Научная статья на тему 'МАХТУМҚУЛИ АБАДИЁТИ'

МАХТУМҚУЛИ АБАДИЁТИ Текст научной статьи по специальности «Искусствоведение»

CC BY
203
53
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Research Focus
Область наук
Ключевые слова
Туркий халқлар адабиёти / денотатив маъно / коннотатив маъно / қаршилантириш санъати / туркийзабон шоир / сўфийлик назарияси / тасаввуфий сўз санъати. / Литература тюркских народов / денотативное значение / коннотативное значение / искусство противопоставления / тюркоязычный поэт / теория суфизма / мистическое искусство слова.

Аннотация научной статьи по искусствоведению, автор научной работы — Ғайрат Муродов

Мақолада улуғ туркман шоири ва мутафаккири Махтумқули ҳаёти ва ижоди ҳозирги давр тафаккури асосида ёритилган. Бу шоир шеърлари бадиияти таҳлил этилган. Шу асосда Махтумқули абадияти очиб берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ВЕЧНОСТЬ МАХТУМКУЛИ

Статья освещает жизнь и творчество великого туркменского поэта и мыслителя Махтумкули исходя из современного мышления. Анализируется художественность стихотворений этого поэта. На этой основе раскрывается вечность произведений Махтумкули.

Текст научной работы на тему «МАХТУМҚУЛИ АБАДИЁТИ»

МАХТУМЦУЛИ АБАДИЁТИ Гайрат Муродов

Бухоро давлат университети профессори, филология фанлари доктори. https://doi.org/10.5281/zenodo. 7118406 Аннотация: Мацоладаулуг туркман шоири ва мутафаккири Махтумцули %аёти ва ижоди %озирги давр тафаккури асосида ёритилган. Бу шоир шеърлари бадиияти та%лил этилган. Шу асосда Махтумцули абадияти очиб берилган.

Калит сузлар: Туркий халцлар адабиёти, денотатив маъно, коннотатив маъно, царшилантириш санъати, туркийзабон шоир, суфийлик назарияси, тасаввуфий суз санъати.

ВЕЧНОСТЬ МАХТУМКУЛИ Аннотация: Статья освещает жизнь и творчество великого туркменского поэта и мыслителя Махтумкули исходя из современного мышления. Анализируется художественность стихотворений этого поэта. На этой основе раскрывается вечность произведений Махтумкули.

Ключевые слова: Литература тюркских народов, денотативное значение, коннотативное значение, искусство противопоставления, тюркоязычный поэт, теория суфизма, мистическое искусство слова.

ETERNITY MAGTYMGULY Abstrackt: The article highlights the life and work of the great Turkmen poet and thinker Makhtumkuli based on modern thinking. The artistry of this poet's poems is analyzed. On this basis, the eternity of Magtymguly's works is revealed.

Keywords: Literature of the Turkic peoples, denotative meaning, connotative meaning, art of opposition, Turkic-speaking poet, theory of Sufism, mystical art of the word. КИРИШ

Туркий халклар адабиётида алохида урин ва нуфузга эга шоир Махтумкули шахси ва хаёти ибрату хайрат манбаи ва маншаидир. Бу мутафаккир, донишманд ва улкан истеъдод сохиби хакида куп ёзилган, унга таъриф ва бахолар берилган, адабиёт, инсоният, узи мансуб булган халк учун килган хизматлари курсатилган. Аммо, шунга карамай, у хакда яна ёзиш, фикр билдириш мумкин. Чунки буюк шахсларга хамма замон ва тузумларда хам кизикиш, эхтиром кучли булади.

Биз бу уринда мазкур ижодкор хусусида кунгилда куп вактдан буён тугилиб буй чузиб келаётган фикр-карашларни баён этмокчимиз:

1.Махтумкули биринчи навбатда туркман халкининг шоири эди. Унинг ёзган асарларида уз элига, ундаги уруг, кабилаларга нисбатан улкан мехр-мухаббат яккол сезилиб туради. Уз халкига мана шундай эхтиром туйгуларини унинг бир катор бадиий яратмалари, хусусан, «Туркманнинг» , «Туркман биноси», «Курилсин энди» шеърларида аник-равшан куриниб туради. Айникса, шоирнинг «Туркманнинг» радифли назмий намунаси уз ватани ва халкига улкан, чек-чегара билмас жушкин хис-кечинмалари бадиий ифода топган.

Замонамизнинг буюк шоирларидан булган Ойбек ватан хакидаги бир шеърида она юртнинг «чулидаги хатто курук чуп жондан азиз юрагимизга» деб ёзган эди. Махтумкули ва Ойбекни икки юз йилча вакт масофаси ажратиб туради. Шунга карамай, мана икки забардаст калам сохибининг она замин хдкидаги карашларида якинлик, муштараклик мавжуд. Фикримизни туркман шеърияти байрокдорининг куйидаги мисралари хам тасдиклайди:

Жайхун билан бахри Хазар ораси, Чул устидан эсар ели туркманнинг. Гул-гунчаси - кора кузим кораси, ^ора тогдан келар сели туркманнинг.

Жайхун билан бахри Хазар ораси улкан чул худудидир. ^адимдан туркманлар мана шу жойни узларига манзил-макон килиб танлаганлар. Юкоридаги дастлабки икки мисрада чулда эсаётган шамол туркманларга тегишли деган фикр ифодаланган. Бу мулохазанинг денотатив (асл) ва коннататив (кучма мазмун) жихатлари борлигини назарда тутиш лозим. Дастлабки талкинда туркман улусининг мана шу улкан манзилда эркин кучиб юришлари ифодаланган. Кучма-рамзий жихатдан каралганда эса шоир уз халкининг шамол сингари эркин ва мустакил булишга интилишини курсатмокда.

ТАДЦЩОТ МАТЕРИАЛЛАРИ ВА МЕТОДОЛОГИЯСИ

"Гул-гунчаси - кора кузим кораси" - мазкур мисра хам мулохаза килиши талаб этади. Сиртдан каралганда, бу мисрада ташбих санъати воситасида бахорга ишора килиниб, бу фаслда очилиб, атрофга курк ва шукух багишлайдиган гулу чечаклар эслатилмокда. Чиндан-да, бошка фасллар курксиз куринадиган дашту сахро кукламда ажиб гузаллик касб этади. Аммо чукуррок разм солиб солиб каралса, тахлил этилаётган мисра янада теранрок, куламлирок мазмун мавжудлигига ишонч хосил килиш мумкин. Бу шринда "гул-гунча" дейилганда халкнинг давомчиси - ёш авлод назарда тутилган. Мана шу карашни мисра давомидаги "кора кузим кораси" матний бирлиги тасдиклаб турибди. Туркий тилда "кора кузим" "мехрибоним", "энг якин дилбандим" каби маъноларга эга. Мисрада иккинчи бор такрорланган "кора" лугавий бирлиги мазкур маъноларни янада кучайтириб, аниклаштириб берган.

Банддаги учинчи ва туртинчи мисралар тазод (каршилантириш) санъати асосида юзага келтирилган. Юкорида айтилгандек, учинчи мисрада фарзандларга буюк мухаббат ва садокат туйгуси берилган булса, туртинчи каторда ватан мустакиллиги ва озодлигига чанг солмокчи булган ёгийларга муносабат курсатилган: "^ора тогдан келар сели туркманнинг". Ушбу мисрада шоир мансуб халкнинг чексиз кудрати курсатилган. Тогдан келувчи сел мустахкам тусикларни хам вайрон этиш кучига эга. Шу билан бирга, бу улкан кудрат дустларга эмас, душманларга карши куйилганини хам тушуниш мумкин.

Махтумкулининг "Туркман биноси" шеърида мустакил Туркманистон давлатини барпо этиш гояси бадиий ифодаланган:

^урганим аслида, билгил, бу заминнинг михидир, Эрур ул аркон мудом, будир ки туркман биноси.

Шоир яшаган замон - ун саккизинчи асрда туркманлар уз миллий давлати ва хокимиятига эга булмаган. Улар яшаётган худуд Эрон шохлиги, Хива хонлиги ва Бухоро амирлиги томонидан булиб олинган эди. ^адимги туркий битиклар ("Култегин", "Билга коон", "Тунюкук" ва бошкалар)да хоконсиз, кушинсиз халкнинг зулм исканжасига тушиши аник мисол ва далиллар билан курсатиб берилган.

Шоир дунёкарашида "туркман биноси", яъни миллий давлатчиликни барпо этиш гоясининг пайдо булиши тасодиф булмай, авваламбор, уша даврдаги ижтимоий-сиёсий вазият, шунингдек, отаси - таникли туркман шоири Давлатмамат Озодий тарбияси, угитлари билан боглик эди. Озодий "Ваъзи Озодий" достонида яхлит туркман жамияти ва хокимиятини юзага келтириш буйича куйидаги таклифларни уртага ташлаган:

1. Таркокликни тугатиб, туркман кабилаларини бирлаштириш, алохида давлат тузиб, унинг бошида адолатли хукмдор урнатиш керак;

2. ^обилиятли одамларнинг химмати билан сугориш тизими, савдо йуллари, куприклар, бозорларни обод килиб, халкнинг маданий равнакини устириш керак;

3. Жамиятнинг маданий, рухий талабларини каноатлантириш учун мактаб, мадраса очиб, билим, таълим-тарбия ишларини йулга солиб, замонга керак булган олимларни етиштириш керак;

4. Х,амма кашшоклар, гариблар, дарвешлар ва шунга ухшаганларнинг жамиятдаги тенглиги, урни, хукуки масалаларини тартибга солиш керак.

ТАДЦЩОТ НАТИЖАЛАРИ

Албатта, хали уруг-кабилачилик акидалари билан яшаб келаётган, бунинг устига яшаб турган макони булиб ташланган улус учун бундай дадил, халкчил талабларни амалга ошириш осон иш булмаган. Шунга карамай, Озодий ва унинг изчил давомчиси булган Махтумкули мана шу улугвор максадни амалга оширишга бутун умрлари давомида саъй-харакат килганлар.

2.Табиийки, Махтумкули биринчи навбатда туркманларнинг миллий шоиридир. Шу билан бир каторда, у - барча туркий улуслар, биринчи навбатда Марказий Осиё худудида яшайдиган туркий тилли халкларнинг вакили ва ижодкори. Уша вактлар - мозийнинг ун еттинчи-ун саккизинчи асрларида "Турк бирлиги" (ер юзидаги барча туркий халкларнинг бирлашиши) гояси (бундай улугвор максад битиктошларда тажассум топган) мавжуд булса-да, туркий улусларнинг тараккийпарвар намояндалари уз халклари ичидаги уруг ва халкларнинг бирлашишга таргиб этардилар. Жасоратли шоир ва давлат арбоби Турди Фарогий:

Тор кунгулли беклар, ман-ман деманг, кенглик килинг, Туксон икки узбек юртидир, тенглик килинг, -

туркий (узбек)ларни бирлашишга даъват килган булса, Махтумкули Фирогий: Така, ёвмит, ёзир, кукланг, Ахал эли бир булиб, ^илса бир жойга юриш, очилар гул, лоласи. -

деб туркман туркларини жислашиш, ягона байрок остида тупланишга чакирган эди. Аслида бундай даъват, уринишлар, аслида, "Турк бирлиги" ниятини юзага чикариш

Махтумкули ижодий меросини Ахмад Яссавий, Юсуф хос Х,ожиб, Ахмад Югнакий, Алишер Навоий, Юнус Эмро, Абай сингари туркийзабон калам сохиблари бадиий яратмалари билан киёсий тахлил килганимизда, улар орасида жуда мустахкам ва кадимий илдизларга эга алока-богланишлар мавжудлигига ишонч хосил киламиз. Бундай якинлик, муштараклик биринчи навбатда она - асос тил ягоналиги, туркий халклар рухиятидаги ухшашлик, куп холларда жугрофий худуд яхлитлиги ёхуд якинлиги, энг мухими, диний-исломий эътикоддаги бирлик билан изохланади.

Туркий халкларнинг барчасига хос мехмондустлик, багрикенглик, дустларга садокат, жанговарлик, мардлик ва курашчанлик хусусиятлари барча туркий ижодкорлар, шу жумладан, Махтумкулини хам узаро боглаб-туташтириб туради. Бу фикр исботини шу буюк шоир ижодидан хохлаганимизча топишимиз мумкин: ^ора тошдан кора килни курган куз, Кузингнинг гавхари кузга мехмондир. Келган ош деб келмас, сен бурмагил юз, Нонга мухтож эмас, сузга мехмондир.

Умуман олганда, мехмондустлик - инсониятга хос умумбашарий фазилат. Бу инсоний хусусият туркий халкларда юксак чуккига кутарилган. Бутун дунёни кезиб юрган чет эллик сайёхлар туркийларнинг мехмон учун жон беришга хам тайёр турганликларига гувох булганлар ва бу хакда уз сафарномаларида ёзиб колдирганлар.

^уйидаги мисраларда туркий халкларга хос жанговарлик, диловарлик уз ифодасини топган:

Йигирма ёшга келдинг, Йигит булиб сен елдинг, От миндинг, килич олдинг, Жангга-савашга етдинг.

3.Махтумкули авваламбор туркий, хусусан, туркман улусининг намояндаси ва вакили эди. Шу билан бирга, у исломий эътикод сохиби, суфийлик назарияси амалиётини эгаллаган комил инсон сифатида инсоният куз унгида намоён булади. Унинг анчагина йирик ижодий-бадиий меросини урганиш шундан далолат берадики, шоир уз битикларининг асосий кисмларида маънавий-илохий тафаккур жило бериб, буй курсатиб турибди. Уларда халоллик, поклик, эзгулик улугланган, эътикодсизлик, разолат кескин рад этилган. Шоирнинг ижодидаги "Х,олимга менинг", "Садо булдим", "Ёмгир ёгдир, Рахмоним", "Келгай", "Охирзамона", "Учдим, ёронлар", "Боди сабони курсам", "^умли чикибдир" "Тургил", дедилар" ва яна унлаб назмий ижод намуналари унинг маънавий-илохий оламга буюк мухаббат килан караганини, исломий эътикоди нечоглик юксак булганини курсатиб туради. Умуман олганда, шоир ижоди исломий манба (Куръони Карим, хадиси шариф)лар асосида юзага келган булиб, унинг шариат боскичидан тарикатга утганлигидан дарак беради. Фикримизни ушбу мисралар хам тасдиклайди: Истаса тенгдошлар бошга олтин тож, Факирлик мулкидан менга бергил бож, Ё, Яратган, этма номардга мухтож, Тилагим, дуч этма золима мени.

Х,амма замонларда хам Яратгандан бойлик, юксак мартаба суровчилар куп булган. Оллох мехрибон. У истаган бандасига буларни ортиги билан бериши мумкин. Аммо дунё моли инсонга охират нуктаи назаридан каралса, манфаат келтирмайди. Зару зевар, мол-мулк одам учун огир юкдир. Бунинг устига, улар кибр-хаво, очкузлик, бахилликка хам сабаб булади. Шу боисдан пайгамбаримиз (с.а.в.) "Факрун - фахрун"("Факирлик фахримдир") деб айтганлар. Ана шу сабабларга кура шоир Тангри тааллога: "Менга тенгдош одамлар бошига олтин тож истайди. Аммо бу нарса менга керак эмас, менга факирлик мулкидан бож бергин", - деб тавалло килади. Шунингдек, оллохдан номардга мухтож этмаслик, золимга юзма-юз этмасликни сурайди.

Айтилганидек, туркманлар сахрода яшаганлар. Ёгин яхши булган йиллар чулда ут-уланлар сероб булиб, хаёт хам яхшиланган. Аммо хамма вакт хам шундай булавермаган. Айрим йиллар кургокчилик булиб, чорва учун ут унмаган, бунинг устига ичишга сув хам камайган. Бундай пайтларда одамларнинг ахволи жуда огирлашиб, очарчилик бошланган, улим купайган.

Шоирнинг "Ёмгир ёгдир, Рахмоним" шеъри кургокчилик муносабати билан ёзилган. Узини эмас, элу юртини уйлайдиган ижодкор ватандошларининг машаккатли кисматини куриб азобланади. Унинг кийнокли рухий холати мазкур лирик асарда уз бадиий ифодасини топган:

Сен кодир Худодан тилак тиларман,

Рахминг келиб, ёмгир ёгдир, Рахмоним!

Гарибман, гамгинман, нолиш киларман,

Рахминг келиб, ёмгир ёгдир, Рахмоним!

Айтишларича, замонасининг валийларидан булган Х,асан Басрийнинг кулбасига юртдошлари келиб, кургокчилик хаддан ошганини айтиб, Яратгандан ёмгир сурашни илтимос килишибди. У зот бунга розилик берибдилар-у, эртаси куни шахардан чикиб кетибдилар. Одамлар авлиёни излаб топишолмабди. Шу пайт осмонни коп-кора булут коплаб, тинимсиз ёмгир ёга бошлабди. Далалардаги экинлар кониб сув ичибди. Одамлар утинчларини бажармай, шахарни тарк этган валийдан каттик хафа булишибди. Бир неча кун утгач, Х,асан Басрий кулбаларига кайтиб келибдилар. Х,амшахарлар у кишининг даргохига тупланиб бориб, ёмгир сураш урнига шахарни ташлаб кетганликлари учун каттик ранжиганларини айтишибди. Шунда шайх:

- Бир китобда бирор худуднинг ахолиси Оллохга макбул булмайдиган ишлар килиб, гунохкор булса, кургокчилик булади, деб эшитган эдим. Фикр килиб,бу офатга узим сабабчи деган тухтамга келдим. Шу боис шахарни ташлаб чикиб эдим, ёмгир ёгди, -дебдилар.

МУ^ОКАМА

Суфийлар хамиша гунохлардан йирок юрганлар. Жумладан, Х,асан Басрий хам. Ул зоти бобарокот юртдошлари килган гунохларни уз зиммаларига олганлар ва Рахмон ёмгир берган экан.

Бу ривоятни хикоя этишдан максад шуки, валий зотларнинг дуолари ижобат булгусидир. Айтишларича, Махтумкули юкорида зикр этилган шеърни бадиха йули билан яратиб, уни дуо урнида укиганида, каттик ёмгир ёгиб, чанкок халк сувга конган экан. Совет даврида Махтумкули хакида яратилган бадиий фильмда ана шу ривоят тасвирланган. Биламизки, дахрийлик мафкураси авж олган уша каттол тузумда бу каби тасвирлар каттик кораланиб, бунга йул куйган "айбдорлар" жазоланган. ^аттол замон тазйигидан тап тортмай, мазкур лахасини фильм вокеа тизимига киритган туркман киноусталарининг бундай жасорати тахсинга лойикдир.

4.Махтумкули адабий-поэтик ижодиёти маънавий-фалсафий асосларининг теранлиги ва мустахкамлиги, халкчиллиги, инсонпарвар пафоси, бадиияти даражаси нуктаи назаридан жахон адабиётига мансуб. Туркман, туркийлисон ва тасаввуфий суз санъатининг бу азамат вакили яратган бадиий дурдоналар бутун инсониятнинг хам бадиий мулки булиб хисобланади. Зеро, у таргиб килган гоялар башарият маънавий-ахлокий такомили ва гузаллиги учун хизмат килади. Унинг шахсияти, нодир ижоди хамма замон ва халклар учун ибрат ва хайрат намунасидир.

Махтумкули - узбек халки севиб укийдиган, кушик килиб айтиладиган шеърларини завк билан тинглайдиган ижодкор. Унинг шеърлари Жуманиёз Шарипов, Жуманиёз Жабборов, Музаффар Ахмедов, Мирза Кенжабек таржималарида бир неча бор китоб холида чоп этилган. Мана шу далилнинг узиёк улуг туркман шоири лирик ижоди элимиз томонидан нечогли кадрланишини курсатиб турибди. Аммо шоир асарлари таржимаси буйича ишлар тухтагани йук. Х,ар бир адабий авлод вакиллари бу оташин калбли ижодкор асарларини тилимизга угириш ишини давом эттирмокдалар. Бу ходисанинг, уз сабаб ва омиллари бор, албатта. Атокли шаркшунос Е.Э. Бертельснинг маълумот беришича, Махтумкули меросининг умумий микдори 16-18 минг мисрани ташкил этади. Бошка

манбаларда эса бу микдор 10-12 мисра атрофида деб курсатилади. Шоирнинг барча шеърлари узбек тилига тула угирилмаганини айтиш лозим. Бундан ташкари, ижодкор шеъриятининг янги таржимони аввалги угирмалардаги камчиликларни бартараф этиш, таржимада янада мукаммалликка эришиш учун саъй-хакакат килишини хам эътиборга олиш зарур.

Махтумкулининг шоир, ёзувчи, ношир ва таржимон Мухаммад Азим томонидан таржима килиниб нашрга тайёрланган «Ул мехрибоним келди...» шеърий туплами олдингиларнинг хажмининг анча катталиги (10 минг мисра атрофида), шу билан бирга, суз маъносини ва синтактик бирликларда ифода этилган фикрни таржимада аник ифодалашга интилиш каби жихатлар билан ажралиб туради.

Бу уринда мутаржим Мухаммад Азим (Азим ^аландаров) хакида хакида гапириш жоиз, деб уйлайман. У туркман оиласида тугилиб вояга етган. Ота-онаси Туркманистоннинг Чоржуй вилоятидан. Утган асрнинг олтмишинчи йилларида бошида Олот туманига кучиб келиб, шу ерда яшаб колишган.

Азимжон урта мактабни тугатиб Самарканд давлат университетида математика ихтисослиги буйича тахсил олган. Айни пайтда Бухоро давлат университети талабаларига шу фандан сабок беради. Бадиий адабиётга иштиёки, иктидори кучли. Унга якин насрий ва шеърий тупламлари чоп этилган.

Унинг фикрига кура, Махтумкули асарларини тугри таржима килиш учун туркман тилини билишнинг узигина етарли эмас. Бунинг сабаби шундаки, Махтумкули яшаб ижод килган даврда ягона туркман адабий тили шаклланмаган эди. Шунга карамай, Марказий Осиёда истикомат килган барча туркийзабон ижодкорлар учун йигирманчи асргача Х,азрат Алишер Навоий ижоди умумтуркий адабий тил вазифасини бажарган. Бундай хусусиятни биз Махтумкули ижодиёти мисолида яккол куришимиз мумкин. Факат совет даврига келиб шу худудда яшовчи туркийлар тилида жиддий тафовутлар пайдо булди. Улар утмиш адабиёти хамда бир-бирларининг тилларидан узоклаша бошладилар.

Ун олтинчи-ун туккизинчи асрларда ижод килган туркман шоирлари, шу жумладан, Махтумкули ягона адабий тил меъёрлари мавжуд булмаганидан, асосан уз шева ва лахжаларидаги лугавий бирликлардан хам фойдаланганлар. Бундай бирликлар, табиийки, хаммага хам тушунарли булавермаган. Бундай жихатни бугунги замон таржимони эътиборга олиши керак булади.

Мухаммад Азим шоир асарларини узбекчалаштириш жараёнида улардаги шева сузларини тугри ва аник таржима килиш максадида интернет ва ёзма манбаларни кунт билан урганишга харакат килган. Шу билан бирга, туркман тили ва унинг шевалари буйича мутахассислар фикри ва карашларини хисобга олган.

Бир-бирига кариндош-якин тиллардаги асарларни таржима килишнинг кийин ва калтис томонлари йук эмас. Масалан, туркманча манбалардаги бир катор сузлар узбек тилида учрайди. Бирок улар маъноси бир булган суз эмас. Шаклдоши (омоними) хам булиши мумкин. ХиЬ08Л

Мухаммад Азим таржимасида мана шу жихат мутаржимнинг алохида эътиборида булганини куриш мумкин. Таржимон аввалги угирмалардаги шаклдош сузлар билан боглик хатоларни тузатиш йулидан борган.

Китоблар бор - бир марта чоп этилади-ю, кайтиб нашр этилмайди. Яхши, одамлар кизикиб мутолаа этадиган китоблар хам одатда беш, ун, хатто ундан хам купрок вакт

оралигида такрорий босилади. Лекин шундай китоблар борки, улар хар йили кайта-кайта нашр килинса хам, китоб дуконларида йигилиб колмайди. Тез орада харид килиниб, китобхон кулига етиб боради. Шайхул-машойих Ахмад Яссавий «Х,икматлар»и, «Бобурнома», Фузулий «Девон»и, Махтумкули шеърий туплами ана шундай ардокли битиклардандир. Булар халкимиз энг севиб укийдиган бадиий дурдоналар каторига киради. Уйлаймизки, улкан туркман шоири шеърларининг янги таржимаси «Ул мехрибоним келди...» хам китобхонларимизнинг маънавий-эстетик тафаккурини юксалтиришда мухим ахамиятга эга булади.

Фойдаланилган адабиёт

1. Махтумкули. Ул мехрибоним келди. - Бухоро: Дурдона, 2022.

2. https://www.e-adabiyot.uz/maqola/173.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.