e gévoç el'l^v ëH, 'Apimevíwv ëGvouç 'Араок!«^').8 Со вaквaтa фоpмyлaциja Поpфиpогенит мошне умешно ja вметнaл мaкедонскaтa тpaдициja во легендaтa зa Вaсилиj I и roa глaвно вpз основa га теpитоpиjaлниот концепт кaко aсоциjaциja зa потеклото од темaтa Мaкедониja, интегpиpajки ja пpитоa со еpменскaтa raja билa зaсновaнa нa биолошкaтa компонента.9 Во тоj контекст Поpфиpогенит го елaбоpиpaл сложениот истоpиски paскaз зa двajцaтa пpипaдници нa семеjството га Apсaкидите, Apтaвaп и Клиен, кои ^инудно ja нaпyштиле Еpмениja и се гаселиле во Констaнтинопол со дозволa нa визaнтискиот импеpaтоp Лaв I (457-474). Меfyтоa, нaскоpо зaедно со своите семеjствa го гапуштиле Констaнтинопол и се нaселиле во „мaкедонскиот гpaд Hикa". Подоцнa, зa вpеме влaдееftето нa визaнтискиот импеpaтоp Иpaклиj (610-641) тие биле ^инудени дa се пpеселaт во Филипи „исто тaкa еден од мaкедонските гpaдови", зa по кpaтко вpеме повтоpно дa го нaпyштaт местото га живееае и тpajно се нaселaт во Aдpиjaпопол. Во Aдpиjaнопол тие „фоpмиpaле сопствено племе и колено, се умножиле, пpидобиле не мaлкy богaтствa, a пpитоa го почитyвaле тaтковото блaгоpодништво и ja сочyвaле чистотaтa нa pодот".10
Употpебaтa нa мaкедонскa теpминологиja пpи идентификaциja нa местaтa нa пpестоjyвaftе га своите потомци, гако стaпyвaло збоp генеpaлно зa геогpaфскиот пpостоp ra Tparaja, кaко што е слyчajот со
8 Theoph. Cont. (Bekker: 212).
9 Ha повеке местa во текстот Поpфиpогепит во континуитет ja повтоpyвa повpзaпостa пa динaстиjaтa со ,Дpсaкидовиот pод" (Bekker: 212, 215), посебпо aE^Ri^a]™ го фaктот декa чистотaтa пa pодот бита зaчyвaпa и покpaj „бpaчпите мешaaa со местпите жители" во Aдpиjaнопол (Bekker: 216-217).
10 Bekker: 214-216.
Ника11 и Адрщанопол, упатува на евидентната намера на Порфирогенит за утврдуваае на македонската идентификацща на династщата преку не]зиното формално доведуваае во врска со македонските историски традиции. Тоа несомнено било направено во функцща на дополнително возвеличуваае на потеклото на македонската династща. Во таа смисла Порфирогенит паралелно со поврзувааето на потеклото на Басили] I со императорот Константин I преку женска линща, директно ]а довел династщата во врска и со Александар Македонски. Во то] контекст при образложувааето на династичката генеологи]а Порфирогенит го навел расказот за сво]от дедо, односно таткото на Басили] I, ко] се оженил со извесна вдовица од Константинопол, за ко]а „се говорело, не сосема неосновано, дека била во сродство со Константин Белики", како и со Александар Македонски. Креирааето на претставата за возвишеното потекло на македонската династща, Порфирогенит сосема логично ]а завршува со констатацщата дека со тоа семе]ството „се накитило со Александровиот с]а]" (ка1 атсо Gatépou mépouç t-qv 'Ale^avSpou h^xet lamppothta).12 Баквата генеолошка конструкци]а несомнено ]а рефлектира тенденци]ата на Константин Порфирогенит, за повикуваае на импери]алиата величина преку демонстрируете на историското наследство на династщата од Арсакидите, Александар Македонски, како и од Константин Белики.13 Баквата креирана идеолошка претстава за древното потекло природно нашла рефлексща и во дефинитивното утврдуваае на македонската апелаци]а ко]а ги придружувала самите имиаа на императорите. Има]ки ]а предвид
11 За идентификацщата на градот Ника во Тракща, види Soustal, 1991: 374-375. Cf. КрсмановиЪ, РадошевиЪ, 2004: 79.
12 Theoph. Cont. (Bekker: 216).
13 Theoph. Cont. (Bekker: 216). За креирааето на претставата за Константин I како составен дел од идеологщата на македонската династща, како и за асоцщацщата на Порфирогенит со Константин I практикувана во идеолошка смисла низ уметничко и литературно ниво, види Markopoulos, 1994: 159-170. Дека во Константинопол била пропагирана ваквата претстава се потврдува и од сведоштвото на Лиутпранд од Кремона, ко] наведува дека во византиската престолнина се ширела приказната дека Константин Порфирогенит бил потомок на Константин I (Liutprandi Opera, ed. J. Becker, 1915: 7-8). КрсмановиЪ, РадошевиЪ, 2004: 78-81, сметаат дека вметнувааето на Константин и Александар Македонски во генеологщата на Басили] Македонецот, претставува типичен пример за дворската реторика, укажува]ки дека тоа било направено како противтежа на егзотичноста на Артаксеркс и Арсакидите во функцща на стекнуваае на претстава за историската веродостсуност на легендата.
дистинкцщата Koja ja прави Порфирогенит помегу географското потекло на неговото ^Mej^^ од „зем1ата на Македонците" со етничкото потекло од „ерменскиот род", станува сосема jaснo дека во неговата перцепцща, кoja сигурно ja споделувала и византиската админстрацща, терминот Македонци немал етничка димeнзиja, туку бил употребуван во контекст на идентификацща на потеклото на македонската династща од темата Мaкeдoниja. Друго е прашааето што ваквата идентификацща мошне погодно се вклопила во идеолошката конструкцща на македонската династща, во контекст на нejзинoтo возвеличуваае преку поврзувааето со македонските историски традиции и aсoциjaциjaтa со името Македонци, кое станало составен дел од идентитетската апелацща и идентификацща на самите императори од македонската династща.
Порфирогенит, кoj евидентно бил фасциниран од македонската исторща, всушност го црпел „македонизмот" при креирааето на императорскиот идеолошки коцепт на повеке нивоа: преку фабрикуваната генеологща и Александровиот модел на царство,14 но и непосредно од традициите поврзани со тeритoриjaтa на Македонща. Илустративен пример за тоа е Порфирогенитовото дело De thematibus каде тoj прави конкретна историска ретроспектива во однос на „зeмjaтa Македонща" (MaKeSovia ^ cèpa)15 навeдуваjки ja митолошката врска на Македонците од нajстaри времиаа, прoдoлжувajки со славната епоха на Филип II и Александар III Македонски, за да констатира дека по oсвojувafteтo на Рим1аните, Македонща од Царство била трансферирана во провинцща, а во негово време била сведена на тема и стратегща. Во TOj контекст Порфирогенит сосема прецизно ги наведува темата Стримон и темата Солун, како интегрални делови од Македонща,16 а воедно прави и конкретна идентификацща на Македонците на просторот на Македонща во етнички контекст. Карактеристичен е фактот што
14 Покра) упатувааето на директната врска со Александар Македонски, при креирааето на легендата за Басили] I, Порфирогенит користи и симболична паралела за неговите способности како „укротувааето на немирниот коа" на императорот Михаил III (Bekker: 230-231), алудира]ки со тоа на Александар и Букефалд. Cf. Moracsik, 1961: 100 ff; Tougher, 1997: 27-28.
15 Const. Porph. De Thematibus (Bekker 48).
16 Пофирогенит наведува]ки ги едно подруго двете теми, наведува дека темата Стримон „е соединета со Македонща" (-ifi MaKeSovia auvTÉTaKTat ) и дека темата Солун, „raja сега се смета за тема исто така е дел од Македонща" (To 5ve vàa eiç 8é|iaTOç Tai;tv %Ph|ma<tiÇov ©eaaaloviKh Kai arno MaKeSoviaç imépoç Tugcavet) - (Bekker: 50).
етничката идентификацща на Македонците од страна на Порфирогенит е проследена со наведуваае на конкретното историско минато, од што произлегува дека Македонците се посочени како директни носители на македонските историски традиции. Бо то] контекст Порфирогенит не пропушта да ги поврзе македонските традиции со христщанството, акцентира]ки го апостолското минато на градот Солун, а посебно улогата на „Македонецот Аристaрх"('Aplctàpxou MakeSôvoç) како придружник на апостол Павле (Bekker: 50). Бо согласност со креираната идеологща на македонската династща заснована на идентитетската поврзасност со имиаата Македонща и Македонци, Порфирогенит воедно чувствувал за потребно да наведе дека и „Макета е дел од Македонща" односно дека и „Орестща се нарекува Макета од Македон" (Bekker: 48-49). Фактот што со Орестща во византиско време се упатувало на претходната апелацща на Адрщанопол, дополнително ]а потврдува тенденцщата на Порфирогенит за обезбедуваае на непосредна поврзаност на потеклото на династщата со македонските историски традиции. Порфиорогенит тоа го правел преку креирааето на претстава за Македонща во поширок географско-етнички и админстративен контекст, што упатува на констатацщата дека не само името, туку и територщата на Македонща и традициите кои биле асоцирани со неа, биле клучните фактори кои го инспирирале „македонизмот" како концепт во новата византиска идеологща креирана од Константин Порфирогенит. Бо таа смисла Македонща ко]а ги симболизирала и апостолските корени на христщанството во Европа, целосно се вклопувала во византиската идеологща, заснована на имперщалната доминацща над христщанската екумена. Севкупно гледано, потребата за асоцираае на потеклото на династщата со името Македонща, го правело неопходно и поврзувааето со историската територи]а на Македонща, како клучен елемент во обезбедувааето на врска со македонските историски традиции. Тоа бил основниот мотив со ко] се раководел Порфирогенит, ко] впрочем мошне добро бил запознат со исторщата и географщата, да ]а претстави Македонща во поширок географски и етнички контекст, фокусира]ки го своето образложение на историската територща на Македонща, но истовремено создава]ки претстава за не]зината непосредна поврзаност и интегрираност со истоимената административна област од каде потекнувала династи]ата.
Бо функци]а на обезбедуваае своевидна пропаганда за потребите на новата идеологща на династщата, Порфирогенит ги мобилизирал и тогашните интелектуалци од неговото непосредно опкружуваае, што
KaKO KpaeH ncxog ro HMago ge^HHHTHBHoTO yrBpgyBaae Ha TepMHHHTe MaKegoHnja h Maкegoнцн KaKO ngeHTHTeTcKa anegaцнja 3a guHacrajaTa h 3a caMHTe HMneparopn. ÄBTopuTeTHnoT HcropuHap reHe3nj, bo CBojaTa „Baciletai", HapanaHa og Kohctrhthh nop^nporeHHT, npn npeTCTaByBaaeTo Ha reHeogomKoTo noTeKgo Ha BacHgnj og gpeBHHTe ÄpcaKugn, ro cgegn nop^nporeHHT bo geMoHcrpnpafteTO Ha BpcxaTa co ®ngnn h ÄgeKcaHgap. HMeHo reHe3nj KoHcTarnpa geKa BacHgnj „hcto Taxa ogeg Ha3ag go ®ngnn h ÄgeKcaHgap, ncKgyHHTegHH BgageTegn, h noTeKHyBag og 3eMjaTa Ha Maкegoнцнтe" ("...älld m^v Kai Filippou Kai 'AlE^ivSpou tflj arnAj cepaj eXeito. öj MaKeSocej yflj exfueij yevvhtoprav ^v Kata geveav oüx dc»mrav, tpafeij te veavix^j.."17 Bo oBaa $opмygaцнja Mo^e ga ce 3a6ege®u eBHgeHTHoTo BgnjaHne og nop^nporeHHT bo kohtckct Ha npeTCTaByBafteTO Ha noTeKgoTo Ha Bacngnj og „3eMjaTa Ha Maкegoнцнтe", xaxo h нgeнтн$нкaцнjaтa Ha Bacngnj I xaxo Maкegoнeц bo ngeHTUTeTCKa h gн$epeнцнjagнa cMncga. BaKBaTa тeнgeнцнja e npncyraa h bo pacxa3oT Ha TeHe3nj 3a 6op6aTa noMery BacHgnj I h H3BeceH nponyeH 6opeц Koj og 6yrapcKuoT KHe3 Bopnc 6ng ncnpaTeH bo KoHcTaHTHHonog „3a ga rn ogMepaT cnguTe". Cnopeg oBaa enu3oga bo apeHaTa bo KoHcTaHTHHonog „Ckhtot He ycneag ga ro coBgaga MaKegoHe^T", TyKy ToKMy cnpoTHBHoTo „Maкegoнeцoт, oTKaKo ro rognraag ogegHam co 3gpaBHTe paцe, cngHo ro 3aBpTeg, ro CTerHag h ro $pgng Ha 3eMjaTa krko bhcthhckh rpyn" Koj egBaj 6ng cnaceH og cnrypHa cMpT. npuToa remsuj ro пoтeнцнpa $aKTOT geKa 3a oBoj HacTaH h „gocera ce roBopn".18 EnroogaTa co xepojcKuoT hhh Ha Bacngnj I Maкegoнeцoт, Koja ce npeHecyBaga h opagHo bo KoHcraHTHHonog, eBngeHTHo 6nga HaMeHeTa 3a norpe6HTe Ha nponarnpafteTO Ha nogmuHKaTa ngeogornja Ha MaKegoHcKaTa gHHacTuja.19 Bo Taa cMncga KapaKTepncTHHHa e cuM6ogHHHaTa napagega Koja ja npaBH renesuj co KpenpaaeTO Ha npeTcTaBaTa 3a cynepnopHocTa Ha „Maкegoнeцoт" (MaKeSova), HacnpoTH „Ckhtot" (Sk^G^j), ogHocHo Ha BroaHTH^HTe Hag Byraprne. EBngeHTHo geKa MaKegoHcKaTa HgeHTHTeTcKa TepMHHogornja npeKy KpenpaHaTa gereHga 3a BacHgnj I Hepa3gBojHo ce noBp3aga co пpнпagннцнтe Ha caMara guHacraja. Bo Taa cMncga, HecnopHa e ygoraTa Ha nop^nporeHHT bo KpenpafteTO Ha onmTaTa npeTcTaBa 3a gnpeKTHara noBp3aHocT Ha guHacrnjaTa He caMo co HMeTo MaKegoHnja h Maкegoнцн, TyKy h co MaKegoHcKHTe hctophckh
17 Iosephi Genesii, ed. C.Lachmann, 1834: 107.
18 Lachmann, 1834: 127-128.
19 XepojcKuoT hhh Ha BacHguj bo 6op6aTa co 6yrapcKHoT 6opeц, 6uga ogpxyBaHa h bo XII BeK, 3a mro roBopu npeHecyBaaerw Ha oBaa enrooga og JoBaH Скнgнцa. Ioan. Scyl. (Thum: 123-124).
традиции.
Баквата тенденцща може да се согледа и во т.н. Менологиум составен по нарачка на императорот Басили] II, каде исто така потеклото на византиската династща се поврзува со македонската терминологща. Имено во Менологиумот на Василиj II доследно се употребува терминот „Македонща", вклучително и при описот на делата на епископите наведени во посланщата на апостол Павле, како и за ранохристщанските мачеништва, а кои се случиле на просторот на Тракща.20 Забележлива е тенденцщата за поврзуваае на потеклото на Басили] II со традицщата од апостолските времиаа, иако не станувало збор за историска Македони]а, туку за истотимената администативна област формирана многу подоцна.
Анализата на делата составени лично од Лав VI и Константин Порфирогенит или нарачани за потребите на нивната идеологща, ]а разоткрива континуираната тенденцща на претставниците на македонската династща за креираае на претстава за нивната асоцщацща со името Македонща и со македонските иториски традиции, што станало и составен дел од идентитетската репрезентацща за самите императори. Баквата идеологща креирана за потребите на македонската династща, за што на]голема заслуга имал Константин Порфирогенит, неизбежно нашла рефлексща во перцепцщата на византиските автори особено при нивната топонимска и етнонимска употреба на термините Македонща и Македонци. Политичката идеологща на македонската династи]а постепено попримила и форма на присво]уваае, односно исклучуваае на другите про]ави на „македонизам", кои произлегувале од територщата на Македони]а, а кои биле во спротивност со идеологи]ата и политиката на Бизантща. Тоа резултирало со изместуваае на македонската терминолошка употреба во византиската изворна документацща, што се должело и на тенденцщата за не]зино своевидно монополизираае од страна на византиската имперщална администраци]а.21 Погледнато од оваа перспектива, фабрикуваната легенда за Басили] I имало многу подлабока димензи]а од самото возвеличуваае на потеклото на династщата и не]зиното доведуваае во врска со „Александровиот
çj^i".
20 Menolog. Basilii II (Migne: col. 136 D-137 A, col. 136 D-137, col. 136 D-137 A, 276 D-277 A, col. 428 A-B).
21 Панов, 2008: 108-113.
Литература
Antonopoulou. T. 1997. The Homilies of the Emperor Leo VI. Brill. Constantini Porphyrogeniti. 1829. De Ceremoniis Aulae Byzantinae. Ed. J.J. Reiske. Bonn.
Constantini Porphyrogeniti. 1840. De Thematibus. Ed. Bekker. Bonn. Dagron. G. 2007. Emperors and Priest: The Imperial Office in Byzantium. Cambridge.
Hausherr. I. 1932. Oraison funèbre de Basile I par son fils Léon VI le Sage. Rome.
Ioannis Scylitzae Synopsis Historiarum. 1973. CFHB, V. Ed. J. Thurn. Berlin. Iosephi Genesii Reges. 1834. Ed C.Lachmann. Bonnae. Janin. R. 1969. La géographie ecclésiastique de l'empire byzantin, I: Le siège de Constantinople et le Patriarcat Oecuménique, III: Les églises et les monastères des grands centres byzantins. II ed. Paris.
Liutprandi Opera. 1915. Ed. J. Becker. Hannover u. Liepzig. Macrides. R. 1990. Subversion and Loyalty in the Cult of St. Demetrios. Byzantinoslavica 51. Praha.
Magdalino. P. 1990. St Demetrius and Leo VI. Byzantinoslavica 51. Praha, p. 198-201.
Markopoulos. A. 1992. An anonymous laudatory poem in honour of Basil I. DOP 46. Washington, p. 225-232
Markopoulos. A. 1994. Constantine the Great in Macedonian historiography. New Constantines: The Rhythm of Imperial Renewal in Byzantium, 4th-13th centuries. Ed. P. Magdalino. London , p. 159-170.
Menologium Basil II. 1894. Ed. Migne, PG 117. Paris. Moravcsik. G. 1961. Sagen und Legenden uber Kaiser Basileios. DOP 15. Washington, p. 59-126.
Pseudo Symeon, Theophanes Continuatus. 1838. Ed. Bekker. Bonnae. Schminck. A. 2000. The Beginnings and Origins of the 'Macedonian' Dynasty. Byzantine Macedonia: Identity, Image and History. Ed. R. Scott and J. Burke. Melbourne, 61-8.
Shepard. J. 2008. Approaching Byzantium. The Cambridge History of the Byzantine Empire (c. 500-1492). Ed. J. Shepard. Cambridge.
Soustal P. 1991. Thrakien (Thrake, Rhodope und Haimimontos). Tabula Imperii Byzantini 6. Vienna.
Theoph. Continuatus. 1838. Ed. I. Bekker. Bonn.
Tobias. N. 2007. Basil I Founder of the Macedonian dynasty: A Study of the Political and Military History of the Byzantine Empire in the Ninth Century. Edwin Mellen Press.
Tougher. S. 2008. After iconoclasm (850-886). The Cambridge History of the Byzantine Empire (c. 500-1492) Ed. J. Shepard. Cambridge.
Tougher. S. 1997. The reign of Leo VI (886-912): politics and people. Brill. Treadgold. W. 2001. A Concise History of Byzantium. Palgrave Macmillan. Vita Ignatii. 1862. Ed. Migne, PG, 105. Paris.
Vita Theophanous. Zwie griechische Texte fiber die Hl. Theophano, die Gemahlin. Kaisers Leo VI. 1898. Ed. E. Kurtz. 3anucKH uMnepaTopcKoft AKageMHH HayK, 8, III/2, St. Petersburg.
KpcMaHOBnh. E. PagomeBuh. H. 2004. HereHgapHe reHeanoraje BroaHmjcKHX цapeвa h khxobhx nopog^a. 3EPBH 41. Eeorpag, p. 71-98.
naHOB. M. E. 2008. Co3gaBaaero Ha cpegHOBeKOBHaTa gpxaBa bo MaKegoHuja. HcTopuja Ha MaKegoHCKUoT Hapog. CKonje.
